Nghiên Cứu Đề Xuất Quy Hoạch Xây Dựng Nông Thôn Mới Xã Hòa Sơn Huyện Lương Sơn Tỉnh Hòa Bình Giai Đoạn 2016 2020

i

ỜI

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố

trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào.

Tác giả luận văn

Vũ Kiều Trang

ii

ỜI Ả Ơ

Luận văn “Nghiên cứu đề xuất Quy hoạch xây dựng Nông thôn mới

xã Hòa Sơn, huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020”. Đƣợc

hoàn thành tại trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam theo chƣơng trình đào

tạo cao học Lâm nghiệp – Khóa 22B, giai đoạn 2014 -2016.

Trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn, học viên đã đƣợc Khoa

Đào tạo Sau đại học – Trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam và các cấp

chính quyền địa phƣơng tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ cho các tác giả thu

thập tài liệu và hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Trƣớc hết, tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành tới GS TS. Trần

Hữu Viên (ngƣời hƣớng dẫn khoa học) đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ học

viên trong thời gian thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn Khoa Đào tạo

Sau đại học – Trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam đã tạo mọi điều kiện

giúp đỡ học viên trong thời gian học tập cũng nhƣ thực hiện luận văn. Qua

đây, tác giả xin chân thành cảm ơn các cấp chính quyền địa phƣơng xã Hòa

Sơn, huyện Lƣơng Sơn, tỉnh Hòa Bình đã cung cấp những thông tin, tƣ liệu

cần thiết và tạo điều kiện cho học viên thu thập số liệu phục vụ cho luận văn

tốt nghiệp.

Tôi xin cam đoan số liệu thu thập và kết quả tính toán là hoàn toàn

trung thực và đƣợc trích dẫn rõ ràng.

Hà Nội, tháng năm 2016

Học viên

Vũ Kiều Trang

iii

Ụ Ụ

Trang

Trang phụ bìa

L I C M ĐO N ..............................................................................................i

L I CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

Chƣơng 1 TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU........................................ 2

1.1. Một số khái niệm cơ bản............................................................................ 2

1.1.1. Khái niệm về nông thôn .......................................................................... 2

1.1.2. Khái quát chung về quy hoạch................................................................ 2

1.1.3. Về khái niệm nông thôn mới, quy hoạch xây dựng nông thôn mới ....... 5

1.1.4. Mô hình phát triển nông thôn mới .......................................................... 6

1.2. Vấn đề quy hoạch NTM ở một số nƣớc trên thế giới:............................. 11

1.2.1. Kinh nghiệm ở Nhật Bản: Nông nghiệp phát triển tạo đà cho công

nghiệp hóa ....................................................................................................... 11

1.2.2. Kinh nghiệm về phát triển nông nghiệp ở Trung quốc......................... 13

1.2.3. Mô hình “ Làng mới “ ở Hàn Quốc ...................................................... 15

1.3. Vấn đề quy hoạch NTM ở Việt Nam....................................................... 16

1.3.1. Tình hình chung về xây dựng nông thôn mới của cả nƣớc................... 16

1.3.2. Các văn bản chính sách Nhà nƣớc liên quan đến NTM........................ 21

1.3.3. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới của tỉnh Hòa Bình ........ 22

1.3.4. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới của huyện Lƣơng Sơn.. 23

1.3.5. Tình hình thực hiện xây dựng nông thôn mới của xã Hòa Sơn ............ 25

iv

Chƣơng 2 MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................... 26

2.1. Mục tiêu.................................................................................................... 26

2.1.1. Mục tiêu tổng quát ................................................................................ 26

2.1.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 26

2.2. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 26

2.3. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 26

2.3.1. Điều tra phân tích đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội........... 26

2.3.2. Đánh giá thực trạng nông dân và nông thôn theo bộ tiêu chí quốc gia về

NTM. ............................................................................................................... 26

2.3.3. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Hòa Sơn, huyện Lƣơng Sơn,

tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016 -2020............................................................... 27

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 27

2.4.1. Phƣơng pháp kế thừa tài liệu có sẵn ..................................................... 27

2.4.2. Phƣơng pháp điều tra thực địa kết hợp phỏng vấn trực tiếp................. 27

2.4.3. Phƣơng pháp chuyên gia ....................................................................... 28

2.4.4. Phƣơng pháp phân tích thị trƣờng và dự báo tiềm năng cho phát triển 28

2.4.5. Phƣơng pháp tổng hợp và xử lý số liệu ................................................ 28

Chƣơng 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ............................. 30

3.1. Điều tra phân tích đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.............. 30

3.1.1. Điều kiện tự nhiên................................................................................. 30

3.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội.................................................... 33

3.2. Đánh giá tổng hợp hiện trạng nông thôn xã Hòa Sơn theo bộ tiêu chí quốc

gia về nông thôn mới....................................................................................... 39

3.2.1. Công tác quy hoạch sử dụng đất tiêu chí 1 (1 tiêu chí)......................... 39

3.2.2. Về Hạ tầng kinh tế - xã hội (8 tiêu chí)................................................. 40

3.2.3. Kinh tế và tổ chức sản xuất (4 tiêu chí) ................................................ 44

v

3.2.4. Về văn hóa - xã hội - môi trƣờng (6 tiêu chí) ....................................... 45

3.2.5. Hệ thống chính trị (2 tiêu chí).............................................................. 46

3.3. Quy hoạch xây dựng nông thôn mới xã Hòa Sơn, huyện Lƣơng Sơn, tỉnh

Hòa Bình đến năm 2020.................................................................................. 54

3.3.1. Dự báo quy mô dân số, lao động và đất đai.......................................... 54

3.3.2. Tiềm năng và định hƣớng phát triển..................................................... 58

3.3.3. Các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật.................................................................. 60

3.3.4. Quy hoạch phát triển không gian xã ..................................................... 60

3.3.5. Quy hoạch phát triển sản xuât............................................................... 68

3.3.6. Quy hoạch phát triển CN-TTCN và dịch vụ thƣơng mại ..................... 72

3.3.7. Quy hoạch hệ thống hạ tầng kỹ thuật................................................... 73

3.3.8. Nhu cầu đầu tƣ và hiệu quả của phƣơng án.......................................... 79

3.3.9. Đề xuất giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch nông thôn mới ........... 83

KẾT LUẬN - TỒN TẠI - KHUYẾN NGHỊ .................................................. 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

D H Ụ Á TỪ VIẾT TẮT

TT Viết tắt Viết đầy đủ

1 CNH – HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

2 CN Công nghiệp

3 NTM Nông thôn mới

4 NN Nông nghiệp

5 UBNN Ủy ban nhân dân

6 NN & PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn

7 TTCN Tiểu thủ công nghiệp

8 HTX Hợp tác xã

9 BHYT Bảo hiểm y tế

10 VH – TT - DL Văn hóa - thể thao – du lịch

11 SXKD Sản xuất kinh doanh

12 HĐND Hội đồng nhân dân

13 TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam

14 SXCN Sản xuất công nghiệp

15 MT Môi trƣờng

16 HTKT Hệ thống kỹ thuật

17 TDTT Thể dục thể thao

18 MTTQ Mặt trận tổ quốc

19 QĐ Quyết định

20 CT-TTg Chỉ thị thủ tƣớng chính phủ

21 THCS Trung học cơ sở

22 ĐH Đại học

23 CĐ Cao đẳng

24 TW Trung ƣơng

25 VSMT Vệ sinh môi trƣờng

26 SX Sản xuất

27 DTTN Diện tích tự nhiên

28 KCN Khu công nghiệp

29 THCS Trung học cơ sở

30 THPT Trung học phổ thông

vii

D H Ụ Á BẢ G

STT Tên bảng Trang

3.1 Tổng hợp đánh giá theo các chỉ tiêu về nông thôn mới 48

3.2 Dự báo dân số 55

3.3 Hiện trạng và dự báo lao động xã hội 55

3.4 Dự báo nhu cầu sử dụng đất đai 58

3.5 Các chỉ tiêu kinh tế kỹ thuật 60

3.6 Quy hoạch sử dụng đất khu trung tâm xã 61

3.7 Bố trí các khu đô thị, biệt thự nhà vƣờn đến năm 2020 64

1

ẶT VẤ Ề

Những năm gần đây, cùng với sự phát triển chung của cả nƣớc, nông

thôn nƣớc ta đã có sự đổi mới và phát triển khá toàn diện. Vấn đề nông thôn

và phát triển nông thôn đang đƣợc Đảng và Nhà nƣớc rất quan tâm. Để phát

triển nông thôn đúng hƣớng, có cơ sở khoa học và đảm bảo phát triển bền

vững, cần thiết phải tiến hành quy hoạch phát triển nông thôn trƣớc làm tiền

đề cho đầu tƣ phát triển và là cơ sở cho việc quản lý đất đai, cơ sở hạ tầng đạt

đƣợc hiệu quả.

Chính vì vậy để giải quyết vấn đề trên cần phải có một kế hoạch xây

dựng phát triển nông thôn cơ bản, toàn diện và sâu sắc, đáp ứng mong muốn

của nhân dân và yêu cầu chiến lƣợc xây dựng của đất nƣớc cơ bản thành nƣớc

công nghiệp theo hƣớng hiện đại hóa vào năm 2020.

Hòa Sơn là một xã khó khăn của huyện Lƣơng Sơn, tỉnh Hòa Bình.

Trong thời gian qua cùng với quá trình tăng trƣởng kinh tế - xã hội của toàn

huyện, nền kinh tế của xã có những bƣớc phát triển tích cực, đời sống nhân

dân ngày càng đƣợc nâng cao về vật chất lẫn tinh thần. Do nhu cầu sử dụng

đất đai trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội ngày càng tăng mạnh,trong

khi nguồn tài nguyên đất đai chỉ có hạn lại chƣa đƣợc khai thác hợp lý, công

tác quy hoạch chƣa phù hợp để đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH nên sự phát triển

của xã còn nhiều bất cập cần giải quyết.

Chính vì vậy nhằm góp phần giải quyết vấn đề trên tôi thực hiện đề tài

“Nghiên cứu đề xuất Quy hoạch xây dựng Nông thôn mới xã Hòa Sơn,

huyện Lương Sơn, tỉnh Hòa Bình giai đoạn 2016-2020”.

2

hƣơng 1

TỔ G QU VẤ Ề GHIÊ ỨU

1.1. ột số khái niệm cơ bản

1.1.1. Khái niệm về nông thôn

Hiện nay, trên thế giới có nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn, có

quan điểm cho rằng chỉ cần dựa vào trình độ phát triển cơ sở hạ tầng, có quan

điểm cho rằng chỉ cần dựa vào chỉ tiêu trình độ tiếp cận thị trƣờng, phát triển

hàng hóa để xác định vùng nông thôn. Tuy nhiên, theo quan điểm nhóm

chuyên viên Liên hợp quốc đề cập đến khái niệm nông thôn - đô thị để so

sánh nông thôn và đô thị với nhau. Khái niệm nông thôn chỉ có tính chất

tƣơng đối và luôn biến động theo thời gian, để phản ánh biến đổi về kinh tế xã

hội của mỗi quốc gia trên thế giới. Trong điều kiện nền kinh tế Việt Nam hiện

nay có thể hiểu:

“Nông thôn là vùng sinh sống của tập hợp dân cư, trong đó có nhiều

nông dân. Tập hợp dân cư này tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa￾xã hội và môi trường trong một thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng

của các tổ chức khác”

1.1.2. Khái quát chung về quy hoạch

- Quy hoạch là một công cụ quản lý nhà nƣớc đƣợc áp dụng khá phổ

biến ở nhiều quốc gia trên thế giới. Trong xu thế toàn cầu hóa, nội hàm của

quy hoạch cũng có những thay đổi để phù hợp với thời đại, nhất là với nhu

cầu phát triển không gian cả bên trong và bên ngoài của mỗi quốc gia.

- Theo Allmendinger và Tewdwr-Jones (2002) và Taylor (1998) quy

hoạch đƣợc hình thành từ cách tiếp cận không gian vật thể sau đó lồng ghép

các cách tiếp cận kinh tế, xã hội và môi trƣờng trong việc sử dụng không gian.

Các quy hoạch vật thể (physical plan), nhƣ: quy hoạch đất đai, quy hoạch đô

thị… có tính không gian rất cụ thể. Trong khi đó, các quy hoạch kinh tế vĩ

3

mô, quy hoạch xã hội, hay quy hoạch phát triển thƣờng chứa đựng sự phát

triển không gian mang tính trừu tƣợng nhiều hơn [25],[31].

- Theo Viện Chiến lƣợc phát triển (2004), quy hoạch là “việc lựa chọn

phương án phát triển và tổ chức không gian kinh tế - xã hội cho thời kỳ dài

hạn trên lãnh thổ xác định”. Với định nghĩa này, đối tƣợng của quy hoạch là

các hoạt động kinh tế - xã hội. Tƣơng tự, quy hoạch ngành hay quy hoạch

lãnh thổ cũng là việc lựa chọn phƣơng án phát triển cơ cấu kinh tế ngành dựa

trên nguyên tắc phân công lao động theo ngành/ lãnh thổ và giải quyết đƣợc

mối quan hệ liên ngành và liên vùng (Ngô Doãn Vịnh, 2003). Do vậy, dạng

quy hoạch này đƣợc áp dụng phổ biến, rộng khắp ở tất cả các quốc gia trên

thế giới, bởi một lẽ đơn giản: mọi hoạt động của con ngƣời đều gắn với không

gian[7],[19].

- Vai trò, ý nghĩa và nội dung của quy hoạch luôn gây tranh cãi bởi lẽ

đó là sự phân định quyền lực, “đỉnh cao chỉ huy” giữa nhà nƣớc và thị trƣờng.

Phạm vi của quy hoạch theo thời gian thƣờng đƣợc mở rộng và nó thƣờng

đƣợc gắn với sự biến động của chính trị theo thời gian (Palermo và Ponzini,

2010) và có thể coi đây là một ngành khoa học quản lý. Còn Glasson và

Marshall (2007) lại cho rằng, dù quy hoạch có đƣợc sử dụng nhƣ thế nào

trong các thời kỳ phát triển khác nhau, nó đều liên quan trực tiếp đến việc

phát triển không gian trong tƣơng lai. Theo nhóm tác giả này, quy hoạch là

việc bố trí có mục đích hƣớng đến không gian tƣơng lai của một tập hợp lớn

các hoạt động trong/trên một phạm vi đất đai hay nguồn vật chất, nguồn lực

có hạn [7].

- Sự suy nghĩ, những ý tƣởng về sự phát triển phải mang tính hợp lý và

tính hệ thống, đồng thời phải có khả năng hiện thực; biết suy nghĩ. Cân nhắc

xem khả năng nào là tốt nhất, hữu hiệu và bền vững nhất so với những khả

năng khác. Nghĩa là sự phát triển đó phải đạt đƣợc cả hiệu quả kinh tế, hiệu

4

quả xã hội, có tác dụng lâu dài, đƣợc nhiều ngƣời chấp nhận là không phá huỷ

môi trƣờng. Sự chuyển hoá những tƣ duy, ý tƣởng hiện tại thành hành động

tƣơng lai, những tính toán, cân nhắc ấy gọi là quy hoạch. Từ những quan

điểm trên đây có thể đƣa ra khái niệm về quy hoạch nhƣ sau:

"Quy hoạch là một quá trình lý thuyết về tƣ tƣởng có quan hệ với từng

sự vật, sự việc đƣợc hình thành và thể hiện qua một quá trình hành động thực

tế. Quá trình này giúp nhà quy hoạch tính toán và đề xuất những hoạt động cụ

thể để đạt đƣợc mục tiêu".

- Phát triển nông thôn là vấn đề phức tạp và rộng lớn, nó liên quan đến

nhiều ngành khoa học tự nhiên, khoa học kỹ thuật, khoa học xã hội và nhân

văn. Mục đích của phát triển nông thôn là phát triển đời sống con ngƣời với

đầy đủ các phạm trù của nó. Phát triển nông thôn toàn diện phải đề cập đến tất

cả các mặt kinh tế, văn hoá, xã hội, giáo dục, y tế, an ninh quốc phòng... Sự

phát triển của mỗi vùng, mỗi địa phƣơng nằm trong tổng thể phát triển chung

của các vùng và của cả nƣớc.

- Vì vậy "Quy hoạch phát triển nông thôn là quy hoạch tổng thể, nó bao

gồm tổng hợp nhiều nội dung hoạt động trong các lĩnh vực kinh tế, văn hoá xã

hội và môi trƣờng liên quan đến vấn đề phát triển con ngƣời trong các cộng

đồng nông thôn theo các tiêu chuẩn của phát triển bền vững".

- Quy hoạch phát triển nông thôn đƣợc coi là quy hoạch tổng thể trên

vùng không gian sống của mọi sinh vật bao gồm loài ngƣời, động vật, thực

vật. Mục tiêu của quy hoạch là đáp ứng sự tăng trƣởng liên tục mức sống của

con ngƣời và phát triển bền vững. Do đó đi đôi với việc phát triển kinh tế, văn

hoá xã hội là vấn đề bảo vệ môi trƣờng, bảo vệ sự đa dạng sinh học, giữ gìn

cảnh quan thiên nhiên, bảo vệ và tái tạo tài nguyên để phục vụ cho lợi ích lâu

dài của các thế hệ mai sau.