Nghiên cứu các đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến mức độ công bố thông tin trên báo cáo tài chính

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

_____ _____

LƯU CHÍ DANH

NGHIÊN CỨU CÁC ĐẶC ĐIỂM DOANH

NGHIỆP ẢNH HƯỞNG ĐẾN MỨC ĐỘ CÔNG

BỐ THÔNG TIN TRÊN BÁO CÁO TÀI CHÍNH

Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng

Mã số chuyên ngành : 60 34 02 01

LUẬN VĂN THẠC SỸ TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

Người hướng dẫn khoa học:

TS. Lê Long Hậu

TP.Hồ Chí Minh, Năm 2015

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi cam đoan rằng luận văn này “Nghiên cứu các đặc điểm doanh nghiệp ảnh

hưởng đến mức độ công bố thông tin trên báo cáo tài chính” là bài nghiên cứu của chính

tôi.

Ngoài trừ những tài liệu tham khảo được trích dẫn trong luận văn này, tôi cam đoan

rằng toàn phần hay những phần nhỏ của luận văn này chưa từng được công bố hoặc được sử

dụng để nhận bằng cấp ở những nơi khác.

Không có sản phẩm/nghiên cứu nào của người khác được sử dụng trong luận văn này

mà không được trích dẫn theo đúng quy định.

Luận văn này chưa bao giờ được nộp để nhận bất kỳ bằng cấp nào tại các trường đại

học hoặc cơ sở đào tạo khác.

TP. Hồ Chí Minh, 2015

LƯU CHÍ DANH

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài “Nghiên cứu các đặc điểm doanh nghiệp ảnh

hưởng đến mức độ công bố thông tin trên bao cáo tài chính”. Tôi đã nhận được rất nhiều

sự giúp đỡ của Thầy TS. Nguyễn Minh Hà - Trưởng Khoa Sau Đại học, các thầy (cô) trực

tiếp giảng dạy và các cán bộ, chuyên viên các phòng ban chức năng Khoa Sau Đại học,

Trường Đại học Mở TPHCM. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn chân thành về sự giúp đỡ đó.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Lê Long Hậu - Giảng viên khoa Tài chính

Ngân hàng, Trường Đại học Cần Thơ – Là người trực tiếp hướng dẫn và chỉ bảo cho tôi hoàn

thành luận văn cao học này.

Cuối cùng, Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến bạn bè, đồng nghiệp hiện tôi đang

công tác và gia đình đã động viên, khích lệ, tạo điều kiện và giúp đỡ Tôi trong suốt quá trình

thực hiện và hoàn thành luận văn Cao học này.

Tác giả luận văn cao học

Lưu Chí Danh

iii

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU

Tiếp tục kế thừa từ các nghiên cứu trước, tác giả tiến hành nghiên cứu thực nghiệm

thực trạng CBTT và các đặc điểm doanh nghiệp ảnh hưởng đến mức độ CBTT trên BCTC

của các DN niêm yết tại SGDCK TPHCM. Mẫu nghiên cứu để thực hiện đề tài là BCTC đã

kiểm toán năm 2013 của 198 doanh nghiệp tại SGDCK TPHCM. Để đo lường được mức độ

CBTT, đề tài đã xây dựng bảng chỉ mục đo lường dựa vào các chỉ tiêu trên BCTC bao gồm

các chỉ mục thông tin bắt buộc và tự nguyện. Các biến độc lập thuộc về đặc điểm DN được

chia làm 2 nhóm: nhóm đặc điểm thuộc về tính chất gồm: quy mô DN, khả năng thanh toán,

đòn cân nợ, TSCĐ, khả năng sinh lời, đơn vị kiểm toán, thời gian niêm yết, yếu tố ngành, sở

hữu vốn nước ngoài và nhà nước; nhóm đặc điểm thuộc về quản trị DN: kích cỡ HĐQT,

thành phần HĐQT, cơ cấu lãnh đạo, ban kiểm soát HĐQT.

Kết nghiên cứu cho thấy mức độ CBTT trên BCTC của các DN niêm yết chưa cao,

chỉ đạt trung bình 83,1% các chỉ mục thông tin được công bố, còn nhiều thông tin mang tính

bắt buộc và tự nguyện chưa thật sự được quan tâm từ các DN. Kết quả mô hình hồi quy cho

thấy các biến có ý nghĩa thống kê gồm: quy mô DN, đòn cân nợ, đơn vị kiểm toán, ban kiểm

soát HĐQT có ảnh hưởng cùng chiều với mức độ CBTT, còn biến sở hữu vốn nhà nước,

thành phần HĐQT, cơ cấu lãnh đạo có mối quan hệ ngược chiều, các biến đặc điểm còn lại

không tìm thấy mối liên hệ thống kê với mức độ CBTT. Phần kết luận tác giả đưa ra một số

gợi ý chính sách cho các nhà hoạch định bên trong DN, các cơ quan quản lý nhà nước, các

nhà đầu tư và cơ quan kiểm toán,…để có biện pháp nhằm cải thiện mức độ CBTT và chất

lượng thông tin được công bố trên BCTC đối với các DN niêm yết.

iv

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................................... ii

TÓM TẮT NGHIÊN CỨU...................................................................................................... iii

MỤC LỤC................................................................................................................................ iv

DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ ......................................................................................... vi

DANH MỤC MÔ HÌNH VÀ CÔNG THỨC .......................................................................... vi

DANH MỤC BẢNG............................................................................................................... vii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT................................................................................................. viii

CHƯƠNG 1 GIỚI THIỆU VỀ ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................................ 1

1.1 Lý do chọn đề tài nghiên cứu............................................................................................. 1

1.2 Câu hỏi và mục tiêu nghiên cứu.......................................................................................... 4

1.2.1 Câu hỏi nghiên cứu .......................................................................................................... 4

1.2.2 Mục tiêu nghiên cứu......................................................................................................... 4

1.3 Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................... 4

1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...................................................................................... 4

1.4.1 Đối tượng nghiên cứu: ..................................................................................................... 4

1.4.2 Phạm vi nghiên cứu:......................................................................................................... 4

1.5 Ý nghĩa của nghiên cứu....................................................................................................... 5

1.6 Kết cấu dự kiến của luận văn .............................................................................................. 5

CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ LUẬN .............................................................................................. 6

2.1 Khái niệm, phân loại về công bố thông tin ......................................................................... 6

2.1.1 Một số khái niệm.............................................................................................................. 6

2.1.1.1 Khái niệm về thông tin và CBTT.................................................................................. 6

2.1.1.2 Khái niệm về TTKT và BCTC...................................................................................... 7

2.1.2 Phân loại CBTT............................................................................................................... 7

2.2. Môi trường pháp lý và các yêu cầu về thực hiện công bố thông tin. ................................. 8

2.2.1 Môi trường pháp lý .......................................................................................................... 8

2.2.2 Yêu cầu CBTT theo chuẩn mực kế toán Việt Nam. ...................................................... 10

2.2.3 Yêu cầu công bố thông tin đối với BCTC..................................................................... 11

2.2.4 Yêu cầu thực hiện CBTT đối với DN niêm yết. ............................................................ 11

2.3. Quy định về thời gian công bố thông tin.......................................................................... 12

2.3.1 Đối với công bố thông tin định kỳ ................................................................................. 12

2.3.2 Đối với công bố thông tin bất thường ........................................................................... 13

v

2.4 Phương tiện công bố thông tin. ........................................................................................ 14

2.5 Đối tượng sử dụng thông tin công bố trên BCTC............................................................ 15

2.6 Môi trường ảnh hưởng đến công bố thông tin: ................................................................. 16

2.7 Các lý thuyết có liên quan đến hoạt động CBTT.............................................................. 17

2.8 Lược khảo một số nghiên cứu tiêu biểu có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. ................ 18

CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .................................................................... 30

3.1 Giới thiệu sơ lược SGDCK TPHCM ................................................................................ 30

3.2 Thực trạng hoạt động CBTT của các doanh nghiệp niêm yết. ......................................... 33

3.3 Phương pháp nghiên cứu................................................................................................... 36

3.3.1 Phương pháp chọn mẫu nghiên cứu:............................................................................. 36

3.3.2 Các chỉ mục thông tin cần công bố dựa trên BCTC. ..................................................... 37

Nguồn: từ tác giả ..................................................................................................................... 38

3.3.3 Đo lường mức độ CBTT. .............................................................................................. 38

3.3.4 Thiết lập mô hình nghiên cứu. ...................................................................................... 39

CHƯƠNG 4 PHÂN TÍCH KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU......................................................... 50

4.1 Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu: ................................................................................. 50

4.1.1 Mô tả đo lường mức độ CBTT....................................................................................... 50

4.1.2 Mô tả các biến đặc điểm doanh nghiệp......................................................................... 54

4.2 Phân tích hệ số tương quan ............................................................................................... 60

4.3 Mô hình hồi quy và kiểm định mô hình........................................................................... 61

4.3.1 Mô hình hồi quy............................................................................................................. 61

4.3.2 Kiểm định mô hình hồi quy ........................................................................................... 62

4.4 Phân tích kết quả nghiên cứu ............................................................................................ 63

CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN....................................................................................................... 71

5.1 Khái quát về công việc nghiên cứu................................................................................... 71

5.2 Một số đề xuất chính sách gợi ý........................................................................................ 72

5.2.1 Đối với cơ quan quản lý nhà nước ................................................................................. 72

5.2.2 Đối với hoạt động quản trị của doanh nghiệp................................................................ 74

5.2.3 Đối với đơn vị kiểm toán và các nhà đầu tư .................................................................. 75

5.3 Hạn chế của đề tài ............................................................................................................. 76

5.4 Đề xuất các nghiên cứu khác ............................................................................................ 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO....................................................................................................... 79

PHỤ LỤC................................................................................................................................ 85

vi

DANH MỤC HÌNH VÀ BIỂU ĐỒ

Trang

Hình 2.1 Môi trường pháp lý CBTT 9

Hình 2.2 Yếu tố môi trường ảnh hưởng đến hoạt động CBTT 16

Hình 3.1 Mô hình nghiên cứu và phương trình hồi quy 47

Biểu đồ 3.1 Khối lượng niêm yết 33

Biểu đồ 3.2 Giá trị niêm yết 33

Biểu đồ 3.3 Giá trị niêm yết và giá trị vốn hóa thị trường qua các năm 34

Biểu đồ 4.1 Thời gian niêm yết và mức độ CBTT 66

Biểu đồ 4.2 Yếu tố ngành với mức độ CBTT 67

DANH MỤC MÔ HÌNH VÀ CÔNG THỨC

Công thức 3.1 Xác định kích thước mẫu nghiên cứu 36

Công thức 3.2 Đo lường chỉ số mức độ CBTT 39

Mô hình 3.3 Mô hình hồi quy 47

vii

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1 Tóm tắt hoạt động công bố thông tin định kỳ 12

Bảng 2.2 Nội dung và phương tiện công bố thông tin 14

Bảng 2.3 Tóm tắt quan hệ giữa đối tượng sử dụng thông tin 16

trên BCTC và quyết định kinh tế.

Bảng 2.4 Tóm tắt các nghiên cứu về hoạt động công bố thông tin 25

Bảng 3.1 Danh sách CTNY chậm nộp báo cáo thường niên năm 2013 32

Bảng 3.2 Danh sách các DN không thực hiện CBTT theo quy định 34

Bảng 3.3 Tổng hợp mối quan hệ giữa các chỉ mục thông tin dựa trên BCTC 37

Bảng 3.4 Mã hóa, cách đo lường và chiều ảnh hưởng 48

Bảng 4.1 Thống kê mô tả mức độ CBTT 50

Bảng 4.2 Thống kê mô tả mức độ CBTT theo nhóm ngành 51

Bảng 4.3 Thống kê từng chỉ mục CBTT 52

Bảng 4.4 Các chỉ mục có mức độ công bố trình bày thấp 53

Bảng 4.5 Thống kê mô tả từng biến độc lập 54

Bảng 4.6 Quy mô DN và khả năng thanh toán theo nhóm ngành 55

Bảng 4.7 Đòn cân nợ và TSCĐ theo nhóm ngành 56

Bảng 4.8 Đơn vị kiểm toán theo nhóm ngành 57

Bảng 4.9 Thời gian niêm yết theo nhóm ngành 58

Bảng 4.10 Sở hữu vốn nước ngoài và nhà nước theo nhóm ngành 58

Bảng 4.11 Đặc điểm quản trị DN theo nhóm ngành 59

Bảng 4.12 Mô hình hồi quy và kiểm định mô hình 61

Bảng 4.13 Kết quả kiểm định tự tương quan 62

Bảng 4.14 Kết quả kiểm định phương sai sai số thay đổi 63

Bảng 4.15 Tóm tắt kết quả nghiên cứu. 69

viii

DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT

BCTC : Báo cáo tài chính

BCĐKT : Bảng cân đối kế toán

BCKQKD : Báo cáo kết quả kinh doanh

BCLLCT : Báo cáo lưu chuyển tiền tệ

BGĐ : Ban giám đốc

CBTT : Công bố thông tin

CBBB : Công bố bắt buộc

CBTN : Công bố tự nguyện

CK : Chứng khoán

DN : Doanh nghiệp

DNNY : Doanh nghiệp niêm yết

HĐQT : Hội đồng quản trị

HĐKD : Hoạt động kinh doanh

IAS : International Accouting Standards

SGDCK : Sở giao dịch chứng khoán

TM BCTC : Thuyết minh báo cáo tài chính

TTLKCK : Trung tâm lưu ký chứng khoán

TTKT : Thông tin kế toán

TTCK : Thị trường chứng khoán

TSCĐ : Tài sản cố định

TGĐ/GĐ, Phó TGĐ/GĐ : Tổng giám đốc/giám đốc, Phó tổng giám đốc/giám đốc

UBCKNN : Ủy ban chứng khoán nhà nước

VAS : Vietnamese Accouting Standards