Luận văn tác động của dự án phát triển sản xuất rau an toàn tại huyện thạch hà và lộc hà tỉnh hà

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

----------------------------

NGÔ HUY CƯƠNG

TÁC ðỘNG CỦA DỰ ÁN PHÁT TRIỂN

SẢN XUẤT RAU AN TOÀN TẠI HUYỆN THẠCH HÀ

VÀ LỘC HÀ - TỈNH HÀ TĨNH

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Chuyên ngành : KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Mã số : 60.31.10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN THỊ MINH HIỀN

HÀ NỘI - 2010

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan rằng, nội dung, số liệu và kết quả nghiên cứu trong

luận văn là trung thực và chưa ñược sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào.

Tôi cũng xin cam kết chắc chắn rằng, mọi sự giúp ñỡ cho việc thực

hiện luận văn ñã ñược cảm ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều

ñược chỉ rõ nguồn gốc, bản luận văn này là nỗ lực, kết quả làm việc của

cá nhân tôi (ngoài phần ñã trích dẫn).

TÁC GIẢ ðỀ TÀI

Ngô Huy Cương

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............ii

LỜI CẢM ƠN

Sau 2 năm phấn ñấu vượt qua nhiều khó khăn ñể học tập, với sự ủng

hộ, ñộng viên của gia ñình, sự quan tâm tạo ñiều kiện thuận lợi của nhà

trường và sự dạy dỗ tận tình của quý thầy cô giáo cùng với sự nỗ lực của bản

thân, tôi ñã hoàn thành chương trình cao học Kinh tế và ñề tài này.

Quá trình hoàn thành ñề tài, tôi ñã nhận ñược sự hướng dẫn và giúp ñỡ

tận tình, ñầy tinh thần trách nhiệm của người hướng dẫn khoa học, cô giáo

PGS.TS. Nguyễn Thị Minh Hiền, cũng như sự giúp ñỡ tạo ñiều kiện thuận

lợi của các cơ quan, ban ngành nơi nghiên cứu ñề tài, gia ñình ñã tận tình giúp

ñỡ ñộng viên bản thân hoàn thành ñề tài. Nhân ñây, bằng tất cả tấm lòng chân

thành và kính trọng của mình xin ñược ghi nhận và trân trọng cảm ơn quý

thầy, cô giáo, quý cơ quan, nhà trường, và gia ñình về sự dạy dỗ, hướng dẫn,

giúp ñỡ, tạo ñiều kiện và ñộng viên quý báu ñó.

Tuy có nhiều cố gắng nhưng cũng không tránh khỏi những hạn chế,

thiếu sót nhất ñịnh khi thực hiện ñề tài. Kính mong thầy, cô giáo và các bạn

tiếp tục chỉ bảo và giúp ñỡ bản thân hoàn thiện và phát triển ñề tài.

Xin chân thành cảm ơn!

TÁC GIẢ ðỀ TÀI

Ngô Huy Cương

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............iii

MỤC LỤC

Lời cam ñoan i

Lời cảm ơn ii

Mục lục iii

Danh mục chữ viết tắt v

Danh mục bảng vi

Danh mục hình viii

Danh mục ñồ thị ix

1. MỞ ðẦU 1

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài 1

1.2. Mục tiêu nghiên cứu 2

1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu 3

2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIÊN 4

2.1 Cơ sở lý luận 4

2.2 Cơ sở thực tiễn 33

3. ðẶC ðIỂM ðỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 48

3.1 ðặc ñiểm vùng dự án 48

3. 2 Phương pháp nghiên cứu 54

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 61

4.1 Khái quát chung về dự án 61

4.1.1 Bối cảnh dự án 61

4.1.2 Mục tiêu và các hoạt ñộng của dự án 62

4.1.3 Các sản phẩm chính của dự án và kết quả dự kiến 63

4.2 ðánh giá các kết quả của dự án 64

4.2.1. Thiết lập sản xuất và dây chuyền phân phối rau an toàn 64

4.2.2. Sự cải thiện sản xuất rau trong vườn của nông dân 66

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............iv

4.2.3. Tổ chức hội thảo ñể bàn luận và xem xét các yêu cầu của nông

dân 68

4.2.4 Thực nghiệm ñồng ruộng 68

4. 2. 5 Huấn luyện những nhân viên ñịa phương mở rộng 69

4.2.6 Hoàn thiện tài liệu tiếng Việt 70

4.2.7 Huấn luyện cho những nông dân tiên tiến ở nông thôn 70

4.2.8 Việc phát tờ rơi về sản xuất rau 70

4.2.9 ðánh giá chung kết quả thực hiện dự án 70

4.3 ðánh giá tác ñộng của dự án 72

4.3.1 Những tác ñộng trên khía cạnh kinh tế 72

4.3.2 Sự thay ñổi về môi trường của sản xuất 90

4.3.3 Những tác ñộng trên khía cạnh xã hội 95

4.4. ðề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và duy trì sự bền vững

của dự án. 103

4.4.1 Một số khó khăn, hạn chế trong quá trình thực hiện dự án 103

4.4.2 Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và duy trì sự bền vững

của dự án. 107

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 112

5.1. Kết luận 112

5.2. Kiến nghị 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO 116

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............v

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

BQ

ðVT

DN

LD

LT

GTSX

TP

UBND

UNDP

VH

XH

XD

SX

WB

RAT

TG

NTG

TC

BVTV

Bình quân

ðơn vị tính

Doanh nghiệp

Lao ñộng

Lương thực

Giá trị sản xuất

Thực phẩm

Uỷ ban nhân dân

Chương trình phát triển liên hiệp quốc

Văn hoá

Xã hội

Xây dựng

Sản xuất

Ngân hàng thế giới

Rau an toàn

Hộ mục tiêu

Hộ không phải mục tiêu

Hộ ñối chứng

Bảo vệ thực vật

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............vi

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

2.1 : Tình hình sản xuất rau của thế giới năm 2008 34

2.2 : Diện tích và sản lượng rau của Việt Nam, 1996-2006 37

2.3 : Kim ngạch xuất khẩu rau quả của Việt Nam từ năm 1990–2004 38

3.1 . Tình hình sử dụng ñất của các xã vùng dự án 51

4.1. Các sản phẩm chính của dự án và kết quả dự kiến ñược thể hiện

qua bảng sau 63

4.2 . Thiết lập sản xuất rau từ tháng 10 – 12/2008 64

4.3. Sự phát triển sản xuất của rau trong vườn hộ gia ñình thuộc xã

Thạch Liên từ tháng 01 - 04/2009 67

4.4 . Tóm tắt những hoạt ñộng chính của dự án và những ñầu ra liên

quan 71

4.5 . Sự thay ñổi trong số hộ gia ñình trồng rau 73

4.6 . Sự thay ñổi về số loại rau trong phạm vi dự án tại Lộc Hà 77

4.7 . Sự thay ñổi về số loại rau trong phạm vi dự án tại Thạch Hà 77

4.8 . Sự thay ñổi trong việc ứng dụng các giống mới thuộc phạm vi

dự án tại Lộc Hà 79

4.9 : Sự thay ñổi trong việc ứng dụng các giống mới thuộc phạm vi

dự án tại Thạch Hà 80

4.10 . Sự thay ñổi về mức ñầu tư cho sản xuất rau thuộc phạm vi dự án

tại Lộc Hà 82

4.11 . Sự thay ñổi về mức ñầu tư cho sản xuất rau thuộc phạm vi dự án

tại Thạch Hà 82

4.12 . Sản xuất su hào của những hộ gia ñình khảo sát 84

4.13 Sản xuất cải bắp trong năm 2009 85

4.14 . Sản xuất rau hỗn hợp trong năm 2009 86

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............vii

4.15. Thu của các hộ trước khi tham gia dự án (1000ñ) 87

4.16 . Thu của các hộ sau khi tham gia dự án (1000ñ) 87

4.17 . Thu nhập tăng của các hộ (1000ñ/hộ) 88

4.18 . Thu nhập tăng từ sản xuất rau của hộ 89

4.19 . Thu nhập tiết kiệm từ sản xuất rau 90

4.20 . Những thay ñổi trong chất lượng ñất do trồng rau 93

4.21 . Những thay ñổi về nước và sự ô nhiễm không khí do sản xuất rau 94

4.22 . Những thay ñổi của ñộ che phủ trong sản xuất rau 95

4.23 . Thay ñổi trong việc làm của hộ gia ñình từ sản xuất rau tại

Huyện Lộc Hà 95

4.24 . Thay ñổi trong việc làm của hộ gia ñình từ sản xuất rau tại

Huyện Thạch Hà 96

4.25 . Thay ñổi trong mức sống hộ gia ñình tại Huyện Lộc Hà 97

4.26 . Thay ñổi trong mức sống hộ gia ñình tại Huyện Thạch Hà 97

4.27 . ðồ dùng ñược mua sau năm 2008 98

4.28 . Thay ñổi trong sức khỏe hộ gia ñình tại Huyện Thạch Hà. 99

4.29. Thay ñổi trong sức khỏe hộ gia ñình tại Huyện Lộc Hà. 99

4.30 . Nhận thức về ñịa vị phụ nữ trong gia ñình 101

4.31 . Nhận thức về ảnh hưởng của phụ nữ trong việc ra quyết ñịnh 102

4.32 . Ảnh hưởng của phụ nữ trong việc ra các quyết ñịnh về tiêu dùng 103

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............viii

DANH MỤC HÌNH

STT Tên hình Trang

3.1. Hình ảnh ñiền tra phỏng vấn hộ 57

4.1 : Một số hình ảnh về sản xuất rau tại xã Thạch Liên 65

4.2: Sản xuất rau trong vườn xã Thạch Liên 68

4.3 : Thực nghiệm trên ñồng ruộng 69

4.4 : Hình ảnh Khóa ñào tạo 69

4.5 : Sản xuất su hào tại xã Thạch Liên 84

4.6: Sản xuất cải bắp tại Thạch Bằng 85

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............ix

DANH MỤC ðỒ THỊ

STT Tên ñồ thị Trang

4.1 : Biểu hiện sự thay ñổi trong diện tích gieo trồng rau huyện Thạch Hà 74

4. 2 : Biểu hiện sự thay ñổi trong diện tích gieo trồng rau huyện Lộc Hà 75

4.3. Sự thay ñổi trong diện tích gieo trồng RAT huyện Thạch Hà 75

4. 4: Sự thay ñổi trong diện tích gieo trồng RAT huyện Lộc Hà 76

4. 5: Sự thay ñổi trong năng suất rau huyện Thạch Hà 78

4. 6: Sự thay ñổi trong năng suất rau huyện Lộc Hà 78

4. 7: Sự thay ñổi về trình ñộ kỹ thuật sản xuất rau huyện Thạch Hà 81

4. 8: Sự thay ñổi về kỹ thuật sản xuất rau huyện Lộc Hà 81

4. 9: Sự thay ñổi về lượng thuốc BVTV sử dụng tại Thạch Hà 90

4. 10: Sự thay ñổi về lượng thuốc BVTV sử dụng tại Lộc Hà 91

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............1

1. MỞ ðẦU

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài

Xác ñịnh phương hướng phát triển kinh tế - xã hội ñến năm 2010, ðại

hội X của ðảng ñã khẳng ñịnh: “Hiện nay và trong nhiều năm tới vấn ñề nông

nghiệp nông dân và nông thôn có tầm chiến lược ñặc biệt quan trọng”. Nông

nghiệp nông thôn ñược coi là ñịa bàn chiến lược quan trọng trong quá trình

phát triển kinh tế của ñất nước.

Muốn tiến hành công nghiệp hoá hiện - ñại hoá ñất nước thành công thì

trong ñó hiện ñại hoá nông nghiệp, nông thôn là một khâu quan trọng. Xác ñịnh

ñược tầm quan trọng ñó, ðảng và Nhà nước ta ñã ñề ra nhiều chính sách ñể

phát triển kinh tế - xã hội khu vực nông nghiệp, nông thôn. Các chính sách ñó

ñã ñược cụ thể hoá qua các chương trình, dự án phát triển nông thôn ñược thực

hiện ở hầu hết ở các tỉnh trong cả nước, trong ñó có tỉnh Hà Tĩnh.

Các dự án phát triển nông thôn Việt Nam, với một mục tiêu chung là

nhằm nâng cao ñời sống của người dân và cải thiện bộ mặt kinh tế - xã hội

nông thôn. Hiện nay các chương trình dự án ñó ñã và ñang ñược thực hiện rất

nhiều ở các ñịa phương trong cả nước. Chúng ta cần phải ñánh giá tổng kết ñể

biết ñược sự tác ñộng của nó và từ ñó có những bài học kinh nghiệm cho các

chương trình dự án sau. Khi ñánh giá tác ñộng của các dự án phát triển nông

thôn, tác ñộng của nó về mặt xã hội rất khó có thể lượng hoá ñược trong các

chỉ tiêu ñánh giá, nên ảnh hưởng ñến ñộ chính xác tác ñộng của các dự án.

Mặt khác chúng ta còn biết rất ít về tác ñộng thực của các dự án tới người

nghèo và phát triển nông thôn. Có nhiều bằng chứng rộng rãi cho thấy về lợi

ích tăng trưởng kinh tế, ñầu tư vào vốn con ngươì và thúc ñẩy phát triển nông

thôn, nhưng ñối với một chương trình hay một dự án cụ thể ñược ñầu tư liệu

nó có mang lại lợi ích mong muốn hay không, và tác ñộng chung của nó tới

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............2

người dân là gì? Mục tiêu trước mắt của dự án có ñược như mong muốn hay

không? Mức ñộ ñóng góp của ñầu ra ñối với mục tiêu trước mắt? Ảnh hưởng

của những giả ñịnh ñối với mục tiêu của dự án? Mức ñộ ñóng góp của dự án

vào mục tiêu dài hạn? Có những tác ñộng ngoài dự kiến không? (cả tích cực

và tiêu cực). Liệu các nguồn lực có ñược sử dụng một cách hiệu quả không?

… ðó là các câu hỏi chỉ có thể trả lời ñược một cách chính xác thông qua

ñánh giá tác ñộng của dự án.

Xã Thạch Liên huyện Thạch Hà và Thạch Bằng huyện Lộc Hà tỉnh Hà

Tĩnh là hai ñịa phương triển khai Dự án rau an toàn nhưng cho ñến nay chưa

có một công trình khoa học nào nghiên cứu nhằm ñánh giá một cách ñầy ñủ,

ñể biết ñược kết quả và sự tác ñộng của dự án, từ ñó nâng cao tính tác ñộng và

hiệu quả của dự án.

Xuất phát từ vấn ñề thực tiến ñó chúng tôi tiến hành nghiên cứu ñề tài:

“Tác ñộng của dự án phát triển sản xuất rau an toàn tại huyện

Thạch Hà và Lộc Hà tỉnh Hà Tĩnh”

1.2. Mục tiêu nghiên cứu

1.2.1. Mục tiêu chung

Mục tiêu chung của ñề tài là ñánh giá các kết quả và tác ñộng của dự án

phát triển sản xuất rau an toàn thực hiện tại hai xã Thạch Liên huyện Thạch

Hà và Thạch Bằng huyện Lộc Hà tỉnh Hà Tĩnh, ñể thấy ñược các ảnh hưởng

của Dự án trên các mặt kinh tế, xã hội và môi trường ñồng thời nhằm duy trì

và phát triển các ảnh hưởng tốt và ñảm bảo sự phát triển bền vững của dự án.

1.2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá một số lý luận và thực tiễn về ñánh giá tác

ñộng của dự án phát triển nông thôn nói chung và dự án phát triển rau an toàn

- ðánh giá các kết quả của dự án phát triển sản xuất rau an toàn.

- ðánh giá tác ñộng của dự án ñối với phát triển kinh tế nông hộ và

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ kinh tế ...... .............3

cộng ñồng nông thôn vùng dự án

- ðề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả và duy trì sự bền

vững của dự án.

1.3 ðối tượng và phạm vi nghiên cứu

1.3.1 ðối tượng nghiên cứu

- Các tác ñộng của dự án ñến nông hộ và cộng ñồng ñịa phương

1.3.2 Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Nghiên cứu tập trung vào hai xã ñược triển khai dự án

là xã Thạch Liên huyện Thạch Hà, xã Thạch Bằng huyện Lộc Hà

- Về thời gian: Các số liệu trong nghiên cứu này phản ánh những

thay ñổi trong sản xuất, và ñời sống của người dân trong cộng ñồng hai xã

từ khi bắt ñầu dự án cho ñến khi kết thúc dự án tức là từ tháng 9/2007 ñến

tháng 8/2009.

- Về nội dung: Nghiên cứu tập trung vào việc hệ thống hoá cơ sở lý

luận về ñánh giá tác ñộng của dự án, các tác ñộng cụ thể của dự án ñối với các

nhóm lợi ích và các bài học kinh nghiệm rút ra từ dự án.