Nghiên cứu các hệ thống chăn nuôi ở huyện cẩm giàng, tỉnh hải dương

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp I

--------
---------

h¸n quang h¹nh

Nghiªn cøu c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i

ë huyÖn CÈm Giµng tØnh H¶i D−¬ng

luËn v¨n th¹c sÜ n«ng nghiÖp

Chuyªn ngµnh : ch¨n nu«i

M· sè : 60.62.40

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: ts. vò ®×nh t«n

Hµ néi - 2007

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ---------------------------

i

Lêi cam ®oan

T«i xin cam ®oan sè liÖu vµ kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n nµy lµ

trung thùc vµ ch−a hÒ ®−îc sö dông ®Ó b¶o vÖ mét häc vÞ nµo.

T«i xin cam ®oan mäi sù gióp ®ì cho viÖc thùc hiÖn luËn v¨n ®0 ®−îc

c¸m ¬n vµ c¸c th«ng tin trÝch dÉn ®0 ®−îc chØ râ nguån gèc.

T¸c gi¶ luËn v¨n

H¸n Quang H¹nh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ---------------------------

ii

Lêi c¶m ¬n

Trong qu¸ tr×nh häc tËp vµ thùc hiÖn ®Ò tµi tèt nghiÖp, ngoµi sù nç

lùc cña b¶n th©n, t«i cßn nhËn ®−îc rÊt nhiÒu sù gióp ®ì cña c¸c tËp thÓ vµ

c¸ nh©n trong vµ ngoµi tr−êng.

Nh©n dÞp hoµn thµnh luËn v¨n nµy, T«i xin bµy tá lßng biÕt ¬n s©u

s¾c ®èi víi TS. Vò §×nh T«n, ThÇy gi¸o ®< trùc tiÕp h−íng dÉn vµ chØ b¶o

t«i hÕt søc tËn t×nh trong suèt thêi gian häc tËp vµ hoµn thµnh luËn v¨n tèt

nghiÖp nµy.

T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n c¸c ThÇy C« gi¸o trong Bé m«n Ch¨n

nu«i chuyªn khoa, Khoa Ch¨n nu«i – Thuû s¶n vµ Khoa Sau ®¹i häc ®<

gãp ý, chØ b¶o ®Ó luËn v¨n cña t«i ®−îc hoµn thµnh.

T«i xin ®−îc göi lêi c¶m ¬n ch©n thµnh tíi c¸n bé vµ nh©n d©n

huyÖn CÈm Giµng, tØnh H¶i D−¬ng ®< gióp ®ì, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho

t«i thùc hiÖn ®Ò tµi cña m×nh.

§Ó hoµn thµnh luËn v¨n nµy t«i cßn nhËn ®−îc sù ®éng viªn khÝch lÖ

cña ng−êi th©n, b¹n bÌ, ®ång nghiÖp. T«i xin ch©n thµnh c¶m ¬n nh÷ng

t×nh c¶m cao quý ®ã!

T¸c gi¶

H¸n Quang H¹nh

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ---------------------------

iii

Môc lôc

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c b¶ng v

Danh môc ®å thÞ, biÓu ®å vi

1. Më ®Çu...........................................................................................................i

1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi...............................................................................1

1.2 Môc tiªu cña ®Ò tµi ......................................................................................3

1.3 ý nghÜa khoa häc vµ ý nghÜa thùc tiÔn cña ®Ò tµi........................................3

2. Tæng quan tµi liÖu........................................................................................4

2.1 C¬ së lý luËn ................................................................................................4

2.1.1 Lý thuyÕt vÒ hÖ thèng .......................................................................4

2.1.2 Lý luËn vÒ hÖ thèng n«ng nghiÖp .....................................................5

2.1.3 Lý luËn vÒ hÖ thèng ch¨n nu«i .......................................................11

2.2 T×nh h×nh nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc................................................18

2.2.1 T×nh h×nh nghiªn cøu trªn thÕ giíi .................................................18

2.2.2 T×nh h×nh nghiªn cøu trong n−íc....................................................29

3. §èi t−îng, néi dung vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu..................................35

3.1 §Þa ®iÓm nghiªn cøu..................................................................................35

3.2 §èi t−îng nghiªn cøu ................................................................................35

3.3 Thêi gian nghiªn cøu .................................................................................35

3.4 Néi dung nghiªn cøu .................................................................................35

3.4.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ, x0 héi cña vïng nghiªn cøu ...............35

3.4.2 T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp cña vïng

nghiªn cøu................................................................................................35

3.4.3 Ph©n lo¹i c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i cña vïng nghiªn cøu.................36

3.4.4 N¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ch¨n nu«i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i ....36

3.4.5 T×nh h×nh sö dông c¸c lo¹i phô phÈm vµ chÊt th¶i trong c¸c hÖ thèng

ch¨n nu«i...................................................................................................36

3.4.6 T×nh h×nh dÞch bÖnh trªn ®µn gia sóc, gia cÇm...............................36

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp ---------------------------

iv

3.4.7 VÊn ®Ò th−¬ng m¹i hãa s¶n phÈm ch¨n nu«i..................................36

3.4.8 Nh÷ng khã kh¨n gÆp ph¶i cña mçi hÖ thèng ch¨n nu«i .................36

3.5 Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu............................................................................36

3.5.1 Ph−¬ng ph¸p ph©n vïng nghiªn cøu...............................................36

3.5.2 Ph−¬ng ph¸p chän mÉu ®Ó ®iÒu tra.................................................38

3.5.3 Ph−¬ng ph¸p x©y dùng bé c©u hái ®iÒu tra ....................................38

3.5.4 Ph−¬ng ph¸p ®iÒu tra, thu thËp sè liÖu ...........................................39

3.5.5 Ph−¬ng ph¸p ph©n lo¹i c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i .............................40

3.5.6 Ph−¬ng ph¸p tÝnh to¸n hiÖu qu¶ kinh tÕ cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i

.................................................................................................................41

3.5.7 Ph−¬ng ph¸p xö lý sè liÖu ..............................................................42

4. KÕt qu¶ vµ th¶o luËn .................................................................................43

4.1 Kh¸i qu¸t ®iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x0 héi huyÖn CÈm Giµng .............43

4.1.1 §iÒu kiÖn tù nhiªn ..........................................................................43

4.1.2 §iÒu kiÖn kinh tÕ - x0 héi huyÖn CÈm Giµng.................................46

4.2 T×nh h×nh s¶n xuÊt n«ng nghiÖp vµ phi n«ng nghiÖp cña huyÖn ...............50

4.2.1 S¶n xuÊt ngµnh trång trät................................................................50

4.2.2 S¶n xuÊt ngµnh ch¨n nu«i vµ thuû s¶n............................................51

4.2.3 T×nh h×nh ph¸t triÓn mét sè ngµnh nghÒ phi n«ng nghiÖp..............53

4.3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x0 héi cña c¸c x0 nghiªn cøu ......................55

4.4 C¸c hÖ thèng ch¨n nu«i cña vïng nghiªn cøu ...........................................57

4.4.1 C¸c kiÓu hÖ thèng ch¨n nu«i chñ yÕu cña vïng nghiªn cøu...........57

4.4.2 §Æc ®iÓm c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i...................................................58

4.5 §Æc ®iÓm chung cña c¸c n«ng hé trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i ..............63

4.6 N¨ng suÊt cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i ......................................................65

4.6.1 C¬ cÊu c¸c gièng lîn n¸i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i.................65

4.6.2 N¨ng suÊt ch¨n nu«i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i........................66

4.7 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i ....................................71

4.7.1 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i lîn n¸i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i .............71

4.7.2 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i lîn thÞt trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i.............74

4.7.3 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i gia cÇm trong c¸c hÖ thèng ............................76

4.7.4 N¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ch¨n nu«i tr©u bß trong c¸c hÖ thèng ch¨n

nu«i ..........................................................................................................77

4.8 So s¸nh hiÖu qu¶ cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i ...........................................78

4.9 So s¸nh c¬ cÊu thu nhËp gi÷a c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i...............................81

4.10 T×nh h×nh sö dông phô phÈm ngµnh trång trät cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i83

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp --------------------------- v

4.11 T×nh h×nh sö dông chÊt th¶i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i......................84

4.12 T×nh h×nh m¾c bÖnh trªn ®µn gia sóc, gia cÇm ........................................85

4.13 Nh÷ng khã kh¨n chñ yÕu cña ng−êi ch¨n nu«i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i

.........................................................................................................................87

4.14 VÊn ®Ò th−¬ng m¹i ho¸ s¶n phÈm ch¨n nu«i...........................................89

5. KÕt luËn vµ ®Ò nghÞ....................................................................................91

5.1 KÕt luËn......................................................................................................91

5.2 §Ò nghÞ ......................................................................................................92

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp --------------------------- vi

danh môc ch÷ viÕt t¾t

BQ B×nh qu©n

CN C«ng nghiÖp

CNH – H§H C«ng nghiÖp ho¸ - HiÖn ®¹i ho¸

CNHH BTC Ch¨n nu«i hçn hîp b¸n th©m canh

CNL TC Ch¨n nu«i lîn th©m canh

CNL BTC Ch¨n nu«i lîn b¸n th©m canh

CNGC TC Ch¨n nu«i gia cÇm th©m canh

CNGC BTC Ch¨n nu«i gia cÇm b¸n th©m canh

CSSX C¬ së s¶n xuÊt

CS Cai s÷a

§BSH §ång b»ng s«ng Hång

§R §Î ra

GTSX Gi¸ trÞ s¶n xuÊt

H§ND Héi ®ång nh©n d©n

HTCN HÖ thèng ch¨n nu«i

HTTT HÖ thèng trång trät

HTKTSX HÖ thèng kü thuËt – s¶n xuÊt

KL Khèi l−îng

KT – XH Kinh tÕ – x0 héi

LMLM Lë måm long mãng

NTTS Nu«i trång thuû s¶n

SXKD S¶n xuÊt kinh doanh

TA Thøc ¨n

TACN Thøc ¨n c«ng nghiÖp

TB Trung b×nh

TG Thêi gian

TGTB Thêi gian trung b×nh

tr.® TriÖu ®ång

TV Th¶ v−ên

UBND ñy ban nh©n d©n

VAC V−ên, Ao, Chuång

VACR V−ên, Ao, Chuång, Rõng

VC V−ên, Chuång

VCR V−ên, Chuång, Rõng

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp --------------------------- vii

Danh môc b¶ng

STT Tªn b¶ng Trang

B¶ng 4.1 T×nh h×nh ®Êt ®ai, kinh tÕ - x0 héi huyÖn CÈm Giµng (2004 - 2006) 48

B¶ng 4.2 DiÔn biÕn sè l−îng vµ s¶n l−îng ®µn gia sóc gia cÇm, thuû s¶n cña huyÖn CÈm

Giµng (2004 – 2006) 54

B¶ng 4.3 §iÒu kiÖn tù nhiªn, kinh tÕ - x0 héi cña c¸c x0 nghiªn cøu n¨m 2006 56

B¶ng 4.4 C¸c hÖ thèng ch¨n nu«i chñ yÕu ë huyÖn CÈm Giµng (n=90 hé) 58

B¶ng 4.5a §Æc ®iÓm chung cña c¸c hé trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 63

B¶ng 4.5b §Æc ®iÓm chung cña c¸c hé trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i (tiÕp) 64

B¶ng 4.6 C¬ cÊu c¸c gièng lîn n¸i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 65

B¶ng 4.7 N¨ng suÊt ch¨n nu«i lîn n¸i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 66

B¶ng 4.8 N¨ng suÊt ch¨n nu«i lîn thÞt trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 68

B¶ng 4.9 N¨ng suÊt ch¨n nu«i gia cÇm 71

B¶ng 4.10 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i lîn n¸i trong c¸c hÖ thèng 73

B¶ng 4.11 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i lîn thÞt 75

B¶ng 4.12 HiÖu qu¶ ch¨n nu«i gia cÇm 76

B¶ng 4.13 N¨ng suÊt vµ hiÖu qu¶ ch¨n nu«i tr©u bß 78

B¶ng 4.14 So s¸nh hiÖu qu¶ ch¨n nu«i gi÷a c¸c hÖ thèng 79

B¶ng 4.15 T×nh h×nh sö dông phô phÈm c©y trång cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i (%) 83

B¶ng 4.16 T×nh h×nh sö dông chÊt th¶i trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 84

B¶ng 4.17a Møc ®é m¾c c¸c bÖnh trªn ®µn lîn ë c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 86

B¶ng 4.17b Møc ®é m¾c c¸c bÖnh trªn ®µn gia cÇm ë c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 86

B¶ng 4.17c Møc ®é m¾c c¸c bÖnh trªn ®µn tr©u bß ë c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 87

B¶ng 4.18 Khã kh¨n chñ yÕu cña ng−êi ch¨n nu«i ë c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 88

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp --------------------------- viii

Danh môc biÓu ®å, S¬ ®å

STT Tªn biÓu ®å Trang

S¬ ®å 2.1 HÖ thèng n«ng nghiÖp theo Spedding (1981) 7

S¬ ®å 2.2 Logic ra quyÕt ®Þnh cña ng−êi n«ng d©n (Jouve, 1984) 10

S¬ ®å 2.3 C¸c cùc cña hÖ thèng ch¨n nu«i (Lhoste, 1986) 12

S¬ ®å 2.4 C¸c lo¹i hÖ thèng ch¨n nu«i trªn thÕ giíi 20

BiÓu ®å 4.1 DiÔn biÕn nhiÖt ®é, ®é Èm c¸c th¸ng trong n¨m cña huyÖn CÈm Giµng 44

BiÓu ®å 4.2 DiÔn biÕn l−îng m−a c¸c th¸ng trong n¨m cña huyÖn CÈm Giµng 45

BiÓu ®å 4.3 DiÔn biÕn diÖn tÝch c©y trång qua c¸c n¨m cña huyÖn CÈm Giµng 50

BiÓu ®å 4.4 DiÔn biÕn s¶n l−îng c©y trång qua c¸c n¨m cña huyÖn CÈm Giµng 50

BiÓu ®å 4.5 BiÕn ®éng ®µn gia sóc, gia cÇm qua c¸c n¨m cña huyÖn CÈm Giµng 52

S¬ ®å 4.1 M« h×nh ho¹t ®éng hÖ thèng ch¨n nu«i lîn th©m canh 58

S¬ ®å 4.2 M« h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ch¨n nu«i lîn b¸n th©m canh 59

S¬ ®å 4.3 M« h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ch¨n nu«i gia cÇm th©m canh 60

S¬ ®å 4.4 M« h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ch¨n nu«i gia cÇm b¸n th©m canh 61

S¬ ®å 4.5 M« h×nh ho¹t ®éng cña hÖ thèng ch¨n nu«i hçn hîp b¸n th©m canh 62

BiÓu ®å 4.6 So s¸nh hiÖu qu¶ ch¨n nu«i gi÷a c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 80

BiÓu ®å 4.7 C¬ cÊu thu nhËp cña c¸c hé n«ng d©n trong c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 81

S¬ ®å 4.6 S¬ ®å tiªu thô s¶n phÈm ch¨n nu«i cña c¸c hÖ thèng ch¨n nu«i 89

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội - Luận văn Thạc sỹ khoa học nông nghiệp --------------------------- 1

1. Më ®Çu

1.1 TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Ch¨n nu«i ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong ph¸t triÓn kinh tÕ hé gia

®×nh ë n−íc ta bëi v× ch¨n nu«i kh«ng nh÷ng t¹o c«ng ¨n viÖc lµm mµ cßn gãp phÇn

lµm t¨ng thu nhËp cho ng−êi n«ng d©n. Theo b¸o c¸o cña Tæng côc thèng kª n¨m

2006, trong c¬ cÊu thu nhËp cña hé n«ng d©n n−íc ta hiÖn nay th× thu nhËp tõ ch¨n

nu«i chiÕm kho¶ng 15,63% tæng GDP toµn ngµnh N«ng – L©m – Ng− nghiÖp. §Æc

biÖt trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, khi n−íc ta thùc hiÖn chñ tr−¬ng chuyÓn ®æi c¬ cÊu

c©y trång vËt nu«i th× tèc ®é ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i ®0 kh«ng ngõng t¨ng

lªn, ®¹t kho¶ng 8-10%/n¨m trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y, riªng n¨m 2005 ®¹t

11,6%. N¨m 2005, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh chiÕm 22,5% tæng gi¸ trÞ s¶n xuÊt toµn

ngµnh N«ng - L©m - Ng− nghiÖp, gi¸ trÞ s¶n xuÊt cña ngµnh t¨ng tõ 3701,0 tû ®ång

n¨m 1990 lªn ®Õn 37343,6 tû ®ång n¨m 2004 (NguyÔn §¨ng Vang, 2006) [23].

Trong nh÷ng n¨m tíi ngµnh ch¨n nu«i vÉn tiÕp tôc ®−îc −u tiªn ph¸t triÓn

nh»m ®¹t tû träng 30% trong GDP n«ng nghiÖp vµo n¨m 2010 (NguyÔn §¨ng Vang,

2006) [23]. Tuy nhiªn cÇn ph¶i nhÊn m¹nh r»ng sù ph¸t triÓn cña ngµnh ch¨n nu«i

nãi riªng vµ cña ngµnh n«ng nghiÖp nãi chung cÇn ph¶i ®Þnh h−íng bÒn v÷ng bëi v×

n«ng nghiÖp bÒn v÷ng kh«ng nh÷ng t¹o ra sù ph¸t triÓn kinh tÕ æn ®Þnh mµ cßn gi¶i

quyÕt ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò vÒ x0 héi, m«i tr−êng.

§Ò cËp tíi ph¸t triÓn bÒn v÷ng trong ch¨n nu«i tr−íc hÕt chóng ta cÇn ph¶i cã

c¸ch nh×n, c¸ch tiÕp cËn ®óng ®¾n vµ phï hîp. Tr−íc ®©y khi nghiªn cøu vÒ ch¨n

nu«i ng−êi ta th−êng tiÕp cËn theo lèi côc bé, cã nghÜa lµ tiÕp cËn theo tõng vÊn ®Ò

cô thÓ vµ mang tÝnh cÊp b¸ch cÇn gi¶i quyÕt ë quy m« ®¬n vÞ s¶n xuÊt nh−: vÊn ®Ò

vÒ thøc ¨n gia sóc, vÊn ®Ò vÒ c¶i t¹o con gièng hay chuång tr¹i, bÖnh tËt…MÆc dï

nh÷ng nghiªn cøu theo lèi tiÕp cËn nµy ®0 ®¹t ®−îc nh÷ng thµnh tùu nhÊt ®Þnh, ®0

phÇn nµo ®¸p øng ®−îc c¸c ®ßi hái cña thùc tiÔn vµ thóc ®Èy ngµnh ch¨n nu«i tõng

b−íc ph¸t triÓn. Tuy nhiªn, lèi tiÕp cËn nµy vÉn cßn cã nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh bëi

v× nh÷ng gi¶i ph¸p ®−îc ®−a ra cßn mang tÝnh chÊt côc bé, t¹m thêi mµ ch−a quan