Nghiên cứu bệnh do đơn bào Leucocytozoon spp. gây ra ở gà nuôi tại tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang và biện pháp phòng trị

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

----------------------

DƯƠNG THỊ HỒNG DUYÊN

NGHIÊN CỨU BỆNH DO ĐƠN BÀO

LEUCOCYTOZOON SPP. GÂY RA Ở GÀ

NUÔI TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN, BẮC GIANG

VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ

LUẬN ÁN TIẾN SĨ THÚ Y

Thái Nguyên, 2016

BỘ GIÁO DỤC & ĐÀO TẠO

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

----------------------

DƯƠNG THỊ HỒNG DUYÊN

NGHIÊN CỨU BỆNH DO ĐƠN BÀO

LEUCOCYTOZOON SPP. GÂY RA Ở GÀ

NUÔI TẠI TỈNH THÁI NGUYÊN, BẮC GIANG

VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỊ

Chuyên ngành: Ký sinh trùng và Vi sinh vật học Thú y

Mã số: 62.64.01.04

LUẬN ÁN TIẾN SĨ THÚ Y

Người hướng dẫn khoa học : 1. GS.TS. Nguyễn Thị Kim Lan

2. PGS.TS. Lê Văn Năm

Thái Nguyên, 2016

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi. Các số liệu và kết quả

nghiên cứu trong luận án này là hoàn toàn trung thực và chưa được công bố trong

bất kỳ công trình nào khác. Mọi thông tin trích dẫn trong luận án đều được chỉ rõ

nguồn gốc.

TÁC GIẢ

Dương Thị Hồng Duyên

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận án này, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới

GS. TS. Nguyễn Thị Kim Lan, PGS. TS Lê Văn Năm - người đã hướng dẫn, chỉ

bảo tôi hết sức tận tình trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận án.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện to lớn về cơ sở vật chất,

nhân lực, vật lực của Ban Giám đốc, Ban Đào tạo - Đại học Thái Nguyên; Đảng ủy,

Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, Ban chủ nhiệm Khoa Chăn nuôi thú y, Bộ môn

Bệnh động vật, Bộ môn Dược lý & Vệ sinh an toàn thực phẩm trường Đại học

Nông Lâm – Đại học Thái Nguyên, tập thể cán bộ giảng dạy, học viên cao học

Nguyễn Thị Phượng và sinh viên các khóa 39, 40, 41, 42 Khoa Chăn nuôi Thú y –

Trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Chi cục Thú y tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang; các

Trạm Thú y và Phòng Nông nghiệp; các cán bộ, nhân dân địa phương của các

huyện Phú Bình, Võ Nhai, Định Hóa, Đồng Hỷ, thành phố Sông Công, thị xã Phổ

Yên, (tỉnh Thái Nguyên); huyện Yên Thế, Tân Yên, Sơn Động, Lục Ngạn (tỉnh Bắc

Giang) đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài.

Tôi vô cùng biết ơn các thành viên trong gia đình và bạn bè đã luôn ở bên tôi,

giúp đỡ và động viên tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành

Luận án.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2016

NGHIÊN CỨU SINH

Dương Thị Hồng Duyên

iii

MỤC LỤC

Lời cam đoan............................................................................................................... i

Lời cảm ơn ................................................................................................................. ii

Mục lục...................................................................................................................... iii

Danh mục chữ viết tắt ............................................................................................... vi

Danh mục bảng ........................................................................................................ vii

Danh mục hình .......................................................................................................... ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1.Tính cấp thiết của đề tài........................................................................................1

2. Mục tiêu đề tài .....................................................................................................2

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài.............................................................3

4. Những đóng góp mới của đề tài...........................................................................3

CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU..................................................................4

1.1. Đơn bào Leucocytozoon ký sinh ở gà và các ký chủ khác ...............................4

1.1.1. Vị trí của đơn bào Leucocytozoon trong hệ thống phân loại nguyên bào..........4

1.1.2. Đặc điểm hình thái các loài Leucocytozoon spp. ký sinh ở gà.............................5

1.1.3. Vòng đời của đơn bào Leucocytozoon ở gà ...........................................................6

1.2. Bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà .................................................................12

1.2.1. Những thiệt hại kinh tế do Leucocytozoonosis gây ra.........................................12

1.2.2. Đặc điểm dịch tễ bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà và các loài vật chủ khác...13

1.2.3. Đặc điểm bệnh lý và lâm sàng bệnh do đơn bào Leucocytozoon gây ra ở gà ..27

1.2.4. Chẩn đoán bệnh do Leucocytozoon gây ra ở gia cầm.........................................32

1.2.5. Phòng và trị Leucocytozoonosis cho gà và các gia cầm khác ............................34

CHƯƠNG 2. ĐỐI TƯỢNG, VẬT LIỆU, NỘI DUNG

VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................41

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ..................................................................41

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................................41

iv

2.1.2. Địa điểm nghiên cứu ..............................................................................................41

2.1.3. Thời gian nghiên cứu..............................................................................................44

2.2. Vật liệu, thiết bị và dụng cụ nghiên cứu.........................................................44

2.3. Nội dung nghiên cứu.......................................................................................45

2.3.1. Đặc điểm dịch tễ bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà tại Thái Nguyên và Bắc Giang 45

2.3.2. Nghiên cứu bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà tại Thái Nguyên và Bắc Giang...46

2.3.3. Nghiên cứu biện pháp phòng và trị bệnh .............................................................46

2.4. Bố trí thí nghiệm và phương pháp nghiên cứu ...............................................47

2.4.1. Phương pháp xác định thực trạng áp dụng các biện pháp phòng bệnh ký sinh

trùng cho gà ở các địa phương nghiên cứu.....................................................................47

2.4.2. Phương pháp xác định tỷ lệ, cường độ nhiễm Leucocytozoon ở gà ..................47

2.4.3. Bố trí thu thập mẫu dĩn và phương pháp nghiên cứu đặc điểm hoạt động của dĩn

- ký chủ trung gian truyền Leucocytozoon tại Thái Nguyên và Bắc Giang.................52

2.4.4. Phương pháp nghiên cứu bệnh do đơn bào Leucocytozoon gây ra ở gà...........53

2.4.5. Nghiên cứu biện pháp phòng trị bệnh đơn bào Leucocytozoon cho gà.............57

2.5. Phương pháp xử lý số liệu ..............................................................................61

CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU..............................................................62

3.1. Đặc điểm dịch tễ bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà tại tỉnh Thái Nguyên và

Bắc Giang ..............................................................................................................62

3.1.1. Thực trạng công tác phòng bệnh ký sinh trùng cho gà ở các địa phương thuộc

tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang ......................................................................................62

3.1.2. Tình hình nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà tại tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang..65

3.1.3. Nghiên cứu đặc điểm hoạt động của các loài dĩn hút máu truyền bệnh

Leucocytozoon cho gà.......................................................................................................83

3.2. Nghiên cứu bệnh đơn bào Leucocytozoon ở gà tại Thái Nguyên và Bắc Giang..........90

3.2.1. Xác định loài đơn bào Leucocytozoon gây bệnh cho gà tại Thái Nguyên và Bắc Giang.....90

3.2.2. Triệu chứng của gà mắc bệnh đơn bào Leucocytozoon......................................92

3.2.3. Nghiên cứu một số chỉ tiêu huyết học của gà mắc bệnh Leucocytozoon so với

gà khỏe ...............................................................................................................................93

v

3.2.4. Tổn thương đại thể do đơn bào Leucocytozoon gây ra ở gà.............................100

3.2.5. Tổn thương vi thể do đơn bào Leucocytozoon gây ra ở gà...............................101

3.3. Nghiên cứu biện pháp phòng và trị bệnh đơn bào Leucocytozoon cho gà ...104

3.3.1. Biện pháp điều trị bệnh ........................................................................................104

3.3.2. Thử nghiệm và đề xuất biện pháp phòng trị tổng hợp bệnh Leucocytozoon

cho gà…………………………………………....………………………………………..110

3.4. Đề xuất biện pháp phòng bệnh đơn bào Leucocytozoon cho gà...................114

3.4.1. Đề xuất biện pháp phòng bệnh............................................................................114

3.4.2. Khuyến cáo áp dụng các biện pháp phòng bệnh đơn bào Leucocytozoon......116

KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ...................................................................................117

1. Kết luận............................................................................................................117

2. Đề nghị.............................................................................................................118

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................119

vi

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

C. : Culicoides

cs. : Cộng sự

ĐC : Đối chứng

g : gam

h : giờ

KCTG : Ký chủ trung gian

L. : Leucocytozoon

n : Dung lượng mẫu

ADN : Axit Desoxiribo Nucleic

Nxb : Nhà xuất bản

P : Độ tin cậy

PCR : Polymerase Chain Reaction

S. : Simulium

spp. : species pluralis

VSTY : Vệ sinh thú y

tr. : Trang

TT : Thể trọng

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 3.1. Thực trạng phòng chống bệnh ký sinh trùng cho gà ở hai tỉnh Thái

Nguyên và Bắc Giang .......................................................................................62

Bảng 3.2. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà tại các

địa phương...........................................................................................................65

Bảng 3.3. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn Leucocytozoon ở gà theo địa hình .............71

Bảng 3.4. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Leucocytozoon ở gà theo mùa ............................73

Bảng 3.5. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Leucocytozoon ở gà theo tuổi.............................75

Bảng 3.6. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Leucocytozoon ở gà theo phương thức

chăn nuôi..............................................................................................................77

Bảng 3.7. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà theo tình trạng

vệ sinh thú y ........................................................................................................79

Bảng 3.8. Tỷ lệ và cường độ nhiễm Leucocytozoon theo mật độ chăn thả gà...........81

Bảng 3.9. Tỷ lệ nhiễm Leucocytozoon ở gà theo tính biệt.............................................83

Bảng 3.10. Thành phần loài và tần suất xuất hiện các loài dĩn hút máu ở các địa

phương nghiên cứu ............................................................................................84

Bảng 3.11. Tỷ lệ cá thể dĩn hút máu có đơn bào Leucocytozoon trong cơ thể ..........86

Bảng 3.12. Cường độ hoạt động của dĩn theo các tháng trong năm............................88

Bảng 3.13. Cường độ hoạt động của dĩn theo giờ trong ngày ......................................89

Bảng 3.14. Các loài đơn bào Leucocytozoon gây bệnh cho gà tại Thái Nguyên và

Bắc Giang ............................................................................................................90

Bảng 3.15. Tỷ lệ và triệu chứng lâm sàng của gà mắc bệnh đơn bào Leucocytozoon ..92

Bảng 3.16. Sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học của gà bệnh so với gà khỏe

(Đợt xét nghiệm 1) .............................................................................................94

Bảng 3.17. So sánh công thức bạch cầu của gà bị bệnh và gà khỏe

(Đợt xét nghiệm 1) .............................................................................................98

Bảng 3.18. Tổn thương đại thể của gà bị bệnh đơn bào Leucocytozoon ..................100

Bảng 3.19. Tỷ lệ cơ quan nội tạng và cơ có đơn bào Leucocytozoon ký sinh .........102

viii

Bảng 3.20. Tỷ lệ tiêu bản có tổn thương vi thể..............................................................103

Bảng 3.21. Tổn thương vi thể ở các cơ quan nội tạng gà do Leucocytozoon gây ra....104

Bảng 3.22. Hiệu lực của phác đồ điều trị bệnh Leucocytozoon trên gà thí nghiệm

(Đợt 1)................................................................................................................105

Bảng 3.23. Tổng hợp kết quả thử nghiệm phác đồ điều trị bệnh Leucocytozoon trên

gà thí nghiệm.....................................................................................................106

Bảng 3.24. Thử nghiệm 3 phác đồ điều trị bệnh Leucocytozoon cho gà trên thực địa .....107

Bảng 3.25. Hiệu lực của 2 phác đồ điều trị bệnh Leucocytozoon cho gà trên diện

rộng ngoài thực địa ..........................................................................................108

Bảng 3.26. Độ an toàn của các phác đồ điều trị bệnh đơn bào Leucocytozoon cho gà

trên thực địa.......................................................................................................109

Bảng 3.27. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà sau 1 tháng thí nghiệm.....110

Bảng 3.28. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà sau 2 tháng thí nghiệm.....111

Bảng 3.29. Tỷ lệ và cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà sau 3 tháng thí nghiệm.....112

Bảng 3.30. Khối lượng gà ở các thời điểm thí nghiệm ................................................113

ix

DANH MỤC HÌNH

Hình 1.1. Sơ đồ vòng đời đơn bào Leucocytozoon ở gà ........................................... 11

Hình 1.2. Dĩn Culicoides spp. .................................................................................. 23

Hình 1.3. Dĩn Simulium spp. ..................................................................................... 23

Hình 1.4. Chu kỳ phát triển của dĩn ......................................................................... 24

Hình 3.1. Biểu đồ tỷ lệ các hộ áp dụng biện pháp phòng chống bệnh ký sinh

trùng cho gà ở hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang .................................. 64

Hình 3.2. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà tại tỉnh Thái Nguyên .......... 66

Hình 3.3. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà tại tỉnh Bắc Giang ...... 67

Hình 3.4. Biểu đồ cường độ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở các địa phương

nghiên cứu ................................................................................................ 69

Hình 3.5. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà theo địa hình .............. 72

Hình 3.6. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà theo mùa vụ ............... 73

Hình 3.7. Đồ thị tỷ lệ nhiễm Leucocytozoon ở gà theo tuổi ..................................... 76

Hình 3.8. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon ở gà theo tình trạng VSTY......... 79

Hình 3.9. Biểu đồ tỷ lệ nhiễm đơn bào Leucocytozoon theo mật độ chăn thả gà ............. 82

Hình 3.10. Biểu đồ về sự thay đổi một số chỉ tiêu huyết học của gà khỏe và

gà bị bệnh Leucocytozoon ........................................................................ 96

Hình 3.11. Biểu đồ sự thay đổi công thức bạch cầu của gà khỏe so với gà bị

bệnh Leucocytozoon................................................................................... 99

1

MỞ ĐẦU

1.Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam có hơn 47% dân số làm nông nghiệp với hai ngành sản xuất chính

là trồng trọt và chăn nuôi; trong đó, chăn nuôi đã và đang trở thành ngành mũi nhọn

trong sản xuất nông nghiệp, góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội

của đất nước.

Trong những năm gần đây, chăn nuôi gia cầm đang chiếm một vị trí quan

trọng và luôn được quan tâm hàng đầu vì nó có khả năng đáp ứng nhanh nhu cầu

thực phẩm phục vụ cho con người.

Thịt và trứng gia cầm là thực phẩm có giá trị dinh dưỡng cao, tương đối đầy

đủ và cân bằng về các axit amin thiết yếu, dễ chế biến, phù hợp với thị hiếu của người

tiêu dùng ở mọi lứa tuổi; mặt khác, chăn nuôi gia cầm dễ phát triển theo nhiều hình

thức, chu kỳ quay vòng vốn ngắn... Chính vì vậy, chăn nuôi gia cầm ngày càng có

những bước phát triển vượt bậc về cả số lượng và chất lượng, đóng vai trò không

thể thiếu trong sự phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện kinh tế gia đình, góp phần xóa

đói giảm nghèo ở các địa phương, đặc biệt là các địa phương trung du và miền núi.

Ở nước ta hiện nay, các hộ gia đình chăn nuôi gà chủ yếu với số lượng ít,

chuồng trại đơn giản; những gia đình chăn nuôi gà công nghiệp với quy mô nhỏ cũng

vẫn chỉ là chăn nuôi bán công nghiệp. Vấn đề vệ sinh thú y trong chăn nuôi gà chưa

được quan tâm đúng mức, dịch bệnh thường xảy ra, gây trở ngại cho việc phát triển

chăn nuôi, gây thiệt hại về kinh tế cho các hộ gia đình và trang trại chăn nuôi gà.

Theo Phạm Sỹ Lăng và Phan Địch Lân (2002) [14], ngành chăn nuôi nói

chung và chăn nuôi gia cầm nói riêng ở nước ta còn gặp trở ngại do dịch bệnh thường

xảy ra, trong đó có bệnh ký sinh trùng. Đàn gia cầm thường nhiễm ký sinh trùng

quanh năm với tỷ lệ và cường độ nhiễm cao, gây thiệt hại đáng kể về kinh tế cho các

hộ gia đình và các trang trại chăn nuôi gia cầm.

Việt Nam là một nước nằm trong khu vực khí hậu nhiệt đới có khu hệ động,

thực vật phong phú, đa dạng, thích hợp cho nhiều loài ký sinh trùng phát triển, ký

sinh và gây bệnh. Trong các bệnh ký sinh trùng ở gà, có những bệnh do nhóm đơn

2

bào ký sinh gây ra, chúng chiếm đoạt chất dinh dưỡng, tiết độc tố, gây ra những

biến đổi bệnh lý làm cho gà gầy yếu, chậm lớn, giảm mạnh sức sản xuất thịt, trứng.

Đặc biệt, một số bệnh đơn bào cũng gây ra những “ổ dịch cấp tính”, làm cho gà chết

nhanh với tỷ lệ cao không kém các bệnh truyền nhiễm, trong đó có bệnh đơn bào

đường máu Leucocytozoon.

Theo Soulsby E. J. L. (1977) [114], Saif Y. M. và cs. (2003) [108], đơn

bào Leucocytozoon thuộc nhóm nguyên sinh động vật, thuộc bộ huyết bào tử

trùng (Heamosporidia) ký sinh trong máu và cơ quan nội tạng của nhiều loài gia

cầm, trong đó gà là loài mẫn cảm nhất, đặc biệt là gà được nuôi theo phương

thức chuồng hở.

Đơn bào Leucocytozoon khi ký sinh trong hồng cầu sẽ gây ra xuất huyết, tan

vỡ hồng cầu, dẫn đến thiếu máu và ỉa chảy, phân có màu xanh lá cây, gà chết với tỷ

lệ cao 30 - 50%.

Trong những năm gần đây, chăn nuôi gà ở tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang phát

triển khá mạnh. Đây là hai tỉnh trung du miền núi phía Bắc có điều kiện thuận lợi cho

chăn nuôi gà phát triển, đặc biệt là chăn nuôi gà thả vườn. Việc phòng bệnh truyền

nhiễm bằng vắc xin đã được người chăn nuôi thực hiện khá nghiêm ngặt, song nhiều

đàn gà vẫn xuất hiện các triệu chứng thiếu máu, gầy yếu, ỉa phân xanh; mổ khám thấy

chất chứa trong diều, dạ dày và ruột có màu xanh; gan, lách sưng và xuất huyết, cơ đùi

xuất huyết. Bệnh đã gây nhiều thiệt hại cho người chăn nuôi gà ở các địa phương. Một

câu hỏi đặt ra là: có phải gà mắc bệnh đơn bào Leucocytozoon không?

Tuy nhiên, cho đến nay vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào về nguyên

nhân, bệnh học và biện pháp phòng trị bệnh này trên đàn gà của hai tỉnh Thái

Nguyên và Bắc Giang. Xuất phát từ nhu cầu cấp bách của thực tiễn sản xuất, chúng

tôi thực hiện đề tài: "Nghiên cứu bệnh đơn bào do Leucocytozoon spp. gây ra ở

gà nuôi tại tỉnh Thái Nguyên, Bắc Giang và biện pháp phòng trị”.

2. Mục tiêu đề tài

- Xác định được các loài Leucocytozoon gây bệnh và đặc điểm dịch tễ bệnh

do đơn bào Leucocytozoon gây ra trên đàn gà của một số địa phương thuộc tỉnh

Thái Nguyên và Bắc Giang.

- Xác định đặc điểm bệnh học của bệnh Leucocytozoon ở gà tại Thái Nguyên

và Bắc Giang.

3

- Lựa chọn phác đồ điều trị bệnh Leucocytozoon có hiệu quả cho gà và xây

dựng biện pháp phòng trị, góp phần hạn chế những thiệt hại do bệnh Leucocytozoon

gây ra cho đàn gà ở hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang nói riêng và các tỉnh Trung

du miền núi phía Bắc nói chung.

3. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài

3.1. Ý nghĩa khoa học

Kết quả nghiên cứu của đề tài bổ sung và hoàn thiện những thông tin khoa học

mới nhất về đặc điểm dịch tễ, bệnh lý và lâm sàng bệnh, về phác đồ điều trị hiệu quả

bệnh do đơn bào Leucocytozoon gây ra ở gà, đồng thời là cơ sở khoa học để xây dựng

biện pháp phòng trị bệnh đơn bào Leucocytozoon cho gà có hiệu quả cao tại Thái

Nguyên, Bắc Giang nói riêng và Việt Nam nói chung.

3.2. Ý nghĩa thực tiễn

Kết quả của đề tài là cơ sở để khuyến cáo người chăn nuôi gà áp dụng các

biện pháp phòng trị bệnh đơn bào Leucocytozoon, nhằm hạn chế tỷ lệ nhiễm

Leucocytozoon cho gà, hạn chế thiệt hại do Leucocytozoon gây ra, góp phần nâng

cao năng suất chăn nuôi, thúc đẩy chăn nuôi gà nói riêng và chăn nuôi gia cầm nói

chung phát triển.

4. Những đóng góp mới của đề tài

- Đề tài là công trình đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu tương đối có hệ thống

về đặc điểm dịch tễ, bệnh lý, lâm sàng và biện pháp phòng trị bệnh Leucocytozoon

cho gà tại hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang.

- Đề xuất được biện pháp phòng trị bệnh Leucocytozoon cho gà có hiệu quả,

khuyến cáo và áp dụng rộng rãi tại các nông hộ, các trại chăn nuôi gà trên địa bàn

hai tỉnh Thái Nguyên và Bắc Giang.

4

CHƯƠNG 1

TỔNG QUAN TÀI LIỆU

1.1. Đơn bào Leucocytozoon ký sinh ở gà và các ký chủ khác

Ký sinh trùng là những sinh vật sống ký sinh trên một cơ thể sinh vật khác,

chiếm đoạt chất dinh dưỡng của sinh vật đó để sống và phát triển. Trong phân loại

học, dựa theo cấu trúc cơ thể của ký sinh trùng mà người ta chia ký sinh trùng động

vật ra làm 3 nhóm: nguyên trùng, giun sán và tiết túc; trong đó, nguyên trùng là ký

sinh trùng đơn bào (Protozoa), cơ thể chỉ gồm một tế bào, thường ký sinh trong

máu hoặc trong ruột ký chủ (Dương Công Thuận, 1995 [37]).

Bệnh đơn bào Leucocytozoon thấy ở nhiều nước trên thế giới. Đơn bào

Leucocytozoon lưu hành phổ biến trên đàn gà ở một số nước châu Á: Trung Quốc

(7,1%), Thái Lan (13 - 18%), Malaysia (15 - 31%)... Đơn bào Leucocytozoon ký

sinh trong hồng cầu, bạch cầu, các cơ quan nội tạng của gà và các loài gia cầm khác,

làm tan vỡ hồng cầu, gây thiếu máu; phá hủy các cơ quan nội tạng và gây chết với

tỷ lệ cao, ảnh hưởng đến thu nhập của người chăn nuôi. Bệnh cũng được phát hiện ở

nhiều loài chim hoang dã.

1.1.1. Vị trí của đơn bào Leucocytozoon trong hệ thống phân loại nguyên bào

Năm 1909, Mathis và Leger lần đầu tiên đã mô tả loài Leucocytozoon

caulleryi ở gà tại miền Bắc Việt Nam (dẫn theo Willis Wagner Wirth và Alexander

A. Hubert (1989) [122]).

Đơn bào nói chung là những nguyên sinh động vật không có cơ quan vận

động chuyên biệt, cơ thể khi thì trần và có thể biến dạng được, khi thì có màng tế

bào và có hình dạng nhất định. Đơn bào sống ký sinh trong các tế bào, các mô hoặc

dịch thể, có thể suốt đời hoặc ở những giai đoạn đầu của nó. Đơn bào tự nuôi dưỡng

bằng cách thẩm thấu dinh dưỡng chiếm đoạt của ký chủ qua bề mặt cơ thể.

Các loài đơn bào thuộc giống Leucocytozoon ký sinh trong máu và cơ quan

nội tạng của nhiều loài gia cầm, thủy cầm và nhiều loài chim hoang dã. Gà là vật

chủ cảm thụ đơn bào Leucocytozoon mạnh nhất. Bệnh do Leucocytozoon gây ra ở

gà được Ziemann phát hiện lần đầu tiên vào năm 1898. Từ đó đến nay, trên thế giới

đã có nhiều công trình nghiên cứu về bệnh.