Luận văn Tác động của các yếu tố đặc điểm cá nhân của người học đến việc đánh giá các hoạt động

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan: Luận văn này là công trình nghiên cứu thực sự của cá

nhân, được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Vũ Thị

Phương Anh.

Các số liệu, những kết luận nghiên cứu được trình bày trong luận văn

này trung thực và chưa từng được công bố dưới bất cứ hình thức nào.

Tôi xin chịu trách nhiệm về nghiên cứu của mình.

Học viên

Phạm Thị Bích

2

LỜI CÁM ƠN

Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cám ơn Tiến sĩ Vũ Thị Phương Anh,

người đã trực tiếp hướng dẫn tôi hoàn thành luận văn. Với những lời chỉ dẫn,

những tài liệu, sự tận tình hướng dẫn và những lời động viên của Cô đã giúp

tôi vượt qua nhiều khó khăn trong quá trình thực hiện luận văn này.

Tôi cũng xin cám ơn quý thầy cô giảng dạy chương trình cao học "Đo

lường và Đánh giá trong giáo dục” đã truyền dạy những kiến thức quý báu,

những kiến thức này rất hữu ích và giúp tôi nhiều khi thực hiện nghiên cứu.

Đặc biệt, tôi xin cám ơn PGS. TS. Nguyễn Quý Thanh về những góp ý có ý

nghĩa rất lớn khi tôi thực hiện đề cương nghiên cứu.

Xin cám ơn các Quý thầy, cô công tác tại Viện Đảm bảo chất lượng giáo

dục – Đại học Quốc gia Hà Nội và Trung tâm Khảo thí và Đánh giá chất

lượng đào tạo – Đại học Quốc gia thành phố Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện

thuận lợi trong suốt quá trình tôi tham gia khóa học.

Cuối cùng, tôi xin cám ơn cô Hồ Đắc Hải Miên – Trường Đại học Kinh

tế Tài chính thành phố Hồ Chí Minh và Ban Giám hiệu trường đã hỗ trợ trong

quá trình tôi thực hiện luận văn.

Tôi xin chân thành cám ơn.

Học viên

Phạm Thị Bích

3

MỤC LỤC

DANH MỤC BẢNG...................................................................................... 5

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ......................................................... 7

CHƯƠNG 1. MỞ ĐẦU.................................................................................. 8

1.1. Lý do chọn đề tài ............................................................................ 8

1.2. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài .......................................... 11

1.2.1. Ý nghĩa lý luận........................................................................ 11

1.2.2. Ý nghĩa thực tiễn..................................................................... 11

1.3. Mục tiêu nghiên cứu ..................................................................... 12

1.4. Phạm vi và phương pháp nghiên cứu ............................................ 12

1.4.1. Phạm vi nghiên cứu ................................................................ 12

1.4.2. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu........................................... 13

1.5. Đối tượng nghiên cứu, khách thể nghiên cứu ................................ 16

1.6. Câu hỏi nghiên cứu, giả thuyết nghiên cứu ................................... 16

1.6.1. Câu hỏi nghiên cứu................................................................. 16

1.6.2. Giả thuyết nghiên cứu............................................................. 17

1.7. Các biến số.................................................................................... 18

1.7.1. Biến độc lập............................................................................ 18

1.7.2. Biến phụ thuộc ........................................................................ 18

1.8. Khung lý thuyết ............................................................................ 19

CHƯƠNG 2. TỔNG QUAN ........................................................................ 23

2.1. Giới thiệu chung ........................................................................... 23

2.2. Khái niệm về đánh giá (evaluation)............................................... 23

2.3. Đánh giá các hoạt động giảng dạy của giảng viên ......................... 24

2.4. Sơ lược lịch sử hoạt động lấy ý kiến sinh viên đánh giá giảng viên

trên thế giới và tại Việt Nam .................................................................... 29

2.5. Hoạt động lấy ý kiến sinh viên đánh giá hoạt động giảng dạy của

giảng viên tại trường Đại học Kinh tế Tài chính thành phố Hồ Chí Minh. 36

2.6. Các yếu tố đặc điểm người học tác động đến kết quả đánh giá hoạt

động giảng dạy của giảng viên ................................................................. 38

2.7. Tiểu kết......................................................................................... 47

CHƯƠNG 3. KIỂM TRA ĐỘ TIN CẬY CỦA THANG ĐO....................... 49

3.1. Giới thiệu...................................................................................... 49

3.2. Phân tích nhân tố khám phá (EFA) ............................................... 49

3.3. Kiểm tra độ tin cậy của thang đo................................................... 52

3.4. Tiểu kết......................................................................................... 56

4

CHƯƠNG 4. TÁC ĐỘNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẶC ĐIỂM CÁ NHÂN

CỦA NGƯỜI HỌC ĐẾN KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ GIẢNG VIÊN ............... 57

4.1. Giới thiệu...................................................................................... 57

4.2. Tác động của yếu tố giới tính sinh viên......................................... 57

4.3. Tác động của yếu tố hệ đào tạo ..................................................... 59

4.4. Tác động của yếu tố điểm kết thúc môn học.................................. 61

4.5. Tác động của yếu tố điểm trung bình chung học kỳ khảo sát......... 64

4.6. Tác động của yếu tố năm học của sinh viên .................................. 67

4.7. Tiểu kết......................................................................................... 69

CHƯƠNG 5. SỰ BIẾN THIÊN CỦA KẾT QUẢ ĐÁNH GIÁ GIẢNG VIÊN

THEO CÁC YẾU TỐ ĐẶC ĐIỂM CÁ NHÂN CỦA NGƯỜI HỌC............ 71

5.1. Phân tích hồi quy tuyến tính bội.................................................... 71

5.2. Kết quả phân tích hồi qui .............................................................. 71

5.3. Tiểu kết......................................................................................... 74

CHƯƠNG 6. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................ 76

6.1. Kết luận ........................................................................................ 76

6.2. Hạn chế trong nghiên cứu ............................................................. 77

6.3. Hướng nghiên cứu tiếp theo .......................................................... 77

6.4. Khuyến nghị ................................................................................. 79

TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................ 82

PHỤ LỤC ................................................................................................... 86

5

DANH MỤC BẢNG

STT Tên Trang

Bảng 1.1. Kết quả kiểm nghiệm Levene trước khi thực hiện phân

tích phương sai nhiều yếu tố

15

Bảng 1.2. Tóm tắt một số kết quả nghiên cứu trước đây về các

yếu tố đặc điểm người học tác động đến kết quả đánh

giá hoạt động giảng dạy của giảng viên

21

Bảng 2.1. Mô tả các nguồn sử dụng để đánh giá giảng viên 26

Bảng 2.2. Tổng hợp các kết quả nghiên cứu về tác động của đặc

điểm cá nhân sinh viên đến kết quả đánh giá giảng

viên

44

Bảng 3.1. Kết quả kiểm định KMO và Bartlett's 50

Bảng 3.2. Tổng phương sai trích tích lũy của phương pháp phân

tích nhân tố khám phá EFA

51

Bảng 3.3. Ma trận nhân tố 52

Bảng 3.4. Kết quả đánh giá độ tin cậy của thang đo bằng hệ số

Cronbach’s Alpha

54

Bảng 4.1. Kết quả kiểm định giả định phương sai của các nhóm

đồng đều đối với yếu tố giới tính sinh viên

58

Bảng 4.2. So sánh điểm trung bình đánh giá giảng viên của sinh

viên theo yếu tố giới tính

59

Bảng 4.3. Kết quả kiểm định Levene - kiểm tra giả định đồng

đều của phương sai các nhóm so sánh của hệ đào tạo

của sinh viên

60

Bảng 4.4. Kết quả thống kê phiếu khảo sát theo hệ đào tạo của

sinh viên

60

Bảng 4.5. Kết quả phân tích ANOVA của yếu tố hệ đào tạo 61

Bảng 4.6. Kết quả thống kê phiếu khảo sát theo điểm môn học

của sinh viên

62

Bảng 4.7. Kiểm nghiệm Levene - Kiểm tra giả định đồng đều của

phương sai của các nhóm so sánh điểm môn học của

sinh viên

63

Bảng 4.8. Kết quả phân tích ANOVA đối với điểm môn học của

sinh viên

63

6

STT Tên Trang

Bảng 4.9. Kết quả thống kê phiếu khảo sát theo trung bình chung

học kỳ của sinh viên

65

Bảng 4.10. Kiểm nghiệm Levene - Kiểm tra giả định đồng đều của

phương sai các nhóm so sánh đối với yếu tố trung

bình chung học kỳ của sinh viên

65

Bảng 4.11. Kết quả phân tích ANOVA đối với yếu tố trung bình

chung học kỳ của sinh viên

66

Bảng 4.12. Kết quả thống kê phiếu khảo sát theo năm học của

sinh viên

67

Bảng 4.13. Kiểm nghiệm Levene - Kiểm tra giả định đồng đều của

phương sai của các nhóm so sánh năm học của sinh

viên

68

Bảng 4.14. Kết quả kiểm định phi tham số (kiểm định Tamhane)

đối với yếu tố năm học của sinh viên

68

Bảng 5.1. Kết quả phân tích các hệ số hồi quy (Coefficients) 72

Bảng 5.2. Kết quả phân tích ANOVA cho hồi quy bội 72

Bảng 5.3. Model Summary 74

7

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ

STT Tên Trang

Hình 1.1. Mô hình nghiên cứu 22

Hình 2.1. Mô hình đánh giá và đưa ý kiến phản hồi mang tính

xây dựng

31

8

CHƯƠNG 1

MỞ ĐẦU

1.1. Lý do chọn đề tài

Đánh giá giảng viên là công tác đã và đang được đẩy mạnh ở các trường

đại học trên toàn thế giới cũng như ở Việt Nam và Centra (1993) đã liệt kê ra

nhiều nguồn thông tin có thể thu thập để đánh giá hoạt động giảng viên như:

giảng viên (đồng nghiệp, cán bộ quản lý), sinh viên, giảng viên tự đánh giá,

các nguồn đánh giá khác: kết quả thi của sinh viên, nhật kí hàng ngày....[22].

Tuy nhiên, trong các nguồn trên thì nguồn thông tin từ sinh viên là một trong

những nguồn rất quan trọng và có giá trị và sinh viên được trang bị tốt để

đánh giá hoạt động giảng dạy của giảng viên vì sinh viên là đối tượng hưởng

thụ chính từ hoạt động giảng dạy của giảng viên, là sản phẩm của hoạt động

giảng dạy và được coi là khách hàng của các trường đại học [28, 36].

Trên thế giới, hoạt động lấy ý kiến sinh viên đánh giá chất lượng giảng

dạy của giảng viên là một hoạt động đã xuất hiện từ khá sớm tại các nước có

nền giáo dục phát triển với mục tiêu nâng cao chất lượng đào tạo. Từ cuối

những năm 1920, Đại học Purdue đi tiên phong trong hoạt động lấy ý kiến

sinh viên đánh giá hoạt động giảng dạy của giảng viên. Đến những năm 1960,

hoạt động lấy ý kiến sinh viên đã được rất nhiều trường thực hiện, nhưng việc

sử dụng kết quả là hoàn toàn tự nguyện. Những năm 1970 được coi là thời kỳ

vàng của các nghiên cứu về hoạt động lấy ý kiến sinh viên đánh giá giảng

viên [22, 37]. Tới nay, hoạt động lấy ý kiến sinh viên đã trở thành hoạt động

thường xuyên và không thể thiếu của các trường đại học trên thế giới và các

nghiên cứu về vấn đề này vẫn thu hút rất nhiều người tham gia.

Tại Việt Nam, hoạt động lấy ý kiến sinh viên tuy mới chỉ xuất hiện từ

những năm 2000 nhưng hiện đã trở thành hoạt động bắt buộc và đang được

thực hiện thường xuyên tại các trường đại học. Ngoài việc yêu cầu các trường

9

thường xuyên thu thập ý kiến sinh viên, Bộ Giáo dục và Đào tạo còn yêu cầu

các trường phải sử dụng kết quả này cho các mục đích cải thiện chất lượng

đào tạo. Tuy nhiên, đây mới chỉ là một phần trong 2 mục đích cơ bản của hoạt

động đánh giá của sinh viên do Rifkin đưa ra vào năm 1995, hai mục đích như

sau:

+ Để tìm hiểu tình hình, hỗ trợ sự phát triển của giảng viên;

+ Dùng kết quả đánh giá của sinh viên cho mục đích đánh giá chung,

góp phần quan trọng trong việc tuyển dụng, khen thưởng,… [34]

Đã có nhiều nghiên cứu trên thế giới và thực tế cho thấy hoạt động lấy ý

kiến sinh viên có tác động tích cực đến việc cải thiện chất lượng giảng dạy

của giảng viên, nhưng việc sử dụng kết quả đánh giá giảng viên cho các mục

đích như tuyển dụng, khen thưởng... thì đang còn gây tranh cãi.

Có nhiều nhà nghiên cứu cho rằng các nhà quản lý trường đại học cần

thận trọng khi sử dụng kết quả đánh giá giảng viên cho các mục đích quan

trọng vì kết quả đánh giá giảng viên không chỉ phản ánh năng lực giảng dạy

của thầy mà kết quả này còn có thể bị tác động bởi nhiều yếu tố không mong

muốn. Nhiều kết quả nghiên cứu đã chứng minh và chỉ ra các yếu tố không

liên quan đến sự phát triển của sinh viên hay năng lực giảng viên nhưng tác

động đến kết quả đánh giá của sinh viên như các yếu tố đặc điểm sinh viên,

đặc điểm giảng viên, đặc điểm môn học... [10, 14, 22, 23, 31]. Những kết quả

nghiên cứu này sẽ được trình bày chi tiết hơn trong phần tổng quan tài liệu.

Bên cạnh đó, lại có những kết quả nghiên cứu cho thấy kết quả đánh giá

hoạt động giảng dạy của giảng viên từ sinh viên là hợp lệ, đáng tin cậy và

thường được sử dụng trong các trường đại học [24, 28, 36]. Tuy còn nhiều

tranh cãi trong việc sử dụng kết quả đánh giá của sinh viên cho các mục đích

như khen thưởng, nâng lương… nhưng nhiều nhà quản lý tại các trường đại

học vẫn tin dùng kết quả đánh giá giảng viên và họ còn sử dụng hoặc có dự