Một Quan Điểm Về Sống Đẹp - CHƯƠNG VI LẠC THÚ Ở ĐỜI pptx

CHƯƠNG VI

LẠC THÚ Ở ĐỜI

1. VẤN ĐỀ HẠNH PHÚC

Ở đời, ta có thể hưởng thụ được nhiều thứ lắm: ta hưởng thụ cái bản thân của ta,

hưởng thụ đời sống gia đình, hưởng thụ cây cỏ, hoa lá, mây ráng, dòng nước uốn

khúc, ngọn thác cuồn cuộn, và thiên hình vạn trạng trong vũ trụ; ngoài ra ta còn

hưởng thụ thi ca, nghệ thuật, trầm tư, tình bạn, đàm đạo, sách vở, những cái này

đều là những hình thức cảm thông của tâm hồn. Có những lạc thú dễ thấy như một

bữa ăn ngon, một buổi họp vui vẻ, một buổi đoàn tụ trong gia đình, một buổi dạo

xuân; có những lạc thú không hiện rõ như thi ca, nghệ thuật, trầm tư. Nhưng tôi

không thể phân biệt được lạc thú ra làm hai loại tinh thần và vật chất, vì tôi không

tin rằng sự phân biệt như vậy là đúng và cũng vì mỗi khi tôi muốn phân biệt thì tôi

thấy lúng túng. Chẳng hạn khi thấy một bọn người già trẻ, trai gái vui vẻ ăn trên

bãi cỏ trong một cuộc dạo cảnh thiên nhiên thì trong cái vui của họ, phần nào

thuộc về vật chất, phần nào thuộc về tinh thần? Tôi thấy một em nhỏ lăn trên bãi

cỏ, một em khác kết bông, bà mẹ chúng ăn một cái bánh, một ông chú hay ông bác

của chúng cắt một trái táo đỏ và thơm tho, còn ba chúng thì nằm ra ngó mây trôi,

ông nội của chúng phì phà ống điếu. Đâu đó có người quay dĩa hát và tiếng nhạc

hoà tiếng sóng văng vẳng đưa lại. Bao nhiêu cái vui, cái nào là vật chất, cái nào là

tinh thần? Phân biệt cái thú ăn uống hoặc ngắm cảnh với cái thú ngâm thơ, có phải

là một việc dễ không? Nghe nhạc có phải là một cái thú cao thượng hơn hút thuốc

ngon không? Mà người ta vẫn cho thú trên là thú tinh thần, thú dưới là vật chất.

Vậy theo tôi sự phân loại như vậy mơ hồ, khó hiểu, lầm lẫn. Nó căn cứ vào một

thứ triết học phân biệt tinh thần và nhục thể mà không nghiên cứu kĩ những hoan

lạc của ta.

Tôi cho mục đích chính đáng của sinh hoạt là sự hưởng thụ; có lẽ giả định đó có

phần quá đáng chăng? Giản dị quá nhỉ? Vâng, vì nó như vậy đấy. Tôi còn do dự

không muốn dùng tiếng “mục đích” vì tiếng đó hàm cái nghĩa bó buộc, gắng sức,

mà hưởng thụ chỉ là một thái độ rất tự nhiên. Vấn đề mà mọi người đặt ra ở trên

cõi đời này không phải là làm sao cố gắng đạt được mục đích của đời sống mà là

làm gì trong cái khoảng đời người trung bình là năm, sáu chục năm này. Tổ chức

đời sống đó ra sao để tìm được nhiều hạnh phúc; vấn đề đó rất thực tế chứ không

có tính cách siêu hình học.

Mặc khác tôi nghĩ rằng những triết gia nào tính giải quyết vấn đề mục đích của

nhân sinh là mắc vào cái tật lí luận sai về nguyên tắc vì đáng lẽ phải chứng minh

rằng đời người có mục đích thì các nhà đó lại giả định rằng nó có mục đích. Vấn

đề đó mà các nhà tư tưởng phương Tây đã bao lần đem ra tranh luận, sở dĩ được

coi là quan trọng có lẽ do ảnh hưởng của môn thần học; và nội một điều là người

ta rán giải quyết nó, cãi nhau vì nó, lúng túng vì nó, cũng đủ cho ta thấy rằng nó

hão huyền, không sao giải được. Nếu đời người quả thực có mục đích thì có đâu

mục đích lại mơ hồ, khó kiếm đến như vậy.

Người ta có thể đặt vấn đề theo hai cách: một là mục đích đó đã được Thượng Đế

quyết định rồi, hai là nó do con người lựa chọn lấy. Tôi không xét quan niệm thứ

nhất vì cái mà cho là ý chí của Thượng Đế đó, nhất định là do óc chúng ta nghĩ ra,

chúng ta tưởng tượng rằng Thượng Đế có ý nghĩ đó; vả lại nếu Thượng Đế có một

ý chí nào thì làm sao mà trí khôn của phàm nhân chúng ta có thể đoán được. Lí

luận cái kiểu đó (đem ý nghĩ của ta gán cho Thượng Đế) thì kết quả là sẽ coi

Thượng Đế như một viên Thượng sĩ trong quân đội của chúng ta, biến Thượng Đế

thành một vị ái quốc cuồng nhiệt hơn chúng ta nữa. Ta quan niệm Thượng Đế như

vậy thì Thượng Đế không thể định một “thiên vận” cho thế giới hoặc châu Âu

được, mà chỉ có thể định một “thiên vận” cho tổ quốc thân yêu của chúng ta thôi.