Kiến thức bản địa trong quản lý và sử dụng thực vật lâm sản ngoài gỗ của cộng đồng người vân kiều ở thôn là tó, xã húc nghì, huyện đakrông, tỉnh quảng trị

361

KiÕn thøc b¶n ®Þa trong qu¶n lý vμ sö dông

thùc vËt l©m s¶n ngoμi gç cña céng ®ång

ng−êi V©n KiÒu ë th«n lμ tã, x· hóc ngh×,

huyÖn ®a kr«ng, tØnh qu¶ng trÞ

Hμn TuyÕt Mai

Trung t©m Nghiªn cøu Tμi nguyªn vμ M«i tr−êng, §HQGHN

Më ®Çu

Trong nh÷ng n¨m gÇn ®©y, vai trß quan träng cña ng−êi d©n b¶n ®Þa cïng víi kiÕn

thøc trong qu¶n lý vµ b¶o tån tµi nguyªn thiªn nhiªn ngµy cµng ®−îc thõa nhËn nhiÒu h¬n.

KiÕn thøc b¶n ®Þa ®−îc coi lµ hÖ thèng kiÕn thøc cña c¸c d©n téc b¶n ®Þa, hoÆc cña mét

céng ®ång d©n téc (Warren, 1995) tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong tõng hoµn c¶nh cô thÓ víi sù

®ãng gãp cña mäi thµnh viªn trong céng ®ång ë mét vïng ®Þa lý (Luise, 1998). Trªn thÕ

giíi, ®· cã nhiÒu nghiªn cøu vÒ kiÕn thøc b¶n ®Þa trªn nhiÒu lÜnh vùc cña ®êi sèng x· héi. ë

ViÖt Nam, c¸c nghiªn cøu vÒ kiÕn thøc b¶n ®Þa còng ®· b¾t ®Çu ®−îc quan t©m, trong ®ã cã

mét sè liªn quan ®Õn lÜnh vùc qu¶n lý tµi nguyªn rõng. C¸c nhãm céng ®ång ®−îc nghiªn

cøu chñ yÕu lµ c¸c nhãm d©n téc Dao, M−êng, H’mong (MÌo), Tµy, Nïng, Th¸i (ë vïng

nói phÝa B¾c) vµ J’rai, M’n«ng ë T©y Nguyªn hay C¬ Tu ë Thõa Thiªn - HuÕ. C¸c c«ng

tr×nh nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ NguyÔn V¨n Th−êng (2003), Lª ThÞ Diªn (2002), Hoµng

Xu©n Tý (2000), Lª Träng Cóc (1998), Hoµng CÇm (1998), V−¬ng Xu©n T×nh (1998),

NguyÔn ThÞ Quú (1998) vµ cña nhiÒu t¸c gi¶ kh¸c lµ nh÷ng nghiªn cøu cô thÓ vÒ kinh

nghiÖm vµ thùc hµnh b¶n ®Þa, nghiªn cøu vÒ luËt tôc. Nh÷ng nghiªn cøu nµy cho thÊy kiÕn

thøc b¶n ®Þa lµ nguån lùc quan träng ®èi víi b¶o tån vµ ph¸t triÓn nÕu chóng ®−îc ph¸t huy

vµ kÕt hîp sö dông víi c¸c kiÕn thøc khoa häc tiªn tiÕn, phï hîp (Hµn TuyÕt Mai, 2004).

Céng ®ång ng−êi V©n KiÒu ë th«n Lµ Tã, x· Hóc Ngh×, huyÖn §a Kr«ng, Qu¶ng TrÞ

tõ l©u ®êi ®· cã cuéc sèng g¾n bã víi nói rõng. Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay khi mµ diÖn tÝch

®Êt n«ng nghiÖp h¹n hÑp, rõng vµ ®Êt rõng ®−îc Nhµ n−íc qu¶n lý chÆt chÏ h¬n th× cuéc

sèng cña ng−êi d©n ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu khã kh¨n h¬n. VÊn ®Ò bøc b¸ch ®−îc ®Æt ra lµ

lµm thÕ nµo ®Ó ng−êi d©n ®Þa ph−¬ng cã thÓ c¶i thiÖn ®−îc ®êi sèng ®ång thêi tµi nguyªn

rõng ®−îc b¶o vÖ vµ qu¶n lý bÒn v÷ng dùa trªn chÝnh nh÷ng kiÕn thøc cña m×nh, vèn ®−îc

coi nh− mét nguån néi lùc ph¸t triÓn quan träng.