Kế toán trách nhiệm tại Công ty Cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn - Sông Hinh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC QUY NHƠN

PHAN THỊ BẢO VÂN

KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI CÔNG TY

CỔ PHẦN THỦY ĐIỆN VĨNH SƠN- SÔNG HINH

Chuyên ngành : Kế toán

Mã số : 8340301

Ngƣời hƣớng dẫn: PGS.TS. Đoàn Ngọc Phi Anh

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chƣa từng đƣợc ai công bố

trong bất kì công trình nào khác.

Tác giả luận văn

Phan Thị Bảo Vân

LỜI CẢM ƠN

Qua quá trình nỗ lực phấn đấu học tập và nghiên cứu của bản thân cùng

với sự giúp đỡ tận tình của các thầy, cô giáo Trƣờng ĐH Quy Nhơn và các

bạn bè đồng nghiệp, luận văn thạc sĩ “Kế toán trách nhiệm tại Công ty Cổ

phần Thủy điện Vĩnh Sơn- Sông Hinh” đã đƣợc tác giả hoàn thành.

Để có đƣợc thành quả này, tác giả xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc

tới PGS.TS Đoàn Ngọc Phi Anh đã tận tình hƣớng dẫn, chỉ bảo và cung cấp

các thông tin khoa học cần thiết trong quá trình thực hiện luận văn.

Cuối cùng tác giả xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể các Thầy, Cô

giáo của khoa Kinh tế - Kế toán, Trƣờng Đại học Quy Nhơn, gia đình, bạn bè đã

động viên, tạo mọi điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành luận văn này.

Mặc dù đã hết sức cố gắng nhƣng do hạn chế về thời gian, kiến thức khoa

học và kinh nghiệm thực tế của bản thân tác giả còn ít nên luận văn không thể

tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc ý kiến đóng góp và trao

đổi chân thành giúp tác giả hoàn thiện hơn đề tài của luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Bình Định, ngày tháng 8 năm 2021

Học viên thực hiện

Phan Thị Bảo Vân

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN

LỜI CẢM ƠN

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT

DANH MỤC CÁC BẢNG

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài......................................................................... 1

2. Tổng quan các đề tài đã nghiên cứu có liên quan.................................. 2

3. Mục tiêu nghiên cứu .............................................................................. 5

4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu.......................................................... 6

5. Phƣơng pháp nghiên cứu ....................................................................... 6

6. Ý nghĩa khoa học ................................................................................... 6

7. Kết cấu của đề tài................................................................................... 6

CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TRONG

DOANH NGHIỆP............................................................................................. 8

1.1. Khái quát về kế toán quản trị .................................................................... 8

1.1.1. Khái niệm kế toán quản trị............................................................... 8

1.1.2. Khái quát về hệ thống kiểm soát trong quản lý ............................... 9

1.2. Tổng quát về hệ thống kế toán trách nhiệm.............................................. 9

1.2.1. Bản chất của kế toán trách nhiệm.................................................... 9

1.2.2. Vai trò của kế toán trách nhiệm..................................................... 12

1.2.3. Phân loại kế toán trách nhiệm........................................................ 13

1.2.4. Đối tƣợng sử dụng thông tin kế toán trách nhiệm ......................... 14

1.3. Sự phân cấp quản lý và xác định các trung tâm trách nhiệm.................. 15

1.3.1. Sự phân cấp quản lý....................................................................... 15

1.3.2. Mối quan hệ giữa kế toán trách nhiệm và phân cấp quản lý ......... 19

1.4. Nội dung kế toán trách nhiệm................................................................. 20

1.4.1. Nội dung của các trung tâm trách nhiệm....................................... 20

1.4.2. Tổ chức các trung tâm trách nhiệm................................................ 22

1.4.3. Các chỉ tiêu đánh giá hoạt động trung tâm trách nhiệm ................ 24

1.4.4. Hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm........................................... 31

KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 37

CHƢƠNG 2 THỰC TRẠNG CÔNG TÁC KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM

TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN THỦY ĐIỆN VĨNH SƠN – SÔNG HINH........ 38

2.1. Đặc điểm hoạt động kinh doanh và tổ chức quản lý của Công ty .......... 38

2.1.1. Giới thiệu về Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh........ 38

2.1.2. Lĩnh vực hoạt động kinh doanh của Công ty................................. 39

2.1.3. Mục tiêu hoạt động của Công ty.................................................... 39

2.1.4. Tổ chức quản lý và tổ chức kế toán của Công ty........................... 39

2.2. Thực trạng kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn –

Sông Hinh........................................................................................................ 44

2.2.1. Đặc điểm phân cấp quản lý tại Công ty CP Thủy điện Vĩnh Sơn

– Sông Hinh............................................................................................... 44

2.2.2. Nhận diện các trung tâm trách nhiệm tại Công ty ......................... 48

2.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá các trung tâm trách nhiệm tại Công ty CP

Thủy điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh............................................................. 51

2.2.4. Báo cáo đánh giá thành quả của các trung tâm trách nhiệm tại

Công ty...................................................................................................... 63

2.3. Đánh giá công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty CP Thuỷ điện Vĩnh

Sơn – Sông Hinh ............................................................................................. 70

2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc về vận dụng kế toán trách nhiệm ........... 70

2.3.2. Những tồn tại.................................................................................. 71

KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 73

CHƢƠNG 3 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN KẾ TOÁN TRÁCH NHIỆM TẠI

CÔNG TY CỔ PHẦN THUỶ ĐIỆN VĨNH SƠN – SÔNG HINH................ 74

3.1. Sự cần thiết và yêu cầu phải hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm

tại Công ty CP Thuỷ điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh.......................................... 74

3.2. Một số giải pháp hoàn thiện hệ thống kế toán trách nhiệm tại Công ty

CP Thuỷ điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh............................................................. 75

3.2.1. Tổ chức các trung tâm trách nhiệm theo phân cấp quản lý tại

Công ty CP Thuỷ điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh......................................... 76

3.2.2. Mục tiêu và trách nhiệm của mỗi trung tâm trách nhiệm.............. 77

3.2.3. Hoàn thiện các chỉ tiêu đánh giá thành quả của các trung tâm

trách nhiệm................................................................................................ 79

3.2.4. Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán trách nhiệm ở Công ty........ 86

KẾT LUẬN CHƢƠNG 3................................................................................ 95

KẾT LUẬN..................................................................................................... 96

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................ 97

PHỤ LỤC

QUYẾT ĐỊNH GIAO ĐỀ TÀI LUẬN VĂN THẠC SĨ (bản sao)

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

ATLĐ : An toàn lao động

BHXH : Bảo hiểm xã hội

BHYT : Bảo hiểm y tế

BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp

BKS : Ban kiểm soát

CP : Cổ phần

CCDC : Công cụ dụng cụ

CBCNV : Cán bộ công nhân viên

DN : Doanh nghiệp

DVTV-KT : Dịch vụ tƣ vấn kỹ thuật

ĐTXD : Đầu tƣ xây dựng

GTGT : Giá trị gia tăng

HĐQT : Hội đồng quản trị

KPCĐ : Kinh phí công đoàn

KTTN : Kế toán trách nhiệm

KH-ĐT : Kế hoạch – Đầu tƣ

NVL : Nguyên vật liệu

NVLTT : Nguyên vật liệu trực tiếp

NCTT : Nhân công trực tiếp

NVBP : Nhân viên bộ phận

SXKD : Sản xuất kinh doanh

SCL : Sửa chữa lớn

SCTX : Sửa chữa thƣờng xuyên

SXC : Sản xuất chung

TGĐ : Tổng Giám đốc

TC-KT : Tài chính – Kế toán

TSCĐ : Tài sản cố định

DANH MỤC CÁC BẢNG

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

Bảng 1.1

Báo cáo thành quả quản lý chi phí của các nhà máy sản

xuất

33

Bảng 1.2 Báo cáo thành quả quản lý doanh thu 34

Bảng 1.3 Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận 35

Bảng 1.4 Báo cáo đánh giá thành quả của trung tâm lợi nhuận 36

Bảng 1.5

Tổng hợp chỉ tiêu đánh giá và trách nhiệm của các

trung tâm trách nhiệm trong doanh nghiệp

36

Bảng 2.1

Bảng dự toán kế hoạch sửa chữa thiết bị, công trình

năm 2020 (Phần công trình)

PL.1

Bảng 2.2

Bảng dự toán kế hoạch đầu tƣ phát triển năm 2020

(Phần xây dựng)

53

Bảng 2.3

Bảng dự toán kế hoạch sửa chữa thiết bị, công trình

năm 2020 (Phần thiết bị)

PL.7

Bảng 2.4

Bảng dự toán chi phí mua sắm vật tƣ thiết bị dự phòng

thay thế năm 2020

53

Bảng 2.5 Dự toán chi phí lƣơng cho CBCNV Công ty 57

Bảng 2.6

Dự toán chi phí hoạt động ATLĐ – VSLĐ – PCCN –

Bảo vệ môi trƣờng

59

Bảng 2.7

Dự toán chi phí phòng chống thiên tai và tìm kiếm cứu

nạn năm 2020

61

Bảng 2.8 Kế hoạch sản lƣợng và doanh thu năm 2020 PL.17

Bảng 2.9 Kế hoạch kinh doanh tài chính năm 2020 PL.20

Số hiệu

bảng

Tên bảng Trang

Bảng 2.10

Bảng tổng hợp chi phí vận hành và bảo dƣỡng năm

2020

65

Bảng 2.11 Bảng tổng hợp sản lƣợng sản xuất năm 2020 67

Bảng 2.12 Bảng tổng hợp doanh thu và lợi nhuận năm 2020 68

Bảng 3.1 Bảng đánh giá kết quả thực hiện công việc 85

Bảng 3.2 Dự toán chi phí quản lý trực tiếp năm 2020 87

Bảng 3.3

Bảng dự toán chi phí quản lý cho bộ phận văn phòng

Tháng 12/2020

90

Bảng 3.4

Báo cáo dự toán trung tâm đầu tƣ và lợi nhuận tháng

12/2020

93

Bảng 3.5 Dự toán sản lƣợng điện và doanh thu quý 1/2020 PL.22

Phiếu điều tra khảo sát PL.23

DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ

Số hiệu Tên Sơ đồ Trang

Sơ đồ 1.1 Phân quyền theo chức năng 16

Sơ đồ 1.2 Phân quyền theo sản phẩm 17

Sơ đồ 1.3 Phân quyền theo khu vực 17

Sơ đồ 2.1 Cơ cấu tổ chức quản lý ở Công ty 40

Sơ đồ 2.2 Cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán 43

Sơ đồ 2.3 Trình tự luân chuyển chứng từ 44

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Kế toán trách nhiệm là một trong các công cụ đƣợc đánh giá cao và

không thể thiếu để quản lý doanh nghiệp. Kế toán trách nhiệm xuất phát từ sự

phân quyền trách nhiệm của nhà quản trị. Đặc biệt trong nền kinh tế thị

trƣờng cạnh tranh gay gắt của Việt Nam hiện nay, các doanh nghiệp muốn tồn

tại và phát triển cần phải có những đổi mới tích cực để phù hợp với đặc điểm

hoạt động sản xuất kinh doanh của mỗi doanh nghiệp. Việc đƣa ra những

chính sách đổi mới này phụ thuộc rất nhiều bởi quyết định của các nhà quản

lý. Vì vậy, nhà quản lý cần nắm đƣợc những thông tin nhanh chóng kịp thời

từ các quản lý bộ phận để đƣa ra những quyết sách đúng đắn là một vấn đề

hết sức cần thiết để quản lý doanh nghiệp một cách hiệu quả.

Đối với các doanh nghiệp Việt Nam, kế toán quản trị nói chung và kế

toán trách nhiệm nói riêng là một lĩnh vực vẫn còn khá mới mẻ. Tuy nhiên,

càng ngày kế toán trách nhiệm càng cho thấy đƣợc vai trò và vị trí quan trọng

trong quản lý doanh nghiệp trên thế giới. Một công cụ quản lý đắc lực trong

quá trình quản lý, điều hành và kiểm soát các hoạt động kinh doanh là hệ

thống kế toán quản trị. Trong đó, kế toán trách nhiệm là nội dung cơ bản của

kế toán quản trị, là công cụ để quản lý, giúp nhà quản lý thông qua đó đánh

giá trách nhiệm của từng bộ phận, từng phòng ban, từng chi nhánh… từ đó

phát hiện ra những ƣu điểm cần phát huy và những điểm yếu kém cần đƣợc

khắc phục nhằm xác định trách nhiệm cụ thể của mỗi bộ phận, góp phần nâng

cao hiệu quả hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vì vậy, việc

nghiên cứu và tổ chức vận dụng kế toán trách nhiệm là một yêu cầu cấp thiết

trƣớc những thay đổi và thách thức mới của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.

Công ty Cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn – Sông Hinh tiền thân là Nhà

2

máy Thuỷ điện Vĩnh Sơn trực thuộc Công ty Điện Lực III, đƣợc khởi công

xây dựng vào ngày 15/9/1991. Nhà máy chính thức đƣa vào sản xuất và hoà

lƣới điện quốc gia vào ngày 04/12/1994. Với công suất 66MW và sản lƣợng

điện hàng năm 230 triệu KWh, Nhà máy Thuỷ điện Vĩnh Sơn là nhà máy thuỷ

điện có quy mô lớn đầu tiên ở miền Trung và Tây Nguyên, góp phần giải

quyết nhu cầu về điện cho vùng lõm và ổn định chất lƣợng điện cho hệ thống

điện quốc gia. Trong suốt quá trình hoạt động cho đến nay, Công ty đã và

đang ngày càng hoàn thiện quy trình quản lý phối hợp giữa các phòng ban

cũng nhƣ các bộ phận sản xuất trực tiếp và bộ phận sản xuất gián tiếp tại công

ty nhằm đạt đƣợc tính hiệu quả cao trong sản xuất kinh doanh. Tuy nhiên,

công tác kế toán trách nhiệm tại Công ty chƣa đƣợc thực hiện đầy đủ, chƣa rõ

nét các trung tâm trách nhiệm, chƣa có những báo cáo, những công cụ hữu

hiệu nhằm giám sát và đánh giá trách nhiệm của mỗi bộ phận quản lý.

Bên cạnh đó, hiện chƣa có đề tài nghiên cứu nào liên quan đến kế toán

trách nhiệm tại Công ty. Xuất phát từ những vấn đề nêu trên, tác giả đã chọn

để tài “Kế toán trách nhiệm tại Công ty Cổ phần Thủy điện Vĩnh Sơn –

Sông Hinh” để nghiên cứu cho đề tài luận văn cao học của mình.

2. Tổng quan các đề tài đã nghiên cứu có liên quan

Việc nghiên cứu kế toán trách nhiệm trong thời gian qua đã có nhiều

tác giả trong và ngoài nƣớc đề cập và nghiên cứu. Cụ thể nhƣ:

Tác giả Ahmed Belkaoui (1981) với nghiên cứu “The Relationship

between self – disclosure Style And Attitude to Responsibility accounting” đã

nhấn mạnh yếu tố nhân tố con ngƣời, nhân tố các nhân đóng vai trò quan

trọng trong việc thành công của hệ thống các nhà quản lý phải tự chịu trách

nhiệm về hiệu quả hoạt động của trung tâm.

Nhóm tác giả Nahum Melumad, Dilip Mookherjee, Stefan Reichelstein

(1992) trong nghiên cứu “A theory of responsibility centers” đã trình bày bộ

3

phận quan trọng cấu thành kế toán trách nhiệm đó là các trung tâm. Tác giả

cũng đƣa ra lý thuyết về ba trung tâm trách nhiệm là trung tâm chi phí, trung

tâm lợi nhuận và trung tâm đầu tƣ.

Trong nghiên cứu “Management Accounting” của tác giả Garrison và

Noreen (2008) trình bày về bốn trung tâm trách nhiệm gồm có: Trung tâm chi

phí, trung tâm doanh thu, trung tâm lợi nhuận, trung tâm đầu tƣ.

Theo Mojgan Safa (2012) thông qua công trình “Examining the Role of

Responsibility Accounting in Organization Structure” đã trình bày vai trò của

kế toán trách nhiệm trong cấu trúc tổ chức. Mục đích của kế toán trách nhiệm

là để thiết kế báo cáo và tập hợp chi phí, thể hiện trách nhiệm cá nhân của nhà

quản trị. Chi phí đƣợc tính cho mỗi bộ phận trách nhiệm và nhiệm vụ kiểm

soát tƣơng ứng.

Nhƣ vây, kế toán quản trị nói chung và kế toán trách nhiệm nói riêng là

công cụ quản lý và kiểm soát hiệu quả, chúng đã đƣợc nghiên cứu với nhiều

khía cạnh khác nhau. Trên cơ sở đó, luận văn kế thừa các lý luận về kế toán

trách nhiệm nhƣ khái niệm, bản chất, các nội dung kế toán trách nhiệm.

Kế toán quản trị đƣợc các học giả ở Việt Nam bắt đầu nghiên cứu từ

đầu những năm 1990. Nguyễn Việt (1995) trong Luận án “Vấn đề hoàn thiện

kế toán Việt Nam” đã trình bày phƣơng hƣớng và giải pháp xây dựng hệ

thống kế toán tài chính và kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Việt Nam.

Đây là những vấn đề mang tính sơ khai trong bối cảnh kế toán quản trị bắt

đầu đƣợc nghiên cứu. Do đó, những nội dung về kế toán quản trị đƣợc trình

bày mang tính cơ bản. Phạm Văn Dƣợc (1997) đã nghiên cứu về “Phương

hướng xây dựng nội dung và tổ chức vận dụng kế toán quản trị vào doanh

nghiệp Việt Nam” trong đó so sánh về mặt lý luận sự giống nhau và khác

nhau giữa kế toán quản trị và kế toán tài chính; vai trò, nội dung và các

nghiệp vụ của kế toán quản trị. Tác giả đã có những nghiên cứu cụ thể và đề