Mô hình phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho học sinh các trường dạy nghề trong quân đội

5

Bộ Quốc phòng

Học viện Chính trị

Doãn Thái Trí

Mô hình phát triển kỹ năng nghề nghiệp cho học

sinh các trƣờng dạy nghề trong quân đội

Mã số: 62 14 01 01

Họ và tên nghiên cứu sinh: Doãn Thái Trí

Cán bộ hướng dẫn khoa học: 1. PGS, TS Trần Khánh Đức

2. PGS, TS Nguyễn Văn Phán

6

MỞ ĐẦU

1. Giới thiệu khái quát về luận án

Nghiên cứu cơ bản, toàn diện, hệ thống chuyên sâu vấn đề: Phát triển bản

lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay,

là thực sự cấp thiết về lý luận và thực tiễn, là sự vận dụng lý luận triết học mácxít

vào giải quyết một vấn đề quân sự có ý nghĩa thực tiễn. Thành công của đề tài sẽ

góp phần vào làm sáng tỏ hơn các vấn đề lý luận về chuẩn bị nguồn nhân lực cao

cho quân đội, cho bảo vệ Tổ quốc trong tình hình biến động phức tạp, khó lường.

Lý luận và các giải pháp thực tiễn của luận án sẽ góp phần nâng cao chất lượng của

đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội và sức mạnh chiến đấu của đơn vị cơ sở.

Quá trình triển khai đề tài luận án, tác giả đã nghiên cứu và công bố các

công trình khoa học có liên quan, như: “Phát triển bản lĩnh chỉ huy của cán bộ

chỉ huy cấp phân đội trong Quân đội nhân dân Việt nam”; “Những nhân tố quy

định phát triển bản lĩnh chỉ huy của người cán bộ chỉ huy cấp phân đội trong

Quân đội nhân dân Việt nam”. Đồng thời, dựa trên cơ sở những báo cáo và tổng

kết, đánh giá về đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội của một số đơn vị; một số

nghị quyết của đảng bộ các cấp trong quân đội. Đề tài luận án còn sử dụng tư

liệu, kết quả điều tra của một số công trình khoa học nghiên cứu về người chỉ

huy cấp phân đội đã công bố, cùng với số liệu điều tra, khảo sát và những vấn đề

thực tế liên quan đến phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội

ở các đơn vị thuộc binh chủng hợp thành từ năm 2005 đến nay.

Việc làm rõ nội hàm của bản lĩnh, bản lĩnh chỉ huy, cũng như chỉ ra thực

chất phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, từ đó làm rõ

những nhân tố cơ bản quy định sự phát triển của quá trình này là rất cần thiết để

khảo sát thực trạng và luận chứng những yêu cầu mới trong phát triển bản lĩnh

chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội. Trên cơ sở đó, đưa ra giải pháp cơ bản,

đồng bộ, có tính khả thi phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân

đội, giúp họ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ, chức trách được giao.

2. Lý do lựa chọn đề tài luận án

7

Sức mạnh chiến đấu của đơn vị, của quân đội phụ thuộc vào chất lượng

toàn diện của cấp phân đội, đặc biệt trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội

chủ nghĩa chống chiến tranh xâm lược bằng vũ khí công nghệ cao, sự xâm

chiếm lãnh thổ, biển đảo... Trong các nhân tố tạo nên sức mạnh chiến đấu cấp

phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam, vai trò người chỉ huy, trước hết là bản

lĩnh chỉ huy của người chỉ huy giữ vai trò đặc biệt quan trọng đảm bảo cho

đơn vị hoàn thành thắng lợi các nhiệm vụ được giao. Phát triển bản lĩnh chỉ

huy của người chỉ huy cấp phân đội là vấn đề có tính quy luật trong giáo dục,

rèn luyện đội ngũ cán bộ chỉ huy. Mặc dù là thường xuyên, liên tục nhưng

luôn nổi lên tính cấp bách, bởi thực tiễn yêu cầu nhiệm vụ chỉ huy ở đơn vị cơ

sở không ngừng phát triển và đặt ra những yêu cầu mới, cao hơn.

Quá trình xây dựng và chiến đấu của quân đội ta đã khẳng định, người

chỉ huy cấp phân đội có sự phát triển, trưởng thành về mọi mặt, có bản lĩnh

chính trị vững vàng, có trình độ kiến thức, năng lực lãnh đạo, tổ chức chỉ huy,

quản lý và chuyên môn nghiệp vụ quân sự, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây

dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc ngày càng tốt hơn. Tuy nhiên, so với yêu

cầu nhiệm vụ liên tục phát triển, một số cán bộ chỉ huy cấp phân đội hiện nay

còn bộc lộ những hạn chế nhất định trong thực tiễn hoạt động chỉ huy, như:

“Hiểu biết và thực hành tổ chức chỉ huy hiệp đồng quân binh chủng; sự nhạy

bén, linh hoạt phát hiện và xử trí tình huống nảy sinh; sự hiểu biết về khoa

học công nghệ hiện đại, khoa học xã hội nhân văn. Hiện tượng vi phạm

nguyên tắc; những biểu hiện quyền lực (gia trưởng, độc đoán) thiếu dân chủ,

lợi dụng chức quyền, vi phạm kỷ luật” [32, tr.9], “hạn chế về năng lực quản lý

vũ khí trang bị, tài sản, tài chính và phong cách chính qui” [31, tr.2].

Trước “xu hướng hiện đại hoá quân đội, nhất là vũ khí, trang bị có

chiều hướng gia tăng. Chiến tranh sử dụng vũ khí công nghệ cao là phổ biến”

[108, tr.4], luôn đòi hỏi cao về trình độ tri thức chỉ huy, sự thông thái, ý chí,

nghị lực, khả năng chỉ huy độc lập, quyết đoán, kiên định, sáng tạo của người

chỉ huy. Trong khi hầu hết người chỉ huy cấp phân đội hiện nay chưa trải qua

8

chiến đấu và phục vụ chiến đấu, nhất là qua chiến đấu ở cương vị chỉ huy,

chưa trải qua những khó khăn, gian khổ của chiến tranh, còn thiếu kinh

nghiệm thực tiễn hoạt động chỉ huy, còn biểu hiện của “bệnh” giáo điều, sách

vở, lý luận suông... đã đưa tới nhiều bất cập trong hoạt động chỉ huy và bản

lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội. Những hạn chế trên, nếu không

được nhận thức và khắc phục kịp thời sẽ ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ sĩ

quan chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

Nhiệm vụ xây dựng quân đội và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ

nghĩa hiện nay có đặc điểm mới, trong điều kiện mới, như: “chiến tranh bằng

vũ khí công nghệ cao, tranh chấp chủ quyền biển đảo, vùng trời, “diễn biến

hoà bình”, bạo loạn chính trị, khủng bố, tội phạm công nghệ cao, tội phạm

xuyên quốc gia...” [29, tr.234]. Kẻ thù dùng uy lực về vũ khí công nghệ cao

để đe doạ, đè bẹp ý chí đối phương ngay từ lúc chưa có chiến tranh. Với điều

kiện như vậy, việc giành thắng lợi trong các trận chiến đấu sẽ phụ thuộc rất

lớn vào tài nghệ, bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy các cấp, trong đó có

người chỉ huy cấp phân đội. Vì thế, đòi hỏi người chỉ huy cấp phân đội phải

có bản lĩnh chỉ huy phát triển ở trình độ đủ độ vững chắc, bền vững và có “tư

chất chỉ huy” mới có thể chỉ huy đơn vị hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao.

Theo đó, phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội là vấn đề

thực sự cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn đặt ra hiện nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu

* Mục đích nghiên cứu: Làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn của phát triển

bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, góp phần nâng cao chất

lượng, hiệu quả hoạt động chỉ huy của đội ngũ cán bộ chỉ huy cấp phân đội

trong Quân đội nhân dân Việt Nam, nhằm đáp ứng yêu cầu chức trách, nhiệm

vụ của họ trong tình hình mới.

* Nhiệm vụ nghiên cứu:

- Luận giải, làm rõ thực chất và những nhân tố cơ bản quy định phát triển

bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.

9

- Đánh giá đúng thực trạng và luận chứng những yêu cầu mới trong

phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân

Việt Nam hiện nay.

- Đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ

huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

4. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu

* Đối tượng nghiên cứu: Những vấn đề về bản chất và thuộc tính quy

định quá trình phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội

Quân đội nhân dân Việt Nam.

* Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi nghiên cứu của đề tài được giới hạn ở phát

triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội thuộc binh chủng hợp thành

Quân đội nhân dân Việt Nam; thời gian khảo sát, nghiên cứu từ năm 2005 đến nay.

5. Cơ sở lý luận, thực tiễn và phƣơng pháp nghiên cứu

* Cơ sở lý luận: Hệ thống quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư

tưởng Hồ Chí Minh, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về con người,

về đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng nâng cao phẩm chất, năng lực toàn diện cho

cán bộ, đảng viên; kế thừa kết quả của các công trình khoa học liên quan đến

phạm vi nghiên cứu của luận án.

* Cơ sở thực tiễn: Tình hình thực tiễn chỉ huy và phát triển bản lĩnh chỉ

huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

Đề tài luận án còn sử dụng số liệu điều tra, nghiên cứu, khảo sát của tác giả;

một số nghị quyết của đảng bộ các cấp trong quân đội; một số báo cáo tổng

kết của các nhà trường, đơn vị cơ sở và kết quả nghiên cứu về đội ngũ cán bộ

chỉ huy cấp phân đội những năm gần đây.

* Phương pháp nghiên cứu: Dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ

nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử. Từ tiếp cận phát triển, đề tài sử

dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể, như: phân tích và tổng hợp, quy

10

nạp và diễn dịch, hệ thống và cấu trúc, lịch sử và lôgíc, khái quát hoá, trừu

tượng hoá, điều tra xã hội và phương pháp chuyên gia để nghiên cứu.

6. Những đóng góp mới của luận án

- Làm sâu sắc thêm một số khía cạnh bản chất của phát triển bản lĩnh

chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.

- Luận chứng và chỉ ra những nhân tố cơ bản quy định phát triển bản

lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam.

- Xác định yêu cầu và đề xuất các giải pháp cơ bản phát triển bản lĩnh

chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay.

7. Ý nghĩa lý luận, thực tiễn của luận án

Luận án đã khái quát, luận giải có tính hệ thống các vấn đề cơ bản về lý

luận, thực tiễn và giải pháp phát triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp

phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam hiện nay, góp phần vào hệ thống lý

luận xây dựng quân đội nói chung và xây dựng người sĩ quan chỉ huy nói

riêng. Kết quả nghiên cứu của luận án là cơ sở khoa học cho hoàn thiện các

chủ trương giáo dục, đào tạo, quản lý và rèn luyện người chỉ huy ở các cấp,

các đơn vị trong quân đội. Đồng thời, kết quả nghiên cứu của luận án có thể

dùng làm tài liệu tham khảo cho nghiên cứu, giảng dạy, giáo dục chính trị ở

nhà trường, đơn vị trong toàn quân hiện nay.

8. Kết cấu của luận án

Mở đầu; tổng quan về vấn đề nghiên cứu; 3 chương (7 tiết); kết luận;

danh mục các công trình khoa học của tác giả đã công bố có liên quan đến đề

tài luận án; danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục.

TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU

Những năm gần đây đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về bản

lĩnh và đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện, phát triển bản lĩnh của người

cán bộ chỉ huy trong Quân đội nhân dân Việt nam ở các góc độ khác nhau.

11

1. Các công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến bản lĩnh, bản lĩnh chỉ huy

Liên quan đến bản lĩnh:

Hoàng Xuân Việt, “Người bản lĩnh” [139]; Dương Tự Đam, “Bản lĩnh

thanh niên sinh viên ngày nay” [21]; Phạm Văn Đồng, “Văn hoá và đổi mới” [40].

Các công trình khoa học này đã làm rõ những yếu tố thuộc về bản lĩnh của con

người trong hoạt động thực tiễn. Quan niệm bản lĩnh là phẩm chất cơ bản chủ đạo,

quyết định suy nghĩ và hành vi của con người, nhất là trong việc tiếp nhận, kế

thừa, chọn lọc các giá trị để không ngừng phát triển hoàn thiện nhân cách. Tác giả

Hoàng Xuân Việt cho rằng, người bản lĩnh là người có bộ óc sáng suốt, ý chí gang

thép và tình cảm tế nhị [139, tr.39]. Bản lĩnh không tách rời nhận thức, ý chí và

tình cảm của con người trong hoạt động thực tiễn. Có được bản lĩnh con người sẽ

nhanh chóng đạt đến mục đích đã xác định. Tác giả Dương Tự Đam nhấn mạnh:

thanh niên sinh viên ngày nay không chỉ cần trang bị cho mình một kiến thức

chuyên môn vững vàng, một phẩm chất đạo đức cao đẹp, mà hành trang vào đời

của họ cần phải có bản lĩnh chính trị, bản lĩnh khoa học, bản lĩnh chuyên môn [21,

tr.54]. Cố Thủ tướng Phạm Văn Đồng lại khẳng định: Bản lĩnh cá nhân không

vững chắc thì cũng dễ du nhập từ nước ngoài cả những điều sai lầm thậm chí độc

hại [40, tr.39]. Như vậy, bản lĩnh có vai trò rất quan trọng, quyết định sự thành

công của mỗi con người trong nhận thức, cải tạo thế giới và chính mình.

Bộ Quốc phòng, Ban Tư tưởng Trung ương, “Đại thắng mùa xuân 1975

bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam” [10]. Công trình khoa học đã khẳng định: Cuộc

kháng chiến chống Mỹ, cứu nước thắng lợi vĩ đại của bản lĩnh và trí tuệ Việt

Nam. Quyết đánh và biết đánh, anh dũng và thông minh, chủ nghĩa anh hùng

cách mạng và sáng tạo, đó là bản lĩnh và trí tuệ Việt Nam vượt mọi thách

thức, và chính trong hoàn cảnh khó khăn, ác liệt, hiểm nghèo, bản lĩnh quyết

đánh và biết đánh của dân tộc Việt Nam toả sáng [10, tr.69].

Bản lĩnh và trí tuệ Việt nam là sự hội tụ của nhiều nhân tố trong tổng

hoà các phẩm chất cách mạng và khoa học của Đảng, nhân dân, quân đội

trong quá trình thực hiện cuộc chiến tranh chống Mỹ, cứu nước [10, tr.239].

12

“Dám đánh, quyết đánh và biết đánh thắng” là những thành tố quan trọng

trong nhân tố chính trị - tinh thần, là sự thể hiện ý chí, niềm tin, bản lĩnh và trí

tuệ của dân tộc Việt Nam. Trong quá trình lịch sử của mình, để tồn tại và phát

triển, dân tộc Việt Nam đã phải không ngừng chiến đấu chống hết quân xâm

lược này đến quân xâm lược khác, và chính những cuộc chiến đấu lâu dài, bền

bỉ đó đã dần dần tạo thành bản lĩnh thể hiện những nét đặc trưng của một dân

tộc thiết tha yêu chuộng hoà bình, nhưng cũng không sợ chiến đấu, hy sinh để

bảo vệ những quyền cơ bản và phẩm chất cao đẹp của dân tộc [10, tr.250].

Bản lĩnh là khả năng và ý chí kiên định trước mọi hoàn cảnh khắc

nghiệt của lịch sử. Thắng lợi của cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là

thắng lợi của bản lĩnh của một dân tộc đã được xây dựng nên bởi hàng ngàn

năm văn hiến, được hun đúc bởi khí phách bất khuất chống giặc ngoại xâm

trong quá trình dựng nước và giữ nước trước vô vàn những thách thức nghiệt

ngã của lịch sử để tồn tại, vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong dòng

chảy chung của nhân loại [10, tr.289]. Bản lĩnh Việt Nam thể hiện ở sự kiên

định, quyết tâm và ý chí giành độc lập dân tộc, thống nhất đất nước trước

những tác động hết sức phức tạp của tình hình quốc tế. Thắng lợi của cuộc

kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là thắng lợi của khí phách, bản lĩnh và trí

tuệ của chính con người Việt Nam, của cả dân tộc Việt Nam [10, tr.296]. Bản

anh hùng ca của dân tộc Việt Nam được làm nên bởi bản lĩnh Việt Nam, bản

lĩnh của một dân tộc luôn giữ vững tính độc lập tự chủ trước mọi biến cố của

lịch sử và kiên định mục tiêu mà mình đã lựa chọn [10, tr.297]. Công trình

khoa học đã tập trung làm nổi bật bản lĩnh và trí tuệ của dân tộc, của các thế

hệ người Việt Nam nói chung mà không đi vào một đối tượng, một con người

cụ thể. Song, công trình khoa học trên đã giúp cho tác giả luận án phương

pháp tiếp cận để làm rõ thực chất bản lĩnh của người chỉ huy cấp phân đội.

Liên quan đến bản lĩnh chỉ huy:

Dương Kim Hoa, “Đối sách về nâng cao hiệu quả chỉ huy tác chiến của

quân đội ta (Trung Quốc)” [51]; Herry J Hewson, “Người chỉ huy hải quân đánh

13

bộ thế kỷ 21 - sau ý tưởng giúp cho sự thành công trong quá trình thay đổi triệt

để” [50]; Robert Carmona, “Lãnh đạo và chỉ huy ở thế kỷ 21” [14]. Những công

trình khoa học trên đã làm rõ tác động của cuộc cách mạng quân sự đến nhận

thức, tư duy của người chỉ huy trong chuẩn bị và tiến hành chiến tranh. Sự phát

triển và sử dụng vũ khí kỹ thuật cao không những đưa lại một loạt những thay đổi

về tư tưởng tác chiến và phương thức tác chiến, mà còn có ảnh hưởng to lớn đến

chỉ huy tác chiến đặt ra yêu cầu cao mới đối với phương thức chỉ huy, thể chế chỉ

huy và nghệ thuật chỉ huy [51, tr.2]. Trong chiến tranh kỹ thuật cao tình hình thay

đổi rất nhanh, nhịp độ tác chiến nhanh, thời cơ xuất hiện nhanh và trôi qua cũng

nhanh, chu kỳ chỉ huy ngắn lại, nếu chỉ dựa vào tổ chức chỉ huy theo kiểu “tuỳ cơ

ứng biến” thì sẽ rất khó hoàn thành nhiệm vụ chỉ huy. Hiện nay, sự phát triển mới

của tình hình, nhất là sự bùng nổ của cách mạng khoa học công nghệ đã tạo nên

“sự chuyển hướng tới một kiểu chiến tranh hoàn toàn mới dựa trên tri thức”. Do

đó, để người chỉ huy thực hiện tốt cương vị, chức trách được giao, họ phải biết tự

giáo dục bản thân, trau dồi kỹ năng, luôn linh hoạt, sẵn sàng tiếp thu mọi ý kiến,

nắm bắt nhanh sự thay đổi, đặt lòng tin của mình vào tương lai, vào chính mình,

vào đơn vị mình [50, tr.7]. Người chỉ huy luôn hành động trong những tình huống

khó khăn, phức tạp, phải tự mình đưa ra quyết định và chịu trách nhiệm về những

quyết định cũng như kết quả hoạt động của đơn vị. Vì vậy, đã là người chỉ huy

phải có nghị lực, có năng lực và có “tư chất của mình” [14, tr.7]. Sự tác động của

cuộc cách mạng quân sự đã và đang đặt ra những thách thức, yêu cầu mới đối với

đội ngũ cán bộ quân đội nói chung, người chỉ huy cấp phân đội nói riêng. Vấn đề

cấp thiết hiện nay là phải đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện người chỉ huy

cấp phân đội có đủ trình độ, năng lực, bản lĩnh chỉ huy đáp ứng yêu cầu, chức

trách, nhiệm vụ của họ trong tình hình mới.

Đ.A. I-va-nốp, V.P. Xa-vê-li-ép, P.V. Sê-man-xki, “Những vấn đề cơ bản

của chỉ huy bộ đội chiến đấu” [57]. Công trình khoa học đã làm rõ một số vấn đề

lý luận, thực tiễn về sự chỉ huy, cơ quan chỉ huy, các phương tiện kỹ thuật chỉ

huy, các khâu công việc cụ thể của sự chỉ huy bộ đội... Việc nghiên cứu lý luận

14

khoa học về chỉ huy chiến đấu hiện đại và rèn luyện kỹ năng chỉ huy bộ đội

trong thực tiễn của đội ngũ sĩ quan có tác dụng quan trọng trong việc nâng cao

sức mạnh chiến đấu của bộ đội. Đối với người chỉ huy, chức năng chỉ huy không

những trở thành chức năng chủ yếu mà còn là chức năng duy nhất. Nhiệm vụ

quan trọng nhất và thậm chí nhiệm vụ duy nhất của người chỉ huy là chỉ huy bộ

đội dưới quyền mình, tác động đến bộ đội bằng sự chỉ đạo cần thiết để hoàn

thành thắng lợi mọi nhiệm vụ được giao. Thành công trong hoạt động của toàn

bộ hệ thống chỉ huy trước hết tuỳ thuộc vào sự tôi luyện về tư tưởng, tinh thần,

bản lĩnh chiến đấu và tất cả những phẩm chất khác hoàn toàn thuộc về con người

của họ [57, tr.36]. Chính vì vậy, việc bồi dưỡng và rèn luyện kỹ năng chỉ huy bộ

đội trong thực tiễn của người chỉ huy cấp phân đội hiện nay là rất cần thiết.

Trần Thái Bình, “Mấy vấn đề đặt ra đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc qua

10 năm thực hiện Nghị quyết Trung ương 8 (Khoá IX)” [8]; Trần Duy Hương,

“Mấy vấn đề cơ bản về tăng cường sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc trong

thời kỳ mới” [56]; Tô Đình Phùng, “Quân đội tiếp tục đẩy mạnh xây dựng chính

quy trong tình hình mới” [107]. Những công trình khoa học trên đã làm rõ quan

niệm và chỉ ra những nhân tố hợp thành sức mạnh quốc phòng bảo vệ Tổ quốc

Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trong thực hiện nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc, quần

chúng nhân dân bao giờ cũng giữ vai trò quyết định, nhưng không thể phủ nhận

vai trò của người đứng đầu. Bởi, trong những điều kiện cụ thể, đôi khi các quyết

sách mạnh dạn, có tính đột phá của người đứng đầu có tác dụng làm thay đổi cục

diện chiến lược, vận mệnh của đất nước, thậm chí tạo ra bước ngoặt lịch sử của

quốc gia, dân tộc. Người đứng đầu phải là người có đạo đức, bản lĩnh chính trị;

luôn vững vàng trong mọi khó khăn, thử thách, kiên định mục tiêu, con đường đã

chọn; suy nghĩ và hành động vì lợi ích của Đảng, của nhân dân và lợi ích quốc gia,

dân tộc; biết đạt đến mục đích bằng con đường sáng tạo; biết biến ý chí, quyết tâm

của toàn dân, các quyết sách, chiến lược, sách lược của Đảng thành hiện thực; có

tài năng xuất chúng, biết nhìn xa trông rộng, dự đoán trước đường đi, nước bước,

dám làm, dám chịu trách nhiệm và dám quyết đoán vào khâu đột phá, tạo ra

15

những bước ngoặt có tính lịch sử. Do đó, trong bảo vệ Tổ quốc, cần lựa chọn, bồi

dưỡng người đứng đầu có tài năng, đức độ, có đủ dũng khí và uy tín đối với nhân

dân và lực lượng vũ trang, làm cho kẻ thù chống đối phải e dè, vị nể; có tầm ảnh

hưởng rộng lớn đối với quốc gia và uy tín, vị thế với các quốc gia khác; có khả

năng hoá giải các thách thức, tình huống phức tạp về quốc phòng, an ninh, đối

ngoại; giữ được hoà khí với các nước láng giềng khi có tranh chấp [8, tr.96].

Việc đổi mới tư duy về quân sự, quốc phòng cho phù hợp với sự phát triển

của tình hình, nhiệm vụ cách mạng là tất yếu khách quan. Vì thế, đòi hỏi đội ngũ

cán bộ quân đội nói chung, người chỉ huy cấp phân đội nói riêng cần có nhận thức

đúng, tích cực, nhạy bén, linh hoạt, sáng tạo, kịp thời để thực hiện tốt cương vị

chức trách được giao. Trong tình hình hiện nay, cần xây dựng, rèn luyện đội ngũ

cán bộ chỉ huy có tác phong chính quy, ý thức tổ chức kỷ luật và năng lực quản lý,

chỉ huy ở đơn vị. Cán bộ chỉ huy phải có tác phong xông xáo, miệng nói tay làm,

quyết đoán, làm đúng chức trách, quyền hạn và dám chịu trách nhiệm.

Phạm Thanh Ngân, “Bản lĩnh chính trị Bộ đội Cụ Hồ trong thời kỳ mới”

[94], “Xây dựng đội ngũ cán bộ quân đội vững mạnh, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ

cách mạng trong giai đoạn cách mạng mới” [95]. Các công trình khoa học trên đã

bàn khá sâu sắc về bản lĩnh chính trị đối với cán bộ, đảng viên trong quân đội.

Trước tình hình, yêu cầu nhiệm vụ hiện nay, đòi hỏi quân đội nhân dân phải nâng

cao sức mạnh tổng hợp, trước hết là bản lĩnh chính trị, năng lực trí tuệ để xử lý

đúng đắn những vấn đề thực tiễn đang đặt ra trong quá trình thực hiện đường lối

của Đảng thời kỳ mới [94, tr.10]. Bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ trong thời

kỳ mới được thể hiện ở việc “nắm vững mục tiêu chiến đấu; trước những diễn

biến phức tạp của tình hình và sự tấn công hiểm độc của các thế lực thù địch luôn

luôn vững vàng không dao động, ngả nghiêng, kiên định nguyên tắc, quan điểm,

đường lối của Đảng, đồng thời biết cách xử lý những vấn đề phức tạp một cách

khôn khéo, mềm dẻo để giành thắng lợi trong những hoàn cảnh cụ thể” [94, tr.11].

Sự vững vàng về bản lĩnh chính trị của quân đội ta là sức mạnh trực tiếp làm phá

16

sản chiến lược “diễn biến hoà bình” của các thế lực thù địch; là sức mạnh răn đe,

đập tan mọi âm mưu hòng thực hiện ý đồ “phi chính trị hoá quân đội”.

2. Các công trình khoa học tiêu biểu liên quan đến phát triển bản

lĩnh chỉ huy của ngƣời chỉ huy cấp phân đội Quân đội nhân dân Việt Nam

Liên quan đến bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội Quân

đội nhân dân Việt Nam:

Hoàng Văn Thái, “Mấy vấn đề về chỉ huy và tham mưu” [117]. Tác giả đã

khẳng định, trong thực hiện các nhiệm vụ, cán bộ luôn là người “quyết định hết

thảy”. Việc thực hiện chế độ một người chỉ huy là nhằm phát huy cao nhất và

đầy đủ nhất trách nhiệm của người chỉ huy đơn vị, nâng cao hiệu lực chỉ huy và

quản lý bộ đội, quản lý cơ sở vật chất - kỹ thuật thuộc quyền, kiên quyết và kịp

thời tổ chức thực hiện thắng lợi các mệnh lệnh và chỉ thị của cấp trên và của cấp

mình. Người chỉ huy (trưởng) là người có quyền hạn cao nhất, đồng thời là

người chịu trách nhiệm trước nhất và nặng nhất về kết quả thực hiện các nhiệm

vụ quân sự, nhiệm vụ chính trị, hậu cần, kỹ thuật, kinh tế cũng như toàn bộ đời

sống vật chất và tinh thần của đơn vị [117, tr.419]. Người chỉ huy phải là người

tiêu biểu trên tất cả các lĩnh vực: quan điểm, tư tưởng vững vàng, đạo đức cách

mạng trong sáng thể hiện được cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, có tri thức

cơ bản về khoa học chung cũng như khoa học quân sự và nghệ thuật quân sự, có

khả năng đoàn kết và biết lắng nghe ý kiến, biết phát huy trí tuệ tập thể, có bản

lĩnh, dám chịu trách nhiệm, dám quyết đoán nhưng không độc đoán và dựa dẫm,

dũng cảm, linh hoạt, sáng tạo và nhân nghĩa, biết nhìn xa trông rộng, tích cực

chủ động trong chiến đấu và công tác. Người chỉ huy có tài năng không bị ràng

buộc trong những tình huống hiểm nguy, mà trái lại, đối với hiểm nguy lại chắp

cánh cho tài năng [117, tr.422]. Vì vậy, đào tạo và bồi dưỡng, rèn luyện phát

triển bản lĩnh chỉ huy của người chỉ huy cấp phân đội, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ

mới của quân đội và của cách mạng trong giai đoạn hiện nay là rất cần thiết.

Lê Quang Hoà, “Kỷ luật quân đội và trách nhiệm của người chỉ huy” [52].

Tác giả đã chỉ rõ trách nhiệm hàng đầu của người chỉ huy là làm cho đơn vị luôn

17

luôn ở tư thế sẵn sàng chiến đấu, bất kỳ ở đâu, lúc nào cũng không bao giờ để bị

bất ngờ, đã chiến đấu là thắng lợi. Những người chỉ huy là người chịu trách

nhiệm trước Đảng, trước nhân dân về chính trị - tinh thần, về tính mạng của

chiến sĩ, về những tài sản mà quân đội giao cho, về thắng lợi của nhiệm vụ chiến

đấu. Người chỉ huy có năng lực, bản lĩnh, biết chỉ huy đơn vị là người luôn luôn

lấy yêu cầu của chiến đấu để quản lý, chỉ huy bộ đội [52, tr.31]. Muốn quản lý

tốt đơn vị, người chỉ huy phải có trình độ hiểu biết nhất định về chính trị, quân

sự, văn hoá, nghiệp vụ cần thiết. Trình độ, năng lực của người chỉ huy không

phải tự nhiên mà có; trái lại, là kết quả của quá trình học tập, rèn luyện trong

hoạt động thực tiễn. Người chỉ huy có tinh thần phụ trách không bao giờ nản

lòng lùi bước mà luôn luôn tỉnh táo tìm ra trong vấp váp sai lầm, những cái hay,

cái dở để cùng đơn vị sửa chữa, cải tiến, bổ sung, hoàn chỉnh [52, tr.67].

Phạm Văn Nhuận, “Giáo dục, rèn luyện bản lĩnh chính trị cho cán bộ

quân đội trong hội nhập kinh tế quốc tế” [97]; Hồ Kiếm Việt, “Bản lĩnh chính

trị - chuẩn mực cơ bản trong đào tạo chính ủy, chính trị viên” [140]. Các công

trình khoa học trên đã làm rõ vai trò bản lĩnh chính trị của đội ngũ cán bộ quân

đội. Bản lĩnh chính trị là phẩm chất chính trị phát triển đến trình độ cao, tự giác

và sáng tạo, thể hiện rõ năng lực làm chủ về chính trị trong những nhiệm vụ

đặc biệt, trước những thách thức cao độ, nhất là vào những thời điểm có tính

chất bước ngoặt [97, tr.39]. Trong bối cảnh hiện nay, việc đặt “bản lĩnh” thành

mục tiêu đào tạo chính uỷ, chính trị viên là rất cần thiết. Bởi, nó là giá trị kết

tinh từ toàn bộ những phẩm chất nhân cách, trí tuệ, tài năng của mỗi người,

đảm bảo cho cán bộ chính trị ở vị thế và chức trách đảm nhiệm luôn luôn tự

chủ, điềm tĩnh, vững vàng, kiên nghị ứng xử mọi tình huống gay cấn nhất nẩy

sinh từ chiến đấu, công tác hoặc quan hệ cá nhân [140, tr.43]. Bản lĩnh của mỗi

người bao giờ cũng biểu hiện ra trong hành động xử lý các tình huống chiến

đấu, công tác và ứng xử các quan hệ. Do đó, để có bản lĩnh vững vàng, cần

thực hiện đồng bộ việc bồi dưỡng kiến thức với thực hành, thực tập, rèn luyện

18

trong thực tiễn, trên cơ sở tính tự giác cao, gắn tri thức với tình cảm, ý chí, nghị

lực, niềm tin và phải được rèn luyện, thể nghiệm trong thực tiễn các nhiệm vụ.

Phạm Xuân Nguyên, “Năng lực ra quyết định của Sư đoàn trưởng trong

chỉ huy chiến đấu” [96]. Tác giả đã làm rõ những đặc trưng cơ bản của hoạt

động chỉ huy sẵn sàng chiến đấu, các yêu cầu đối với việc ra quyết định chiến

đấu. Những phẩm chất cơ bản giúp người chỉ huy quân sự đưa ra quyết định

chính xác, tức thời và tối ưu như: bản lĩnh chỉ huy, trí thông minh, kiến thức

khoa học quân sự, nghệ thuật quân sự và nghệ thuật lãnh đạo chỉ huy, tư duy, ý

chí, tình cảm, sáng tạo, chủ động, quyết đoán táo bạo, trực giác, kinh nghiệm

chiến đấu và các biện pháp phát triển năng lực ra quyết định [96, tr.16]. Để đưa

ra quyết định chính xác, kịp thời và hiệu quả, người chỉ huy quân sự phải có

các phẩm chất trí tuệ, ý chí cao, sự vững vàng, tính chủ động, nhanh nhạy, linh

hoạt, sáng tạo, quyết đoán táo bạo và sự thành thạo nghiệp vụ chuyên môn

quân sự [96, tr.20]. Do đó, đào tạo và giáo dục, bồi dưỡng, rèn luyện phát triển

bản lĩnh cho người chỉ huy cấp phân đội hiện nay, là cơ sở, tiền đề quan trọng

quyết định mọi thành công trong hoạt động thực tiễn chỉ huy của họ.

Song Hào, “Rèn luyện bản lĩnh người cán bộ chỉ huy” [47]. Tác giả đã

chỉ rõ trách nhiệm, bản lĩnh và sự cần thiết phải rèn luyện bản lĩnh người cán

bộ chỉ huy trong quân đội. Người chỉ huy là người có nhiệm vụ giáo dục,

huấn luyện, đào tạo những cán bộ, chiến sĩ dũng cảm, mưu trí, có trình độ kỹ

thuật, chiến thuật tinh thông, là người tổ chức, chỉ huy đơn vị chiến đấu và

chiến thắng kẻ địch [47, tr.25]. Bản lĩnh của người chỉ huy được thể hiện ở:

tinh thần chiến đấu ngoan cường, dũng cảm, ý thức tổ chức kỷ luật nghiêm

minh, tinh thần đoàn kết hiệp đồng chặt chẽ. Trình độ hiểu biết quân sự phù

hợp với yêu cầu của nhiệm vụ chiến đấu và thực tế đòi hỏi của chiến trường.

Tác phong chỉ huy tích cực, chủ động; mưu trí, sáng tạo, linh hoạt; dân chủ và

quyết đoán; xông xáo, sâu sát, cụ thể; khẩn trương, chín chắn và táo bạo. Gắn

bó mật thiết với cấp dưới và chiến sĩ bằng tư tưởng, tình cảm trong nhiệm vụ

chung cũng như trong đời sống riêng [47, tr.26]. Công trình khoa học trên đã

19

có cái nhìn rõ hơn về bản lĩnh chỉ huy của người cán bộ chỉ huy. Tuy nhiên,

tác giả mới chỉ đề cập tới trách nhiệm, bản lĩnh và rèn luyện bản lĩnh người

cán bộ chỉ huy nói chung, mà chưa đưa ra giải pháp đào tạo và giáo dục, bồi

dưỡng, phát triển bản lĩnh chỉ huy cho người chỉ huy cấp phân đội.

Vũ Lăng, Nguyễn Việt, Phạm Lê, Lê Hạng, Huỳnh Đáp, Đinh Lê, “Mấy

kinh nghiệm rèn luyện bản lĩnh chỉ huy” [62]. Công trình khoa học đã làm rõ

những kinh nghiệm về rèn luyện bản lĩnh chỉ huy, tổ chức và chỉ huy chiến đấu

từ thực tiễn chiến trường đánh Mỹ. Để làm tròn trách nhiệm nặng nề của mình,

để phát huy hết sức mạnh của nghệ thuật quân sự của ta, sức mạnh của quân đội

ta, hạn chế và tước bỏ những chỗ mạnh về vật chất kỹ thuật, lợi dụng triệt để

những chỗ yếu về chính trị, tinh thần và về quân sự của địch, đánh địch trong

những tình huống gay go, phức tạp nhất, cán bộ chúng ta phải có một bản lĩnh

chỉ huy vững chắc, ngày một điêu luyện. Công tác rèn luyện bản lĩnh chỉ huy có

tầm quan trọng đặc biệt và rất cấp thiết [62, tr.6]. Công trình khoa học trên mới

chỉ đề cập đến công tác rèn luyện bản lĩnh chỉ huy từ kinh nghiệm thực tế chiến

trường. Do đó, cần bổ sung cơ sở lý luận, khoa học trong đào tạo, bồi dưỡng

phát triển bản lĩnh chỉ huy cho người chỉ huy cấp phân đội, đáp ứng sự phát triển

mới các nhiệm vụ của quân đội và của cách mạng hiện nay.

Phan Hữu Đại, “Đại tướng Tổng Tư lệnh Võ Nguyên Giáp - Người

Anh Cả của Quân đội nhân dân Việt Nam” [20]. Công trình khoa học đã bàn

khá sâu sắc về tài năng, đức độ của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, trong đó nổi

lên một đặc điểm chung đó là: bản lĩnh cầm quân của Tổng Tư lệnh Võ

Nguyên Giáp - một trong những nhân tố thắng lợi trong hai cuộc kháng chiến

của nhân dân Việt Nam [20, tr.70]. Nét đặc sắc trong bản lĩnh cầm quân của

Tổng chỉ huy Võ Nguyên Giáp là: trước những tình huống hết sức khẩn

trương, Tổng chỉ huy đã bình tĩnh kịp thời đánh giá cục diện chiến trường một

cách nhạy bén, sắc sảo, để rồi dũng cảm sửa chữa sai lầm, thay đổi cách đánh

cho phù hợp, nên đã lật ngược thế cờ, giành phần thắng [20, tr.77]. Công trình

khoa học khẳng định: với bản lĩnh cầm quân đã được thử thách suốt cuộc