Không gian và thời gian trong ca dao quảng nam (miền biển).

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

******

NGUYỄN THỊ THU KHANH

KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN TRONG CA DAO QUẢNG NAM (MIỀN BIỂN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

1

Đà Nẵng, tháng 5/2015

ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG

TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM

KHOA NGỮ VĂN

******

KHÔNG GIAN VÀ THỜI GIAN TRONG CA DAO QUẢNG NAM (MIỀN BIỂN)

KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC

NGÀNH SƯ PHẠM NGỮ VĂN

Người hướng dẫn:

PGS.TS LÊ ĐỨC LUẬN

Người thực hiện:

NGUYỄN THỊ THU KHANH

(Khóa 2011 - 2015)

2

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng

dẫn của thầy giáo PGS.TS Lê Đức Luận.

Các số liệu trong khóa luận này là hoàn toàn trung thực và chưa hề công bố

trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Nếu có gì sai sót, tôi xin chịu hoàn

toàn trách nhiệm.

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Khanh

LỜI CẢM ƠN

Với tình cảm trân trọng và chân thành tôi xin được bày tỏ lời cảm ơn sâu sắc

tới Trường ĐHSP Đà Nẵng, Khoa Ngữ văn, các cơ quan liên quan đã tạo điều kiện

cho chúng tôi được tham gia, học tập và nghiên cứu. Cảm ơn các quý thầy cô, các

nhà khoa học đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận và quá trình

học. Đặc biệt, tôi xin cảm ơn đến Thầy Lê Đức Luận, người trực tiếp hướng dẫn và

giúp đỡ tôi hoàn thành khóa luận này.

Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận, dù tôi đã rất cố

gắng song chắc chắn không thể tránh những thiếu sót. Vì vậy, rất mong nhận được

ý kiến đóng góp quý báu từ các nhà khoa học, các quý thầy cô và mọi người để

khóa luận được hoàn thiện hơn.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Đà Nẵng, tháng 4 năm 2015

Tác giả

Nguyễn Thị Thu Khanh

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Lí do chọn đề tài......................................................................................................1

2. Lịch sử vấn đề .........................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu..........................................................................4

4. Phương pháp nghiên cứu.........................................................................................4

5. Bố cục khóa luận.....................................................................................................5

PHẦN NỘI DUNG ....................................................................................................6

Chương 1. NHỮNG VẤN ĐỀ CHUNG ..................................................................6

1.1. Quảng Nam đất và người ..................................................................................6

1.1.1. Yếu tố địa lý tự nhiên Quảng Nam ...................................................................6

1.1.2. Lịch sử hình thành và phát triển của cư dân vùng biển ..................................10

1.2. Khái niệm thi pháp và thi pháp ca dao ..........................................................13

1.2.1. Khái niệm thi pháp..........................................................................................13

1.2.2. Khái niệm ca dao.............................................................................................14

1.2.3. Khái niệm thi pháp ca dao...............................................................................15

1.3. Không gian và thời gian trong ca dao ............................................................16

1.3.1. Khái niệm không gian nghệ thuật ...................................................................16

1.3.2. Khái niệm thời gian nghệ thuật.......................................................................17

1.4. Đặc điểm ca dao Quảng Nam..........................................................................17

1.4.1. Đặc điểm về nội dung .....................................................................................17

1.4.2. Đặc điểm về nghệ thuật...................................................................................23

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM KHÔNG GIAN NGHỆ THUẬTTRONG CA DAO

QUẢNG NAM .........................................................................................................28

2.1. Các loại không gian trong ca dao Quảng Nam..............................................28

2.1.1. Không gian vũ trụ, tự nhiên ............................................................................28

2.1.2. Không gian xã hội ...........................................................................................31

2.2. Ý nghĩa biểu đạt của không gian nghệ thuật trong ca dao Quảng Nam.....34

2.2.1. Biểu hiện tình yêu ...........................................................................................34

2.2.2. Biểu hiện sản vật nghề nghiệp ........................................................................38

2.2.3. Biểu hiện những danh lam thắng cảnh và niềm tự hào quê hương.................41

Chương 3. ĐẶC ĐIỂM THỜI GIAN NGHỆ THUẬTTRONG CA DAO

QUẢNG NAM .........................................................................................................46

3.1. Các loại thời gian trong ca dao Quảng Nam .................................................46

3.1.1. Thời gian hiện tại ............................................................................................46

3.1.2. Thời gian quá khứ ...........................................................................................49

3.1.3. Thời gian quá khứ tiếp diễn đến hiện tại.........................................................51

3.1.4. Thời gian tương lai..........................................................................................53

3.2. Ý nghĩa biểu đạt của thời gian nghệ thuật trong ca dao Quảng Nam.........55

3.2.1. Biểu thị thời điểm hoạt động của nhân vật trữ tình.........................................55

3.2.2. Biểu thị tâm trạng của nhân vật trữ tình..........................................................57

3.3. Mối quan hệ giữa không gian và thời gian trong ca dao Quảng Nam ........60

3.3.1. Thời gian hiện tại gắn với không gian sinh hoạt lao động..............................60

3.3.2. Thời gian quá khứ gắn với không gian tình tự và gia đình.............................62

KẾT LUẬN..............................................................................................................65

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................66

1

MỞ ĐẦU

1.Lí do chọn đề tài

Quảng Nam vùng đất ghi nhớ dấu chân đầu tiên của lịch sử trong quá trình

mở rộng bờ cõi của dân tộc Việt Nam. Từ buổi đầu khai hoang, vỡ đất đến khi phát

triển thành một đô thị sầm uất là cả một quá trình lâu dài và nhiều truân chuyên.

Người Quảng Nam từ ngàn đời xưa đã tôi luyện trong bản thân ý chí, nghị lực kiên

cường để có thể sinh tồn và phát triển trên vùng đất thiên nhiên khắc nghiệt. Hành

trang của họ từ ngày vào vùng đất mới có lẽ không có gì khác hơn là nghị lực cứng

cỏi, quật cường, ngang tàng, đặc biệt là tính cách lạc quan, yêu đời, niềm tin vào

một tương lai tươi sáng.

Trải qua sáu trăm năm hình thành và phát triển người Quảng Nam dần dần

tích lũy cho mình một vốn văn hóa dân gian đậm đà bản sắc riêng biệt mà không lẫn

lộn với bất cứ nơi đâu. Có thể khẳng định rằng văn học dân gian là kho tàng lưu giữ

truyền thống văn hóa dân tộc và tính cách con người ngàn đời xưa. Văn học dân

gian xuất phát trong quá trình lao động sản xuất, trong đời sống xã hội, quay quanh

lũy tre làng, người xứ Quảng luôn tự hào về vùng đất “địa linh nhân kiệt”, nhiều

người đỗ đạt công danh, nhiều chiến sĩ cách mạng yêu nước lẫy lừng.

Văn hóa xứ Quảng được hình thành trên tổng thể vùng văn hóa Miền Trung

dựa trên nền tảng văn hóa Sa Huỳnh và nền văn hóa Champa rực rỡ. Văn học dân

gian Quảng Nam tất nhiên vừa mang đầy đủ đặc trưng của loại hình văn hóa dân

gian cả nước nhưng cô đọng lại trong đặc thù văn hóa vùng miền. Loại hình văn học

dân gian Quảng Nam thì vô cùng phong phú bao gồm truyền thuyết, cổ tích, đồng

dao, hò vè, hát hò khoan, đối đáp giao duyên. Đặc biệt một bộ phận không thể thiếu

trong văn học dân gian đó chính là ca dao. Ca dao giữ một vị trí hết sức quan trọng,

góp phần tạo nên diện mạo đặc sắc của văn học dân gian Quảng Nam. Do sự gần

gũi trong lời ăn tiếng nói hằng ngày, dễ đọc, dễ nghi nhớ, thêm vào đó là âm điệu

nhịp nhàng càng làm cho ca dao gần gũi hơn với đời sống người dân.

Đề tài của ca dao da dạng, phong phú, có thể kể đến như đề tài quê hương,

đất nước, hôn nhân, gia đình, lao động sản xuất, tình yêu quê hương đất nước, tình