Luận văn tác động của chính sách đất đai đến việc sử dụng đất nông nghiệp và đề xuất phương sán sử

Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o

Tr−êng ®¹i häc n«ng nghiÖp Hµ néi

L©m Minh Cö

T¸c ®éng cña ChÝnh s¸ch ®Êt ®ai ®Õn viÖc sö dông

®Êt n«ng nghiÖp vµ ®Ò xuÊt ph−¬ng ¸n sö dông ®Êt

n«ng nghiÖp ®Õn n¨m 2015 t¹i tØnh nam ®Þnh

Chuyªn ngµnh: Trång trät

M· sè: 606201

Ng−êi h−íng dÉn khoa häc: PGS. TS. Ph¹m TiÕn Dòng

HÀ NỘI - 2008

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan rằng số liệu và kết quả nghiên cứu trong bản luận văn

này trung thực và chưa hề sử dụng ñể bảo vệ một học vị nào.

Tác giả

Lâm Minh Cử

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2

LỜI CẢM ƠN

Với lòng biết ơn sâu sắc tôi xin chân thành cám ơn tới thầy PGS.TS.

Phạm Tiến Dũng ñã trực tiếp hướng dẫn chỉ bảo tận tình giúp tôi hoàn thành

luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường ðại học Nông nghiệp

Hà Nội, Lãnh ñạo khoa Sau ðại học, Khoa Nông học, các Sở Nông nghiệp và

Phát triển nông thôn, Tài nguyên và Môi trường, Ủy ban nhân dân các huyện

của tỉnh Nam ðịnh ñã tạo ñiệu kiện ñể tôi hoàn thành tốt luận văn.

Tôi bày tỏ lời cảm ơn tới Lãnh ñạo Bộ Tài nguyên và môi trường; Lãnh

ñạo, anh chị em ñồng nghiệp Vụ ðăng ký và Thống kê ñất ñai - Bộ Tài

nguyên và Môi trường; gia ñình, bạn bè ñã ñộng viên tạo ñiều kiện tốt nhất ñể

tôi có ñược thành quả ngày hôm nay.

Tác giả

Lâm Minh Cử

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3

MỤC LỤC

Lêi cam ®oan i

Lêi c¶m ¬n ii

Môc lôc iii

Danh môc c¸c b¶ng vi

Danh môc c¸c h×nh viii

1. MỞ ðẦU i

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài 1

1.2. Mục ñích và yêu cầu 2

1.2.1. Mục ñích 2

1.2.2. Yêu cầu 2

2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU 3

2.1. Cở sở lý luận của ñề tài 3

2.1.1. Chính sách ñất ñai ở một số nước 3

2.1.2 Chính sách pháp luật ñất ñai của Việt Nam 7

3. NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 25

3.1 ðối tượng nghiên cứu 25

3.2 Phạm vi nghiên cứu ñề tài 25

3.3 Nội dung nghiên cứu 25

3.3.1 ðánh giá ñiều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Nam ðịnh 25

3.3.2 Hiện trạng tình hình quản lý và sử dụng ñất sản xuất nông nghiệp

ở tỉnh Nam ðịnh 25

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………4

3.3.3 Phân tích, ñánh giá tác ñộng của chính sách ñất ñai ñến việc quản

lý sử dụng ñất nông nghiệp ở ñịa bàn tỉnh Nam ðịnh 26

3.3.4 ðề xuất phương án sử dụng ñất nông nghiệp của Tỉnh trong thời

gian tới 26

3.4 Phương pháp nghiên cứu 26

4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN 28

4.1. ðiều kiện tự nhiên 28

4.11. Vị trí ñịa lý 28

4.1.2 ðặc ñiểm ñịa hình, ñịa mạo 28

4.1.3 ðặc ñiểm khí hậu, thời tiết 29

4.1.4. ðặc ñiểm thuỷ văn 30

4.1.5. Tài nguyên ñất 31

4.1.6. Tài nguyên nước 31

4.1.7. Tài nguyên rừng 31

4.1.8. Tài nguyên biển 32

4.1.9 Tài nguyên nhân văn 32

4.1.10. Cảnh quan, môi trường 33

4.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội 34

4.2.1. Khái quát về thực trạng phát triển kinh tế 34

4.2.2. Thực trạng phát triển hệ thống ñô thị, khu dân cư nông thôn 41

4.2.3. Thực trạng phát triển cơ sở hạ tầng kỹ thuật 42

4.2.4. ðánh giá chung về thực trạng phát triển kinh tế - xã hội tác ñộng

ñến việc sử dụng ñất 43

4.3. Hiện trạng quản lý và sử dụng ñất nông nghiệp 45

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………5

4.31. Hiện trạng sử dụng ñất ñai 45

4.3.2. Ảnh hưởng của chính sách ñất ñai ñến sử dụng ñất nông nghiệp 48

4.3.3. ðánh giá chung tác ñộng của chính sách ñất ñai 70

4.4 ðề xuất phương án sử dụng ñất nông nghiệp ñến năm 2015 72

4.4.1 Các căn cứ ñể xây dựng ñề xuất 72

4.4.2 Phương án sử dụng ñất nông nghiệp tới năm 2015 97

5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 107

5.1. Kết luận 107

5.2 Kiến nghị 108

TÀI LIỆU THAM KHẢO 111

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………6

DANH MỤC BẢNG

STT Tên bảng Trang

4.1. Cơ cấu kinh tế của tỉnh Nam ðịnh giai ñoạn 1995 - 2005 35

4.2. Giá trị sản xuất nông nghiệp theo giá hiện hành phân theo ngành

kinh tế 36

4.3. Diện tích các loại ñất tỉnh Nam ðịnh năm 2005 45

4.4. Tình hình sử dụng ñất nông nghiệp của tỉnh Nam ðịnh năm 2005 46

4.5 Ảnh hưởng của chính sách ñất nông nghiệp ñến hình thức sử dụng

ñất nông nghiệp (Khu vực thị trấn) 48

4.6. Ảnh hưởng của chính sách ñất nông nghiệp ñến hình thức sử dụng

ñất nông nghiệp (Khu vực nông thôn) 49

4.7. Diện tích lúa ñông xuân biến ñộng qua các năm 51

4.8. Diện tích lúa mùa thay ñổi qua các năm 52

4.9. Diện tích ngô thay ñổi qua các năm 53

4.10. Diện tích rau, ñậu biến ñộng qua các năm 54

4.11 Diện tích ñay, cói thay ñổi qua các năm 56

4.12. Diện tích trồng mía thay ñổi qua các năm 57

4.13. Diện tích trồng lạc thay ñổi qua các năm 58

4.14. Diện tích trồng ñậu tương thay ñổi qua các năm 59

4.15. Diện tích trồng dâu tằm thay ñổi qua các năm 60

4.16. Diện tích trồng cây ăn quả qua các năm 61

4.17. Diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản thay ñổi qua các năm 63

4.18. Thay ñổi một số chỉ tiêu kinh tế xã hội và sản xuất nổi bật qua biến

ñộng của sử dụng ñất 66

4.19. Hiện trạng sử dụng ñất và cơ cấu sử dụng ñất nông nghiệp tỉnh

Nam ðịnh năm 2006 74

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………7

4.20. Kết quả xây dựng bản ñồ ñất ñai tỉnh Nam ðịnh 76

4.21. Hiệu quả kinh tế của các loại hình sử dụng ñất ñai tỉnh Nam ðịnh

(theo giá hiện hành năm 2005) 81

4.22. Kết quả phân hạng thích nghi các loại hình hiện tại- tỉnh Nam ðịnh 85

4.23. Tổng hợp phương án sử dụng ñất nông nghiệp tỉnh Nam ðịnh ñến

năm 2015 97

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………8

DANH MỤC CÁC HÌNH

STT Tên hình Trang

4.1. Cơ cấu kinh tế của tỉnh Nam ðịnh giai ñoạn 1995 - 2005 35

4.2. Giá trị sản xuất nông nghiệp theo giá hiện hành phân theo ngành

kinh tế 36

4.3. Cơ cấu các loại ñất 45

4.4. Thay ñổi diện tích trồng cây lương thực, thực phẩm qua các năm 55

4.5. Diện tích trồng lúa xen lẫn diện tích trồng ngô 55

4.6. Sự thay ñổi diện tích cây công nghiệp qua các năm 57

4.7. Thay ñổi diện tích cây họ ñậu qua các năm 59

4.8. Cây dâu trên ñất bãi ven sông- huyện Hải Hậu 60

4.9. Sự thay ñổi diện tích cây lâu năm qủa các năm 61

4.10. Diện tích mặt nước nuôi trồng thuỷ sản qua các năm 63

4.11. Nuôi tôm ở ngoài ñê - huyện Giao Thuỷ 64

4.12. Vùng nuôi tôm tại thị trấn Quất Lâm - huyện Giao Thuỷ 65

4.13. Ao nuôi cá ñược thành trên những vùng ñất trũng - thị trấn

Thịnh Long- huyện Hải Hậu 65

4.14. Phần trăm lao ñộng trong nông nghiệp qua các năm 66

4.15. Sản lượng cây ăn quả và thuỷ sản qua các năm 67

4.16. Sản lượng cây lương thực có hạt 67

4.17. Giá trị sản xuất nông nghiệp qua các năm 68

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………1

1. MỞ ðẦU

1.1. Tính cấp thiết của ñề tài

ðất ñai là nguồn tài sản lớn của quốc gia và mọi gia ñình, là tư liệu sản

xuất ñặc biệt, là ñiều kiện tối thiểu ñảm bảo cho quá trình tái sản xuất giúp xã

hội tồn tại và phát triển. Chính sách ñất ñai từ năm 1988 ñến nay ñã sửa ñổi, bổ

sung, hướng tới ñầy ñủ các mặt kinh tế, chính trị xã hội; khai thác, sử dụng ñất

ñúng mục ñích, tiết kiệm và hiệu quả, phát huy tối ña tiềm năng, nguồn lực về

ñất ñai; ñầu tư mở rộng diện tích, nâng cao chất lượng và bảo vệ ñất canh tác

nông nghiệp, bảo ñảm an ninh lương thực quốc gia và môi trường sinh thái.

Những ñổi mới trong chính sách, pháp luật ñất ñai hơn 15 năm qua ñã

ñưa ñến những kết quả tích cực, thúc ñẩy kinh tế phát triển, ñặc biệt là sản

xuất nông nghiệp, góp phần giữ vững ổn ñịnh chính trị - xã hội. Người sử

dụng ñất gắn bó nhiều hơn với ñất ñai. ðất ñai trong nông nghiệp ñược sử

dụng có hiệu quả hơn, nền nông nghiệp nước ta về cơ bản ñã chuyển sang sản

xuất hàng hoá, phát triển tương ñối toàn diện, tăng trưởng khá, ñời sống nhân

dân ở hầu hết các vùng ñều ñược cải thiện rõ rệt.

ðối với ñất nông nghiệp, Luật ðất ñai cho phép chuyển mục ñích sử

dụng ñất; Khuyến khích các thành phần kinh tế khai hoang, phục hoá, mở

rộng diện tích ñất nông nghiệp trên nguyên tắc tuân theo quy hoạch và bảo

ñảm an toàn lương thực, nhưng Nhà nước cũng ñề ra các chính sách kiểm soát

việc tích tụ ruộng ñất canh tác ñể vừa khuyến khích sản xuất hàng hoá vừa

ngăn chặn tình trạng người làm nông nghiệp không có ñất sản xuất. Tuy

nhiên, cơ cấu kinh tế nông nghiệp và nông thôn trên ñịa bàn chuyển dịch

chậm, chưa theo sát thị trường. Sản xuất nông nghiệp ở nhiều nơi ruộng ñất

còn phân tán, manh mún, mang yếu tố tự phát; ứng dụng tiến bộ khoa học,

công nghệ vào sản xuất còn chậm.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………2

Hệ thống chính sách và hệ thống quản lý ñất ñai ở Việt Nam tuy ñã

ñược hình thành nhưng vẫn phải liên tục ñiều chỉnh, còn nhiều chính sách

chưa phù hợp với thực tiễn.

Vì vậy, việc nghiên cứu ảnh hưởng của chính sách ñất ñai ñến việc sử

dụng ñất nông nghiệp phục vụ yêu cầu công nghiệp hoá, hiện ñại hoá nông

nghiệp, nông thôn trên ñịa bàn tỉnh Nam ðịnh là rất cần thiết, nhằm chuyển

dịch cơ cấu ñất ñai, kinh tế ở nông thôn theo hướng công nghiệp hoá, hiện ñại

hoá nông nghiệp, nông thôn, bảo vệ môi trường sinh thái; ñảm bảo an ninh

lương thực, phát triển sản xuất và chế biến nông sản hàng hoá xuất khẩu. Chú

trọng làm tốt quy hoạch những vùng sản xuất hàng hoá tập trung gắn với tiềm

năng thế mạnh của từng vùng trong Tỉnh.

Xuất phát từ những ý nghĩa ñó, chúng tôi tiến hành thực hiện ñề tài :

"Ttác ñộng của chính sách ñất ñai ñến việc sử dụng ñất nông nghiệp và

ñề xuất phương án sử dụng ñất nông nghiệp ñến năm 2015 tại tỉnh Nam

ðịnh"

1.2. Mục ñích và yêu cầu

1.2.1. Mục ñích

ðánh giá ảnh hưởng của chính sách ñất ñai (thời kỳ 1995 ñến nay) ñến

việc sử dụng ñất nông nghiệp trên ñịa bàn của Tỉnh nhằm ñề xuất việc chuyển

ñổi cơ cấu sử dụng ñất trên ñịa bàn Tỉnh theo hướng nâng cao hiệu quả kinh

tế và tiến tới xây dựng nền nông nghiệp bền vững.

1.2.2. Yêu cầu

- Nghiên cứu các yếu tố về ñiều kiện tự nhiên, kinh tế – xã hội, hiện

trạng sử dụng ñất nông nghiệp và biến ñộng ñất nông nghiệp

- Phân tích tóm tắt các chính sách ñất ñai trong thời gian vừa qua.

- Nghiên cứu tác ñộng của chính sách ñất ñai ñến việc sử dụng ñất nông nghiệp.

- ðề xuất phương án sử dụng ñất nông nghiệp trên ñịa bàn Tỉnh theo

hướng nâng cao hiệu quả kinh tế.

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sỹ khoa học Nông nghiệp ………………………3

2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU

2.1. Cở sở lý luận của ñề tài

2.1.1. Chính sách ñất ñai ở một số nước

2.1.1.1. Trung Quốc

Hệ thống sở hữu ñất ở Trung Quốc kết hợp giữa quyền sử dụng cá nhân

với sở hữu công cộng nhằm mục ñích ưu ñãi khuyến khích phát triển kinh tế

cho các hộ nông dân. Trong khi ñó, Chính phủ Trung Quốc chưa cho phép

trao toàn quyền sở hữu và chuyển nhượng ñất cho nông dân. Thông thường,

ñất nông nghiệp thuộc sở hữu chung của một nhóm từ 30-40 hộ gia ñình, gọi

là xiaozu trong một số trường hợp, một làng là chủ sở hữu (có khoảng 10

nhóm trong mỗi làng).

Theo cách sở hữu chung, nông dân Trung Quốc không có quyền sở hữu

ñối với ñất ñai và ñương nhiên càng không có quyền mua bán. Thay vào ñó,

các quan chức ñịa phương tiến hành phân bổ quyền sử dụng ñất cho các hộ

gia ñình hoặc quyền canh tác trên những mảnh ñất chuyên canh.

Sở hữu ñất ñai là vấn ñề lớn của Trung Quốc vì bản thân nông dân không

có quyền sở hữu ñất và không ñược tiến hành mua bán nên không nhận ñược

lợi ích gì khi giá trị ñất ñai tăng lên do nền kinh tế tăng trưởng. Thực tế, do

quyền sở hữu không rõ ràng, thật khó có thể biết chính xác ai là người sẽ nhận

ñược lợi ích từ sự tăng giá vô hình của ñất ñai. Trong khi kinh tế nông thôn

ñang phải ñối phó với những thay ñổi lớn về kinh tế và toàn cầu hoá, hệ thống

sở hữu ñất có thể ñang là một rào cản hạn chế việc ñiều chỉnh kinh tế nông

thôn Trung Quốc. Sự thiếu vắng thị trường ñất ñai và những mâu thuẫn vốn

có bên trong hệ thống sở hữu ñất ñang làm chậm lại quá trình chuyển ñổi ñất

có giá trị sử dụng thấp sang ñất có giá trị sử dụng cao và cản trở những ñiều