Khai thác giá trị của làng nghề khu vực bắc quảng nam nhằm phát triển du lịch cộng đồng

Đ萎IăH窺CăĐÀăN允NG

TR姶云NGăĐ萎I H窺CăS姶ăPH萎M

LÊ NG窺C H一U

KHAI THÁC GIÁ TR卯 LÀNG NGH陰

KHU V衛C B溢C QU謂NG NAM NH稲M PHÁT TRI韻N

DU L卯CH C浦NGăĐ唄NG

LU一NăV;NăTH萎CăSĨ

VI烏T NAM H窺C

ĐƠ N印ng,ăăN<m 2020

Đ萎IăH窺CăĐÀăN允NG

TR姶云NGăĐ萎I H窺CăS姶ăPH萎M

LÊ NG窺C H一U

KHAI THÁC GIÁ TR卯 LÀNG NGH陰

KHU V衛C B溢C QU謂NG NAM NH稲M PHÁT TRI韻N

DU L卯CH C浦NGăĐ唄NG

Chuyên ngành: Việt Nam H丑c

Mã số: 8310630

LU一NăV;NăTH萎CăS┃

NG姶云IăH姶閏NG D郁N KHOA H窺C

TS. Lê Th鵜 Thu Hiền

ĐƠ N印ng,ăăN<mă2020

M影CăL影C

M雲 Đ井U ......................................................................................................................... 1

1. Lý do ch丑năđ隠 tài ........................................................................................................ 1

2. L鵜ch s穎 nghiên c泳u v医năđ隠 ........................................................................................ 2

2.1. Các công trình nghiên cứu về làng nghề và du lịch cộng đồng dựa vào làng

nghề ở Việt Nam ............................................................................................................. 2

2.2. Các công trình nghiên cứu về làng nghề và du lịch cộng đồng dựa vào làng

nghề ở Quảng Nam và Bắc Quảng Nam ....................................................................... 4

3. M映căđíchăvƠănhi羽m v映 nghiên c泳u ........................................................................... 6

3.1. Mục đích nghiên cứu............................................................................................... 6

3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 6

4.ăĐ嘘iăt逢嬰ng và ph衣m vi nghiên c泳u ............................................................................ 6

4.1. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................. 6

4.2. Phạm vi nghiên cứu: ............................................................................................... 7

5. Ngu欝năt逢ăli羽uăvƠăph逢挨ngăphápănghiênăc泳u ............................................................. 7

5.1. Nguồn tư liệu ........................................................................................................... 7

5.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................... 7

6.ăĐóngăgópăc栄aăđ隠 tài ................................................................................................... 8

6.1. Về mặt khoa học ...................................................................................................... 8

6.2. Về mặt thực tiễn ....................................................................................................... 8

7. B嘘 c映c c栄aăđ隠 tài ........................................................................................................ 9

CH姶愛NGă1:C愛ăS雲 LÝ LU一N VÀ T蔚NGăQUANăĐ卯A BÀN NGHIÊN C永U .... 10

1.1.ăC挨ăs荏 lý lu壱n .......................................................................................................... 10

1.1.1. Làng nghề ........................................................................................................... 10

1.1.1.1. Khái niệm làng nghề, làng nghề truyền thống ................................................. 10

1.1.1.2. Vai trò của làng nghề ....................................................................................... 11

1.1.1.3. Các giá trị của làng nghề ................................................................................. 13

1.1.2. Du lịch cộng đồng ở làng nghề .......................................................................... 15

1.1.2.1. Khái niệm du lịch cộng đồng ............................................................................ 15

1.1.2.2. Đặc điểm du lịch cộng đồng ............................................................................. 16

1.1.2.3. Nguyên tắc phát triển du lịch cộng đồng ......................................................... 17

1.2 T鰻ng quan v隠 khu v詠c B逸c Qu違ng Nam .............................................................. 18

1.2.1. Đặc điểm tự nhiên .............................................................................................. 18

1.2.1.1. Vị trí địa lý ........................................................................................................ 18

1.2.1.2. Khí hậu ............................................................................................................. 18

1.2.1.3. Thủy văn ........................................................................................................... 19

1.2.1.4. Địa chất, địa hình ............................................................................................. 19

1.2.2. Lịch sử hình thành và phát triển ....................................................................... 19

1.2.3. Đặc điểm kinh tế - xã hội ................................................................................... 21

1.2.3.1. Đặc điểm kinh tế ............................................................................................... 21

1.2.3.2. Đặc điểm xã hội ................................................................................................ 22

1.2.4. Đặc điểm văn hóa - dân cư ................................................................................ 22

1.3. T鰻ngăquanăđ鵜a bàn nghiên c泳u ............................................................................ 24

1.3.1. Khái quát về làng nghề ở vùng Bắc Quảng Nam ............................................. 24

3.1.2. Khái quát một số làng nghề tiêu biểu thuộc vùng Bắc Quảng Nam ................ 26

3.1.2.1. Làng gốm Thanh Hà ......................................................................................... 26

3.1.2.2. Làng chiếu Bàn Thạch ...................................................................................... 26

3.1.2.3. Làng trống Lâm Yên ......................................................................................... 27

CH姶愛NGă2:ăTH衛C TR萎NG KHAI THÁC CÁC GIÁ TR卯 LÀNG NGH陰 KHU

V衛C B溢C QU謂NG NAM VÀO PHÁT TRI韻N DU L卯CH C浦NG Đ唄NG .......... 29

2.1. Giá tr鵜 các làng ngh隠 khu v詠c B逸c Qu違ng Nam ................................................ 29

2.1.1. Sản phẩm làng nghề ........................................................................................... 29

2.1.2. Quy trình sản xuất .............................................................................................. 31

2.1.3. Hệ thống các di tích lịch sử, văn hóa ................................................................ 34

2.1.4. Phong tục, tập quán, lễ hội, ẩm thực ................................................................. 36

2.1.5. Cảnh quan truyền thống của các làng nghề ..................................................... 38

2.2. Th詠c tr衣ng khai thác giá tr鵜 các làng ngh隠 khu v詠c B逸c Qu違ng Nam vào phát

tri吋n du l鵜ch c瓜ngăđ欝ng. ............................................................................................... 39

2.2.1. Công tác quy hoạch, đầu tư cơ sở hạ tầng nhằm khai thác các giá trị làng

nghề ............................................................................................................................... 40

2.2.2. Công tác quảng bá các giá trị làng nghề ........................................................... 42

2.2.3. Công tác khôi phục các giá trị làng nghề nhằm phục vụ du lịch .................... 44

2.2.4. Lượng khách và doanh thu từ du lịch làng nghề ............................................. 46

2.2.5. Thực trạng về sự tham gia của người dân địa phương vào phát triển du lịch

cộng đồng tại các làng nghề ......................................................................................... 48

2.2.6. Thực trạng về việc đưa các giá trị làng nghề vào các tour, tuyến du lịch ....... 50

2.3. Nh壱năxét,ăđánhăgiáăchung .................................................................................... 52

2.3.1. Điểm mạnh .......................................................................................................... 52

2.3.2. Điểm yếu.............................................................................................................. 52

2.4.3. Cơ hội .................................................................................................................. 53

2.3.4. Thách thức .......................................................................................................... 54

CH姶愛NGă3:ăGI謂I PHÁP NH稲M KHAI THÁC CÁC GIÁ TR卯 C曳A LÀNG

NGH陰 VÀO PHÁT TRI韻N DU L卯CH C浦NGăĐ唄NG 雲 B溢C QU謂NG NAM ... 56

3.1. C荏 s荏 xây d詠ng gi違i pháp .................................................................................... 56

3.1.1. Quy hoạch tổng thể để phát triển du lịch vùng Trung Bộ và Quảng Nam đến

năm 2020, tầm nhìn đến 2030 ...................................................................................... 56

3.1.2. Định hướng phát triển làng nghề và du lịch làng nghề của tỉnh Quảng Nam

và các huyện thuộc khu vực Bắc Quảng Nam ............................................................ 57

3.1.3. Một số mô hình phát triển du lịch cộng đồng ở làng nghề tại một số địa

phương ở Việt Nam ...................................................................................................... 59

3.1.4. Những thuận lợi và khó khăn trong việc khai thác các giá trị làng nghề nhằm

phát triển du lịch cộng đồng ở Bắc Quảng Nam hiện nay ......................................... 61

3.2.ăĐ隠 xu医t m瓜t s嘘 gi違i pháp nh茨m khai thác hi羽u qu違 giá tr鵜 làng ngh隠 khu v詠c

B逸c Qu違ng Nam vào phát tri吋n du l鵜ch c瓜ngăđ欝ng ................................................... 63

3.2.1. Giải pháp cơ chế, chính sách gắn với khai thác các giá trị làng nghề ............ 63

3.2.2. Giải pháp bảo tồn các giá trị làng nghề ............................................................ 64

3.2.3. Giải pháp về vốn đầu tư ..................................................................................... 67

3.2.4. Giải pháp xúc tiến, quảng bá ............................................................................. 68

3.2.5. Đa dạng hóa sản phẩm du lịch gắn với các giá trị làng nghề .......................... 69

3.2.6. Giải pháp liên kết, hợp tác trong khai thác giá trị làng nghề .......................... 71

3.2.7. Giải pháp về nâng cao năng lực cộng đồng tại làng nghề trong phát triển du

lịch ................................................................................................................................. 72

K蔭T LU一N .................................................................................................................. 75

TÀI LI烏U THAM KH謂O ........................................................................................... 78

PH影 L影C ..................................................................................................................... 84

1. Làng g嘘m Thanh Hà ............................................................................................... 85

2. Làng chi院u Bàn Th衣ch ............................................................................................ 89

3. Làng tr嘘ng Lâm Yên ............................................................................................... 93

DANH M影C CÁC B謂NG BI韻U

S嘘 hi羽u

b違ng

Tên b違ng Trang

1.1 Các làng nghề tiêu biểu 荏 khu vực Bắc Qu違ng Nam 30

2.1 Các s違n ph育măđặcătr逢ngăc栄a m瓜t số làng nghề tiêu biểu 荏

khu vực Bắc Qu違ng Nam

36

2.2 L逢ợt khách tham quan và doanh thu c栄a làng gốm Thanh

Hàăgiaiăđo衣n 2015 ậ 2018

57

2.3 M瓜t số tour du l鵜ch làng nghề tiêu biểu t衣i khu vực Bắc

Qu違ng Nam

61

DANH M影C CÁC CH頴 VI蔭T T溢T

CNH,ăHĐH Công nghiệp hóa, hiệnăđ衣i hóa

CĐĐP C瓜ngăđồngăđ鵜aăph逢ơng

DLCĐ Du l鵜ch c瓜ngăđồng

HTX Hợp tác xã

HDV H逢噂ng d磯n viên

KHXH và NV Khoa h丑c xã h瓜iăvàănhânăv<n

NXB Nhà xu医t b違n

THPT Trung h丑c phổ thông

THCS Trung h丑căcơăs荏

UBND 曳y ban nhân dân

VHTT & DL V<năhóaăthể thao và du l鵜ch

VHTT & TTTH V<năhóaăthể thao và truyền thanh truyền hình

1

M雲 Đ井U

1. Lý do ch丑năđ隠 tài

ViệtăNamănơiăcóănhiều làng nghề làm ra các s違n ph育m th栄 công mỹ nghệ đ瓜c

đáo,ăkhôngănhữngăđápăứng nhu cầu trong sinh ho衣t hằng ngày mà còn tr荏 thành các tác

ph育m nghệ thu壱t,ămangăđ壱mătínhănhânăv<n,ăb違n sắcăv<năhóaădânăt瓜c và là s違n ph育m du

l鵜chăđặcătr逢ngăc栄a mỗi làng nghề. Phần l噂n làng nghề đều có c違nhăquanănênăthơ,ăgiàuă

ch医t trữ tình, v噂iănétăđặcătr逢ngălàăcâyăđa,ăbếnăn逢噂c,ăđình,ăchùa,ăđền, miếu gắn liền v噂i

các sinh ho衣tăv<năhóa,ălễ h瓜i dân gian. Vì v壱y, tham quan làng nghề Việt Nam không

chỉ làăcơăh瓜iăđể duăkháchăđ逢ợc khám phá, tìm hiểu quy trình kỹ thu壱t c栄a nghề mà còn

đ逢ợc thâm nh壱p cu瓜c sống c瓜ngăđồng v噂i những phong t映c, t壱p quán và các nghi thức

ph逢運ng, h瓜i riêng c栄a nềnăv<năminhănôngănghiệpălúaăn逢噂c. Các làng nghề Việt Nam

đưăthực sự mangăđến cho duăkháchătrongăvàăngoàiăn逢噂c nhữngăphútăgiâyăth逢ătháiăvàă

hiểuăhơnăvề cu瓜c sống c栄aăng逢運i nông dân Việt.

Trên d違iăđ医t miền Trung nói chung và tỉnh Qu違ng Nam nói riêng có thể nói làng

nghề đóngăm瓜t vai trò quan tr丑ng trong cu瓜c sốngăng逢運i dân. Không chỉ dừng l衣i 荏 giá

tr鵜 sinh kế, làng nghề cònămangătrongăđóănhững giá tr鵜 l鵜ch sử và c違 nét ứng xử c栄a con

ng逢運i v噂iămôiătr逢運ng tự nhiên và xã h瓜i. Giữ gìnăvàăphátăhuyăv<năhóaălàngănghề vì thế,

tr荏 thành m瓜t việc cần thiết và c医p bách. V噂i thế m衣nh về du l鵜ch, tỉnh Qu違ngăNamăđưă

vàăđangătừngăb逢噂căđ逢aăcácălàngănghề vào ho衣tăđ瓜ng du l鵜chăđể góp phần qu違ng bá các

giá tr鵜 làng nghề truyền thốngăđến v噂i b衣n bè quốc tế màătrongăđóăm衣nh mẽ hơnăđóălàă

khu vực Bắc Qu違ng Nam. Do lợi thế về v鵜 trí Bắc Qu違ng Nam nằm ngay bên c衣nh H瓜i

An là m瓜t trung tâm du l鵜ch l噂n c栄a vùng và c栄a c違 n逢噂c nên việcăđ逢aăcácălàngănghề

vào ho衣tăđ瓜ng du l鵜chăđ逢ợcăđ育y m衣nhăhơn.ăĐâyăcũngăchínhălàăcơăh瓜iăđể c瓜ngăđồng

ng逢運iădânăđ鵜aăph逢ơngăđ逢ợc qu違ng bá các giá tr鵜 làng nghề quêăh逢ơng.ă

Choăđến nay, Bắc Qu違ng Nam v磯năđangăđ衣tăđ逢ợc những thành tựu vững chắc

dựa trên việc khai thác tài nguyên vốnăcóăđiăđầu là làng gốm Thanh Hà. Tuy nhiên,

trong m瓜t th運i gian dài, s違n ph育m du l鵜ch c栄a vùng v磯n ch栄 yếuăđ逢ợc khai thác từ tài

nguyên thu瓜c nhóm di tích l鵜ch sử, v<nă hóaă hayă nhómă thu瓜c tài nguyên tự nhiên.

Nhiều làng nghề truyền thống có l鵜ch sử lâuăđ運i và giá tr鵜 v<năhóaăcaoăchỉ m噂i dừng l衣i

荏 tham quan du l鵜ch thuầnătúy,ăch逢aătổ chức, xây dựng mô hình du l鵜ch dựa vào c瓜ng

đồng c映 thể nh逢ălàngăchiếu Bàn Th衣ch hay làngăđúcăđồngăPh逢噂c Kiều.ăĐiều này d磯n

đến nhiều giá tr鵜 làng nghề khôngăđ逢ợc khai thác triệtăđể. Th壱m chí còn m瓜t số làng

nghề v磯năđangăbỏ ngỏ dù tiềmăn<ngăr医t l噂nănh逢ălàngătrống Lâm Yên thu瓜c huyệnăĐaiă

L瓜c, làng nghề bánh tráng Phú Triêm c栄a huyệnăĐiện Bàn. Ngoài ra c瓜ngăđồngăđ鵜a

ph逢ơngănơiăđâyăv磯năch逢aăh逢荏ngăđ逢ợc lợi ích nhiều từ ho衣tăđ瓜ng du l鵜ch nên các ho衣t

đ瓜ng b違o vệ các giá tr鵜 làng nghề v磯năch逢aăđ逢ợcăng逢運i dân th壱t sự xem tr丑ng. Vì thế,

phát triển du l鵜ch c瓜ngăđồng 荏 làng nghề cóăỦăngh┄aăthực tiễn vô cùng to l噂n. Ngoài

m映căđíchăđaăd衣ng hóa s違n ph育m du l鵜ch và gi違i quyết nguồn thu nh壱p cho c瓜ngăđồng

đ鵜aăph逢ơng.ăKhaiăthácăduăl鵜ch dựa vào làng nghề đồngăngh┄aăv噂i việc các giá tr鵜 c栄a

2

làng nghề sẽ đ逢ợc b違o tồn, phát huy và qu違ngăbáăraăbênăngoài.ăĐiều nàyămangăỦăngh┄aă

sâu sắc trong bối c違nh làng nghề truyền thống 荏 Việt Nam nói chung và khu vực Bắc

Qu違ng Nam nói riêng v磯năđangăcóănhững d医u hiệu mai m瓜t và l映i tàn do sự 違nhăh逢荏ng

c栄a quá trình công nghiệp hóa, hiệnăđ衣i hóa.

Xu医t phát từ nhữngălíădoăđó,ătôiăch丑năđề tài: “Khai thác giá trị của làng nghề

truyền thống khu vực Bắc Quảng Nam nhằm phát triển du lịch cộng đồng” để thực

hiện lu壱năv<nătốt nghiệp th衣căs┄ăc栄a mình.

2. L鵜ch s穎 nghiên c泳u v医năđ隠

2.1. Các công trình nghiên cứu về làng nghề và du lịch cộng đồng dựa vào làng

nghề ở Việt Nam

雲 n逢噂c ta, làng nghề và du l鵜ch làng nghề dựa vào c瓜ngăđồngăđ逢ợc coi tr丑ng và

b逢噂căđầu phát triển từ n<mă1990ăv噂i việc tổ chức sự kiệnă“Năm du lịch làng nghề Việt

Nam”.ăVìăv壱y mà ngày càng có nhiều chuyên gia quan tâm và nghiên cứu 荏 l┄nhăvực

này.

Liênăquanăđến v医năđề nghiên cứu c栄a lu壱năv<n,ăđưăcóăr医t nhiều nhà khoa h丑c

nghiên cứu v噂i nhiềuăgócăđ瓜 và cách tiếp c壱năkhácănhau,ăh逢噂ngăđến gi違i quyết nhiều

m映cătiêuăkhácănhauăđối v噂i làng nghề nói chung 荏 ViệtăNamăvàăđ逢ợc chia thành các

nhóm công trình khoa h丑c c映 thể nh逢ăsau:ă

Nhóm các công trình khoa h丑c nghiên c泳u v隠 làng ngh隠 truy隠n th嘘ng 荏 Vi羽t

NamăvƠăcácăđ鵜aăph逢挨ngănóiăchung,ăcóăth吋 k吋 đ院n nh英ng nghiên c泳u tiêu bi吋u:

Tác gi違 Nguyễn Hữu Thông v噂i công trình “Huế nghề và làng nghề thủ công

truyền thống” [59], hay tác gi違 Ph衣măCônăSơnătrongăcuốn “Làng nghề truyền thống

Việt Nam” [54], các tác gi違 Vũă V<nă Nhiên,ă Nguyễn Minh Thắng,ă Đ壱u Xuân Lu壱n

trong công trình “Hỏi đáp về các làng nghề truyền thống Hà Nội” [38]…ăvàănhiều

công trình nghiên cứu khác. Tác gi違 Nguyễn HữuăThôngăđưăch丑n m瓜t số nghề và làng

nghề th栄 công truyền thống 荏 Huế tiêu biểuăđể nghiên cứu, tìm hiểu về l鵜ch sử hình

thànhăcũngănh逢ănhữngăđặcăđiểm riêng có c栄a những làng nghề đó.ăĐây là công trình

góp phần phát triểnăvàăđ逢aăv<năhóaătruyền thống c栄a Huế đến v噂i công chúng. Còn tác

gi違 Ph衣măCônăSơnăl衣i gi噂i thiệu l鵜ch sử hình thành và phát triển c栄a những nghề th栄

công truyền thống tiêu biểuănh逢:ănghề khắc ch衣măđá,ăđúcăđồng thau, gốm sứ, dệt l映a,

thêu,ăsơnămài...vàăm瓜t số làng nghề tiêu biểu 荏 Bắc B瓜, Nam Trung B瓜.

M瓜t công trình tiêu biểu khác nghiên cứu về các làng nghề truyền thống,ăđóălàă

Tôn Th医t Viên trong lu壱n án tiến sỹ “Các giải pháp tài chính thúc đẩy phát triển các

làng nghề trên địa bàn thành phố Đà Nẵng trong giai đoạn hiện nay” [68]ăđưăgi噂i

thiệu về làng nghề và vai trò các gi違iăphápătàiăchínhăđối v噂i việc khôi ph映c, phát triển

làng nghề 荏 thành phố ĐàăNẵng. Từ đó,ăphânătíchăthực tr衣ng sử d映ng các gi違i pháp tài

chínhăđối v噂i việc phát triển làng nghề thành phố ĐàăNẵng.ăTrênăcơăs荏 đóăđề xu医t các

gi違i pháp tài chính khôi ph映c và phát triển làng nghề thành phố ĐàăNẵng.