Khảo sát đặc điểm lâm sàng và hình ảnh học tế bào sàng trán trên ct scan ở bệnh nhân viêm xoang trán

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---o0o---

NGUYỄN HOÀNG PHONG

KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ

HÌNH ẢNH HỌC TẾ BÀO SÀNG TRÁN TRÊN CT SCAN

Ở BỆNH NHÂN VIÊM XOANG TRÁN

CÓ CHỈ ĐỊNH PHẪU THUẬT TẠI BỆNH VIỆN TAI MŨI HỌNG

TP. HỒ CHÍ MINH TỪ NĂM 2020 ĐẾN 2021

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH - NĂM 2021

.

.

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ

ĐẠI HỌC Y DƯỢC TP HỒ CHÍ MINH

-----------------

NGUYỄN HOÀNG PHONG

KHẢO SÁT ĐẶC ĐIỂM LÂM SÀNG VÀ

HÌNH ẢNH HỌC TẾ BÀO SÀNG TRÁN TRÊN CT SCAN

Ở BỆNH NHÂN VIÊM XOANG TRÁN

CÓ CHỈ ĐỊNH PHẪU THUẬT TẠI BỆNH VIỆN TAI MŨI

HỌNG TP. HCM TỪ NĂM 2020 ĐẾN 2021

Ngành: Tai Mũi Họng

Mã số: 8720155

LUẬN VĂN THẠC SĨ Y HỌC

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS.BS. LÊ TRẦN QUANG MINH

THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH – NĂM 2021

.

.

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................i

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .................................................................ii

DANH MỤC CÁC BẢNG ..................................................................................iii

DANH MỤC CÁC HÌNH....................................................................................v

DANH MỤC BIỂU ĐỒ.......................................................................................vi

ĐẶT VẤN ĐỀ.......................................................................................................1

MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ................................................................................3

CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN TÀI LIỆU.............................................................4

1.1. GIẢI PHẪU HỌC XOANG TRÁN.............................................................4

1.1.1. Phôi thai học xoang trán...............................................................................4

1.1.2. Giải phẫu học xoang trán .............................................................................5

1.1.3. Đường dẫn lưu xoang trán ...........................................................................7

1.1.4. Ngách trán ....................................................................................................8

1.1.5. Tế bào Agger Nasi và các tế bào ngách trán................................................8

1.2. ĐẠI CƯƠNG VIÊM XOANG MẠN TÍNH .............................................15

1.2.1. Cơ chế sinh lý bệnh viêm mũi xoang.........................................................16

1.2.3. Nội soi chẩn đoán.......................................................................................17

1.2.4. CT scan mũi xoang.....................................................................................18

1.2.5. Điều trị........................................................................................................21

1.2.6. Sơ lược lịch sử phát triển phẫu thuật nội soi xoang trán ...........................24

1.2.7. Phân loại phẫu thuật nội soi ngách trán và xoang trán ..............................25

1.2.8. Tiên lượng mức độ khó của phẫu thuật dựa trên CT scan.........................26

1.3. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU XOANG TRÁN TRONG VÀ NGOÀI

NƯỚC..................................................................................................................29

1.3.1. Nghiên cứu trong nước...............................................................................29

.

.

1.3.2. Các nghiên cứu ngoài nước........................................................................30

CHƯƠNG 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.............................................33

2.1. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU........................................................................33

2.2. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU....................................................................33

2.2.1. Dân số nghiên cứu......................................................................................33

2.2.2. Cỡ mẫu .......................................................................................................33

2.2.3. Tiêu chuẩn nhận bệnh ................................................................................34

2.2.4. Tiêu chuẩn loại trừ .....................................................................................34

2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU..............................................................34

2.3.1. Phương tiện nghiên cứu .............................................................................34

2.3.2. Các bước tiến hành.....................................................................................35

2.4. PHƯƠNG PHÁP THU THẬP SỐ LIỆU..................................................47

2.4.1. Phương pháp thu thập ................................................................................47

2.4.2. Biến số nghiên cứu.....................................................................................47

2.5. PHƯƠNG PHÁP XỬ LÝ VÀ PHÂN TÍCH SỐ LIỆU............................49

2.6. VẤN ĐỀ Y ĐỨC..........................................................................................50

CHƯƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................51

3.1. Đặc điểm chung nhóm nghiên cứu ............................................................51

3.1.1. Tổng số ngách trán.....................................................................................51

3.1.2. Giới tính .....................................................................................................51

3.1.3. Độ tuổi........................................................................................................52

3.1.4. Địa chỉ địa lý ..............................................................................................52

3.1.5. Tiền căn hút thuốc lá..................................................................................53

3.1.6 Thời gian bệnh ............................................................................................53

3.2. Đặc điểm triệu chứng cơ năng, nội soi, CT Scan, tỉ lệ tế bào Agger nasi,

các tế bào ngách trán .........................................................................................54

.

.

3.2.1. Triệu chứng cơ năng ..................................................................................54

3.2.2. Triệu chứng nội soi ....................................................................................57

3.2.3. Hình ảnh CT scan mũi xoang.....................................................................60

CHƯƠNG 4: BÀN LUẬN .................................................................................72

4.1. Đặc điểm nhóm nghiên cứu........................................................................73

4.2. Triệu chứng lâm sàng, nội soi ....................................................................74

4.2.1. Triệu chứng lâm sàng.................................................................................74

4.2.2. Đặc điểm nội soi mũi xoang ......................................................................77

4.3. Hình ảnh CT Scan.......................................................................................78

4.3.1. Hình ảnh các xoang trên CT Scan mũi xoang............................................78

4.3.2. Chân bám mỏm móc ..................................................................................80

4.3.3. Tỉ lệ các tế bào ngách trán..........................................................................80

KẾT LUẬN.........................................................................................................89

KIẾN NGHỊ........................................................................................................91

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

.

.

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu nêu trong

luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào

khác.

Nguyễn Hoàng Phong

.

.

ii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

AG (Agger nasi) : Tế bào Agger nasi

CRS (Chronic rhinosinusitis) : Viêm mũi xoang mạn tính

CT (Computerized Tomography) : Chụp cắt lớp điện toán

ĐK : Đường kính

DLC : Độ lệch chuẩn

IGS (Image-guided system) : Hệ thống hướng dẫn hình ảnh

LM (Lund-Mackey) : Thang điểm Lund-Mackey

PT : Phẫu thuật

T1 : Tế bào sàng trán loại 1

T2 : Tế bào sàng trán loại 2

T3 : Tế bào sàng trán loại 3

T4 : Tế bào sàng trán loại 4

TB : Tế bào

TP.HCM : Thành phố Hồ Chí Minh

.

.

iii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1. 1: Phân loại giải phẫu các tế bào xoang trán (IFAC) 2016 ....................12

Bảng 1. 2: So sánh phân loại các tế bào ngách trán.............................................14

Bảng 1. 3: Đánh trá tình trạng cải thiện lâm sàng CRS hiện tại ..........................23

Bảng 2. 1: Đánh giá phân độ viêm xoang theo Lund – Kennedy....................... 36

Bảng 2. 2: Chỉ số Lund-Mackay trên CT-scan ....................................................37

Bảng 2. 3: Phân loại tế bào sàng trán...................................................................38

Bảng 2. 4: Bảng biến số .......................................................................................47

Bảng 3. 1: Phân bố xoang trán .............................................................................51

Bảng 3. 2: Tỉ lệ % triệu chứng nhức đầu / nhức vùng trán..................................54

Bảng 3. 3: Tỉ lệ % triệu chứng nghẹt mũi............................................................55

Bảng 3. 4: Tỉ lệ % triệu chứng chảy mũi .............................................................56

Bảng 3. 5: Tỉ lệ % triệu chứng giảm / mất khứu giác..........................................57

Bảng 3. 6: Vị trí polyp mũi qua nội soi................................................................59

Bảng 3. 7: Tỉ lệ % CT Scan các xoang ................................................................60

Bảng 3. 8: Vị trí bám phần cao mỏm móc ...........................................................61

Bảng 3. 9: Tỉ lệ % các tế bào ngách trán..............................................................63

Bảng 3. 10: Thể tích Tế bào Agger nasi ..............................................................64

Bảng 3. 11: Độ dày mỏm trán ..............................................................................65

Bảng 3. 12: Đường kính trước sau lỗ thông xoang trán.......................................66

Bảng 3. 13: Phân loại đường kính trước sau lỗ thông xoang trán .......................67

Bảng 4. 1: Bảng triệu chứng nhức đầu/ nhức vùng trán ......................................76

Bảng 4. 2: Bảng so sánh tỉ lệ các triệu chứng lâm sàng.......................................76

Bảng 4. 3: Bảng so sánh hình ảnh nội soi mũi xoang..........................................77

Bảng 4. 4: Bảng so sánh điểm Lund-Kennedy ....................................................78

.

.

iv

Bảng 4. 5: Bảng so sánh thang điểm CT scan: ....................................................79

Bảng 4. 6: Tỉ lệ tế bào Agger Nasi trong các nghiên cứu....................................82

Bảng 4. 7: Tỉ lệ % các tế bào ngách trán..............................................................83

Bảng 4. 8: So sánh tỉ lệ các TB ngách trán khác với các tác giả khác.................86

Bảng 4. 9: Thể tích Tế bào Agger nasi ................................................................87

Bảng 4. 10: Độ dày mỏm trán ..............................................................................88

.

.

v

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1. 1: Kích thước xoang trán theo lứa tuổi .....................................................5

Hình 1. 2: Ngách trán .............................................................................................6

Hình 1. 3: Hình ảnh CT scan của xoang trán.........................................................7

Hình 1. 4: Tế bào Agger Nasi ...............................................................................9

Hình 1. 5: Hình ảnh tế bào sàng trán theo Bent và Kuhn ....................................10

Hình 1. 6: Tế bào T1 ............................................................................................10

Hình 1. 7: Tế bào T2 ............................................................................................11

Hình 1. 8: Tế bào T3 ............................................................................................11

Hình 1. 9: Tế bào T4 ............................................................................................12

Hình 1. 10: Các kiểu bám tận phần cao mỏm móc theo Stammberger: ..............15

Hình 1. 11: Röntgen và bức chụp X quang bàn tay của vợ ông ..........................19

Hình 1. 12: Hình ảnh của một ngách trán bị viêm...............................................20

Hình 1. 13: Hình ảnh mờ đục trên CT scan ........................................................21

Hình 1. 14: Sơ đồ quản lý bệnh nhân viêm mũi xoang mạn tính ........................22

Hình 1. 15: Phân loại phẫu thuật xoang trán qua nội soi của Draf......................26

Hình 2.1: Sử dụng phần mềm RadiAnt DICOM viewer tái tạo 3 mặt phẳng Axial,

Coronal và Sagital. .............................................................................................. 35

Hình 2. 2: Tế bào Agger Nasi ..............................................................................39

Hình 2. 3: Tế bào sàng trán loại 1........................................................................40

Hình 2. 4: Tế bào sàng trán loại 2........................................................................41

Hình 2. 5: Tế bào sàng trán loại 3........................................................................41

Hình 2. 6: Tế bào sàng trán loại 4........................................................................41

Hình 2. 7: Tế bào trên Agger Nasi.......................................................................42

Hình 2. 8: Tế bào trên Agger Nasi xoang trán.....................................................42

.

.

vi

Hình 2. 9: Tế bào trên bóng sàng .........................................................................43

Hình 2. 10: Tế bào trên bóng sàng xoang trán.....................................................43

Hình 2. 11: Tế bào trên ổ mắt ..............................................................................44

Hình 2. 12: Tế bào vách liên xoang trán ..............................................................44

Hình 2. 13: Xác định thể tích tế bào Agger nasi trên mặt phẳng coronal và sagittal

..............................................................................................................................45

Hình 2. 14: Độ dày mỏm trán trên phim Sagittal.................................................46

Hình 2. 15: Đường kính trước sau lỗ thông xoang trán .......................................46

Hình 3. 1: Dịch mũi trong ở khe mũi giữa phải.................................................. 68

Hình 3. 2: Dịch mũi nhầy đục hốc mũi phải........................................................68

Hình 3. 3: Niêm mạc mũi phù nề, thoái hoá ........................................................69

Hình 3. 4: Polyp khe giữa mũi trái.......................................................................69

Hình 3. 5: Polyp hốc mũi phải .............................................................................70

Hình 3. 6: Tế bào Agger Nasi ..............................................................................70

Hình 3. 7: Tế bào trên Agger Nasi.......................................................................71

Hình 3. 8: Tế bào trên Agger Nasi xoang trán.....................................................71

.

.