Luận văn nghiên cứu đánh giá khả năng sinh trưởng và cho thịt của ba tổ hợp lợn lai F1(LR x MC),

1. MÎ Æ«u

1.1. T›nh c p thi’t cÒa Æ“ tµi

Tı n®m 1986, th˘c hi÷n Æ−Íng lËi ÆÊi mÌi kinh t’, s¶n xu t n´ng

nghi÷p cÒa Vi÷t Nam Æ· t®ng tr−Îng kh¸ nhanh vµ b“n v˜ng. C¨ c u c©y trÂng

- vÀt nu´i Æ· Æ−Óc chuy”n ÆÊi d«n Æ” phÔ hÓp vÌi lÓi th’ v“ Æi“u ki÷n kinh t’

vµ t˘ nhi™n cÒa tıng vÔng, tıng Æfia ph−¨ng. Trong ch®n nu´i, ch®n nu´i lÓn

Æ„ng vai trfl quan tr‰ng trong vi÷c Ƹp ¯ng nhu c«u th˘c ph»m cho ti™u dÔng

trong n−Ìc (chi’m 77% trong tÊng s¶n l−Óng thfit ti™u thÙ cÒa c¶ n−Ìc (VÚ

K›nh Tr˘c, 2001 [34]) vµ xu t kh»u. BÎi vÀy, n©ng cao n®ng su t trong ch®n

nu´i lÓn c„ t«m quan tr‰ng chi’n l−Óc trong vi÷c tho¶ m·n nhu c«u th˘c ph»m

vµ n©ng cao s¯c c¹nh tranh cÒa ngµnh hµng thfit lÓn vÌi c¸c ngµnh hµng ch®n

nu´i kh¸c.

N®ng su t ngµnh ch®n nu´i lÓn Î n−Ìc ta trong thÍi gian qua Æ· kh´ng

ngıng Æ−Óc n©ng l™n r‚ r÷t lµ nhÍ c„ s˘ Æ„ng g„p to lÌn cÒa c¸c nhµ khoa h‰c

ch®n nu´i Æ· nghi™n c¯u ¸p dÙng ÆÂng bÈ c¸c bi÷n ph¸p k¸ thuÀt ti™n ti’n v“

giËng, th¯c ®n, k¸ thuÀt ch®n nu´i, thÛ y, cÚng nh− c¶i ti’n ch’ ÆÈ qu¶n l˝ tÊ

ch¯c. Trong l‹nh v˘c c´ng t¸c giËng, c¸c nhµ nghi™n c¯u Æ· ti’n hµnh ch‰n

l‰c c¸c giËng lÓn thu«n nÈi Æfia nh− M„ng C¸i (MC) vµ c¸c giËng nhÀp nÈi

cao s¶n nh− Landrace (LR), Large White (LW), Duroc (DR) vµ Pietrain (Pi)

Æ” Æ−a n®ng su t vµ ch t l−Óng Ƶn lÓn cÒa n−Ìc ta t®ng l™n r‚ r÷t.

LÓn MC lµ mÈt giËng lÓn nÈi r t phÊ bi’n Î n−Ìc ta, Æ· Æ−Óc h×nh thµnh

vµ ph¸t tri”n tı l©u trong Æi“u ki÷n kh› hÀu, Æ t Æai Î vÔng ß´ng - Bæc Vi÷t

Nam (tÿnh Qu¶ng Ninh). MÙc ti™u nu´i lÓn MC chÒ y’u Æ” lµm n¸i n“n, lai

vÌi lÓn Æ˘c ngo¹i cao s¶n t¹o n™n c¸c tÊ hÓp lÓn lai nu´i thfit c„ hi÷u qu¶ cao

v× giËng MC c„ nhi“u −u Æi”m v“ sinh s¶n nh− ÆŒ sÌm, sË con s¨ sinh vµ cai

s˜a cao. Tuy vÀy, lÓn MC cÚng c„ nhi“u nh−Óc Æi”m nh− t®ng khËi l−Óng

1

(TKL) th p, ti™u tËn th¯c ®n (TTTA) cao, ÆÈ d«y mÏ l−ng (DML) lÌn vµ t˚ l÷

n¹c (TLN) th p d…n Æ’n nu´i chÛng Æ” khai th¸c thfit lµ kh´ng th›ch hÓp.

Trong lai t¹o, lÓn n¸i cÚng Æ„ng g„p 50% vËn gen vµo c¸c tÊ hÓp lai mµ h«u

h’t nh˜ng t›nh tr¹ng kinh t’ quan tr‰ng nµy mang t›nh di truy“n trung gian

n™n chÛng c«n Æ−Óc c¶i thi÷n tr−Ìc khi th˘c hi÷n c¸c ch−¨ng tr×nh lai t¹o. ß”

nh˜ng t›nh tr¹ng s¶n xu t cÒa c¸c tÊ hÓp lai ƹt n®ng su t cao vµ ch t l−Óng

tËt, chÛng c«n ph¶i Æ−Óc nghi™n c¯u ch‰n l‰c. MuËn ch‰n l‰c ƹt hi÷u qu¶

cao, nghi™n c¯u c¸c ÆÆc Æi”m di truy“n Æ” x¸c Æfinh ph−¨ng ph¸p ch‰n l‰c lµ

t t y’u.

LÓn MC tuy Æ· Æ−Óc nghi™n c¯u ch‰n l‰c, nh˜ng ÆÆc t›nh tËt nh− th›ch

nghi cao, kh¶ n®ng sinh s¶n nhi“u, ch t l−Óng thfit th¨m ngon, kh¶ n®ng chËng

chfiu b÷nh tÀt tËt... Æ· Æ−Óc cÒng cË, Æ„ng g„p quan tr‰ng vµo t›nh Æa d¹ng ho¸

giËng lÓn vµ cÒng cË, c¶i thi÷n nguÂn nguy™n li÷u di truy“n trong h÷ thËng

lÓn lai Î n−Ìc ta. Song, nu´i lÓn MC thu«n Æ” khai th¸c thfit v…n kh´ng th” ƹt

hi÷u qu¶ kinh t’ cao.

H¨n n˜a, do nhu c«u ti™u dÔng thfit lÓn c„ ch t l−Óng cao cÒa cÈng ÆÂng

vµ thfi tr−Íng xu t kh»u ngµy mÈt cao, hµng lo¹t c¸c giËng lÓn c„ n®ng su t

cao Æ· Æ−Óc nhÀp vµo n−Ìc ta nh− LR, LW, DR vµ Pi nhªm Ƹp ¯ng nhu c«u

c p b¸ch Æ„. B−Ìc Æ«u, c¸c giËng lÓn cao s¶n nhÀp ngo¹i nµy Æ· Æ−Óc nh©n

thu«n, lai t¹o vÌi nhau t¹o c¸c tÊ hÓp lÓn lai nu´i thfit Æ„ng g„p lÌn cho vi÷c

lµm t®ng nhanh TKL vµ TLN, gi¶m TTTA vµ hi÷u qu¶ ch®n nu´i cao. Th’

nh−ng, chÛng kh´ng th” ph¸t huy tËt d…n Æ’n hi÷u qu¶ kinh t’ th p khi Æi“u

ki÷n ch®n nu´i trong n´ng hÈ ch−a tËt.

Nhi“u c´ng tr×nh nghi™n c¯u trong vµ ngoµi n−Ìc, cÚng nh− th˘c ti‘n

s¶n xu t Æ· khºng Æfinh lai giËng lu´n mang l¹i hi÷u qu¶ cao v× −u th’ lai lµm

t®ng kh¶ n®ng sinh tr−Îng, chËng chfiu b÷nh vµ sinh s¶n Î ÆÍi con lai tËt h¨n

so vÌi trung b×nh cÒa bË m—.

2

V× vÀy, sˆ dÙng nguÂn gen cao s¶n nhÀp ngo¹i vµ nguÂn gen nÈi qu˝

b¸u Æ· Æ−Óc ch‰n l‰c Æ” lai t¹o nhªm khai th¸c tËi Æa −u th’ lai (¶TL) lµ con

Æ−Íng t t y’u cÒa ngµnh ch®n nu´i lÓn n−Ìc ta. ßÂng thÍi, c«n ph¶i x¸c Æfinh

c¸c giËng Æ˘c th›ch hÓp Æ” chÛng c¶i thi÷n, bÊ trÓ cho nhau trong c¸c tÊ hÓp

lai. R‚ rµng, c¸c tÊ hÓp lÓn lai (ngo¹i x nÈi) c«n Æ−Óc nghi™n c¯u nhªm khai

th¸c hi÷u qu¶ tıng tÊ hÓp lai cho mÁi vÔng sinh th¸i, g„p ph«n n©ng cao s¶n

l−Óng thfit lÓn cho Æ t n−Ìc tı c¸c n´ng hÈ lµ mÈt y™u c«u c p b¸ch cÒa s¶n

xu t vµ c„ ˝ ngh‹a th˘c ti‘n, kinh t’ quan tr‰ng.

NhÍ s˘ hÁ trÓ kinh ph› cÒa tr−¨ng tr×nh giËng c©y trÂng vµ vÀt nu´i cÒa

BÈ N´ng nghi÷p vµ PTNT, nh„m lÓn MC3000 cao s¶n Æ−Óc BÈ m´n Di truy“n

GiËng VÀt nu´i (Vi÷n Ch®n nu´i) ch‰n l‰c c„ ch t l−Óng tËt. Ngoµi ra, hai

giËng lÓn LR vµ LW Æ−Óc nhÀp ngo¹i tı M¸ vµ giËng Pi cao s¶n cÒa V−¨ng

quËc Bÿ Æ· Æ−Óc Æ−a v“ nu´i th› nghi÷m t¹i Trung t©m nghi™n c¯u lÓn Thu˛

Ph−¨ng vµ mÈt sË hÈ Î ß´ng Anh - Hµ NÈi. Tı nh˜ng giËng lÓn thu«n chÒng

Æ„, chÛng t´i Æ· tÊ ch¯c nghi™n c¯u lai t¹o nhªm t¹o ra c¸c tÊ hÓp lÓn lai

F1

(LRxMC), F1

(LWxMC) vµ F1

(PixMC) vÌi mÙc ti™u khai th¸c tËi Æa ¶TL

trong vÁ b–o khai th¸c thfit ƹt hi÷u qu¶ kinh t’ lÌn trong Æi“u ki÷n ch®n nu´i

n´ng hÈ ch−a thÀt tËt, ti’n tÌi sˆ dÙng lµm n¸i lai t¹o c¸c tÊ hÓp lai ba m¸u

nu´i thfit ƹt n®ng su t cao khi Æi“u ki÷n ch®n nu´i trong n´ng hÈ tËt h¨n

nhªm s¶n xu t mÈt khËi l−Óng thfit lÓn vÌi ch t l−Óng cao trong h÷ thËng ch®n

nu´i n´ng hÈ.

Trong nh˜ng thÀp k˚ qua, mÈt sË tÊ hÓp lÓn lai gi˜a lÓn LR vµ LW vÌi

lÓn MC Æ· Æ−Óc t¹o ra Î n−Ìc ta, Æ−a n®ng su t vµ hi÷u qu¶ ch®n nu´i lÓn

trong n´ng hÈ n©ng l™n r‚ r÷t. C¸c tÊ hÓp lai Æ„ vıa th›ch ¯ng Æi“u ki÷n ch®n

nu´i cÒa mi“n Bæc, vıa b¶o ƶm kh¶ n®ng sinh s¶n cao vµ s¶n xu t tËt: TKL

kh¸ cao, TTTA t−¨ng ÆËi th p, TLN t−¨ng ÆËi cao vµ hi÷u qu¶ kinh t’ Æ· thu

Æ−Óc kh¸ lÌn, Æ· Æ−Óc nhi“u c´ng tr×nh nghi™n c¯u khºng Æfinh. VÌi nh˜ng

nguÂn gen LR vµ LW cao s¶n vıa mÌi nhÀp ngo¹i vµ giËng Pi cÚng lµ mÈt

3

giËng lÓn ngo¹i c„ kh¶ n®ng TKL cao, TTTA th p vµ TLN r t cao Æ−Óc ch‰n

nghi™n c¯u vÌi mÙc ti™u c¶i thi÷n nh˜ng nh−Óc Æi”m cÒa lÓn MC trong c¸c tÊ

hÓp lai Æ” c¸c tÊ hÓp MC lai ƹt n®ng su t cao vµ ch t l−Óng tËt.

Trong vµi n®m trÎ l¹i Æ©y, cÔng vÌi Ƶ ph¸t tri”n chung cÒa n“n kinh t’

Æ t n−Ìc, kinh t’ trang tr¹i, trong Æ„ ch®n nu´i lÓn hµng ho¸ vÌi quy m´ vµ

tr×nh ÆÈ th©m canh cao ngµy cµng ph¸t tri”n. ß” ƹt lÓi nhuÀn cao trong ch®n

nu´i, ph«n lÌn c¸c trang tr¹i vÌi quy m´ lÌn thay v× sˆ dÙng c¸c giËng lÓn nÈi

c„ t˚ l÷ n¹c th p 32%-35% Æ· chuy”n sang nu´i lÓn lai hai giËng (ngo¹i x

nÈi) ƹt t˚ l÷ n¹c tı 40% Æ’n 44%, lÓn lai 3 giËng (ngo¹i x nÈi) ƹt t˚ l÷ n¹c

tı 45% Æ’n 47% vµ lÓn lai 7/8 m¸u ngo¹i c„ t˚ l÷ n¹c tı 49% Æ’n 52%.

Th¸i B×nh lµ mÈt tÿnh n´ng nghi÷p, ph¸t tri”n kinh t’ chÒ y’u d˘a vµo

ngµnh ch®n nu´i vµ trÂng tr‰t. Trong ch®n nu´i, ch®n nu´i lÓn Æ„ng vai trfl

quan tr‰ng v× Æ©y lµ mÈt ngh“ truy“n thËng l©u ÆÍi trong c¸c gia Æ×nh n´ng

d©n. Trong nh˜ng n®m g«n Æ©y, tÿnh Æ· c„ ch›nh s¸ch thÛc Æ»y ch®n nu´i lÓn

h−Ìng n¹c vÌi quy m´ trang tr¹i nhªm nhanh ch„ng Æ−a ch®n nu´i trÎ thµnh

ngµnh s¶n xu t hµng ho¸ vÌi quy m´ lÌn thu l¹i hi÷u qu¶ kinh t’ cao. B™n

c¹nh Æ„, cÒng cË vµ ph¸t tri”n ch®n nu´i n´ng hÈ d˘a tr™n Ƶn n¸i n“n MC Æ”

s¶n xu t ra c¸c tÊ hÓp lÓn lai F1

(ngo¹i x nÈi) nu´i thfit phÔ hÓp vÌi Æi“u ki÷n

vµ tr×nh ÆÈ ch®n nu´i cÒa ng−Íi d©n. Vi÷c x¸c Æfinh tÊ hÓp lai th›ch hÓp cho

n´ng d©n nhªm t¹o ra con lai c„ n®ng su t cao, ch t l−Óng hµng ho¸ tËt lµ Æi“u

h’t s¯c c«n thi’t lµ nhu c«u c p b¸ch cÒa thfi tr−Íng nÈi Æfia cÚng nh− xu t

kh»u ÆËi vÌi ngµnh ch®n nu´i lÓn cÒa tÿnh Th¸i B×nh. VÌi nh˜ng l˝ do ch›nh

Ƹng nµy, Æ” g„p ph«n c¶i thi÷n n©ng cao n®ng su t, ch t l−Óng thfit cÒa lÓn lai

nu´i thfit, chÛng t´i ti’n hµnh nghi™n c¯u Æ“ tµi: ìNghi™n c¯u Ƹnh gi¸ kh¶

n®ng sinh tr−Îng vµ cho thfit cÒa ba tÊ hÓp lÓn lai F1

(LRxMC),

F1

(LWxMC) vµ F1

(PixMC) nu´i trong n´ng hÈ t¹i tÿnh Th¸i B×nhî.

4

1.2. MÙc Æ›ch cÒa Æ“ tµi

MÙc ti™u ch›nh cÒa Æ“ tµi nghi™n c¯u cÒa chÛng t´i lµ:

1. ߸nh gi¸ Æ−Óc m¯c ÆÈ ¶nh h−Îng cÒa c¸c nh©n tË cË Æfinh di truy“n

vµ ngo¹i c¶nh Æ’n mÈt sË t›nh tr¹ng sinh tr−Îng vµ cho thfit quan tr‰ng TKL,

TTTA, DML vµ TLN cÒa ba tÊ hÓp lÓn lai F1

(LRxMC), F1

(LWxMC) vµ

F1

(PixMC) nu´i trong n´ng hÈ t¹i tÿnh Th¸i B×nh.

2. X¸c Æfinh Æ−Óc gi¸ trfi trung b×nh, sai sË cÒa sË trung b×nh vµ m¯c ÆÈ

bi’n ÆÈng ÆËi vÌi mÈt sË t›nh tr¹ng s¶n xu t vµ cho thfit TKL, TTTA, DML,

TLN, TLMH, DTCT vµ DTT cÒa ba tÊ hÓp lÓn lai F1

(LRxMC), F1

(LWxMC)

vµ F1

(PixMC) nu´i trong n´ng hÈ t¹i tÿnh Th¸i B×nh.

Tı Æ„, khuy’n c¸o cho n´ng d©n tÿnh Th¸i B×nh n™n nu´i tÊ hÓp lÓn lai

nµo sœ mang l¹i n®ng su t vÀt nu´i vµ hi÷u qu¶ kinh t’ lÌn nh t.

5

2. TÊng quan tµi li÷u vµ c¨ sÎ khoa h‰c cÒa Æ“ tµi

2.1. c¨ sÎ khoa h‰c

B¶n ch t sinh h‰c cÒa mÁi giËng vÀt nu´i Æ−Óc th” hi÷n qua ki”u h×nh

ÆÆc tr−ng ri™ng cÒa n„. Ki”u gen, d−Ìi t¸c ÆÈng cÒa c¸c nh©n tË m´i tr−Íng cÙ

th” sœ bi”u thfi thµnh ki”u h×nh t−¨ng ¯ng cÒa vÀt nu´i Æ„. ß” giÛp cho c´ng

t¸c ch‰n l‰c giËng vÀt nu´i ƹt Æ−Óc k’t qu¶ tËt, tr−Ìc h’t c«n ph¶i hi”u bi’t

nh˜ng ki’n th¯c c¨ b¶n v“ di truy“n, ÆÆc bi÷t ph¶i næm v˜ng Æ−Óc b¶n ch t

cÒa di truy“n vµ −u th’ lai cÒa tıng t›nh tr¹ng.

2.1.1. T›nh tr¹ng sË l−Óng

T›nh tr¹ng sË l−Óng lµ nh˜ng t›nh tr¹ng Æ−Óc quy Æfinh bÎi nhi“u cÆp

gen, trong Æ„ mÁi cÆp gen chÿ t¸c ÆÈng, Æ„ng g„p mÈt hi÷u ¯ng nh· nh t Æfinh.

T›nh tr¹ng sË l−Óng bfi t¸c ÆÈng lÌn bÎi c¸c nh©n tË m´i tr−Íng vµ s˘ sai kh¸c

gi˜a c¸c c¸ th” lµ s˘ sai kh¸c v“ m¯c ÆÈ h¨n s˘ sai kh¸c v“ chÒng lo¹i, Æ„ lµ

b¶n ch t cÒa t›nh tr¹ng Æa gen. H«u h’t, nh˜ng t›nh tr¹ng c„ gi¸ trfi kinh t’ cao

cÒa gia sÛc Æ“u lµ nh˜ng t›nh tr¹ng sË l−Óng (Nguy‘n V®n Thi÷n, 1995 [33];

Ki“u Minh L˘c, 1999 [29]).

C„ hai hi÷n t−Óng di truy“n c¨ b¶n li™n quan Æ’n t›nh tr¹ng sË l−Óng vµ

mÁi mÈt hi÷n t−Óng di truy“n nµy lµ mÈt c¨ sÎ l˝ luÀn cho vi÷c c¶i ti’n di

truy“n giËng vÀt nu´i, Æ„ lµ s˘ giËng nhau gi˜a c¸c con vÀt th©n thuÈc: quan

h÷ th©n thuÈc cµng g«n cµng giËng nhau vµ Æ„ ch›nh lµ c¨ sÎ di truy“n cÒa s˘

ch‰n l‰c vµ hi÷n t−Óng suy ho¸ cÀn th©n lµ hi÷n t−Óng ng−Óc l¹i v“ s¯c sËng

cÒa con lai ch›nh lµ c¨ sÎ di truy“n cÒa s˘ ch‰n phËi Æ” nh©n thu«n ho¹c t¹p

giao (Nguy‘n V®n Thi÷n, 1995 [33]).

C¸c t›nh tr¹ng n®ng su t s¶n xu t xÒa vÀt nu´i lµ c¸c t›nh tr¹ng sË l−Ón,

do nhi“u gen Æi“u khi”n, mÁi gen Æ„ng g„p mÈt m¯c ÆÈ kh¸c nhau vµo c u

6

thµnh n®ng su t cÒa con vÀt. Gi¸ trfi ki”u h×nh cÒa c¸c t›nh tr¹ng s¶n xu t c„ s˘

ph©n bË li™n tÙc vµ chfiu t¸c ÆÈng nhi“u bÎi nh©n tË ngo¹i c¶nh (Falconer,

1993 [51]).

2.1.2. C¸c nh©n tË ¶nh h−Îng tÌi t›nh tr¹ng sË l−Óng

Gi¸ trfi ki”u h×nh (P) cÒa b t k˙ mÈt t›nh tr¹ng sË l−Óng nµo cÚng c„ th”

ph©n chia thµnh gi¸ trfi ki”u gen (G) vµ sai l÷ch m´i tr−Íng (E). Gi¸ trfi ki”u

h×nh (P) Æ−Óc bi”u thfi nh− sau:

P = G + E

2.1.2.1. Gi¸ trfi ki”u gen

Gi¸ trfi li”u gen cÒa t›nh tr¹ng sË l−Óng do nhi“u cÆp gen quy Æfinh.

Ph−¨ng th¯c di truy“n cÒa c¸c cÆp gen nµy tu©n theo c¸c quy luÀt c¨ b¶n cÒa

di truy“n: ph©n ly, t¸i tÊ hÓp, li™n k’t. T¸c dÙng cÒa c¸c gen kh¸c nhau tr™n

cÛng mÈt t›nh tr¹ng c„ th” lµ cÈng gÈp (A) nh−ng cÚng c„ th” lµ kh´ng cÈnh

gÈp.

• Gi¸ trfi cÈng gÈp (Additive Value - hay cfln g‰i lµ gi¸ trfi giËng)

BË m— chÿ truy“n cho con c¸i c¸c gen cÒa chÛng ch¯ kh´ng ph¶i truy“n

ki”u gen cho th’ h÷ sau. ß” Æo l−Íng gi¸ trfi truy“n ƹt tı bË m— sang ÆÍi con

ph¶i c„ mÈt gi¸ trfi Æo l−Íng c„ quan h÷ vÌi gen ch¯ kh´ng ph¶i c„ li™n quan

vÌi ki”u gen, Æ„ lµ "hi÷u ¯ng trung b×nh" cÒa c¸c gen.

Hi÷u ¯ng trung b×nh cÒa mÈt gen lµ sai l÷ch trung b×nh cÒa c¸ th” so vÌi

trung b×nh cÒa qu«n th” mµ n„ Æ· nhÀn gen Æ„ tı mÈt bË ho¹c mÈt m— nµo Æ„,

cfln gen kia nhÀn Æ−Óc tı m— ho¹c bË kh¸c trong qu«n th”. TÊng c¸c hi÷u ¯ng

trung b×nh cÒa c¸c gen mµ n„ mang (tÊng c¸c hi÷u ¯ng Æ−Óc th˘c hi÷n vÌi

tıng cÆp gen Î mÁi l´ cÛt vµ tr™n t t c¶ c¸c l´ cÛt) Æ−Óc g‰i lµ gi¸ trfi cÈng gÈp

7

gi¸ trfi giËng cÒa c¸ th”. Gi¸ trfi giËng lµ thµnh ph«n quan tr‰ng cÒa ki”u gen v×

n„ cË Æfinh vµ c„ th” di truy“n Æ−Óc cho th’ h÷ sau. Do Æ„, n„ lµ nguy™n nh©n

ch›nh g©y ra s˘ giËng nhau gi˜a c¸c con vÀt th©n thuÈc, ngh‹a lµ n„ lµ nh©n tË

chÒ y’u sinh ra ÆÆc t›nh di truy“n cÒa qu«n th” vµ s˘ Ƹp ¯ng cÒa qu«n th” ÆËi

vÌi s˘ ch‰n l‰c. H¨n n˜a, Æ„ lµ thµnh ph«n duy nh t mµ ng−Íi ta c„ th” x¸c

Æfinh Æ−Óc tı s˘ Æo ƹc c¸c t›nh tr¹ng Æ„ Î qu«n th”.

T¸c ÆÈng cÒa c¸c gen g‰i lµ cÈng gÈp khi gi¸ trfi ki”u h×nh cÒa ki”u gen

dfi hÓp lu´n lu´n lµ trung gian so vÌi ki”u h×nh cÒa hai ki”u gen ÆÂng hÓp. BË

m— lu´n truy“n mÈt nˆa gi¸ trfi cÈng gÈp cÒa mÁi t›nh tr¹ngcÒa chÛng cho ÆÍi

con. Ti“m n®ng di truy“n do t¸c ÆÈng cÈng gÈp cÒa gen bË vµ m— t¹o n™n g‰i

lµ gi¸ trfi di truy“n cÒa con vÀt hay gi¸ trfi giËng. Gi¸ trfi giËng dÔng Æ” ch‰n

l‰c c„ kh¶ n®ng di truy“n cho ÆÍi sau.

• Gi¸ trfi kh´ng cÈng gÈp: gÂm sai l÷ch trÈi (D) vµ t−¨ng t¸c (I).

Sai l÷ch trÈi (Dominant Deviation) lµ sai l÷ch Æ−Óc s¶n sinh ra do s˘ t¸c

ÆÈng qua l¹i gi˜a c¸c cÆp alen Î trong cÔng mÈt l´ cÛt (ÆÆc bi÷t lµ c¸c cÆp

alen dfi hÓp tˆ). Sai l÷ch trÈi cÚng lµ mÈt ph«n thuÈc t›nh cÒa qu«n th”. Sai

l÷ch trÈi c„ th” lµ: trÈi hoµn toµn: AA = Aa>aa; si™u trÈi: Aa>AA>aa vµ trÈi

kh´ng hoµn toµn: AA>Aa>aa. Quan h÷ trÈi Î bË m— kh´ng di truy“n Æ−Óc

sang con c¸i.

Sai l÷ch t−¨ng t¸c lµ sai l÷ch Æ−Óc s¶n sinh ra do s˘ t¸c ÆÈng qua l¹i

gi˜a c¸c gen kh´ng cÔng mÈt alen thuÈc c¸c l´ cÛt kh¸c nhau. Tı Æ„, g›a trfi

ki”u gen bi”u thfi chi ti’t bªng c´ng th¯c sau:

G = A + D + I

2.1.2.2. Sai l÷ch m´i tr−Íng

Sai l÷ch m´i tr−Íng th” hi÷n th´ng qua hai thµnh ph«n sai l÷ch m´i

8