Hợp tác Mỹ - Mê Công đầu thế kỷ 21

Nghiên cứu Quốc tế số 2 (89) Các vấn đề Quốc tế

6/2012 111 1 112 6/2012

HỢP TÁC MỸ - MÊ CÔNG ĐẦU THẾ KỶ 21

Ths. Trịnh Thị Hoa - Ths. Nguyễn Huy Dũng*

Tóm tắt

Sông Mê Công dài 4.800 km, là con sông lớn thứ 12 trên thế giới,

bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc) chảy qua các nước Mi￾an-ma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, Việt Nam và đổ ra Biển Đông. Sự

đa dạng sinh học của sông Mê Công chỉ đứng thứ hai sau sông A-ma￾zôn. Tài nguyên lưu vực con sông Mê Công nuôi dưỡng 70 triệu cư dân,

chỉ riêng nguồn cá đã đem lại hơn hai tỉ đô la Mỹ mỗi năm. Trong những

thập kỷ qua, các cường quốc ngoài khu vực cũng như các định chế tài

chính quốc tế đã và đang tăng cường hợp tác trong khu vực này với

nhiều mục đích khác nhau và gần đây nhất là sáng kiến hợp tác của Mỹ

với các nước hạ nguồn Mê Công (LMI). Bài viết này tập trung tìm hiểu

những phát triển gần đây của khuôn khổ hợp tác mới này.

Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng (GMS) và sự can dự của Mỹ

Sông Mê Công dài 4.800 km, là con sông lớn thứ 12 trên thế giới

bắt nguồn từ cao nguyên Tây Tạng (Trung Quốc) chảy qua các nước Mi￾an-ma, Thái Lan, Lào, Cam-pu-chia, Việt Nam và đổ ra Biển Đông. Tổng

* Trịnh Thị Hoa, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh và Nguyễn Huy Dũng,

Trung tâm Phiên dịch Quốc gia, Bộ Ngoại giao.

diện tích toàn lưu vực là 795 km2

, với tổng lượng nước là 475 tỉ m3

. Diện

tích lưu vực của sông Mê Công chảy qua sáu nước: Trung Quốc chiếm

21%, Mi-an-ma 3%, Lào 25%, Thái Lan 23%, Cam-pu-chia 20% và Việt

Nam là 8%. Hạ lưu sông Mê Công được tính từ vùng “Tam giác vàng” là

vùng ranh giới giữa Thái Lan, Mi-an-ma và Lào chiếm tới 77% tổng diện

tích lưu vực. Châu thổ sông Mê Công là vùng ngập lụt tính từ hạ lưu

Kratie (Cam-pu-chia) có diện tích 49.520 km2

, trong đó diện tích châu

thổ thuộc Việt Nam là 39.000 km2

chiếm tới 79%. Lưu lượng Mê Công

tương đương với con sông Mít-xi-xi-pi (Mỹ), giàu phù sa, rất biến thiên

với hai mùa mưa nắng. Với diện tích lưu vực của từng quốc gia, thì tỉ lệ

lượng nước mà sông Mê Công đem lại được chia như sau: Trung Quốc

16%, Mi-an-ma 2%, Lào 35%, Thái Lan 18%, Cam-pu-chia 18%, Việt

Nam 11%. Sự đa dạng sinh học của sông Mê Công chỉ đứng thứ hai sau

sông A-ma-zôn. Tài nguyên lưu vực con sông Mê Công nuôi dưỡng 70

triệu cư dân, chỉ riêng nguồn cá đã đem lại hơn hai tỉ đô la Mỹ mỗi năm.

Trong bối cảnh toàn cầu hóa đang làm gia tăng tính tùy thuộc giữa

các quốc gia, khu vực sông Mê Công cũng nằm trong bối cảnh chung đó.

Nơi đây đang là trọng tâm của các chương trình hợp tác xuyên quốc gia

hiện nay. Đặc biệt, với vị trí chiến lược của khu vực Mê Công, các nước

Mê Công cũng đang trở thành điểm đến của các nước lớn trên thế giới.

Năm 1992, Ngân hàng phát triển Châu Á (ADB) đã đưa ra sáng

kiến Chương trình hợp tác “Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng” (Greater

Mekong Sub-region, GMS). Chương trình Hợp tác GMS là chương trình

hợp tác hoàn chỉnh nhất trong hợp tác Tiểu vùng Mê Công, bao gồm Việt

Nam, Lào, Cam-pu-chia, Thái Lan, Mi-an-ma và tỉnh Vân Nam, tỉnh

Quảng Tây của Trung Quốc. Chương trình GMS ưu tiên phát triển cơ sở

hạ tầng, năng lượng, viễn thông, du lịch, thương mại - đầu tư, phát triển

nguồn nhân lực và môi trường. Hạ tầng giao thông là lĩnh vực ưu tiên

, 6/2012: 111-124.