Nghiên cứu đề xuất bộ tiêu chuẩn để tự đánh giá chương trình đào tạo bậc đại học của nhóm ngành khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

PHẠM THỊ THUẬN

NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT BỘ TIÊU CHUẨN ĐỂ TỰ ĐÁNH GIÁ

CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO BẬC ĐẠI HỌC CỦA NHÓM NGÀNH

KHOA HỌC TỰ NHIÊN TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

TỰ NHIÊN, ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh – 2010

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI

VIỆN ĐẢM BẢO CHẤT LƢỢNG GIÁO DỤC

PHẠM THỊ THUẬN

NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT BỘ TIÊU CHUẨN ĐỂ TỰ ĐÁNH GIÁ

CHƢƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO BẬC ĐẠI HỌC CỦA NHÓM NGÀNH

KHOA HỌC TỰ NHIÊN TẠI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC

TỰ NHIÊN, ĐẠI HỌC QUỐC GIA THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

Chuyên ngành: Đo lƣờng và đánh giá trong giáo dục

(Chuyên ngành đào tạo thí điểm)

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. LÊ VĂN HẢO

Thành phố Hồ Chí Minh – 2010

LỜI CẢM ƠN



Trƣớc tiên, xin gửi lời tri ân sâu sắc đến Thầy Lê Văn Hảo. Thầy đã

truyền đạt những kiến thức sâu rộng, tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ tác giả

trong suốt quá trình thực hiện luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Quý Thầy (Cô) của Trung tâm Đảm bảo chất

lƣợng đào tạo và Nghiên cứu phát trển giáo dục trực thuộc Đại học Quốc Gia

Hà Nội đã tham gia giảng dạy lớp Cao học khóa 2008. Thầy (Cô) đã nhiệt

tình truyền đạt kiến thức thuộc chuyên ngành Đo lƣờng - Đánh giá trong

giáo dục cho các học viên, đó chính là nền tảng kiến thức để giúp tác giả có

thể hoàn thành tốt luận văn.

Xin chân thành cảm ơn Thầy (Cô) lãnh đạo, các anh (chị) phòng Đào

tạo trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên TP.HCM và gia đình thân yêu của tác

giả đã động viên và giúp đỡ tác giả vừa hoàn thành công tác tại đơn vị, vừa

hoàn thành khóa học này.

Sau cùng, rất mong nhận đƣợc sự góp ý quý báu của Quý Thầy (Cô)

để tác giả khắc phục những hạn chế của luận văn.

Trân trọng

Tác giả

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: Phạm Thị Thuận, là học viên cao học chuyên ngành Đo lƣờng

và Đánh giá trong Giáo dục, khóa 2008, tại Thành phố Hồ Chí Minh.

Tôi xin cam đoan:

- Công trình nghiên cứu này do chính tôi thực hiện.

- Các số liệu trong luận văn là trung thực và chƣa đƣợc công bố trên

bất kỳ phƣơng tiện truyền thông nào.

Tôi xin chịu trách nhiệm về kết quả nghiên cứu của mình.

Học viên

Phạm Thị Thuận

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Lý do chọn đề tài ....................................................................................... 1

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài................................................................. 3

3. Khung/cơ sở lý thuyết................................................................................ 4

4. Phƣơng pháp nghiên cứu ........................................................................... 5

4.1. Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................. 5

4.2. Giả định của nghiên cứu...................................................................... 5

4.3. Khách thể và đối tƣợng nghiên cứu .................................................... 5

4.4. Phƣơng pháp tiếp cận nghiên cứu ....................................................... 5

4.5. Dạng thiết kế nghiên cứu .................................................................... 5

4.7. Công cu ̣thu thâp̣ dƣ̃liêụ , các tƣ liệu .................................................. 6

4.8. Qui trình thu thập dữ liệu và xử lý số liệu .......................................... 6

5. Giới hạn nghiên cứu của đề tài .................................................................. 7

CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU VÀ CÁC KHÁI

NIỆM LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI................................................................... 8

1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu................................................................. 8

1.1.1. Các hoạt động đánh giá CTĐT............................................................ 8

1.1.2. Các tài liệu sử dụng cho nghiên cứu.................................................. 10

1.2. Các khái niệm liên quan đến đề tài....................................................... 13

1.3. Mục đích của việc tự đánh giá CTĐT .................................................. 16

CHƢƠNG 2. CÁC CƠ SỞ KHOA HỌC LIÊN QUAN ĐẾN VIỆC XÂY

DỰNG TIÊU CHUẨN/TIÊU CHÍ ĐÁNH GIÁ CTĐT ................................. 17

2.1. Tìm hiểu một số mô hình về đánh giá CTĐT trên thế giới .................. 17

2.1.1. Mô hình Saylor, Alexander và Lewis ............................................ 17

2.1.2. Mô hình CIPP của Ủy ban Nghiên cứu Quốc Gia về đánh giá Phi

Delta Kappa.............................................................................................. 18

2.1.3. Mô hình Kirkpatrick của Donald L. Kirkpatrick ........................... 22

2.2. Một số vấn đề liên quan đến việc xây dựng tiêu chuẩn/tiêu chí dùng để

tự đánh giá CTĐT........................................................................................ 23

2.2.1. Trọng tâm của việc đánh giá CTĐT............................................... 23

2.2.2. Một số loại hình đánh giá CTĐT ................................................... 23

2.3. Phát triển CTĐT nhóm ngành KHTN tại trƣờng ĐH KHTN .............. 26

CHƢƠNG 3. ĐỀ XUẤT CÁC TIÊU CHUẨN/TIÊU CHÍ ĐỂ TỰ ĐÁNH

GIÁ CTĐT ĐỐI VỚI NHÓM NGÀNH KHTN CỦA BẬC ĐẠI HỌC TẠI

TRƢỜNG ĐH KHTN..................................................................................... 30

3.1. Nhận xét về Bộ tiêu chuẩn tự đánh giá CTGD của AUN .................... 30

3.2. Nhận xét về Bộ tiêu chuẩn đánh giá CTĐT của ABET ....................... 32

3.3. Mối liên hệ giữa các thành tố trong mô hình CIPP và bộ tiêu chuẩn đề

xuất............................................................................................................... 32

3.4. Đề xuất tiêu chuẩn/tiêu chí để tự đánh giá CTĐT cho nhóm ngành

KHTN trong điều kiện hiện nay .................................................................. 34

CHƢƠNG 4. KẾT QUẢ ĐÁNH BỘ TIÊU CHUẨN ĐỀ XUẤT CỦA

GIẢNG VIÊN VÀ CÁN BỘ QUẢN LÝ........................................................ 40

4.1. Mô tả mẫu ............................................................................................. 40

4.2. Bảng hỏi................................................................................................ 41

4.3. Các kết quả phân tích............................................................................ 42

4.3.1. Phân tích phƣơng sai (ANOVA).................................................... 42

4.3.2 Kết quả đánh giá mức độ cần thiết của các tiêu chuẩn/tiêu chí ...... 57

4.3.3 Các ý kiến khác của GV và CBQL ................................................. 61

4.4. Nhận xét về ƣu điểm và hạn chế của bộ tiêu chuẩn đƣợc đề xuất ....... 63

KẾT LUẬN, ĐỀ XUẤT VÀ KHUYẾN NGHỊ.............................................. 65

1. Kết luận.................................................................................................... 65

2. Đề xuất và khuyến nghị ........................................................................... 66

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 68

PHỤ LỤC 1: PHIẾU TRƢNG CẦU Ý KIẾN................................................ 73

PHỤ LỤC 2: TẦN SUẤT............................................................................... 79

PHỤ LỤC 3: BẢNG SO SÁNH BỘ TIÊU CHUẨN (BTC) ĐỀ NGHỊ VỚI

BTC CỦA AUN.............................................................................................. 80

PHỤ LỤC 4: BẢNG SO SÁNH BTC ĐỀ NGHỊ VỚI BTC CỦA ABET..... 99

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

STT Từ viết tắt Nội dung

1 CBQL Cán bộ quản lý

2 CN Cử nhân

3 CNTT Công nghệ thông tin

4 CT Chƣơng trình

5 CTĐT Chƣơng trình đào tạo

6 CTGD Chƣơng trình giáo dục

7 CTH Chƣơng trình học

8 ĐH Đại học

9 ĐH KHTN Đại học Khoa học tự nhiên, ĐHQG TP.HCM

10 ĐHQG Đại học Quốc Gia

11 GV Giảng viên

12 KHTN Khoa học tự nhiên

13 PP Phƣơng pháp

14 PPĐG Phƣơng pháp đánh giá

15 PPKTĐG Phƣơng pháp kiểm tra đánh giá

16 SV Sinh viên

17 ThS Thạc sỹ

18 TS Tiến sỹ

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình Tên hình Trang

Hình 2.1 Sơ đồ trình tự và các dạng đánh giá 22

Hình 2.2 Sơ đồ biểu diễn nguyên tắc xây dựng CTĐT 27

Hình 2.3 Sơ đồ biểu diễn các cấp bậc xây dựng mục tiêu đào tạo 28

Hình 2.4 Sơ đồ biểu diễn nguyên tắc hoạch định CTĐT 29

Hình 3.1 Mối liên hệ giữa các thành tố trong mô hình CIPP và bộ

tiêu chuẩn đề xuất

33

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng Tên bảng Trang

Bảng 2.1 Bốn dạng đánh giá trong mô hình CIPP 19

Bảng 4.1 Các thông tin về đối tƣợng hồi đáp trong đợt khảo sát 40

Bảng 4.2 Cấp độ và mức cho điểm 41

Bảng 4.3

Phân tích phƣơng sai kết quả đánh giá mức độ cần thiết

của các tiêu chí theo nhóm khác nhau về học vị

43

Bảng 4.4

Phân tích phƣơng sai kết quả đánh giá mức độ cần thiết

của các tiêu chí theo nhóm khác nhau về số năm công tác 48

Bảng 4.5

Phân tích phƣơng sai kết quả đánh giá mức độ cần thiết

của các tiêu chí theo nhóm khác nhau về đơn vị công tác 53

Bảng 4.6

Ý kiến đánh giá của GV và CBQL về bộ tiêu chuẩn đề

nghị

58

Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục

1

MỞ ĐẦU

1. Lý do chọn đề tài

Trong bối cảnh nƣớc ta đang hội nhập kinh tế quốc tế khu vực và toàn

cầu, sự cạnh tranh về mọi mặt nói chung và về giáo dục nói riêng ngày càng

gay gắt, điều đó đòi hỏi chúng ta phải có sự thay đổi lớn trong giáo dục, thay

đổi không chỉ trong tƣ duy mà phải cả trong hành động, thay đổi không chỉ

riêng đối với một cá nhân hay tổ chức có trách nhiệm trong sự nghiệp giáo

dục mà phải cả trong cộng đồng xã hội. Những câu hỏi đặt ra đã từng làm cho

những ai quan tâm về nền giáo dục của nƣớc nhà là chúng ta sẽ bắt đầu thay

đổi từ đâu, các nƣớc trên thế giới đã làm nhƣ thế nào để có chất lƣợng giáo

dục cao nhƣ vậy. Đây là câu trả lời lớn dành cho những nhà quản lý và nghiên

cứu về giáo dục. Một điểm chung mà hầu hết các nƣớc phát triển về giáo dục

đều làm rất tốt là vấn đề về đảm bảo chất lƣợng trong giáo dục. Trong vài

năm gần đây, Việt Nam chúng ta đã bắt đầu chú trọng, triển khai và thực hiện

rộng rãi công tác đảm bảo chất lƣợng. Hiện nay, cơ chế và hệ thống đảm bảo

chất lƣợng giáo dục của nƣớc ta đã định hình và đang từng bƣớc phát triển

theo chiều rộng lẫn chiều sâu. Đó là một tất yếu khách quan trong quá trình

phát triển và phù hợp với xu hƣớng chung trên thế giới. Công tác tự đánh giá

của các cơ sở đào tạo và đánh giá ngoài của các tổ chức kiểm định chất lƣợng

đều là những nhiệm vụ trọng tâm trong việc đảm bảo chất lƣợng giáo dục.

Chất lƣợng của một cơ sở đào tạo nói chung thƣờng đƣợc tập trung vào

các yếu tố: mục tiêu đào tạo, tổ chức và quản lý, chƣơng trình đào tạo, đội

ngũ giảng viên, đội ngũ cán bộ quản lý, phục vụ và ngƣời học…, trong đó

chƣơng trình đào tạo (CTĐT) là một trong những yếu tố cốt lõi của chất

lƣợng giáo dục. Để CTĐT có chất lƣợng, các cơ sở đào tạo phải thực hiện

việc tự đánh giá CTĐT. Việc tự đánh giá CTĐT kịp thời và chính xác nhằm:

điều chỉnh, cập nhật và bổ sung những lỗ hổng của chƣơng trình; xác định sự

Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục

2

phù hợp của chƣơng trình đối với nhu cầu ngƣời học và xã hội; xác định mức

độ đạt đƣợc trong thực hiện chƣơng trình; tiến đến đạt đƣợc mục tiêu giáo dục

của CTĐT nói riêng và nâng cao chất lƣợng giáo dục của cơ sở đào tạo nói

chung. Với những CTĐT có chất lƣợng và phù hợp, nhà trƣờng sẽ khẳng định

đƣợc vị trí của mình đối với xã hội và đáp ứng đƣợc nhu cầu phát triển kinh

tế-xã hội.

Khoa học và công nghệ ngày nay đã trở thành lực lƣợng sản xuất trực

tiếp, trở thành nhân tố đặc biệt quan trọng trong sự phát triển toàn diện của

mỗi quốc gia. Trƣờng Đại học Khoa học tự nhiên TP.HCM (ĐH KHTN) -

một trong những thành viên của Đại học Quốc gia (ĐHQG) TP.HCM- có vai

trò hết sức quan trọng trong việc đào tạo ra nguồn nhân lực có trình độ cao về

khoa học cơ bản, nguồn nhân lực này sẽ phục vụ cho việc phát triển khoa học

và công nghệ nhằm đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc

nói chung và yêu cầu nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ khu vực

phía nam nói riêng. Bằng những kiến thức tiếp thu đƣợc trong khóa học “Đo

lƣờng và đánh giá trong giáo dục” và một số kinh nghiệm thực tế khi công tác

tại Phòng Đào tạo của trƣờng ĐH KHTN với nhiệm vụ quản lý CTĐT của

nhà trƣờng, tác giả nghĩ rằng chất lƣợng giáo dục sẽ đƣợc nâng lên khi có sự

tác động tích cực của nhiều thành tố bên trong và bên ngoài. Thành tố bên

trong chính là tổng hợp các yếu tố trực tiếp tạo nên chất lƣợng của CTĐT,

trong đó việc xác định trƣớc các tiêu chuẩn đánh giá CTĐT là một yêu cầu

quan trọng và cần thiết cho mỗi cơ sở đào tạo trong giai đoạn hiện nay- giai

đoạn mà ở Việt Nam chúng ta có rất ít các bộ tiêu chuẩn riêng cho từng

CTĐT cụ thể cũng nhƣ chƣa có các tổ chức kiểm định chuyên môn. Việc xác

định trƣớc các tiêu chuẩn này nhằm cải tiến và nâng cao chất lƣợng cho

CTĐT nói riêng, cơ sở giáo dục nói chung và chuẩn bị cho việc đánh giá

ngoài của các tổ chức kiểm định chuyên môn trong tƣơng lai gần.

Luận văn Thạc sĩ Chuyên ngành: Đo lường và đánh giá trong giáo dục

3

TS.Lê Vinh Danh (2006) cho rằng: “ Chuẩn về chất lƣợng đào tạo đại

học khác nhau theo thời gian và không gian. Không nên xây dựng những

chuẩn chất lƣợng từ việc học theo điều đó ở các nƣớc hoặc cộng đồng đã phát

triển quá cao so với chúng ta, vì nhƣ thế chỉ tạo ra lãng phí. Cần và đủ là nên

xây dựng những chuẩn chất lƣợng vừa phải, giải quyết những yêu cầu phát

triển trƣớc mắt cho xã hội rồi nâng dần lên trên cơ sở tham khảo kinh nghiệm

bên ngoài…” [2]. Nhƣ vậy, bất kỳ tiêu chuẩn đặt ra nào cũng có tính tƣơng

đối của nó. Các chuẩn đặt ra sẽ khác nhau theo từng giai đoạn phát triển, khác

nhau theo điều kiện sẵn có ở mỗi quốc gia, và khác nhau theo từng ngành

nghề đào tạo. Vì vậy, dựa vào các điều kiện sẵn có, dựa vào mục tiêu đề ra,

dựa vào yêu cầu của xã hội và dựa khả năng của từng trƣờng, các trƣờng cần

thiết phải tự xây dựng các tiêu chuẩn về chất lƣợng cho chính nội bộ của

mình. Từ đó, thực hiện tự đánh giá và tự so sánh chất lƣợng đào tạo trong

từng giai đoạn theo các chuẩn đã đề ra. Cuối cùng là nâng dần các chuẩn, rút

ngắn dần khoảng cách về chất lƣợng đào tạo của nhà trƣờng so với bên ngoài,

trong đó tối thiểu phải đạt đƣợc chất lƣợng theo tiêu chuẩn kiểm định của

quốc gia.

Từ những lý do trên, tác giả đã chọn đề tài : “ Nghiên cứu đề xuất bộ

tiêu chuẩn để tự đánh giá chương trình đào tạo bậc đại học của nhóm

ngành Khoa học tự nhiên tại trường Đại học Khoa học Tự nhiên, Đại học

Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh” làm đề tài nghiên cứu của mình.

2. Mục đích nghiên cứu của đề tài

Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất các tiêu chuẩn/tiêu chí để tự

đánh giá CTĐT nhóm ngành khoa học tự nhiên KHTN tại trƣờng ĐH KHTN

dựa trên các cơ sở sau:

 Lý luận khoa học về đánh giá, kiểm định CTĐT trong và ngoài nƣớc.

 Thực tiễn tại cơ sở đào tạo.