Luận văn một số giải pháp thúc đẩy việc chuyển tổng công ty 90, 91 thành các tập đoàn kinh tế trong

bq giAo dqc vA daotao

TCUftW «ai HOC KIMI TE quoc oitor

o» £Q

oAng khanh duy

MOT SO' GIAIPHAP THUC BAY VIEC CHUYEN

TONG CONG TY 90,91 THANH CaC TAP GOAN

mT ■* mm

KINH TE TRONG TIEN TRINH HOI NHAP

KINH TE QUOC TE

luan vAn thac st quan tri kinh doanh

ChuyGn nganh: QUAn TRI KINH DOANH QUdC TE

NGUdl HUdNG DAN KHOA HOC: TS. TA VAN LQl

dai hoc ktqd

trungt>m „

THONG TINTHIjwEN

Ha - 2005

>555

1

MUC LUC

Ldl Md DAU.............................................. 5

CHUONG 1: KHAI LUAN CHUNG Vfi TAP DOAN KINH TE..................... 8

1.1 Khai niem, dac diem vai phan loai tap doan kinh te..........................8

1.1.1. Khai niem tap doan kinh te.......................................................... 8

1.1.2 Dac diem cua cac tap doan kinh te.................................................10

1.1.3. Phan loai tap doan kinh te........................................................... 14

1.2. Vai tro cua cac tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap kinh te

quoc te................................................................................................18

1.2.1. Khai niem hdi nhap kinh te quoc te..............................................18

1.2.2. Vai tro cua cac tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap...... 19

1.3. Cac nhan to anh huong den qua trinh hinh thanh cac tap doan

kinh te......................... 22

1.3.1. Nhom nhan to thuoc moi trucmg quoc te.....................................22

1.3.2. Nhom nhan to thuoc moi trudng quoc gia.................................. 24

1.4. Tong cong ty 90, 91 va su can thiet cua viec chuyen cac tong cong ty 90,

91 thanh cac tap doan kinh te................................................................30

1.4.1. Khai quat ve Tong cong ty 90, 91.............................................. 30

1.4.2. Su can thiet cua viec chuyen cac Tong cdng ty 90, 91 thanh cac

tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap..... ........................... 31

1.5. Kinh nghiem cua mot so nude trong chuyen doi cac doanh nghiep thanh

tap doan kinh te..................................................................................... 34

1.5.1. Kinh nghiem cua Han Quoc trong chuyen doi cac doanh nghiep

thanh tap doan kinh te.................................................................... 34

1.5.2. Kinh nghiem cua Trung Quoc trong chuyen cac Lien hiep xf nghiep

quOc doanh tro thanh cac tap doan kinh te..................................... 38

CHUONG 2: THUC TRANG QUA TRINH CHUYEN TONG CONG TY 90, 91

THANH CAC TAP DOAN KINH TE VIET NAM.................... 43

2.1. Qua trinh chuyen doi Tong cong ty90, 91 thanh tap doan kinh te

Viet Nam.............................................................................................43

2

2.1.1. Chu tracing cua Dang va Nha nude............... 43

2.1.2. Thcc trang qua trinh chuyen cac Tong cong ty 90, 91 thanh cac

tap doan kinh te............................................... 45

2.2. DDnn gia thuc trang quu trinn cHuycm cac Tong cong ty 99, 91 thanh

cac tap doan kinh te Viet Nam........................................................... 59

2.2.1. Nhung thanh cOng trong qua trinh chuyen dOi Tong cOng ty 90,

91 thanh cac tap doan kinh te ......................................................59

2.2.2. Nhung ton tai vudng mac trong qua trinh chuyen cac TOng cOng

ty 90, 91 thanh cac tap doan kinh te ........................................... 61

2.2.3. Nguyen nhan cua nhung ton tai trong qua trinh chuyen TOng

cOng ty 90, 91 thanh cac tap doan Kinh te................................. 64

2.23.1. Nguyen nhan tftphia Nha ntfoc ........................................... 64

2.23.2. Nguyen nhan tdphia doanh nghiep.....................................71

CHUONG 3: QUAN DIEM, PHUONG HUONG VA MOT SO GIAI PHAP

THUC DAY QUA TRINH CHUYEN TONG CONG TY 90, 91

THANH CAC TAP DOAN KINH TE VIET NAIM................. 77

3.1. Quan diem trong chuyen TOng cOng ty 90, 91 thanh cac tap doan

kinh te Viet Nam .................................................................................77

3.2. Phucng hudng trong chuyng TOng cOng ty 90, 91 thanh cac tap doan

kinh te Viet Nam . t............................................................................. 811

3.3. Mot so giai phap thuc day viec chuyen TOng cOng ty 90, 91 thanh

cac tap doan kinh te Viet Nam ....................................................... 84

3.3.1. Nhom giai phap th phia Nha nudc .............................................. 84

3.3.2. Nhom giai phap th phia doanh nghiiSjo.......................................102

KET LUAN............................................................................................... 114

TAI LIEU THAM KHAO......................................................................116

3

DANH MUC CAC CHQ VIET tAt

■

CTTC : Cong ty tai chinh

DNNN : Doanh nghiep nha nudc

NN&PTNT : Nong nghiep va phat trien nong thon

TCT : Tong cong ty

TNHH : Trach nhiem huu han

TP : Thanh pho

UBND : Uy ban Nhan dan

VCB : Ngan hang ngoai thuomg Viet Nam

VHTT : Van hoa thong tin

4

DANH MUC CAC HINH VA BANG

DANH MUC CAC HINH

STT Ten hinh Trang

1 Hinh 2.1: So luqng cac Tong cong ty 91 dnpc thanh lap qua cac nam 46

2 Hinh. 2.2: So luqng cac Tong cong ty 91 phan theo nganh nghe 47

3 Hinh 2.3: So luqng cac Tong cong ty 90 phan theo nganh nghe 47

4 Hinh 2.4: So' von kinh doanh cua Tong cong ty 90, 91 qua cac nam 48

5 Hinh 2.5: Lai trudc thue cua cac Tong cong ty 90, 91 qua cac nam 49

6 Hinh 2.6: Ty trong cac Tong cong ty 90,91 trong kinh te'Nha nudc 50

7 Hinh 2.7: So l0 luy ke cua mot so Tong cong ty udc tinh den

31/12/2004

50

8 Hinh 2.8: Ty suat lqi nhuan tren von chu so huu cua mot so nudc 51

9 Hinh 2.9: So luqng Tong cong ty 90, 91 chuyen sang mo hinh

me con

55

10 Hinh 2.10: Mot so chi tieu cua Tong cong ty Hang hai qua cac nam 57

11 Hinh 2.11: Ket qua hoat dong cua Cong ty Xay lap dien 3 qua

cac nam

58

12 Hinh 2.12: Ty le doanh nghiep Nha nuOc co phan hoa den thang

10/2004

63

DANH MUC CAC BANG

STT Ten bang Trang

1 Bang 2.1: Von dieu le cua mot so' Cong ty tai chfnh trong cac

Tong cong ty

53

5

LOI MO DAU

1. Ti'nh cap thiet cua de tai:

Sy xuat hien cua cac tap doan kinh te dau tien gan lien vOi qua trinh chu

nghia tu ban chuyen tu tu do canh tranh sang doc quyen. Luc dau, cac tap

doan kinh te chi hoat dong trong mot so nganh nhat dinh. Ve sau chung phat

trien ra nhieu nganh, nhieu linh vuc khac nhau.

Trong dieu kien ngay nay, su phat trien cua khoa hoc - cong nghe da lam

nay sinh ngay cang nhieu nhu cdu va kha nang san xuat mOi, chu ky song cua

san pham bi rut ngan, qua trinh tich tu va tap trung san xuat duoc day manh,

sy canh tranh tren thi truCng trong va ngoai nuOc ngay cang gay gat... De ton

tai va phat trien, mOi doanh nghiep phai co kha nang thich Ung cao vOi sy bien

dong cua moi truong kinh doanh, khong ngUng doi mOi cong nghe, ket hop

hop ly giua chuyen mon hoa va da dang hoa kinh doanh... Vi vay, xu huOng

phan dau tro thanh cac tap doan kinh te, du suc de ton tai va phat trien da tro

thanh pho bien.

Thyc te cung cho th’ay, cac tap doan kinh te luon la dau tau thuc day sy

phat trien cua n£n kinh te. Dieu nay duoc the hien rat ro net o mot so nuOc

moi cong nghiep hoa nhu Han Quoc. Do do, su hinh thanh va phat trien cac

tap doan kinh te da tro thanh doi hoi tat yeu va phu hop vOi quy luat phat trien

cua lich su.

Mat khac, tap doan luon chi phoi rat lOn den moi hoat dong trong xa hoi

ca ve kinh te" va chinh tri. Do do, tao dung va phat trien cac tap doan se giup

tang cuCng suc manh cho chu the nam quyen so huu chung.

Nhan thuc ro dieu do, Dang va Nha nuOc da co rat nhieu chu truong,

chinh sach nham thuc day viec hinh thanh cac tap doan kinh te Viet Nam dac

biet la cac tap doan kinh te thuoc so huu nha nuOc. Viec thanh lap cac Tong

cong ty 90, 91 la ke't qua cua viec thuc hien chu truong a'y. Tuy nhien, cho den

6

nay, cac Tong cong ty 90, 91 chua thuc str tro thanh cac tap doan kinh te. Noi

each khac, viec chuyen doi cac Tong cong ty 90, 91 tro thanh cac tap doan

kinh te Viet Nam chua dupe nhu mong muon.

De tim kiem nguyen nhan cua thuc trang tren, da co rat nhieu cac bai

bao, tham luan... viet ve van de nay. Nhung con It cac cong trinh nghien cun

co he thong. Ban than cac cong trinh nghien cuu nay con co rat nhieu cac

quan diem trai ngupc nhau doi hoi phai dupe nghien cun, boO sung.

Vi vay, “Mot so giai phap thuc day viec chuyen Tong cong ty 90, 91

thanh cac tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap kinh te quoc te” dupe

chon lam dP tai luan van thac si cua tac gia.

2. Muc dich va nhiem vu nghien cufu cua de tai:

- Muc dich cua de tai la de xuat cac giai phap nham thuc day viec chuyen

cac Tong cong ty 90, 91 thanh cac tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap

kinh te quoc te.

- Nhiem vu dat ra cua de tai la:

+ He thong hoa cac van de ly luan ve tap doan kinh te trong tien trinh hoi nhap.

+ Phan tich thuc trang qua trinh chuyen cac Tong cong ty 90, 91 thanh

cac tap doan kinh te Viet Nam nh^m phat hien cac bat cap va nguyen nhan

cua chung

+ Neu len quan diem, phuong hudng, de xuat giai phap thuc day viec

chuyen cac tong cong ty 90, 91 thanh cac tap doan kinh te Viet Nam

3. Doi tuong vd phgm vi nghien cufu:

- Doi tupng nghien cuu: Cac Tong cong ty 90, 91.

- Pham vi nghien cuu:

+ Ve then gian: Trr nam 1994 den nay.

+ Ve khong gian: Cac tong cong ty 90, 91 tren lanh tho Viet Nam.

7

4. Phuong phap nghien cufu:

Luan van su dung cac phuong phap nghien ciru nhu: Phan tfch va tong

hop, lich su va logic, mo hinh hoa...

5. Ket cau cua luan van:

Ket cau cua luan van, ngoai phan mo dau, ket luan, phu luc va tai lieu

tham khao, noi dung chfnh cua luan van gom 3 chuong:

Chuong 1 Khai luan chung ve tap doan kinh te.

Chuong 2 Thue trang qua trinh chuydn tong cong ty 90, 91 thanh cac tap

doan kinh te Viet Nam.

Chuong 3 Quan diem, phuong hudng, giai phap thuc day qua trinh chuyen

Tong cong ty 90, 91 thanh cac tap doan kinh te Viet Nam

8

CHUONG 1

KHAI LUAN CHUNG VE TAP DOAN KINH TE

1. Khai niem, dac diem va phan loai tap doan kinh te

1.1.1. Khai niem tap doan kinh te

Tap doan kinh te da, dang va se trd thanh mot hinh thrrc pho bien, dong

vai trong quan trong, chi pho'i va tac dong manh me den nen kinh te nhieu

nude. Mac du vai tro cua cac tap doan kinh te la khong the phu nhan nhung

cho den nay van chua co mot dinh nghia thong nhat ve nd. Ban than cum ttr

companies (Anh); Groupe (Phap); tap doan doanh nghiep (Trung Quoc);

Zaibatsu, Keiretsu (Nhat), Cheabol (Han Quoc), Jituanque (Dai Loan)...

Cd nhieu nguyen nhan dan den su khong thong nhat nay. Nhung nhln

chung do la do nhung sir khac biet ve phuong thuc hinh thanh, nguyen tac to

chtrc, quan ly hoat dong... cua cac tap doan kinh te.

Mac du vay, mot so' nha nghien cun da dua ra mot so khai niem ve tap

doan kinh te nhdm lam sang to ban chat cua nd.

Theo ttr didn Business English cua Longman, “tap doan kinh te (Group of

Companies) la mot to hop cac cong ty doc lap ve mat phap ly nhung tao thanh

mot tap doan gom mot cong ty me va mot hay nhieu cong ty hoac chi nhanh

gop vo'n cd phan chiu su kiem soat cua cong ty me vi cong ty me chiem hon

1/2 vo'n co phan” [91].

Theo quan diem cua Trung Quo'c, tap doan kinh te la to chuc kinh te cd

ket cau to chtrc nhieu cap. Nd dap ung doi hoi cua nen san xuat hang hoa xa

hoi chu nghia va cua nen san xuat ldn xa hoi hoa. Doanh nghiep nong cd't cua

9

tap doan la thuc the kinh te co tu each phap nhan, ter chu trong kinh doanh,

hach toan doc lap, ttr chiu trach nhiem doi vdi ket qua kinh doanh. Bang hinh

thuc ndm giu co phan kho'ng che, tham gia co phan, hiep tac, doanh nghiep

ndng cot gdn bo vdi mot loat doanh nghiep o muc do chat che, nua chat che va

lien ket long leo. Nhung doanh nghiep nay deu co tu each phap nhan doc lap.

Noi ngln gon, tap doan doanh nghiep la mot khoi lien ket bang quan he tai chfnh

va quan he hiep tac [138].

C> Viet Nam cung co nhieu each hieu khac nhau ve tap doan kinh te.

Quyet dinh 91/TTG cua Thu tudng Chfnh phu ngay 07/03/1994 co ghi: “Tap

doan la phap nhan kinh te do Nha nude thanh lap gom nhieu doanh nghiep

thanh vien co quan he vdi nhau v£ tai chfnh va cac dich vu lien quan va co quy

mo tuong doi ldn”. Trong cuon “Thanh lap va quan ly cac tap doan kinh

doanh d Viet Nam” do PGS.PTS. Nguyen Dinh Phan lam chu bien cd ghi:

“Tap doan kinh te la to hop cac cong ty hoat dong trong mot nganh hay nhung

nganh khac nhau trong pham vi mot nude hay nhieu nude, trong do cd mot

“cong ty me” nSm quyen lanh dao, chi phoi hoat dong cua cac “cong ty con”

ve mat tai chfnh va chien luqc phat trien. Tap doan kinh te la mot co cau to

chile vfra cd chile nang ltinh doanh, vtra cd chile nang lien ket kinh te nhSm

tang cudng tfch tu, tap trung, tang kha nang canh tranh va toi da hoa lqi

nhuan” [91],

Ro rang, tren the gidi cung nhu Viet Nam con rat nhieu cac quan diem

khac nhau ve tap doan kinh te. Mac du vay, hau het cac hoc gia deu cho rang

tap doan kinh te la mot nhom cac doanh nghiep cd mo'i quan he “huyet thong”

l.

vdi nhau ve mot mat nao do. Cac tap doan deu cd quy mo ldn, co cau to chile

philc tap, hoat dong kinh doanh da dang. Tap doan kinh te cd vai tro pho'i hop

hoat dong cua cac doanh nghiep thanh vien nhdm dat dupe hieu qua kinh

doanh cao nhat.

Nhu vay, tap doan kinh te can dupe hieu la mot to chile kinh te cd co cau

so huu va kinh doanh da dang bao gom nhieu doanh nghiep thanh vien, cd quy

10

mo ldn, vua co chuc nang san xua't - kinh doanh, vua co chuc nang lien ket

kinh te nham dat hieu qua nhat trong hoat dong.

Tuy theo pham vi nghien cuu ma khai niem tap doan co the duoc mo

rong va thu hep lai. Tuy nhien, trong boi canh hoi nhap ngay nay thi tap doan

kinh te phai la nhung to hop doanh nghiep co kha nang canh tranh tren thi

truong quoc te. •

V! vay, khai niem tap doan kinh te trong pham vi luan van nay duoc hieu

nhu sau: Tap doan kinh te la mot to chuc kinh te co co cau so huu va kinh doanh

da dang bao gom nhieu doanh nghiep thanh vien, co quy mo ldn, co du suc canh

tranh tren thi truOng the gidi, vua co chuc nang san xuat - kinh doanh, vua co

chuc nang lien ket kinh te nham dat hieu qua nhat trong hoat dong.

1.1.2 Dac diem cua cac tap doan kinh te

Do co nhung cach hieu khac nhau ve tap doan kinh te nen viec tim hieu

cac dac diem de phan biet giua tap doan kinh te va cac hinh thuc khac la rat

quan trong. Nhin chung, cac hoc gia deu thong nhat ve mot so dac diem sau

cua tap doan kinh te":

- Cac tap doan kinh te deu co quy mo ldn

Nhu da phan tfch trong phan khai niem tap doan kinh te, tap doan trudc het Ia

su lien ket giua rat nhieu cac doanh nghiep. Do do, quy mo cua tap doan kinh te

thuOng la rat ldn. Dieu do duoc the hien o so luong von, so luong lao dong...

Von cua tap doan kinh te khong chi la su tfch tu cua mot doanh nghiep ma

la cua nhieu doanh nghiep. Cung vdi su phat trien cua hoat dong kinh doanh, von

duoc bao toan va phat trien khong nghng, day nhanh qua trinh tfch tu va tap trung

von cua tap doan. Do do, von cua cac tap doan thuOng co so luong ldn du de dap

hng moi nhu cau ve tai chfnh phat sinh trong qua trinh kinh doanh.

Luc luong lao dong vdi so luong nhieu va chat luong cao cung la mot dac

diem cua tap doan. Do quy mo, pham vi hoat dong rong nen nhu cau ve nhan

luc cua cac tap doan kinh te" khong phai la nho. Hon the" nua, nhung nguOi lam