Nghiên cứu các chỉ số kê đơn thuốc ngoại trú có bảo hiểm y tế tại khoa khám bệnh của bệnh viện đại

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ

NGUYỄN HUỲNH TRÚC MAI

NGHIÊN CỨU CÁC CHỈ SỐ KÊ ĐƠN THUỐC NGOẠI TRÚ

CÓ BẢO HIỂM Y TẾ TẠI KHOA KHÁM BỆNH CỦA

BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ

TỪ THÁNG 10/2017 ĐẾN THÁNG 03/2018

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ ĐẠI HỌC

CẦN THƠ - 2018

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

TRƯỜNG ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ

NGUYỄN HUỲNH TRÚC MAI

NGHIÊN CỨU CÁC CHỈ SỐ KÊ ĐƠN THUỐC NGOẠI TRÚ

CÓ BẢO HIỂM Y TẾ TẠI KHOA KHÁM BỆNH CỦA

BỆNH VIỆN ĐẠI HỌC Y DƯỢC CẦN THƠ

TỪ THÁNG 10/2017 ĐẾN THÁNG 03/2018

LUẬN VĂN TỐT NGHIỆP DƯỢC SĨ ĐẠI HỌC

Người hướng dẫn khoa học:

ThS. DS. NGUYỄN PHỤC HƯNG

CẦN THƠ - 2018

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu

và kết quả trong luận văn này là trung thực và chưa được ai công bố trong bất

kỳ công trình nào khác. Nếu có gì sai sót tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.

LỜI CẢM ƠN

Với lòng tri ân vô hạn, tôi xin chân thành bày tỏ lời cám ơn sâu sắc đến:

Ban Giám Hiệu trường đại học Y Dược Cần Thơ, khoa Dược cùng các bác sĩ

bệnh viện trường đại học Y Dược Cần Thơ, phòng đào tạo đại học, quý thầy cô

trường đại học Y Dược Cần Thơ, quý thầy cô khoa Dược và Bộ môn Quản lý

Dược.

Đặc biệt tôi xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc nhất đến với Thạc sĩ Nguyễn Phục

Hưng, người đã trực tiếp hướng dẫn, truyền đạt những kinh nghiệm quý báu và

tận tình giúp đỡ để tôi hoàn thành tốt luận văn.

Cám ơn các bạn bè cùng lớp đã quan tâm, giúp đỡ, khích lệ và chia sẻ

cùng tôi những khó khăn trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trên hết là sự

biết ơn và lòng yêu thương nhất đến những người thân trong gia đình là nguồn

động lực lớn lao cho tôi trong cuộc sống và trong sự nghiệp.

Trân trọng!

Nguyễn Huỳnh Trúc Mai

i

MỤC LỤC

MỤC LỤC..........................................................................................................i

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .................................................................. v

DANH MỤC CÁC BẢNG...............................................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH...............................................................................vii

ĐẶT VẤN ĐỀ................................................................................................... 1

CHƯƠNG 1 - TỔNG QUAN TÀI LIỆU.......................................................... 3

1.1. CÁC ĐỊNH NGHĨA ............................................................................... 3

1.1.1. Thuốc.......................................................................................................................... 3

1.1.2. Thuốc generic.......................................................................................................... 3

1.1.3. Biệt dược gốc .......................................................................................................... 3

1.1.4. Thuốc không kê đơn............................................................................................. 3

1.1.5. Thuốc kê đơn........................................................................................................... 3

1.1.6. Thuốc thiết yếu....................................................................................................... 3

1.1.7. Sử dụng thuốc hợp lý ........................................................................................... 3

1.2. CHỈ SỐ KÊ ĐƠN.................................................................................... 4

1.2.1. Số thuốc kê trung bình trong một đơn........................................................... 4

1.2.2. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê tên generic hoặc tên chung quốc tế. 5

1.2.3. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có kháng sinh .......................................................... 5

1.2.4. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có corticoid .............................................................. 5

1.2.5. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có vitamin................................................................. 5

1.2.6. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê đơn có trong danh mục thuốc thiết

yếu do Bộ Y tế ban hành ................................................................................................. 5

1.2.7. Chi phí cho thuốc trung bình của mỗi đơn.................................................. 6

1.2.8. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho kháng sinh................................ 6

1.2.9. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho corticoid.................................... 6

ii

1.2.10. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho vitamin.................................... 7

1.3. KHÁNG SINH........................................................................................ 7

1.3.1. Sử dụng kháng sinh trong cộng đồng............................................................ 7

1.3.2. Nguyên nhân kháng thuốc.................................................................................. 7

1.3.3. Hậu quả và gánh nặng do kháng thuốc......................................................... 8

1.3.4. Biện pháp hạn chế sự gia tăng tính kháng thuốc của vi khuẩn ........... 8

1.4. CORTICOID........................................................................................... 9

1.4.1. Định nghĩa ................................................................................................................ 9

1.4.2. Tác dụng của corticoid ........................................................................................ 9

1.4.3. Tác dụng phụ của corticoid và cách khắc phục....................................... 10

1.5. VITAMIN ............................................................................................. 11

1.5.1. Định nghĩa .............................................................................................................. 11

1.5.2. Thiếu vitamin ........................................................................................................ 11

1.5.3. Thừa vitamin.......................................................................................................... 12

1.6. THUỐC THIẾT YẾU........................................................................... 12

1.6.1. Nguyên tắc xây dựng Danh mục thuốc thiết yếu tân dược lần VI... 12

1.6.2. Tiêu chí lựa chọn thuốc đưa vào Danh mục thuốc thiết yếu tân dược

.................................................................................................................................................. 12

1.6.3. Hướng dẫn thực hiện Danh mục thuốc thiết yếu tân dược ................. 13

1.7. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU................................................................ 14

1.7.1. Trên thế giới........................................................................................................... 14

1.7.2. Tại Việt Nam......................................................................................................... 17

CHƯƠNG 2 - ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............. 20

2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU .............................................................. 20

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 20

2.1.2. Tiêu chuẩn chọn mẫu......................................................................................... 20

2.1.3. Tiêu chuẩn loại trừ .............................................................................................. 20

iii

2.1.4. Thời gian và địa điểm nghiên cứu ................................................................ 21

2.2. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........................................................ 21

2.2.1. Thiết kế nghiên cứu ............................................................................................ 21

2.2.2. Cỡ mẫu nghiên cứu............................................................................................. 21

2.2.3. Phương pháp thu thập mẫu .............................................................................. 21

2.2.4. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................... 22

2.3. PHÂN TÍCH VÀ XỬ LÝ SỐ LIỆU..................................................... 25

2.4. PHƯƠNG PHÁP KIỂM SOÁT SAI SỐ.............................................. 25

2.4.1. Sai số thông tin ..................................................................................................... 25

2.4.2. Biện pháp khắc phục .......................................................................................... 25

2.5. ĐẠO ĐỨC TRONG NGHIÊN CỨU ................................................... 26

CHƯƠNG 3 - KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU...................................................... 27

3.1. CÁC CHỈ SỐ KÊ ĐƠN ........................................................................ 27

3.1.1. Số thuốc trung bình trong một đơn............................................................... 27

3.1.2. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê tên generic hoặc tên chung quốc tế

(INN)..................................................................................................................................... 28

3.1.3. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có kháng sinh ........................................................ 29

3.1.4. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có corticoid ............................................................ 31

3.1.5. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có vitamin............................................................... 32

3.1.6. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê đơn có trong danh mục thuốc thiết

yếu do Bộ Y tế ban hành ............................................................................................... 34

3.1.7. Chi phí cho thuốc trung bình của mỗi đơn................................................ 35

3.1.8. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho kháng sinh.............................. 36

3.1.9. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho corticoid.................................. 37

3.1.10. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho vitamin.................................. 38

3.2. MỘT SỐ YẾU TỐ CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC KÊ ĐƠN THUỐC

NGOẠI TRÚ CÓ BHYT ............................................................................. 39

iv

3.2.1. Yếu tố thông tin thuốc ....................................................................................... 40

3.2.2. Yếu tố bệnh nhân................................................................................................. 41

3.2.3. Yếu tố thuốc........................................................................................................... 42

CHƯƠNG 4 - BÀN LUẬN............................................................................. 44

4.1. CÁC CHỈ SỐ KÊ ĐƠN ........................................................................ 44

4.1.1. Số thuốc trung bình trong một đơn............................................................... 44

4.1.2. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê tên generic hoặc tên chung quốc tế

(INN)..................................................................................................................................... 45

4.1.3. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có kháng sinh ........................................................ 45

4.1.4. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có corticoid ............................................................ 47

4.1.5. Tỷ lệ phần trăm đơn kê có vitamin............................................................... 48

4.1.6. Tỷ lệ phần trăm thuốc được kê đơn có trong danh mục thuốc thiết

yếu do Bộ Y tế ban hành ............................................................................................... 49

4.1.7. Chi phí cho thuốc trung bình của mỗi đơn................................................ 50

4.1.8. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho kháng sinh.............................. 51

4.1.9. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho corticoid.................................. 52

4.1.10. Tỷ lệ phần trăm chi phí thuốc dành cho vitamin.................................. 52

4.2. MỘT SỐ YẾU TỐ CÓ ẢNH HƯỞNG ĐẾN VIỆC KÊ ĐƠN THUỐC

NGOẠI TRÚ CÓ BHYT ............................................................................. 53

4.2.1. Yếu tố thông tin thuốc ....................................................................................... 53

4.2.2. Yếu tố bệnh nhân................................................................................................. 54

4.2.3. Yếu tố thuốc........................................................................................................... 55

KẾT LUẬN..................................................................................................... 58

KIẾN NGHỊ .................................................................................................... 60

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

v

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ADR Adverse Drug Reaction

Phản ứng bất lợi của thuốc

BHYT Bảo hiểm y tế

BYT Bộ Y tế

CSYT Cơ sở y tế

HIV Human Immunodeficiency Virus Infection

Hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người

TCYTTG Tổ chức Y tế Thế giới