Nghiên cứu cơ cấu cây trồng trên đất ruộng không chủ động nước tại Thành phố Lào Cai

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

----------- O0O------------

NGUYỄN LINH QUANG

NGHIÊN CỨU CƠ CẤU CÂY TRỒNG

TRÊN ĐẤT RUỘNG KHÔNG CHỦ ĐỘNG NƢỚC

TẠI THÀNH PHỐ LÀO CAI - TỈNH LÀO CAI

Chuyên ngành : Trồng trọt

Mã số : 60.62.01

LUẬN VĂN

THẠC SĨ KHOA HỌC NÔNG NGHIỆP

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học

PGS. TS Nguyễn Thế Đặng

Thái nguyên, 2007

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiờn cứu trong luận văn này

là hoàn toàn trung thực và chƣa hề bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp

đỡ cho việc hoàn thành luận văn đều đó đƣợc cảm ơn. Các thông tin, tài

liệu trình bầy trong luận văn đó đƣợc ghi rừ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2007

Tác giả

Nguyễn Linh Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi đã nhận đƣợc sự giúp đỡ nhiệt

tình của nhiều tập thể cá nhân, các cơ quan và địa phƣơng nơi thực hiện

đề tài.

Tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Thế

Đặng và tập thể các thầy cô giáo trƣờng Đại học Nông lâm Thái Nguyên

đã tận tình giúp đỡ, hƣớng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài

và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân thành cảm ơn UBND Thành phố Lào Cai, UBND các

xã nơi thực hiện đề tài, Trƣờng Trung cấp Nghề tỉnh Lào Cai, Sở Nông

nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Lào Cai, phòng Kinh tế Thành phố,

phòng Nội vụ Thành phố, phòng Tài nguyên môi trƣờng Thành phố,

phòng Thống kê Thành phố, Trạm khuyến nông Thành phố, Trạm Khí

tƣợng – Thuỷ văn, và đặc biệt là các hộ nông dân tham gia triển khai thử

nghiệm

Tập thể cán bộ khoa SĐH, khoa Nông học – Trƣờng Đại học Nông

lâm Thái Nguyên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học

tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn.

Tôi xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các bạn bè đồng

nghiệp và gia đình đã quan tâm tạo điều kiện giúp đỡ, động viên tôi trong

suốt quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thiện luận văn này.

Xin trân thành cảm ơn !

Thái Nguyên, ngày 9 tháng 10 năm 2007

Tác giả

Nguyễn Linh Quang

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

4

MỤC LỤC

TT DANH MỤC Trang

MỞ ĐẦU 1

1. Tính cấp thiết của đề tài 1

2. Mục đích của đề tài 3

3. Yêu cầu của đề tài 3

CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU VÀ CƠ SỞ

KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI

4

1.1. Cơ sở khoa học cho việc xây dựng hệ thống cây

trồng

4

1.2. Cơ sở khoa học của việc xây dựng cơ cấu cây trồng 8

1.3. Nghiên cứu các loại hình sử dụng đất 16

1.4. Tình hình nghiên cứu khai thác đất 1 vụ ở Việt Nam 20

CHƢƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU

24

2.1. Đối tƣợng nghiên cứu 24

2.2. Địa điểm và thời gian tiến hành nghiên cứu 24

2.3. Nội dung nghiên cứu 24

2.3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội tác động đến

sản xuất trên đất ruộng không chủ động nước trên địa

bàn Thành phố Lào cai.

24

2.3.2. Đánh giá thực trạng sản xuất trên đất ruộng không chủ

động nước của Thành phố Lào Cai.

24

2.3.3. Đánh giá cơ cấu giống cây trồng vụ Xuân hiện có trên

đất ruộng không chủ động nước của các xã vùng nghiên

cứu của Thành phố Lào Cai.

25

2.3.4. Tiến hành nghiên cứu và thử nghiệm cơ cấu cây trồng

vụ Xuân trên đất ruộng không chủ động nước của nông

25

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

5

dân.

2.4. Phƣơng pháp nghiên cứu 25

2.4.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội ảnh hưởng

đến sản xuất nông lâm nghiệp của vùng nghiên cứu.

25

2.4.2. Đánh giá thực trạng sử dụng đất ruộng không chủ động

nước.

25

2.4.3. Đánh giá tiềm năng và trở ngại về cơ cấu cây trồng. 26

2.4.4. Nghiên cứu cơ cấu giống cây trồng trên đồng ruộng của

nông dân.

26

2.4.4.1. Lựa chọn các hộ nông dân tham gia thử nghiệm. 26

2.4.4.2. Bố trí thử nghiệm 26

2.4.4.3. Đánh giá lựa chọn hợp phần phù hợp 28

CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU

VÀ THẢO LUẬN

30

3.1. Đặc điểm cơ bản của vùng nghiên cứu 30

3.1.1. Đặc điểm về tự nhiên 30

3.1.2. Đặc điểm về đất đai 36

3.1.3. Đặc điểm về kinh tế xã hội 40

3.1.3.1. Đặc điểm chung 40

3.1.3.2. Đặc điểm ngành nông - lâm nghiệp và thuỷ sản 43

3.2. Thực trạng sản xuất trên đất ruộng không chủ động

nƣớc

47

3.2.1. Tình hình khai thác đất ruộng không chủ động nước 47

3.2.2. Tình hình sản xuất trên đất ruộng không chủ động nước 48

3.2.3. Xác định những khó khăn chính đối với việc khai thác

đất ruộng không chủ động nước

51

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

6

3.3. Đánh giá cơ cấu cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng

không chủ động nƣớc

52

3.3.1. Thực trạng cơ cấu cây trồng trên đất ruộng không chủ

động nước

52

3.3.2. Đánh giá cơ cấu cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng

không chủ động nước tại Thành phố Lào Cai

56

3.4. Kết quả thử nghiệm cơ cấu giống cây trồng vụ Xuân

trên đất ruộng không chủ động nƣớc

67

3.4.1. Thử nghiệm về cơ cấu giống ngô 68

3.4.2. Thử nghiệm về cơ cấu giống đậu tương 71

3.4.3. Thử nghiệm về cơ cấu giống khoai tây 73

3.4.4. Thử nghiệm về cơ cấu giống lạc 75

3.5. Tổng hợp kết quả 77

CHƢƠNG 4: KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ 79

4.1. KẾT LUẬN 79

4.1.1. Đánh giá về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của

Thành phố ảnh hưởng tới sản xuất trên đất ruộng không

chủ động nước

79

4.1.2. Đánh giá thực trạng canh tác trên đất ruộng không chủ

động nước

79

4.1.3. Đánh giá cơ cấu cây trồng vụ Xuân và kết quả lựa chọn

cây trồng cho thử nghiệm

80

4.1.4. Kết quả thử nghiệm và lựa chọn cơ cấu cây trồng 80

4.2. ĐỀ NGHỊ 81

TÀI LIỆU THAM KHẢO 82

PHỤ LỤC

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

7

DANH MỤC BẢNG BIỂU VÀ ĐỒ THỊ

DANH MỤC CÁC ĐỒ THỊ

STT NỘI DUNG Trang

1 Hình 3.1: Đồ thị diễn biến nhiệt độ, lƣợng mƣa, ẩm độ không

khí trung bình các tháng qua 3 năm (2004-2006)

33

2 Hình 3.2: Đồ thị diễn biến diện tích cơ cấu cây trồng qua 3 năm

của Thành phố Lào Cai

54

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

STT NỘI DUNG Trang

1 Bảng 3.1: Hiện trạng sử dụng đất đai của Thành phố Lào Cai 37

2 Bảng 3.2: Hiện trạng sử dụng đất nông nghiệp của Thành phố

Lào Cai

39

3 Bảng 3.3: Hiện trạng sử dụng đất ruộng Thành phố Lào Cai 39

4 Bảng 3.4: Tỷ lệ hộ nghèo của Thành phố Lào Cai qua các năm 42

5 Bảng 3.5: Số lƣợng và sản lƣợng gia súc, gia cầm chủ yếu từ

năm 2002 đến 2006 của Thành phố Lào Cai

44

6 Bảng 3.6: Tình hình sử dụng đất ruộng không chủ động nƣớc của

Thành phố Lào Cai

47

7 Bảng 3.7: Những khó khăn chính đối với việc khai thác đất

ruộng không chủ động nƣớc

51

8 Bảng 3.8: Đánh giá khả năng thích ứng với điều kiện tự nhiên

của các cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng không chủ động nƣớc

57

9 Bảng 3.9: Đánh giá khả năng thích ứng với điều kiện kinh tế -

xã hội của các cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng không chủ

động nƣớc

59

10 Bảng 3.10: Đánh giá tính ổn định về năng suất, chất lƣợng, độ đồng

đều của các cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng không chủ động nƣớc

60

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

8

11 Bảng 3.11: Đánh giá tính ổn định về nguồn vật tƣ, thị trƣờng và

khả năng cho giá trị kinh tế của các cây trồng vụ Xuân trên đất

ruộng không chủ động nƣớc

62

12 Bảng 3.12: Đánh giá khả năng chống chịu với điều kiện ngoại

cảnh

của các cây trồng vụ Xuân trên đất ruộng không chủ động nƣớc

64

13 Bảng 3.13: Tổng hợp xếp hạng chỉ tiêu đánh giá các cây trồng

vụ Xuân trên đất ruộng không chủ động nƣớc

66

14 Bảng 3.14 : Năng suất, hiệu quả kinh tế của các giống ngô và

lựa chọn của nông dân

69

15 Bảng 3.15: Năng suất, hiệu quả kinh tế của các giống đậu tƣơng

và lựa chọn của nông dân

71

16 Bảng 3.16: Năng suất, hiệu quả kinh tế của các giống khoai tây

và lựa chọn của nông dân

74

17 Bảng 3.17: Năng suất, hiệu quả kinh tế của các giống lạc và lựa

chọn của nông dân

76

18 Lịch thời vụ gieo trồng tại vùng nghiên cứu 50

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

9

MỞ ĐẦU

1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI

Đất là nguồn tài nguyên không thể thiếu được đối với sản xuất nông lâm

nghiệp. Nhưng quỹ đất dành cho sản xuất nông lâm nghiệp ngày càng có xu

hướng bị thu hẹp do tốc độ đô thị hóa, do tăng dân số và thiên tai lũ lụt .... Đứng

trước tình hình đó, Nhà nước ta đã và đang có những chủ trương, chính sách nhằm

hạn chế tối đa việc chuyển đổi đất nông nghiệp sang loại đất khác. Đồng thời, các

địa phương cũng đang luôn chú trọng việc khai thác đất nông nghiệp sẵn có, trong

đó đặc biệt là nhóm đất có độ dốc và đất ruộng một vụ ở miền núi.

Đối với sản xuất nông nghiệp ở miền núi từ lâu đã gắn liền với sản xuất

trên nương rẫy, tập quán sản xuất đã ăn sâu vào tiềm thức của người nông dân

miền núi, tập quán canh tác này đã dần làm giảm sức sản xuất của đất, do quá

trình sản xuất chưa áp dụng các biện pháp bảo vệ đất đồng bộ, tình trạng sói mòn

rửa trôi, sạt lở đất, dẫn đến tài nguyên đất bị thoái hoá. Mặt khác trước sức ép về

dân số nhu cầu sản phẩm nông nghiệp ngày một tăng cao, vì vậy vấn đề khai thác

triệt để tiềm năng đất đai và sức sản xuất của đất là vấn đề cần thiết và cấp bách.

Song việc khai thác đất đai phải đảm bảo canh tác lâu bền gắn liền với bảo vệ môi

trường.

Để hạn chế những thiên tai bất thường, giảm thiểu tình trạng thoái hoá đất,

Nhà nước đã có những quy định pháp lý, nghiêm cấm tình trạng phá rừng làm

nương dẫy tại các vùng miền núi, đưa việc sản xuất trên đất nương rẫy vào quản

lý chặt chẽ. Trước thực trạng trên để đảm bảo vấn đề lương thực cho người nông

dân miền núi và xã hội, thúc đẩy công cuộc xoá đói giảm nghèo, thúc đẩy các

ngành kinh tế khác phát triển, đảm bảo việc bảo vệ môi trường sinh thái, thực hiện

tốt chủ trương chính sách pháp luật của Đảng và Nhà nước, cần tiến hành tổ chức

khai thác triệt để nguồn tài nguyên đất ruộng vẫn còn khả năng khai thác, và tổ

chức khai thác hiệu quả nhất bằng việc đưa những biện pháp tốt nhất vào đồng