Nghiên Cứu Hiện Trạng Các Loài Thú Và Đề Xuất Các Giải Pháp Bảo Tồn Tại Vườn Quốc Gia Du Già Cao Nguyên Đá Đồng Văn Tỉnh Hà Giang

LỜI CẢM ƠN

Để đánh giá kết quả 4 năm học tập và rèn luyện tại trƣờng Đại học Lâm

Nghiệp, đồng thời giúp sinh viên làm quen với công việc ngoài thực tế, tôi đã

thực hiện khóa luận tốt nghiệp:

“Nghiên cứu hiện trạng các loài thú và đề xuất các giải pháp bảo tồn

tại Vườn Quốc gia Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang”. Sau

một thời gian nghiên cứu, đến nay đề tài của tôi đã hoàn thành.

Nhân dịp này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới Ban giám hiệu trƣờng Đại

học Lâm nghiệp, Ban chủ nhiệm Khoa Quản lý Tài nguyên rừng và Môi trƣờng,

Các thầy cô trong Bộ môn Động vật rừng và Đặc biệt là PGS.TS. Vũ Tiến Thịnh

và ThS. Giang Trọng Toàn đã tận tình hƣớng dẫn, truyền đạt và chia sẻ kinh

nghiệm quý báu giúp tôi hoàn thành bản khóa luận tốt nghiệp này.

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Chi cục Kiểm lâm tỉnh Hà Giang,

Ban quản lý Vƣờn Quốc gia Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn, Ban quản lý

Khu Bảo tồn loài và sinh cảnh Khau Ca; chính quyền địa phƣơng các xã Minh

Sơn (huyện Bắc Mê), xã Yên Định và xã Tùng Bá (huyện Vị Xuyên) đã tạo điều

kiện giúp đỡ tôi thu thập số liệu ngoài thực địa.

Mặc dù đã có nhiều cố gắng nhƣng do kinh nghiệm của bản thân còn

nhiều hạn chế và thời gian thực hiện đề tài ngắn nên đề tài không tránh khỏi

những thiếu sót nhất định. Vì vậy, tôi rất mong nhận đƣợc sự chỉ bảo, góp ý của

quý thầy, cô giáo để khóa luận của tôi đƣợc hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Hà Nội, ngày ... tháng ... năm 2017

Sinh viên thực hiện

Hoàng Văn Quảng

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

1) Tên khóa luận: “Nghiên cứu hiện trạng các loài thú và đề xuất các giải

pháp bảo tồn tại Vườn Quốc gia Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà

Giang”.

2) Giáo viên hƣớng dẫn: PGS.TS Vũ Tiến Thịnh & Th.S Giang Trọng Toàn

3) Sinh viên thực hiện: Hoàng Văn Quảng

4) Mục tiêu nghiên cứu

4.1) Mục tiêu chung

Đề tài đƣợc thực hiện nhằm xác định hiện trạng các loài thú phục vụ công

tác bảo tồn tại VQG Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn.

4.2) Mục tiêu cụ thể

Lập đƣợc bảng danh sách các loài thú tại VQG Du Già – Cao nguyên đá

Đồng Văn;

Xác định đƣợc hiện trạng của một số loài thú đƣợc ghi nhận trong đợt

điều tra;

Xác định đƣợc các tác động tiêu cực của ngƣời dân địa phƣơng đến các

loài thú tại khu vực nghiên cứu;

Đƣa ra đƣợc các biện pháp quản lý và bảo tồn các loài thú phù hợp với

điều kiện thực tiền tại khu vực nghiên cứu.

5) Đối tƣợng nghiên cứu

Khóa luận này tập trung vào nghiên cứu các loài động vật thuộc lớp thú

tại VQG Du Già, Cao nguyên đá Đồng Văn, tỉnh Hà Giang.

Phạm vi nghiên cứu

5.1) Về địa điểm

Do diện tích VQG Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn rộng lớn nên đề tài

chỉ tiến hành nghiên cứu tại Khu Bảo tồn loài và sinh cảnh Voọc mũi hếch Khau

Ca thuộc Vƣờn Quốc gia Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn trên địa bàn 3 xã

là: xã Tùng Bá (huyện Vị Xuyên), xã Yên Định và xã Minh Sơn (huyện Bắc

Mê), tỉnh Hà Giang.

5.2) Về thời gian

Đề tài đƣợc thực hiện trong 4 tháng ( từ tháng 2 năm 2017 đến hết tháng 5

năm 2017).

6) Nội dung nghiên cứu

Điều tra thành phần các loài thú tại VQG Du Già – Cao nguyên đá Đồng

Văn.

Đánh giá hiện trạng của một số loài thú ghi nhận đƣợc trong đợt điều tra.

Xác định các mối đe dọa đến các loài thú tại VQG Du Già – Cao nguyên

đá Đồng Văn.

Đề xuất các giải pháp quản lý và bảo tồn các loài thú tại VQG Du Già –

Cao nguyên đá Đồng Văn.

7) Phƣơng pháp nghiên cứu

7.1) Phương pháp kế thừa tài liệu

7.2) Phương pháp phỏng vấn

7.3) Phương pháp điều tra tuyến

7.4) Phương pháp xử lý số liệu

7.4.1) Xử lý số liệu để để xác định thành phần các loài thú

7.4.2) Phương pháp xác định hiện trạng các loài thú

7.4.3) Phương pháp đánh giá các mối đe dọa

7.4.4) Cơ sở đề xuất các giải pháp bảo tồn.

8) Kết quả đạt đƣợc

Đề tài đã xác định đƣợc 67 loài thú thuộc 22 họ, 9 bộ trong đó có 26 loài

thú nguy cấp, quý, hiếm có tên trong Sách đỏ Việt Nam (2007) và Sách đỏ thế

giới IUCN tại VQG Du Già - Cao nguyên đá Đồng Văn.

Đề tài đã xác định đƣợc hiện hiện trạng của 13 loài thú tại khu vực nghiên

cứu là Báo lửa (Catopuma temminckii), Cầy hƣơng (Viverricula indica), Cu li

lớn (Nycticebus bengalensis), Voọc mũi hếch (Rhinopithecus avunculus), Khỉ

mốc (Macaca assamensis), Khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides), Hoẵng (Muntiacus

muntjak), Sơn dƣơng (Capricornis milneedwardsii), Lợn rừng (Sus scrofa), Sóc

bụng đỏ(Callosciurus erythraeus), Sóc đen(Ratufa bicolor),Dúi mốc lớn

(Rhizomys pruinosus), Mèo rừng (Prionailurus bengalensis)

Đề tài đã xác định đƣợc 6 mối đe dọa đến khu hệ thú trong khu vực.

Trong đó khai thác quặng, khai thác gỗ và lâm sản ngoài gỗ, cháy rừng là 3 mối

đe dọa có ảnh hƣởng lớn nhất đến các loài thú.

Đề tài đã đề xuất 5 biện pháp nhằm hạn chế sự ảnh hƣởng của các mối đe

dọa đó đến khu hệ thú trong VQG.

Hà Nội, ngày … tháng … năm 2017

Sinh viên

Hoàng Văn Quảng

MỤC LỤC

LỜI CẢM ƠN

TÓM TẮT KHÓA LUẬN

MỤC LỤC

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

ĐẶT VẤN ĐỀ....................................................................................................... 1

Chƣơng 1 TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU..................................... 3

1.1 Thành phần các loài thú tại Việt Nam......................................................... 3

1.2. Một số nghiên cứu về hiện trạng và các mối đe dọa đến khu hệ thú............. 6

1.3. Một số nghiên cứu về khu hệ thú tại Vƣờn Quốc gia Du Già – Cao nguyên

đá Đồng Văn.......................................................................................................... 8

Chƣơng 2 MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG

PHÁP NGHIÊN CỨU......................................................................................... 10

2.1. Mục tiêu nghiên cứu..................................................................................... 10

2.1.1 Mục tiêu chung........................................................................................... 10

2.1.2 Mục tiêu cụ thể........................................................................................... 10

2.2.Đối tƣợng nghiên cứu.................................................................................... 10

2.3. Phạm vi nghiên cứu...................................................................................... 10

2.3.1. Về địa điểm ............................................................................................... 10

2.3.2. Về thời gian............................................................................................... 10

2.4. Nội dung nghiên cứu.................................................................................... 11

2.5. Phƣơng pháp nghiên cứu.............................................................................. 11

2.5.1. Phƣơng pháp kế thừa tài liệu..................................................................... 11

2.5.2. Phƣơng pháp phỏng vấn............................................................................ 11

2.5.4. Phƣơng pháp xử lý số liệu......................................................................... 15

Chƣơng 3 ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ XÃ HỘI KHU VỰC NGHIÊN

CỨU .................................................................................................................... 18

3.1. Điều kiện tự nhiên ........................................................................................ 18

3.1.1.Vị trí địa lý ................................................................................................. 18

3.1.2.Địa hình, đá mẹ, đất đai ............................................................................. 19

3.1.3.Khí hậu ....................................................................................................... 19

3.1.4. Sông suối................................................................................................... 20

3.1.5.Hệ thực vật ................................................................................................. 20

3.1.6.Hệ động vật ................................................................................................ 20

3.2. Điều kiện kinh tế - xã hội............................................................................. 21

3.2.1.Dân số, dân tộc và lao động ....................................................................... 21

3.2.2.Tình hình phát triển kinh tế và đói nghèo. ................................................. 22

3.2.3.Hiện trạng xã hội........................................................................................ 23

3.3.Nhận xét ........................................................................................................ 25

3.3.1.Thuận lợi .................................................................................................... 25

3.3.2. Khó khăn ................................................................................................... 25

4.1.Đa dạng thành phần loài tại VQG Du Già – Cao nguyên đá Đồng Văn ...... 26

4.1.1. Thành phần loài......................................................................................... 26

4.1.2.Tính đa dạng thành phần các loài thú ........................................................ 26

4.1.3. Nguồn thông tin ghi nhận.......................................................................... 28

4.1.4.Tình trạng một số loài thú quý hiếm.......................................................... 28

4.2.Hiện trang một số loài thú đƣợc ghi nhận trong đợt điều tra........................ 30

4.2.1. Báo lửa (Catopuma temminckii)............................................................... 31

4.2.2. Cầy hƣơng (Viverricula indica) ................................................................ 31

4.2.3. Cu li lớn (Nycticebus bengalensis), .......................................................... 31

4.2.4.Voọc mũi hếch (Rhinopithecus avunculus)............................................... 32

4.2.5. Khỉ mốc (Macaca assamensis).................................................................. 32

4.2.6. Khỉ mặt đỏ (Macaca arctoides) ................................................................. 33

4.2.7. Hoẵng (Muntiacus muntjak) ..................................................................... 33

4.2.8. Sơn dƣơng (Capricornis milneedwardsii)................................................. 34

4.2.9. Lợn rừng (Sus scrofa)................................................................................ 34

4.3. Các tác động tiêu cực của ngƣời dân địa phƣơng đến các loài thú.............. 37

4.3.1. Khai thác gỗ, khai thác lâm sản ngoài gỗ trái phép .................................. 37

4.3.2. Săn bắt động vật ........................................................................................ 38

4.3.3. Chăn thả gia súc ........................................................................................ 39

4.3.4. Khai thác quặng......................................................................................... 39

4.3.5. Đốt nƣơng làm rẫy..................................................................................... 40

4.3.6. Cháy rừng.................................................................................................. 40

4.3.7. Phân hạng các mối đe dọa đến khu hệ thú VQG Du Già – Cao nguyên đá

Đồng Văn. ........................................................................................................... 40

4.4. Một số biện pháp quản lý và bảo tồn các loài thú........................................ 41

4.4.1. Giải pháp nhằm hạn chế các tác động của ngƣời dân vào rừng................ 41

4.4.2.Giải pháp quản lý và bảo tồn các loài thú tại khu vực............................... 43

KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ ................................................................ 44

TÀI LIỆU THAM KHẢO

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

VQG: Vƣờn quốc gia

QĐ-TTg: Quyết định của Thủ tƣớng

KBTTN: Khu bảo tồn tự nhiên

KBTLVSC: Khu bảo tồn loài và sinh cảnh

CR: Rất nguy cấp

EN: Nguy cấp

VU: Sẽ nguy cấp

QS: Quan sát

MV: Mẫu vật

PV: Phỏng vấn

TL: Tƣ liệu

SĐVN: Sách đỏ Việt Nam

IUCN: Sách đỏ thế giới

NĐ: Nghị định

CITES: Công ƣớc CITES