KT NVL tại các DN SX

Lêi nãi ®Çu

Tõ n¨m 1986, ®Êt níc ta chuyÓn sang c¬ chÕ thÞ trêng vµ ®ang dÇn ®i vµo quü

®¹o cña trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y-mét quü ®¹o ®Çy thö th¸ch vµ còng ®Çy ch«ng gai

®èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt vµ kinh doanh dÞch vô.

NÒn kinh tÕ thÞ trêng víi nh÷ng quy luËt ®Æc trng cña nã nh cung cÇu, c¹nh

tranh ®ang ngµy cµng thÓ hiÖn râ nÐt trong mäi ho¹t ®éng cña ®êi sèng kinh tÕ. Sù c¹nh

tranh quyÕt liÖt tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn hÖ qu¶ lµ cã nh÷ng doanh nghiÖp kinh doanh lµm ¨n

ph¸t ®¹t, thÞ trêng lu«n më réng. Bªn c¹nh ®ã còng cã nh÷ng doanh nghiÖp ph¶i thu

hÑp s¶n xuÊt thËm chÝ ph¶i tuyªn bè gi¶i thÓ, ph¸ s¶n. Do ®ã, ®Ó tån t¹i vµ ph¸t triÓn

s¶n xuÊt kinh doanh trong t×nh h×nh c¹nh tranh gay g¾t cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, c¸c

doanh nghiÖp ph¶i tù m×nh tæ chøc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh “ Lêi ¨n, lç chÞu ”.

Doanh nghiÖp nµo tæ chøc tèt th× sÏ thu ®îc nhiÒu lîi nhuËn h¬n. Muèn vËy, doanh

nghiÖp ph¶i ¸p dông tæng hîp c¸c biÖn ph¸p, trong ®ã quan träng hµng ®Çu kh«ng thÓ

thiÕu ®îc lµ qu¶n lý mäi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh nãi chung vµ tæ chøc c«ng t¸c

kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu nãi riªng.

§èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt th× chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chiÕm mét tû

träng lín trong gi¸ thµnh. ChØ cÇn mét sù biÕn ®éng nhá vÒ chi phÝ nguyªn vËt liÖu

còng lµm ¶nh hëng tíi gi¸ thµnh s¶n phÈm, ¶nh hëng tíi lîi nhuËn cña doanh nghiÖp.

Do vËy, mét trong nh÷ng yÕu tè nh»m ®¹t lîi nhuËn cao lµ: æn ®Þnh nguån nguyªn liÖu,

tÝnh to¸n ®óng ®¾n, võa ®ñ lîng nguyªn liÖu cÇn dïng, tr¸nh l·ng phÝ nguyªn vËt liÖu,

kh«ng ngõng gi¶m ®¬n gi¸ nguyªn liÖu, vËt liÖu (gi¸ mua, cíc phÝ vËn chuyÓn,bèc

dì...), gi¶m c¸c chi phÝ ®Ó b¶o qu¶n sÏ gi¶i phãng ®îc mét sè vèn lu ®éng ®¸ng kÓ. §ã

còng lµ yªu cÇu vµ môc tiªu phÊn ®Êu cña mäi doanh nghiÖp trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng

cã sù c¹nh tranh gay g¾t. KÕ to¸n vËt liÖu cã vai trß quan träng trong viÖc thùc hiÖn c¸c

môc tiÖu nãi trªn. Tæ chøc tèt c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu sÏ gióp cho ngêi qu¶n lý lËp dù

to¸n nguyªn vËt liÖu ®¶m b¶o ®îc viÖc cung cÊp ®Çy ®ñ, ®óng chÊt lîng vµ ®óng lóc

cho s¶n xuÊt, gióp cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt diÔn ra nhÞp nhµng, ®óng kÕ ho¹ch, tr¸nh lµm

ø ®äng vèn vµ ph¸t sinh c¸c chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt, t¨ng søc c¹nh tranh cña s¶n phÈm

trªn thÞ trêng... Víi ý nghÜa ®ã, coi träng c¶i tiÕn n©ng cao vµ hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n

1

lý vµ h¹ch to¸n vËt liÖu ë c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc cÇn thiÕt,

kh¸ch quan.

XuÊt ph¸t tõ vÞ trÝ vµ tÇm quan träng cña c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n vËt liÖu

kÕt hîp víi viÖc t×m hiÓu thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu t¹i C«ng ty VËt liÖu ®iÖn vµ

dông cô c¬ khÝ-XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn, trªn c¬ së nh÷ng kiÕn thøc ®· häc vµ

tÝch luü trong nhµ trêng cïng víi sù gióp ®ì nhiÖt t×nh cña thÇy gi¸o NguyÔn Quèc CÈn

vµ c¸c c« chó c¸n bé phßng kÕ to¸n, em ®· chän vµ ®i s©u nghiªn cøu ®Ò tµi: “Tæ

chøc c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i XÝ nghiÖp s¶n xuÊt

thiÕt bÞ ®iÖn” lµm luËn v¨n tèt nghiÖp cña m×nh.

Môc ®Ých cña ®Ò tµi nµy lµ: Dùa trªn c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®Ó cã thªm sù

hiÓu biÕt, th«ng qua sù so s¸nh lý luËn víi thùc tiÔn ®Ó ®¸nh gi¸ nh÷ng mÆt ®· lµm ®îc

vµ nh÷ng mÆt cßn h¹n chÕ. Tõ ®ã,®a ra ph¬ng híng nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ

to¸n,n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ,phôc vô cho viÖc qu¶n lý doanh nghiÖp ®îc tèt h¬n.

Trong bµi luËn v¨n nµy, em ®· sö dông kÕt hîp c¸c ph¬ng ph¸p nghiªn cøu nh:

ph¬ng ph¸p hÖ thèng, ph¬ng ph¸p thèng kª, ph¬ng ph¸p so s¸nh, ph¬ng ph¸p kÕ

to¸n...cïng phÐp duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö.

Ngoµi phÇn më ®Çu vµ phÇn kÕt luËn , luËn v¨n nµy gåm 3 ch¬ng:

Ch¬ng 1: Lý luËn chung vÒ kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i c¸c doanh nghiÖp s¶n

xuÊt.

Ch¬ng 2: Thùc tr¹ng c«ng t¸c kÕ to¸n vËt liÖu t¹i C«ng ty VËt liÖu ®iÖn vµ

dông cô c¬ khÝ - XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn .

Ch¬ng 3: Mét sè ®Ò xuÊt nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu

t¹i XÝ nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ ®iÖn.

Trong qu¸ tr×nh hoµn thµnh luËn v¨n tèt nghiÖp, mÆc dï ®· cã sù cè g¾ng nç lùc

nhng do thêi gian vµ kinh nghiÖm nghiªn cøu còng nh thùc tiÔn cßn h¹n chÕ nªn luËn

v¨n nµy khã tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt. RÊt mong c¸c thÇy c« gi¸o, c¸c c¸n bé l·nh

®¹o, c¸n bé nghiÖp vô ë c«ng ty th«ng c¶m vµ gãp ý chØ b¶o ®Ó luËn v¨n nµy ®îc hoµn

chØnh h¬n.

Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n !

2

Ch¬ng 1:

Lý luËn chung vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu t¹i c¸c

doanh nghiÖp s¶n xuÊt

1.1.Nh÷ng vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ nguyªn vËt liÖu

1.1.1.Kh¸i niÖm vµ ®Æc ®iÓm nguyªn vËt liÖu:

HiÖn nay,cã thÓ thÊy doanh nghiÖp võa lµ nh÷ng ®¬n vÞ kinh tÕ c¬ së, võa lµ tÕ

bµo cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng vµ lµ n¬i trùc tiÕp diÔn ra c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh

doanh s¶n phÈm, thùc hiÖn cung cÊp c¸c lo¹i lao vô dÞch vô cho nhu cÇu tiªu dïng x·

héi.Do ®ã, ®Ó qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®îc tiÕn hµnh b×nh thêng th× c¸c doanh

nghiÖp cÇn ph¶i cã ®èi tîng lao ®éng. §èi tîng lao ®éng ®îc hiÓu kh«ng nh÷ng lµ tÊt

c¶ vËt liÖu thiªn nhiªn, sù vËt...ë xung quanh ta mµ cßn lµ c¸c nguån t¸c ®éng ®Ó t¹o ra

nh÷ng s¶n phÈm phôc vô lîi Ých cña con ngêi. Nh vËy, trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt,

vËt liÖu lµ ®èi tîng lao ®éng-mét trong ba yÕu tè c¬ b¶n cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ( t liÖu

s¶n xuÊt, ®èi tîng lao ®éng, søc lao ®éng ),lµ c¬ së cÊu thµnh nªn thùc thÓ s¶n phÈm.

Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o s¶n phÈm, kh¸c víi t liÖu lao ®éng kh¸c, vËt liÖu

chØ tham gia vµo mét chu kú s¶n xuÊt kinh doanh nhÊt ®Þnh vµ khi tham gia vµo qu¸

tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh, díi t¸c ®éng cña søc lao ®éng vµ m¸y mãc thiÕt bÞ chóng bÞ

tiªu hao toµn bé hoÆc bÞ thay ®æi h×nh th¸i vËt chÊt ban ®Çu ®Ó t¹o ra mét h×nh th¸i vËt

chÊt cña s¶n phÈm. Do vËy, nguyªn vËt liÖu ®îc coi lµ c¬ së vËt chÊt, lµ yÕu tè kh«ng

thÓ thiÕu ®îc cña bÊt cø qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt nµo, ®Æc biÖt lµ ®èi víi qu¸ tr×nh h×nh

thµnh s¶n phÈm míi trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt. §©y lµ ®Æc ®iÓm ®Æc trng cña

nguyªn vËt liÖu ®Ó ph©n biÖt víi c«ng cô dông cô, v× c«ng cô dông cô vÉn gi÷ nguyªn

h×nh th¸i ban ®Çu trong qu¸ tr×nh sö dông.

VÒ mÆt gi¸ trÞ khi tham gia vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, vËt liÖu chuyÓn dÞch mét lÇn

toµn bé gi¸ trÞ cña chóng vµo chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh trong kú vµ h×nh thµnh nªn

chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. §Æc ®iÓm nµy còng lµ mét ®Æc ®iÓm dïng ®Ó nhËn

biÕt nguyªn vËt liÖu víi c¸c t liÖu lao ®éng kh¸c.Chi phÝ vÒ c¸c lo¹i vËt liÖu thêng

chiÕm tû träng lín trong toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm trong c¸c

3

doanh nghiÖp s¶n xuÊt. VÝ dô nh: trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp c¬ khÝ, chi phÝ

vËt liÖu chiÕm tõ 50%-60%; trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp chÕ biÕn, nguyªn

vËt liÖu chiÕm kho¶ng 70%; trong gi¸ thµnh s¶n phÈm c«ng nghiÖp nhÑ, nguyªn vËt

liÖu chiÕm 60%.

MÆt kh¸c, xÐt vÒ mÆt vèn th× vËt liÖu lµ thµnh phÇn quan träng cña vèn lu ®éng

trong doanh nghiÖp, ®Æc biÖt lµ vèn dù tr÷. §Ó n©ng cao hiÖu qu¶ sö dông vèn, cÇn ph¶i

t¨ng tèc ®é lu©n chuyÓn cña vèn lu ®éng vµ ®iÒu ®ã kh«ng thÓ t¸ch rêi viÖc dù tr÷ vµ sö

dông vËt liÖu mét c¸ch hîp lý vµ hiÖu qu¶.

Víi nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn cho ta thÊy nguyªn vËt liÖu lµ yÕu tè kh«ng thÓ thiÕu,

lµ c¬ së vËt chÊt cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt t¹o ra s¶n phÈm phôc vô cho nhu cÇu x· héi. V×

vËy, nguyªn vËt liÖu ®èi víi s¶n xuÊt kinh doanh lµ hÕt søc quan träng.

1.1.2.NhiÖm vô kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu:

Qu¶n lý chÆt chÏ t×nh h×nh cung cÊp, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông nguyªn vËt

liÖu lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng trong c«ng t¸c qu¶n lý ho¹t ®éng s¶n xuÊt

kinh doanh cña doanh nghiÖp. §Ó gãp phÇn n©ng cao chÊt lîng vµ hiÖu qu¶ qu¶n lý

nguyªn vËt liÖu, kÕ to¸n nguyªn vËt liÖu cÇn thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau:

- Ph¶n ¸nh chÝnh x¸c, kÞp thêi vµ kiÓm tra chÆt chÏ t×nh h×nh cung cÊp nguyªn

vËt liÖu trªn c¸c mÆt: sè lîng, chÊt lîng, chñng lo¹i, gi¸ trÞ vµ thêi gian cung cÊp.

- TÝnh to¸n vµ ph©n bæ chÝnh x¸c, kÞp thêi gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng cho c¸c ®èi

tîng kh¸c nhau, kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn ®Þnh møc tiªu hao, ph¸t hiÖn vµ ng¨n

chÆn kÞp thêi viÖc sö dông nguyªn vËt liÖu l·ng phÝ hoÆc sai môc ®Ých.

- Thêng xuyªn kiÓm tra vµ thùc hiÖn ®Þnh møc dù tr÷ nguyªn vËt liÖu, ph¸t hiÖn

kÞp thêi c¸c vËt liÖu ø ®äng, kÐm phÈm chÊt, cha cÇn dïng vµ cã biÖn ph¸p gi¶i phãng

®Ó thu håi vèn nhanh chãng, h¹n chÕ c¸c thiÖt h¹i.

- Thùc hiÖn kiÓm kª vËt kiÖu theo yªu cÇu qu¶n lý, lËp c¸c b¸o c¸o vÒ vËt liÖu,

tham gia c«ng t¸c ph©n tÝch viÖc thùc hiÖn kÕ ho¹ch thu mua, dù tr÷, sö dông nguyªn

vËt liÖu.

1.1.3.Yªu cÇu trong c«ng t¸c qu¶n lý nguyªn vËt liÖu:

1.1.3.1.TÝnh kh¸ch quan cña c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu:

4

Qu¶n lý vËt liÖu lµ yÕu tè kh¸ch quan cña mäi nÒn s¶n xuÊt x· héi. Tuy nhiªn

do tr×nh ®é s¶n xuÊt kh¸c nhau nªn ph¹m vi, møc ®é vµ ph¬ng ph¸p qu¶n lý còng kh¸c

nhau. X· héi ngµy cµng ph¸t triÓn th× c¸c ph¬ng ph¸p qu¶n lý còng ph¸t triÓn vµ hoµn

thiÖn h¬n. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay kh«ng kÓ lµ x· héi chñ nghÜa hay t b¶n chñ nghÜa

nhu cÇu vËt chÊt, tinh thÇn ngµy cµng t¨ng. §Ó ®¸p øng kÞp thêi nhu cÇu ®ã, b¾t buéc

s¶n xuÊt ngµy cµng ph¶i ®îc më réng mµ lîi nhuËn lµ môc ®Ých cuèi cïng cña s¶n xuÊt

kinh doanh.§Ó s¶n xuÊt cã lîi nhuËn, nhÊt thiÕt ph¶i gi¶m chi phÝ nguyªn vËt liÖu.

NghÜa lµ ph¶i sö dông nguyªn vËt liÖu mét c¸ch tiÕt kiÖm hîp lý, cã kÕ ho¹ch. V× vËy

c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu lµ nhiÖm vô cña mäi ngêi, lµ yªu cÇu cña ph¬ng thøc kinh

doanh trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng nh»m víi sù hao phÝ vËt t Ýt nhÊt nhng mang l¹i hiÖu

qu¶ kinh tÕ cao nhÊt.

1.1.3.2.Sù cÇn thiÕt ph¶i t¨ng cêng c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu:

Trong c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý vµ ®iÒu tiÕt cña nhµ níc theo ®Þnh híng x·

héi chñ nghÜa víi sù c¹nh tranh gay g¾t cña c¸c ®¬n vÞ, bªn c¹nh viÖc ®Èy m¹nh ph¸t

triÓn s¶n xuÊt doanh nghiÖp cÇn t×m mäi biÖn ph¸p sö dông nguyªn vËt liÖu hîp lý, tiÕt

kiÖm. Muèn vËy cÇn qu¶n lý tèt vËt liÖu. Yªu cÇu cña c«ng t¸c qu¶n lý vËt liÖu lµ ph¶i

qu¶n lý chÆt chÏ ë mäi kh©u, tõ kh©u thu mua, b¶o qu¶n, dù tr÷ vµ sö dông. Cïng víi

sù ph¸t triÓn cña x· héi loµi ngêi, c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp

ngµy cµng më réng vµ ph¸t triÓn kh«ng ngõng vÒ quy m«, chÊt lîng trªn c¬ së tho¶

m·n vËt chÊt, v¨n ho¸ cña céng ®ång x· héi. Theo ®ã, ph¬ng ph¸p qu¶n lý, c¬ chÕ

qu¶n lý vµ c¸ch thøc h¹ch to¸n vËt liÖu còng hoµn thiÖn h¬n. Trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh

tÕ thÞ trêng hiÖn nay, viÖc sö dông hîp lý vµ tiÕt kiÖm vËt liÖu cã hiÖu qu¶ cµng ®îc coi

träng, lµm sao ®Ó cïng mét khèi lîng vËt liÖu cã thÓ s¶n xuÊt ra nhiÒu s¶n phÈm nhÊt,

gi¸ thµnh h¹ mµ vÉn ®¶m b¶o chÊt lîng. Do vËy, viÖc qu¶n lý nguyªn vËt liÖu phô

thuéc vµo kh¶ n¨ng vµ sù nhiÖt thµnh cña c¸c c¸n bé qu¶n lý. Qu¶n lý vËt liÖu ®îc xem

xÐt trªn c¸c khÝa c¹nh sau:

- Kh©u thu mua: Nguyªn vËt liÖu lµ tµi s¶n lu ®éng cña doanh nghiÖp, nã thêng

xuyªn biÕn ®éng trªn thÞ trêng. Do vËy, c¸c doanh nghiÖp cÇn ph¶i cã kÕ ho¹ch sao cho

cã thÓ liªn tôc cung øng ®Çy ®ñ nh»m ®¸p øng kÞp thêi cho s¶n xuÊt. Cho nªn khi qu¶n

5

lý khèi lîng, quy c¸ch, chñng lo¹i nguyªn vËt liÖu ph¶i theo ®óng yªu cÇu, gi¸ mua

ph¶i hîp lý ®Ó h¹ thÊp ®îc gi¸ thµnh s¶n phÈm.

- Kh©u b¶o qu¶n: ViÖc b¶o qu¶n vËt liÖu t¹i kho, b·i cÇn thùc hiÖn theo ®óng

chÕ ®é quy ®Þnh cho tõng lo¹i vËt liÖu, phï hîp víi tÝnh chÊt lý ho¸ cña mçi lo¹i, víi

quy m« tæ chøc cña doanh nghiÖp, tr¸nh t×nh tr¹ng thÊt tho¸t, l·ng phÝ vËt liÖu, ®¶m

b¶o an toµn lµ mét trong c¸c yªu cÇu qu¶n lý ®èi víi vËt liÖu.

- Kh©u dù tr÷: §ßi hái doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh ®îc møc dù tr÷ tèi ®a, tèi

thiÓu ®Ó ®¶m b¶o cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh ®îc b×nh thêng, kh«ng dù tr÷ vËt

liÖu qu¸ nhiÒu g©y ø ®äng vèn vµ còng kh«ng qu¸ Ýt lµm ngng trÖ, gi¸n ®o¹n cho qu¸

tr×nh s¶n xuÊt.

- Kh©u sö dông: Yªu cÇu ph¶i tiÕt kiÖm hîp lý trªn c¬ së x¸c ®Þnh c¸c ®Þnh møc

tiªu hao nguyªn vËt liÖu vµ dù to¸n chi phÝ, qu¸n triÖt theo nguyªn t¾c sö dông ®óng

®Þnh møc quy ®Þnh, ®óng quy tr×nh s¶n xuÊt, ®¶m b¶o tiÕt kiÖm chi phÝ vÒ nguyªn vËt

liÖu trong tæng gi¸ thµnh.

Nh vËy, qu¶n lý nguyªn vËt liÖu lµ mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ cÇn

thiÕt cña c«ng t¸c qu¶n lý nãi chung vµ qu¶n lý s¶n xuÊt, qu¶n lý gi¸ thµnh nãi riªng.

Muèn qu¶n lý vËt liÖu ®îc chÆt chÏ, doanh nghiÖp cÇn c¶i tiÕn vµ t¨ng cêng c«ng t¸c

qu¶n lý cho phï hîp víi thùc tÕ.

1.1.4.Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu:

Trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp ®ßi hái ph¶i cã nhiÒu

lo¹i nguyªn vËt liÖu, mçi lo¹i vËt liÖu cã c«ng dông kinh tÕ vµ tÝnh n¨ng lý ho¸ kh¸c

nhau. §Ó thuËn tiÖn cho c«ng t¸c qu¶n lý vµ h¹ch to¸n ®ßi hái ph¶i ph©n lo¹i nguyªn

vËt liÖu. Ph©n lo¹i nguyªn vËt liÖu lµ viÖc nghiªn cøu, s¾p xÕp chóng theo tõng tiªu

thøc nhÊt ®Þnh nh»m phôc vô cho nhu cÇu qu¶n trÞ doanh nghiÖp.

- C¨n cø vµo néi dung kinh tÕ vµ yªu cÇu kÕ to¸n qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp

s¶n xuÊt kinh doanh, vËt liÖu ®îc chia thµnh c¸c lo¹i sau:

+ Nguyªn vËt liÖu chÝnh (Bao gåm c¶ nöa thµnh phÈm mua ngoµi):§èi víi c¸c

doanh nghiÖp s¶n xuÊt, nguyªn vËt liÖu chÝnh lµ ®èi tîng chñ yÕu cÊu thµnh nªn thùc

6

thÓ s¶n phÈm nh: t«n, ®ång, s¾t, thÐp trong c¸c doanh nghiÖp chÕ t¹o m¸y, c¬ khÝ, x©y

dùng c¬ b¶n; b«ng, sîi trong c¸c doanh nghiÖp dÖt v¶i, trong c¸c xÝ nghiÖp may... §èi

víi nöa thµnh phÈm mua ngoµi víi môc ®Ých tiÕp tôc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm , vÝ

dô nh: sîi mua ngoµi trong c¸c doanh nghiÖp dÖt còng ®îc coi lµ nguyªn vËt liÖu chÝnh.

+ Nguyªn vËt liÖu phô: Lµ c¸c lo¹i vËt liÖu ®îc sö dông ®Ó lµm t¨ng chÊt lîng

s¶n phÈm, hoµn chØnh s¶n phÈm hoÆc phôc vô cho c«ng viÖc qu¶n lý s¶n xuÊt, bao gãi

s¶n phÈm...

+ Nhiªn liÖu: lµ c¸c chÊt dïng ®Ó t¹o ra n¨ng lîng cung cÊp nhiÖt lîng cho qu¸

tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh nh h¬i ®èt, dÇu, khÝ nÐn, x¨ng,... Nhiªn liÖu thùc chÊt lµ mét

lo¹i vËt liÖu phô ®îc t¸ch ra thµnh mét nhãm riªng do vai trß quan träng cña nã vµ ®Ó

nh»m môc ®Ých dÔ qu¶n lý vµ h¹ch to¸n h¬n. Dùa vµo t¸c dông cña nhiªn liÖu trong

qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cã thÓ chia nhiªn liÖu thµnh nh÷ng nhãm sau:

. Nhiªn liÖu dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt.

. Nhiªn liÖu sö dông cho m¸y mãc thiÕt bÞ.

+ Phô tïng thay thÕ: Bao gåm c¸c lo¹i phô tïng, chi tiÕt ®Ó thay thÕ söa ch÷a

m¸y mãc, thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ph¬ng tiÖn vËn t¶i...

+ ThiÕt bÞ x©y dùng c¬ b¶n: Bao gåm c¸c lo¹i thiÕt bÞ, ph¬ng tiÖn sö dông cho

c«ng viÖc x©y dùng c¬ b¶n (c¶ thiÕt bÞ cÇn l¾p, kh«ng cÇn l¾p, c«ng cô, khÝ cô vµ vËt

kÕt cÊu dïng ®Ó l¾p ®Æt vµo c¸c c«ng tr×nh x©y dùng c¬ b¶n).

+ VËt liÖu kh¸c: lµ nh÷ng vËt liÖu trong doanh nghiÖp ngoµi nh÷ng vËt liÖu kÓ

trªn nh: v¶i vôn, ph«i c¾t,...

Tuú thuéc vµo yªu cÇu qu¶n lý vµ h¹ch to¸n chi tiÕt, cô thÓ cña tõng lo¹i h×nh

doanh nghiÖp mµ trong tõng lo¹i vËt liÖu nªu trªn l¹i ®îc chia thµnh tõng nhãm, tõng

thø, quy c¸ch... ViÖc ph©n lo¹i cÇn thµnh lËp sæ danh ®iÓm cho tõng thø vËt liÖu trong

®ã mçi nhãm vËt liÖu ®îc sö dông mét ký hiÖu riªng thay tªn gäi, nh·n hiÖu, quy c¸ch.

- C¨n cø vµo nguån nhËp, nguyªn vËt liÖu ®îc chia thµnh:

+ Nguyªn vËt liÖu mua ngoµi:thu mua tõ thÞ trêng trong níc, hoÆc nhËp khÈu.

+ Nguyªn vËt liÖu tù gia c«ng chÕ biÕn.

+ Nguyªn vËt liÖu nhËn gãp vèn liªn doanh...

7

- C¨n cø vµo môc ®Ých vµ n¬i sö dông nguyªn vËt liÖu th× toµn bé nguyªn vËt

liÖu cña doanh nghiÖp ®îc chia thµnh :

+ Nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp dïng cho s¶n xuÊt.

+ Nguyªn vËt liÖu dïng cho c¸c nhu cÇu kh¸c nh qu¶n lý ph©n xëng, qu¶n lý

doanh nghiÖp, tiªu thô s¶n phÈm...

1.1.5.§¸nh gi¸ nguyªn vËt liÖu

§¸nh gi¸ vËt liÖu lµ dïng thíc ®o tiÒn tÖ ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ trÞ cña chóng theo

nh÷ng nguyªn t¾c nhÊt ®Þnh. Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh kÕ to¸n nhËp, xuÊt, tån kho vËt

liÖu trong doanh nghiÖp ph¶i ®îc ph¶n ¸nh theo gi¸ thùc tÕ (bao gåm gi¸ mua céng víi

chi phÝ thu mua, vËn chuyÓn). Song do ®Æc ®iÓm cña vËt liÖu cã nhiÒu chñng lo¹i, nhiÒu

thø mµ l¹i thêng xuyªn biÕn ®éng trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, ®Ó ®¬n gi¶n vµ gi¶m bít

khèi lîng tÝnh to¸n, ghi chÐp hµng ngµy th× kÕ to¸n vËt liÖu trong mét sè doanh nghiÖp

cã thÓ sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó h¹ch to¸n vËt liÖu.

1.1.5.1.§¸nh gi¸ vËt liÖu theo gi¸ thùc tÕ:

a) Gi¸ thùc tÕ nhËp kho:

Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt, vËt liÖu ®îc nhËp tõ nhiÒu nguån kh¸c nhau

nªn gi¸ thùc tÕ cña chóng còng kh¸c nhau. VÒ nguyªn t¾c, gi¸ vËt liÖu nhËp kho ®îc

x¸c ®Þnh theo gi¸ thùc tÕ bao gåm toµn bé chi phÝ h×nh thµnh vËt liÖu ®ã cho ®Õn lóc

nhËp kho. Tuú theo tõng nguån nhËp mµ gi¸ thùc tÕ cña vËt liÖu ®îc x¸c ®Þnh cô thÓ

nh sau :

- §èi víi nguyªn vËt liÖu mua ngoµi:

Gi¸ thùc tÕ Gi¸ mua ThuÕ nhËp Chi phÝ C¸c kho¶n

nguyªn vËt = ghi trªn + khÈu + thu - gi¶m trõ

liÖu nhËp kho ho¸ ®¬n (nÕu cã) mua (nÕu cã)

Trong ®ã gi¸ mua ghi trªn ho¸ ®¬n cña ngêi b¸n lµ gi¸ cha tÝnh thuÕ gi¸ trÞ

gia t¨ng nÕu doanh nghiÖp tÝnh thuÕ theo ph¬ng ph¸p khÊu trõ. NÕu doanh nghiÖp tÝnh

8

thuÕ theo ph¬ng ph¸p trùc tiÕp th× gi¸ mua lµ gi¸ ®· tÝnh thuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng.

- §èi víi nguyªn vËt liÖu do doanh nghiÖp tù gia c«ng chÕ biÕn:

- §èi víi nguyªn vËt liÖu thuª ngoµi gia c«ng chÕ biÕn :

- §èi víi nguyªn vËt liÖu nhËn vèn gãp liªn doanh hoÆc cæ phÇn:

- §èi víi nguyªn vËt liÖu do nhµ níc cÊp hoÆc cÊp trªn cÊp hoÆc ®îc tÆng:

- §èi víi phÕ liÖu thu håi:

Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu nhËp kho = Gi¸ íc tÝnh

b) Gi¸ thùc tÕ xuÊt kho:

VËt liÖu trong doanh nghiÖp ®îc thu mua nhËp kho tõ nhiÒu nguån kh¸c

nhau, do vËy gi¸ thùc tÕ cña tõng ®ît nhËp kho còng kh«ng hoµn toµn gièng nhau. Nªn

khi xuÊt kho kÕ to¸n ph¶i tÝnh to¸n chÝnh x¸c, x¸c ®Þnh ®îc gi¸ thùc tÕ xuÊt kho cho

tõng ®èi tîng sö dông theo ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thùc tÕ xuÊt kho ®· ®¨ng ký ¸p dông

cho c¶ niªn ®é kÕ to¸n.

§Ó tÝnh trÞ gi¸ thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu xuÊt kho, c¸c doanh nghiÖp cã thÓ ¸p

dông mét trong c¸c ph¬ng ph¸p sau:

• Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn:

Gi¸ thùc tÕ nguyªn

vËt liÖu nhËp kho

=

Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu

xuÊt gia c«ng chÕ biÕn

+

Chi phÝ

cã liªn quan

Gi¸ thùc tÕ nguyªn

vËt liÖu nhËp kho

=

Gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt

liÖu xuÊt chÕ biÕn

+

Chi phÝ

cã liªn quan

Gi¸ thùc tÕ nguyªn

vËt liÖu nhËp kho

=

Gi¸ do c¸c bªn tham

gia x¸c ®Þnh

+

Chi phÝ tiÕp nhËn

(nÕu cã)

Gi¸ thùc tÕ

nguyªn vËt liÖu

nhËp kho

=

Gi¸ thÞ trêng t¬ng ®¬ng (hoÆc

gi¸ NVL ghi trªn biªn b¶n bµn

giao)

+

Chi phÝ

tiÕp nhËn

(nÕu cã)

9

Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trong kú dîc tÝnh

theo gi¸ trÞ b×nh qu©n. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc chia thµnh ba lo¹i:

+ Gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú.

+Gi¸ b×nh qu©n tõng lÇn nhËp.

+Gi¸ b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷.

TrÞ gi¸ nguyªn vËt

liÖu xuÊt dïng =

Sè lîng nguyªn vËt

liÖu xuÊt dïng

X

§¬n gi¸ thùc tÕ

b×nh qu©n

Trong ®ã:

§¬n gi¸ b×nh qu©n

tån ®Çu kú

=

Gi¸ trÞ thùc tÕ tån ®Çu kú

Sè lîng tån ®Çu kú

§¬n gi¸ b×nh

qu©n tõng lÇn nhËp

=

Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Gi¸ trÞ thùc tÕ lÇn

nhËp kÕ tiÕp

Sè lîng vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Sè lîng vËt liÖu

nhËp kÕ tiÕp

§¬n gi¸ b×nh

qu©n c¶ kú dù tr÷

=

Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Gi¸ trÞ thùc tÕ vËt liÖu

nhËp trong kú

Sè lîng vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Sè lîng vËt liÖu

nhËp trong kú

Ph¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n tån ®Çu kú tuy ®¬n gi¶n, ph¶n ¸nh kÞp thêi t×nh h×nh

biÕn ®éng nguyªn vËt liÖu trong kú. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy kh«ng chÝnh x¸c v×

kh«ng tÝnh ®Õn sù biÕn ®éng gi¸ c¶ nguyªn vËt liÖu trong kú.

Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ cã u ®iÓm lµ ®¬n gi¶n, dÔ lµm nhng møc ®é

chÝnh x¸c kh«ng cao. H¬n n÷a c«ng viÖc tÝnh to¸n tËp trung vµo cuèi th¸ng, g©y ¶nh h￾ëng ®Õn c«ng t¸c quyÕt to¸n.

10

Ph¬ng ph¸p gi¸ b×nh qu©n tõng lÇn nhËp kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña hai ph-

¬ng ph¸p trªn, võa chÝnh x¸c võa cËp nhËt. Nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ tèn nhiÒu

c«ng søc, tÝnh to¸n phøc t¹p.

• Ph¬ng ph¸p nhËp tríc xuÊt tríc (FiFo):

Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¶ thiÕt r»ng sè vËt liÖu nµo nhËp tríc th× xuÊt tríc, xuÊt hÕt

sè nhËp tríc míi xuÊt ®Õn sè nhËp sau theo gi¸ thùc tÕ cña tõng sè hµng xuÊt. Nãi c¸ch

kh¸c, c¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy lµ gi¸ thùc tÕ cña nguyªn vËt liÖu mua tríc sÏ ®îc

dïng lµm gi¸ ®Ó tÝnh gi¸ thùc tÕ vËt liÖu xuÊt tríc vµ nh vËy gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho cuèi

kú sÏ lµ gi¸ thùc tÕ cña sè vËt liÖu mua vµo sau cïng.

• Ph¬ng ph¸p nhËp sau xuÊt tríc (LiFo):

Ngîc l¹i víi ph¬ng ph¸p nhËp tríc xuÊt tríc, ph¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh vËt t

hµng ho¸ xuÊt kho lµ nh÷ng vËt t hµng ho¸ míi mua vµo. Do ®ã vËt t hµng ho¸ tån kho

®Çu kú lµ vËt t hµng ho¸ cò nhÊt. Nh vËy nÕu gi¸ c¶ cã xu híng gi¶m th× vËt liÖu xuÊt

tÝnh theo gi¸ míi sÏ thÊp, gi¸ thµnh s¶n phÈm h¹, tù gi¸ vËt liÖu tån kho cao, møc l·i

trong kú sÏ cao, hµng tån kho cã gi¸ trÞ thÊp, lîi nhuËn trong kú sÏ gi¶m.

• Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh:

Theo ph¬ng ph¸p nµy, c¨n cø vµo sè lîng xuÊt kho vµ ®¬n gi¸ thùc tÕ vËt liÖu nhËp

kho cña tõng lÇn nhËp xuÊt. Cã nghÜa lµ vaatj liÖu nhËp kho theo ®¬n gi¸ nµo th× xuÊt

kho theo ®¬n gi¸ ®ã,kh«ng quan t©m ®Õn nhËp, xuÊt. Ph¬ng ph¸p nµy thêng ¸p dông

®èi víi c¸c lo¹i vËt liÖu cã gi¸ trÞ cao, c¸c lo¹i vËt t ®Æc trng.

1.1.5.2.§¸nh gi¸ vËt liÖu theo gi¸ h¹ch to¸n:

ViÖc dïng gi¸ thùc tÕ ®Ó h¹ch to¸n vËt liÖu thêng ®îc ¸p dông trong c¸c doanh

nghiÖp mµ viÖc xuÊt kho vËt liÖu kh«ng thêng xuyªn hµng ngµy, chñng lo¹i vËt t kh«ng

nhiÒu. §èi víi doanh nghiÖp cã quy m« lín, khèi lîng chñng lo¹i vËt t nhiÒu, gi¸ cña

tõng nguyªn vËt liÖu cã nhiÒu gi¸ kh¸c nhau nªn nÕu ghi chÐp theo gi¸ thùc tÕ th× c«ng

viÖc cña kÕ to¸n rÊt nhiÒu vµ phøc t¹p. Do ®ã, ®Ó ®¬n gi¶n trong c«ng t¸c h¹ch to¸n ng￾êi ta quy ®Þnh trªn tµi kho¶n hµng tån kho ®îc h¹ch to¸n theo gi¸ cè ®Þnh (gi¸ h¹ch

to¸n).

11

Gi¸ h¹ch to¸n lµ gi¸ mµ doanh nghiÖp tù x©y dùng ®Ó h¹ch to¸n trong suèt mét kú

kÕ to¸n trªn tµi kho¶n tån kho. Nhng v× gi¸ h¹ch to¸n chØ lµ gi¸ dïng ®Ó ghi chÐp trªn

sæ kÕ to¸n nªn nã kh«ng cã t¸c dông ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ vËt liÖu tån kho cuèi kú vµ nã

còng kh«ng cã t¸c dông dïng ®Ó x©y dùng gi¸ trÞ vËt liÖu thùc tÕ ®îc sö dông trong qu¸

tr×nh s¶n xuÊt. Do ®ã trong kú, doanh nghiÖp cã thÓ h¹ch to¸n theo gi¸ cè ®Þnh nhng

cuèi kú ph¶i ®iÒu chØnh theo gi¸ thùc tÕ.

Cã thÓ ®¸nh gi¸ vËt liÖu xuÊt dïng theo gi¸ h¹ch to¸n qua c¸c bíc sau:

- Hµng ngµy sö dông gi¸ h¹ch to¸n ®Ó ghi sæ chi tiÕt gi¸ vËt liÖu nhËp xuÊt.

- Cuèi kú, ®iÒu chØnh gi¸ h¹ch to¸n theo trÞ gi¸ thùc tÕ ®Ó cã sè liÖu ghi vµo tµi

kho¶n, sæ tµi kho¶n tæng hîp vµ b¸o c¸o h¹ch to¸n theo c«ng thøc sau:

HÖ sè gi¸

vËt liÖu

=

Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu

nhËp trong kú

Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu

tån ®Çu kú

+

Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu

nhËp trong kú

Khi ®ã:

Gi¸ thùc tÕ vËt liÖu

xuÊt dïng trong kú =

Gi¸ h¹ch to¸n vËt liÖu

xuÊt trong kú X

HÖ sè gi¸

vËt liÖu

Nh vËy, mçi ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ xuÊt kho vËt liÖu nªu trªn ®Òu cã néi dung, nhîc ®iÓm

vµ nh÷ng ®iÒu kiÖn phï hîp nhÊt ®Þnh. Do vËy doanh nghiÖp cÇn c¨n cø vµo ho¹t

®éng s¶n xuÊt kinh doanh, kh¶ n¨ng vµ tr×nh ®é nghiÖp vô kÕ to¸n cña c¸c c¸n bé kÕ

to¸n ®Ó lùa chän vµ ®©ng ký mét trong nh÷ng ph¬ng ph¸p kÕ to¸n tÝnh gi¸ phï hîp.

1.2.C¸c h×nh thøc sæ kÕ to¸n

§Ó tiÕn hµnh ghi chÐp sæ s¸ch vµ x¸c ®Þnh gi¸ trÞ vËt liÖu nhËp, xuÊt, tån kho,kÕ to¸n

nguyªn vËt liÖu cã thÓ ¸p dông mét trong c¸c h×nh thøc ghi sæ kÕ to¸n. Mçi h×nh thøc

cã mét hÖ thèng sæ s¸ch riªng, c¸ch thøc h¹ch to¸n riªng. §Ó vËn dông mét c¸ch cã

hiÖu qu¶, doanh nghiÖp ph¶i c¨n cø vµo tr×nh ®é cña nh©n viªn kÕ to¸n ®Ó lùa chän vµ

¸p dông mét h×nh thøc sæ kÕ to¸n cho phï hîp.

Cã bèn h×nh thøc ghi sæ kÕ to¸n sau:

1.2.1.H×nh thøc NhËt ký- Sæ c¸i

12