Nghiên Cứu Đề Xuất Một Số Giải Pháp Phục Hồi Rừng Dẻ Ăn Quả Castanopsis Boisii Hichel Et A Camus Tại Xã Hoàng Hoa Thám Thị Xã Chí Linh Tỉnh Hải Dương

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt quá trình học tập và thực hiện khóa luận tốt nghiệp, chuyên

ngành Quản lý tài nguyên rừng và môi trƣờng tại Trƣờng Đại học Lâm

nghiệp, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ nhiệt tình của các giảng viên,

các cơ quan đơn vị, bạn bè và gia đình.

Trƣớc hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Ban Giám hiệu, Ban

Chủ nhiệm khoa Quản lý tài nguyên rừng và môi trƣờng cùng toàn thể các

thầy cô giáo trƣờng Đại học Lâm nghiệp đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình học tập và hoàn thành chƣơng trình học.

Xin trân trọng cảm ơn cô giáo, ThS. Kiều Thị Dƣơng đã tận tình chỉ

bảo, giúp đỡ tôi thực hiện và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp này.

Tôi cũng xin trân trọng cảm ơn Trạm Quản lý rừng Bắc Chí Linh, Ban

Quản lý rừng tỉnh Hải Dƣơng đã tạo mọi điều kiện giúp tôi thu thập số liệu và

hoàn thành khóa luận.

Xin chân thành cảm ơn bạn bè, đồng môn và ngƣời thân trong gia đình

đã động viên, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành bài khóa

luận này. Chắc chắn bài khóa luận không tránh khỏi những sai sót, kính mong

các thầy cô giáo và bạn bè góp ý để khóa luận đƣợc hoàn thiện hơn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Xuân Mai, ngày 14 tháng5 năm 2015

Sinh viên

Đinh Thị Minh Tuyền

MỤC LỤC

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

CHƢƠNG I TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU .................................................... 3

1.1. Trên thế giới............................................................................................... 3

1.2. Ở Việt Nam ............................................................................................... 8

1.2.1. Nghiên cứu về phục hồi rừng.................................................................. 8

1.2.2. Một số mô hình phục hồi rừng của Việt Nam đã đƣợc áp dụng........... 11

1.3. Đặc điểm hình thái và sinh thái của Dẻ ăn quả (Castanopsis boisii Hickel

et A. Camus).................................................................................................... 13

CHƢƠNG II. MỤC TIÊU, ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ

PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU................................................................... 15

2.1. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................. 15

2.1.1. Mục tiêu chung...................................................................................... 15

2.1.2. Mục tiêu cụ thể...................................................................................... 15

2.2. Đối tƣợng nghiên cứu............................................................................... 15

2.3. Phạm vi nghiên cứu.................................................................................. 16

2.4. Nội dung nghiên cứu................................................................................ 16

2.4.1. Nghiên cứu đặc điểm cấu trúc rừng khu vực nghiên cứu ..................... 16

2.4.2. Nghiên cứu đặc điểm điều kiện lập địa khu vực nghiên cứu................ 16

2.4.3. Mối quan hệ giữa một số chỉ tiêu sinh trƣởng của cây tái sinh với một

số đặc điểm điều kiện lập địa .......................................................................... 17

2.4.4. Đề xuất một số giải pháp phục hồi rừng Dẻ tại khu vực nghiên cứu ... 17

2.5. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 17

2.5.1. Phƣơng pháp kế thừa và tổng hợp tài liệu ............................................ 17

2.5.2. Phƣơng pháp điều tra thực địa .............................................................. 17

CHƢƠNG III. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI CỦA KHU

VỰC NGHIÊN CỨU ...................................................................................... 29

3.1. Điều kiện tự nhiên.................................................................................... 29

3.1.1. Vị trí địa lý ............................................................................................ 29

3.1.2. Địa hình................................................................................................. 29

3.1.3. Khí hậu .................................................................................................. 30

3.1.4. Thủy văn................................................................................................ 30

3.1.5. Hiện trạng đất đai trên địa bàn khu vực ................................................ 30

3.2. Kinh tế xã hội........................................................................................... 31

3.2.1. Dân số, lao động, dân tộc và phân bố dân cƣ ....................................... 31

3.2.2. Kinh tế, văn hóa, xã hội ........................................................................ 32

3.2.3. Y tế, giáo dục ....................................................................................... 32

3.2.4. Cơ sở hạ tầng......................................................................................... 33

CHƢƠNG IV. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ..................... 34

4.1. Đặc điểm điều kiện lập địa khu vực nghiên cứu...................................... 34

4.1.1. Điều kiện địa hình ................................................................................. 34

4.1.2. Điều kiện khí hậu .................................................................................. 35

4.1.3. Đặc điểm thổ nhƣỡng............................................................................ 38

4.2. Đặc điểm cấu trúc rừng Dẻ khu vực nghiên cứu ..................................... 40

4.2.1. Đặc điểm cấu trúc tầng cây cao ............................................................ 40

4.2.2. Đặc điểm cấu trúc cây bụi thảm tƣơi .................................................... 42

4.3. Mối quan hệ giữa một số đặc điểm sinh trƣởng của cây tái sinh với một

số đặc điểm điều kiện lập địa .......................................................................... 54

4.3.1. Ảnh hƣởng điều kiện lập địa tới sinh trƣởng chiều cao cây tái sinh ... 54

4.3.2. Ảnh hƣởng của điều kiện lập địa đến sinh trƣởng đƣờng kính cây...... 56

4.4. Đề xuất một số giải pháp phục hồi rừng Dẻ khu vực nghiên cứu ........... 60

4.4.1. Duy trì độ ẩm đất phủ hợp .................................................................... 60

4.4.2. Điều chỉnh độ tàn che ở mức thích hợp ................................................ 61

4.4.3. Điều chỉnh phân bố cây tái sinh............................................................ 62

4.4.4. Điều chỉnh số cây tái sinh có triển vọng theo chiều cao....................... 62

4.4.5. Tác động tùy thuộc nguồn gốc tái sinh ................................................. 63

CHƢƠNG V. KẾT LUẬN, TỒN TẠI, KIẾN NGHỊ..................................... 64

5.1. Kết luận .................................................................................................... 64

5.2. Tồn tại ...................................................................................................... 65

5.3. Khuyến nghị............................................................................................. 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 66

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Kí hiệu Giải thích

CBTT Cây bụi thảm tƣơi

CP Che phủ

D 1.3 Đƣờng kính 1.3 m (cm)

Do Đƣờng kính gốc (cm)

Dt Đƣờng kính tán (m)

Hdc Chiều cao dƣới cành (m)

Hvn Chiều cao vút ngọn (m)

Hvnts Chiều cao vút ngọn cây tái sinh (m)

N Dung lƣợng mẫu của 5 tuyến điều tra

N/ha Mật độ (cây/ha)

R Hệ số tƣơng quan

Sig. Hệ số kiểm tra sự tồn tại của phƣơng trình

TKTM Thảm khô thảm mục

TT Thứ tự

DANH MỤC BẢNG BIỂU

TT Tên bảng biểu Trang

1 Bảng 4.1. Đặc điểm điều kiện địa hình tại các tuyến điều tra 34

2 Bảng 4.2. Một số chỉ tiêu khí hậu khu vực nghiên cứu (năm

2014)

36

3 Bảng 4.3. Bảng điều tra điều kiện khí hậu 38

4 Bảng 4.4. Đặc điểm thổ nhƣỡng khu vực nghiên cứu 39

5 Bảng 4.5. Thống kê đặc điểm cấu trúc tầng cây cao khu vực

nghiên cứu

41

6 Bảng 4.6. Đặc điểm cây bụi thảm tƣơi ở các tuyến điều tra 43

7 Bảng 4.7. Thống kê đặc điểm cấu trúc lớp cây tái sinh tại các

tuyến điều tra

46

8 Bảng 4.8. Bảng phân bố tái sinh theo cấp chiều cao 48

9 Bảng 4.9. Nắn phân bố cây tái sinh theo chiều cao theo hàm

khoảng cách

48

10 Bảng 4.10. Chất lƣợng cây tái sinh ở các tuyến điều tra 50

11 Bảng 4.11. Nguồn gốc tái sinh của Dẻ tại các tuyến điều tra 51

DANH MỤC HÌNH ẢNH

TT Tên hình ảnh Trang

1 Hình 2.1. Vị trí các tuyến điều tra tại xã Hoàng Hoa Thám 15

2 Hình 4.1. So sánh lƣợng mƣa và lƣợng bốc hơi tại khu vực

nghiên cứu năm 2014

37

3 Hình 4.2. Đặc điểm đất và tiến hành xoe con giun xác định

thành phần cơ giới đất

40

4 Hình 4.3. Hình ảnh tầng cây cao ở các tuyến điều tra 42

5 Hình 4.4. Chất lƣợng của Dẻ ở các tuyến điều tra 42

6 Hình 4.5. Cây bụi thảm tƣơi cao vƣợt trội ở các tuyến điều

tra

44

7 Hình 4.6. Cây bụi thảm tƣơi phát triển tốt ở các tuyến điều

tra

44

8 Hình 4.7. Nơi không đƣợc phát dọn CBTT 45

9 Hình 4.8. Nơi đƣợc phát dọn CBTT 45

10 Hình 4.9. Tỷ lệ che phủ cây bụi thảm tƣơi ở các tuyến điều

tra

45

11 Hình 4.10. Tỷ lệ che phủ thảm khô thảm mục ở các tuyến

điều tra

45

12 Hình 4.11. Dẻ tái sinh từ chồi 47

13 Hình 4.12. Dẻ tái sinh từ hạt 47

14 Hình 4.13. Phân bố cây tái sinh theo chiều cao theo phân

bố khoảng cách

49

15 Hình 4.14. Sơ đồ phân bố cây tái sinh tại 5 tuyến điều tra 53

DANH MỤC PHỤ BIỂU

TT Tên phụ biểu

1 Phụ biểu 01. Kết quả phân tích đất của 5 tuyến điều tra

2 Phụ biểu 02. Ảnh hƣởng điều kiện lập địa đến sinh trƣởng chiều cao cây

3 Phụ biểu 03. Ảnh hƣởng của điều kiện lập địa đến sinh trƣởng đƣờng kính gốc

4 Phụ biểu 04. Ảnh hƣởng của điều kiện lập địa đến sinh trƣởng đƣờng kính tán

5 Phụ biểu 05. Cây bụi thảm tƣơi ở các tuyến điều tra

6 Phụ biểu 06. Chiều cao vút ngọn trung bình tầng cây cao ở các tuyến

7 Phụ biểu 07. Chiều cao dƣới cành trung bình tầng cây caoở các tuyến

8 Phụ biểu 08. Đƣờng kính 1.3 m trung bình tầng cây cao ở các tuyến

9 Phụ biểu 09. Đƣờng kính tán trung bình tầng cây cao ở các tuyến

10 Phụ biểu 10. Độ tàn che trung bình tầng cây cao ở các tuyến

11 Phụ biểu 11. Tỷ lệ che phủ CBTT và TKTM các tuyến điều tra

12 Phụ biểu 12. Chiều cao trung bình cây bụi thảm tƣơi các tuyến điều tra

13 Phụ biểu 13. Đƣờng kính gốc trung bình cây tái sinhở các tuyến điều tra

14 Phụ biểu 14. Chiều cao vút ngọn trung bình cây tái sinh ở các tuyến điều tra

15 Phụ biểu 15. Đƣờng kính tán trung bình cây tái sinh ở các tuyến điều tra

16 Phụ biểu 16. Mật độ trung bình của cây tái sinh ở các tuyến điều tra

17 Phụ biểu 17. Phẩm chất cây tái sinh ở các tuyến điều tra

18 Phụ biểu 18. Nguồn gốc cây tái sinh ở các tuyến điều tra

19 Phụ biểu 19. Máy đo độ ẩm và pH đất Kelway soil tester

20 Phụ biểu 20. Dụng cụ đo độ chặt đất Push-cone

21 Phụ biểu 21. Dụng cụ đo độ tàn che

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

“Rừng là một bộ phận của cảnh quan địa lý, trong đó bao gồm một tổng

thể các cây gỗ, cây bụi, cây cỏ, động vật và vi sinh vật. Trong quá trình phát

triển của mình, chúng có mối quan hệ sinh học và ảnh hƣởng lẫn nhau với

hoàn cảnh bên ngoài” (M.E.Tcachenco, 1952). Rừng ảnh hƣởng đến nguồn

thức ăn và nơi ở của động, thực vật, tác động đến nguồn nƣớc và đất, đồng

thời điều hòa khí hậu. Do đó ta có thể nhận thấy rừng là một thể tổng hợp

phức tạp có mối quan hệ qua lại giữa các cá thể trong quần thể, giữa các quần

thể trong quần xã và có sự thống nhất giữa chúng với hoàn cảnh trong tổng

hợp đó. Rừng luôn luôn có sự cân bằng động, có tính ổn định, tự điều hòa và

tự phục hồi để chống lại những biến đổi của hoàn cảnh và những biến đổi về

số lƣợng sinh vật, những khả năng này đƣợc hình thành do kết quả của sự tiến

hóa lâu dài và kết quả của sự chọn lọc tự nhiên của tất cả các thành phần

rừng. Rừng có khả năng tự phục hồi và trao đổi cao.

Việt Nam đƣợc đánh giá là quốc gia đã và đang có nhiều nỗ lực trong

việc phục hồi các hệ sinh thái rừng, nhằm đảm bảo phát triển kinh tế bền vững

và ứng phó với biến đổi khí hậu. Điển hình là dự án “Trình diễn năng lực

phục hồi rừng và quản lý rừng bền vững ở Việt Nam”, đạt đƣợc kết quả là đến

hết năm 2012 tổng diện tích của Việt Nam đạt 13.682.043 ha, tỷ lệ che phủ

đạt 40,7 %. Để tiếp tục thúc đẩy tiến trình phát triển, bảo vệ, sử dụng hợp lý

tài nguyên thiên nhiên, bảo tồn đa dạng sinh học và ứng phó với biến đổi khí

hậu, mục tiêu đặt ra của dự án một mặt tiếp tục phủ xanh những vùng đất bị

suy thoái, mặt khác cần khuyến khích những giải pháp phục hồi hệ sinh thái

rừng, đặc biệt là trồng rừng với các loài cây bản địa để tăng giá trị đa dạng

sinh học, đồng thời đẩy mạnh công tác bảo tồn trong hệ thống các vƣờn quốc

gia và khu bảo tồn.