Nghiên cứu chuyển đổi cơ cấu cây trồng để góp phần nâng cao thu nhập cho nông dân huyện hiệp hoà,

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

------------------

HOÀNG THỊ PHƯƠNG

NGHIÊN CỨU CHUYỂN ðỔI CƠ CẤU CÂY TRỒNG

ðỂ GÓP PHẦN NÂNG CAO THU NHẬP CHO NÔNG DÂN

HUYỆN HIỆP HOÀ - TỈNH BẮC GIANG

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: TRỒNG TRỌT

Mã số: 60.62.01

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. TRẦN ðỨC VIÊN

HÀ NỘI, 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan, số liệu và kết quả nghiên cứu trình bày

trong luận văn này là trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo

vệ một học vị nào.

Tôi xin cam ñoan, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận

văn này ñã ñược cám ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn

ñều ñã ñược chỉ rõ nguồn gốc.

Tác giả

Hoàng Thị Phương

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Trần ðức

Viên, người ñã tận tình giúp ñỡ, hướng dẫn tôi trong suốt thời

gian thực hiện ñề tài, cũng như trong quá trình hoàn chỉnh luận

văn tốt nghiệp.

Tôi xin chân thành cám ơn các thầy cô giáo Khoa Sau ðại

học; Khoa Nông học, ñặc biệt là các thầy cô trong Bộ môn Hệ

thống nông nghiệp (Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội); Huyện

ủy, Hội ñồng nhân dân, Uỷ ban nhân dân, Phòng Nông Nghiệp,

phòng Thống kê, Phòng Tài nguyên Môi trường, Trạm Khuyến

nông huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang; UBND các xã, thị trấn và

bà con nông dân huyện Hiệp Hoà (tỉnh Bắc Giang); các bạn bè,

ñồng nghiệp, gia ñình và người thân ñã nhiệt tình giúp ñỡ tôi

trong thời gian thực hiện ñề tài và hoàn chỉnh luận văn tốt nghiệp.

Tác giả

Hoàng Thị Phương

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục các chữ viết tắt v

Danh mục các bảng vi

Danh mục các hình viii

1. ðặt vấn ñề 1

1.1 Tính cấp thiết của ñề tài 1

1.2 Mục ñích, yêu cầu 2

1.3 ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài 3

1.4 Giới hạn của ñề tài 3

2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của ñề tài 4

2.1 Cơ sở khoa học 4

2.2 Cơ sở thực tiễn 26

3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu 41

3.1 ðối tượng nghiên cứu 41

3.2 Nội dung nghiên cứu 41

3.3 Phương pháp nghiên cứu 42

3.4 Phương pháp phân tích và xử lý số liệu 44

3.5 ðịa ñiểm và thời gian thực hiện 45

4. Kết quả nghiên cứu 46

4.1 Môi trường tự nhiên, kinh tế, xã hội chi phối cơ cấu cây trồng

huyện Hiệp Hoà 46

4.1.1 ðiều kiện tự nhiên 46

4.1.2 ðiều kiện kinh tế 53

4.1.3 ðiều kiện xã hội 60

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………iv

4.1.3. ðánh giá chung ñiều kiện tự nhiên kinh tế xã hội ở huyện Hiệp Hoà 64

4.2 Thực trạng cơ cấu cây trồng huyện Hiệp Hoà 66

4.2.1 Cơ cấu cây trồng vụ xuân 66

4.2.2 Cơ cấu cây trồng vụ mùa 68

4.2.3 Cơ cấu cây trồng vụ ñông 70

4.2.4 Cơ cấu luân canh cây trồng 72

4.3 Kết quả các thí nghiệm, thử nghiệm 79

4.3.1 Kết quả thử nghiệm trồng một số giống khoai tây vụ ñông năm

2007 79

4.3.2 Kết quả thử nghiệm trồng giống lúa chất lượng HT1 vụ mùa năm

2007 85

4.3.3 Kết quả thử nghiệm trồng một số giống lạc vụ xuân năm 2008 88

4.4 Lựa chọn công thức luân canh cải tiến theo hướng sản xuất hàng hoá 95

4.4.1 Cơ sở lựa chọn 95

4.4.2 Lựa chọn một số công thức luân canh cải tiến theo hướng sản

xuất hàng hoá 96

4.5 Một số giải pháp góp phần thực thi cơ cấu cây trồng mới 101

4.5.1 ðổi mới cơ chế chính sách, tăng cường năng lực quản lý nhà

nước ñể xây dựng nên một quan hệ sản xuất phù hợp 101

4.5.2 Khoa học kỹ thuật 102

4.5.3 Mở rộng và tìm kiếm thị trường 102

4.5.4 Tổ chức chỉ ñạo thực hiện 103

5. Kết luận và kiến nghị Error! Bookmark not defined.

5.1 Kết luận Error! Bookmark not defined.

5.2 ðề nghị Error! Bookmark not defined.

Tài liệu tham khảo 106

Phụ lục 113

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………v

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

GTSX CN : Giá trị sản xuất công nghiệp

GTSX TM-DV : Giá trị sản xuất thương mại - dịch vụ

GTSX : Giá trị sản xuất

GTSXNN : Giá trị sản xuất nông nghiệp

HQ : Hiệu quả

HQKT : Hiệu quả kinh tế

HQLð : Hiệu quả lao ñộng

T.tr : Tăng trưởng

CPVC : Chi phí vật chất

Tr.ñ : Triệu ñồng

kg : kilogam

ha : hécta

NXB : Nhà xuất bản

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

4.1 Thêi tiÕt khÝ hËu huyÖn HiÖp Hoµ trung b×nh tõ n¨m 1997 - 2007 48

4.2 Ph©n lo¹i thæ nh−ìng cña huyÖn HiÖp Hoµ 50

4.3 HiÖn tr¹ng sö dông ®Êt n¨m 2006 51

4.4 §éng th¸i t¨ng tr−ëng kinh tÕ giai ®o¹n 2003-2007 53

4.5 Tèc ®é t¨ng tr−ëng gi¸ trÞ s¶n xuÊt vµ tû träng cña c¸c ngµnh n«ng

nghiÖp huyÖn HiÖp Hoµ thêi kú 2003-2007 55

4.6 DiÖn tÝch c¸c lo¹i c©y trång hµng n¨m cña huyÖn HiÖp Hoµ giai

®o¹n 2003-2007 56

4.7 Ph¸t triÓn ch¨n nu«i huyÖn HiÖp Hoµ giai ®o¹n 2003-2006 58

4.8 C¬ cÊu c©y trång vô xu©n n¨m 2007 66

4.9 C¬ cÊu c©y trång vô mïa n¨m 2007 69

4.10 C¬ cÊu c©y trång vô ®«ng n¨m 2007 71

4.11 C¬ cÊu c¸c c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt tròng 73

4.12 C¸c c«ng thøc lu©n canh vµ thêi vô cña c¸c c©y trång trong c«ng

thøc lu©n canh 73

4.13 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt tròng 74

4.14 C¬ cÊu diÖn tÝch vµ n¨ng suÊt cña c¸c c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt vµn 75

4.15 Thêi vô cña c¸c c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt vµn 75

4.16 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt vµn 77

4.17 C¬ cÊu diÖn tÝch vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c c©y trång hµng n¨m

trªn ®Êt cao 78

4.18 Mét sè ®Æc ®iÓm cña 3 gièng khoai t©y trong thÝ nghiÖm 80

4.19 N¨ng suÊt vµ c¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt cña 3 gièng khoai t©y 82

4.20 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña mét sè c©y trång vô ®«ng n¨m 2007 83

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………vii

4.21 HiÖu qu¶ cña c©y khoai t©y Sorala so víi mét sè c©y trång cïng

thêi vô 84

4.22 C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt cña c¸c gièng lóa 86

4.23 HiÖu qu¶ kinh tÕ, hiÖu qu¶ lao ®éng vµ hiÖu qu¶ 1 ®ång vèn cña

c¸c gièng lóa 87

4.24 Mét sè ®Æc ®iÓm h×nh th¸i cña c¸c gièng l¹c 89

4.25 Mét sè ®Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña c¸c gièng l¹c 90

4.26 C¸c yÕu tè cÊu thµnh n¨ng suÊt vµ n¨ng suÊt cña c¸c gièng l¹c 91

4.27 HiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c gièng l¹c 94

4.28 ChuyÓn ®æi c¬ cÊu c«ng thøc lu©n canh trªn ®Êt tròng 97

4.29 Gi¸ trÞ thu nhËp cña c¬ cÊu c«ng thøc lu©n canh míi trªn ®Êt tròng 97

4.30 ChuyÓn ®æi c¬ cÊu lu©n canh trªn ch©n ®Êt vµn 98

4.31 DiÖn tÝch, n¨ng suÊt, s¶n l−îng gieo trång cña c¬ cÊu c©y trång míi 99

4.32 C¬ cÊu gièng míi 100

5.1 C¬ cÊu c©y trång míi ®−îc ®Ò xuÊt Error! Bookmark not defined.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………viii

DANH MỤC CÁC HÌNH

4.1 B¶n ®å hµnh chÝnh huyÖn HiÖp Hoµ, tØnh B¾c Giang 47

4.2 DiÔn biÕn mét sè yÕu tè khÝ hËu tõ n¨m 1997 - 2007 ë huyÖn HiÖp

Hoµ, tØnh B¾c Giang 49

4.3 C¬ cÊu sö dông ®Êt huyÖn HiÖp Hoµ n¨m 2006 52

4.4 Tèc ®é t¨ng tr−ëng kinh tÕ giai ®o¹n 2003-2007 54

4.5 Tèc ®é t¨ng tr−ëng GTSXNN huyÖn HiÖp Hoµ giai ®o¹n

2003-2007 55

4.6 DiÖn tÝch trung b×nh c¸c lo¹i c©y trång hµng n¨m cña huyÖn HiÖp

Hoµ giai ®o¹n 2003-2007 57

4.7 C¬ cÊu lao ®éng ph©n theo ngµnh kinh tÕ 61

4.8 C¬ cÊu c©y trång vô xu©n cña huyÖn HiÖp Hoµ n¨m 2007 68

4.9 C¬ cÊu c©y trång vô mïa cña huyÖn HiÖp Hoµ n¨m 2007 70

4.10 C¬ cÊu c©y trång vô ®«ng cña huyÖn HiÖp Hoµ n¨m 2007 72

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

1. ðẶT VẤN ðỀ

1.1 Tính cấp thiết của ñề tài

Hiệp Hoà là một huyện nông nghiệp thuộc vùng trung du Bắc Bộ, nằm

ở phía Tây nam tỉnh Bắc Giang; phía Bắc giáp huyện Phú Bình (Thái

Nguyên), phía ðông giáp huyện Tân Yên và Việt Yên (Bắc Giang), phía Nam

giáp huyện Yên Phong (Bắc Ninh), phía Tây giáp huyện Sóc Sơn (Hà Nội) và

huyện Phổ Yên (Thái Nguyên).

Nằm cách Hà Nội khoảng gần 60km theo ñường quốc lộ 1A và 40km

theo hướng cầu Vát, phần lớn các xã trong huyện ñều có trục ñường giao

thông, các tuyến quốc lộ chạy qua (1 tuyến quốc lộ, 3 tuyến tỉnh lộ). Ngoài ra

huyện còn có tuyến giao thông ñường thuỷ sông Cầu bao quanh khu vực phía

Tây và phía Nam, tạo cho huyện thông thương với các trung tâm kinh tế lớn ở

ñồng bằng Bắc bộ và các tỉnh miền núi phía Bắc.

Diện tích ñất tự nhiên của Hiệp Hoà là 20.100,5 ha (diện tích ñất nông

nghiệp là 12.347 ha chiếm 61,43% tổng diện tích ñất tự nhiên), dân số

219.229 người. Huyện Hiệp Hoà có ñịa hình ñặc trưng là ñồi thấp, xen kẽ các

ñồng bằng lượn sóng thấp dần từ ðông Bắc xuống Tây Nam. ðất ñai của

huyện phần lớn có ñộ dốc dưới 80

. Khí hậu huyện Hiệp Hoà ôn hoà, ít chịu

ảnh hưởng của gió bão. Khí hậu và ñất ñai ở ñây thuận lợi cho phát triển các

cây lương thực, thực phẩm, cây công nghiệp, một số cây ăn quả nhiệt ñới như

vải thiều, nhãn, na, bưởi…

Hệ thống sông Cầu ñóng vai trò quan trọng ñối với sản xuất nông

nghiệp của huyện, cung cấp phần lớn lượng nước tưới tiêu cho cây trồng

trong huyện.

Cây trồng và hệ thống cây trồng trong huyện tương ñối ña dạng, phong

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2

phú từ các loại cây ăn quả lâu năm như: vải, nhãn, sấu, trám, bưởi, na… cho

ñến các loại cây trồng hàng năm như: lạc, ñậu tương, ngô, cà chua, khoai tây,

các loại rau, … và lúa nước vẫn là cây trồng chủ yếu. Mặc dù ñược sự quan

tâm ñầu tư của các cấp các ngành, có hệ thống khuyến nông phát triển ñến tận

thôn, xóm … thế nhưng sản xuất nông nghiệp vẫn mang tính tự cung tự cấp,

năng suất và chất lượng ñều chưa tương xứng với tiềm năng của huyện.

ðể nâng cao hiệu quả kinh tế trong sản xuất nông nghiệp, góp phần xoá

ñói, giảm nghèo, nâng cao ñời sống nhân dân trong huyện cần phải có sự thay

ñổi trong cơ cấu cây trồng, xác ñịnh trồng cây gì, nuôi con gì ñể có hiệu quả

kinh tế cao, quy hoạch thành vùng ñể sản xuất theo hướng chuyên môn hoá

cao, và sản phẩm mang tính hàng hoá.

Xuất phát từ những lý do trên, ñược sự ñồng ý của Bộ môn Hệ thống

nông nghiệp và dưới sự hướng dẫn của PGS,TS Trần ðức Viên, chúng tôi

tiến hành nghiên cứu ñề tài:“Nghiên cứu chuyển ñổi cơ cấu cây trồng ñể góp

phần nâng cao thu nhập cho nông dân huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang”.

1.2 Mục ñích, yêu cầu

1.2.1 Mục ñích

Thông qua việc phân tích các yếu tố tự nhiên, kinh tế - xã hội và thực

trạng hệ thống cây trồng nhằm tìm ra những lợi thế, những tồn tại ñể ñề xuất

cơ cấu cây trồng hợp lý theo hướng sản xuất hàng hoá của huyện Hiệp Hoà

tỉnh Bắc Giang.

1.2.2 Yêu cầu

- ðánh giá ñược thực trạng sản xuất nông nghiệp và cơ cấu cây trồng

của huyện Hiệp Hoà (về năng suất, sản lượng, hiệu quả kinh tế, lao ñộng...);

những lợi thế, hạn chế trên quan ñiểm sản xuất nông nghiệp hàng hoá.

- Xác ñịnh hệ thống cây trồng nông nghiệp có hiệu quả kinh tế cao, sản

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3

phẩm nông nghiệp dễ tiêu thụ, phù hợp với ñiều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội

của huyện Hiệp Hoà

- ðề xuất một số mô hình mới nhằm nâng cao thu nhập cho người dân

trong huyện.

1.3 Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của ñề tài

1.3.1 Ý nghĩa khoa học

- Kết quả nghiên cứu của ñề tài góp phần bổ sung phương pháp luận về

hệ thống nông nghiệp, cơ cấu cây trồng, hiệu quả kinh tế... theo quan ñiểm

phát triển sản xuất nông nghiệp hàng hoá.

- ðịnh hướng cho xây dựng mô hình luân canh cây trồng theo hướng

hàng hóa phù hợp với ñiều kiện tự nhiên và ñiều kiện xã hội của huyện Hiệp

Hoà.

1.3.2 ý nghĩa thực tiễn

Kết quả nghiên cứu của ñề tài góp phần nâng cao hiệu quả kinh tế trong

sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế - xã hội, xoá ñói, giảm nghèo, nâng

cao mức sống của người dân trong huyện Hiệp Hoà, tỉnh Bắc Giang.

1.4 Giới hạn của ñề tài

ðề tài mới tập trung nghiên cứu cơ cấu cây trồng hàng năm hiện có

trong hệ thống nông nghiệp trên ñịa bàn huyện Hiệp Hoà, chú trọng ñến phát

triển các cây trồng có giá trị kinh tế cao.