(Luận Án Tiến Sĩ) Hợp Tác An Ninh – Quốc Phòng Giữa Asean Và Mỹ Giai Đoạn 1991 - 2015.Pdf

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

------------o0o------------

VŨ ĐỨC THO

HỢP TÁC AN NINH – QUỐC PHÒNG

GIỮA ASEAN VÀ MỸ GIAI ĐOẠN 1991 - 2015

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

HÀ NỘI - 2020

VIỆN HÀN LÂM

KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM

HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI

------------o0o------------

VŨ ĐỨC THO

HỢP TÁC AN NINH - QUỐC PHÒNG

GIỮA ASEAN VÀ MỸ GIAI ĐOẠN 1991 - 2015

Chuyên ngành: Lịch sử thế giới

Mã số: 92 29 011

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LỊCH SỬ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TSKH Trần Khánh

HÀ NỘI - 2020

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết

quả và số liệu được nêu trong Luận án là trung thực, khách quan và chưa được công bố

trong bất kỳ công trình nào khác. Nếu có gì sai tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn./.

Tác giả

Vũ Đức Tho

ii

MỤC LỤC

Trang

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................................... i

MỤC LỤC .................................................................................................................. ii

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT................................................................................. iv

DANH MỤC CÁC BẢNG ........................................................................................ vi

MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1

Chương 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI .......... 8

1.1. Những nghiên cứu của các tác giả trong nước và quốc tế .............................. 8

1.2. Nhận xét về tình hình nghiên cứu và những vấn đề đặt ra luận án cần làm rõ ....... 27

Tiểu kết chương 1 .................................................................................................... 28

Chương 2

NHỮNG NHÂN TỐ CƠ BẢN TÁC ĐỘNG ĐẾN HỢP TÁC AN NINH -

QUỐC PHÒNG GIỮA ASEAN VÀ MỸ TỪ SAU NĂM 1991 ........................... 30

2.1. Bối cảnh quốc tế ................................................................................................. 30

2.2. Khái quát quan hệ hợp tác ASEAN - Mỹ trước năm 1991 .......................... 48

2.3. Nhu cầu hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ sau năm

1991 ........................................................................................................................... 52

Tiểu kết chương 2 .................................................................................................... 60

Chương 3

THỰC TRẠNG HỢP TÁC AN NINH - QUỐC PHÒNG GIỮA ASEAN VÀ

MỸ TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2015 ..................................................................... 62

3.1. Cơ chế hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ .......................... 62

3.2. Hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ trên một số vấn đề chủ

yếu ............................................................................................................................. 84

3.3. Hợp tác an ninh - quốc phòng giữa một số nước thành viên ASEAN và Mỹ

................................................................................................................................. 108

Tiểu kết chương 3 .................................................................................................. 121

iii

Chương 4

NHẬN XÉT HỢP TÁC AN NINH - QUỐC PHÒNG GIỮA ASEAN VÀ MỸ

TỪ NĂM 1991 ĐẾN NĂM 2015 .......................................................................... 123

4.1. Đặc điểm hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ .................... 123

4.2. Tác động của quan hệ an ninh - quốc phòng ASEAN - Mỹ ....................... 136

4.3. Một số khuyến nghị cho Việt Nam ............................................................... 144

Tiểu kết chương 4 .................................................................................................. 148

KẾT LUẬN ............................................................................................................ 150

DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ............................. 154

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................. 155

PHỤ LỤC ............................................................................................................... 174

iv

DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT

Chữ tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng việt

AACC

ASEAN Air Chiefs

Conference

Hội nghị Tư lệnh Không quân các

nước ASEAN

ACAMM

ASEAN Chiefs of Army

Multilateral Meeting

Hội nghị Tư lệnh lục quân các nước

ASEAN

ACDFIM

ASEAN Chiefs of Defence

Forces Informal Meeting

Hội nghị không chính thức Tư lệnh

Quốc phòng các nước ASEAN

ADMM

ASEAN Defence Ministers

Meeting

Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các

nước ASEAN

ADMM+

ASEAN Defence Ministers

Meeting Plus

Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các

nước ASEAN mở rộng

ADSOM

ASEAN Defence Senior

Officials Meeting

Hội nghị quan chức Quốc phòng

cấp cao các nước ASEAN

ANCM ASEAN Navy Chiefs Meeting Hội nghị Tư lệnh Hải quân ASEAN

APEC

ASEAN Pacific Economic

Cooperation Forum

Diễn đàn hợp tác kinh tế châu Á -

Thái Bình Dương

APSC

ASEAN Political - Security

Community

Cộng đồng Chính trị - An ninh

ASEAN

ARF ASEAN Regional Forum Diễn đàn khu vực ASEAN

ASC ASEAN Security Community Cộng đồng an ninh ASEAN

ASEAN

Association of Southeast Asia

Nations

Hiệp hội các quốc gia

Đông Nam Á

ASEAN +1 ASEAN Plus One Hội nghị cấp cao ASEAN +1

ASEAN +3 ASEAN Plus Three Hội nghị cấp cao ASEAN+3

ASEM Asia-Europe Meeting Hội nghị Á – Âu

CA-TBD Asia – Pacific Ocean Châu Á - Thái Bình Dương

CA-AĐD Asia - Indian Ocean Châu Á - Ấn Độ Dương

COC

Code of Conduct in the South

China Sea

Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông

DOC

Declaration on Conduct of

Parties in the South China Sea

Tuyên bố về cách ứng xử của các

bên ở Biển Đông

ĐNA South East Asia Đông Nam Á

EAMF Expanded Asean Maritime Diễn đàn Asean mở rộng

v

Forum

EAS East Asia Summit Cấp cao Đông Á

EEC

European Economic

Community

Cộng đồng kinh tế châu Âu

EU European Union Liên minh châu Âu

FPDA

Five Power Defence

Arangements

Hiệp ước phòng thủ năm nước

GMS Greater Mekong Subregion Tiểu vùng sông Mê Công mở rộng

NATO

Nort Atlantic Treaty

Organization

Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây

Dương

SEANWFZ

South East Asia Nuclear

Weapon Free Zone

Khu vực Đông Nam Á không vũ khí

hạt nhân

SEATO

Southeast Asia Treaty

Organization

Tổ chức Hiệp ước Đông Nam Á

SOM Senior Officials Meeting

Hội nghị quan chức ngoại giao cấp

cao ASEAN

TAC

Treaty of Amity and

Cooperation

Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác

Đông Nam Á

UNCLOS

1982 United Nations

Convention on the Law of the

Sea

Công ước Liên hợp quốc về Luật

biển năm 1982

TBCN Capitalism Tư bản Chủ nghĩa

XHCN Socialism Xã hội Chủ nghĩa

ZOPFAN

Zone of Peace, Freedom and

Neutrality

Tuyên bố về khu vực hòa bình, tự

do và trung lập

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Viện trợ kinh tế và an ninh của Mỹ cho một số nước ASEAN giai đoạn

2002 - 2005 ............................................................................................................... 96

Bảng 3.2. Viện trợ an ninh của Mỹ cho các nước ASEAN trong năm 2010 và năm

2015 ........................................................................................................................... 96

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Từ đầu thập niên 90 của thế kỷ XX, cuộc tranh đua, đối đầu ý thức hệ chính

trị - tư tưởng và quân sự giữa hai siêu cường Liên Xô và Mỹ đi đến hồi kết. Sự kiện

này đã mở ra xu hướng mới cho đối thoại và hợp tác trên quy mô toàn cầu. Tại khu

vực Đông Nam Á (ĐNA), ASEAN - một tổ chức khu vực đã tranh thủ môi trường

hòa dịu, không ngừng tăng cường liên kết nội khối, mở rộng hợp tác với thế giới

bên ngoài, trong đó có an ninh – quốc phòng nhằm củng cố môi trường an ninh và

phát triển, nâng cao vị thế, vai trò trên trường quốc tế. Sau khi tham gia xử lý thành

công vấn đề Campuchia, ASEAN đã xây dựng nhiều cơ chế, diễn đàn hợp tác chính

trị, an ninh quan trọng nhằm góp phần giải quyết các vấn đề an ninh đang nổi lên ở

khu vực. Tuy nhiên, bên cạnh thành công, ASEAN cũng phải đối mặt với nhiều

thách thức mới về an ninh – quốc phòng. Các vấn đề tranh chấp biển đảo, xung đột

sắc tộc, tôn giáo, chủ nghĩa ly khai, khủng bố và đặc biệt là tham vọng địa chính trị

của các nước lớn khiến cho tình hình an ninh và hợp tác của ĐNA, ASEAN trở nên

phức tạp, khó lường. Nhiều vấn đề bản thân ASEAN và các nước thành viên không

thể tự mình giải quyết, đòi hỏi phải có sự tăng cường phối hợp với các đối tác bên

ngoài, trong đó hợp tác với Mỹ là một ưu tiên quan trọng. Mỹ với tư cách là một

siêu cường kinh tế, chính trị, quân sự hàng đầu thế giới, hợp tác với Mỹ sẽ giúp

ASEAN tranh thủ được sự ủng hộ từ Mỹ và các đồng minh của Mỹ cho quá trình

liên kết nội khối và xây dựng Cộng đồng ASEAN. Mặt khác, quan hệ với Mỹ còn là

cơ hội để ASEAN có được sự bảo đảm an ninh từ Mỹ, tiếp cận nguồn khí tài quân

sự hiện đại của Mỹ và xử lý hiệu quả những vấn đề an ninh phức tạp trong khu vực

từ đó hiện thực hóa chính sách cân bằng lợi ích giữa các nước lớn của ASEAN.

Ở chiều ngược lại, Mỹ có tầm ảnh hưởng to lớn ở ĐNA và khu vực Châu Á –

Thái Bình Dương (CA-TBD) dựa trên lực lượng quân sự hiện hữu và mối quan hệ

đồng minh, đối tác ở khu vực. Sau Chiến tranh Lạnh, Mỹ vẫn duy trì được vai trò siêu

cường số một ở khu vực và trên thế giới. Tuy nhiên, sang đầu thế kỷ XXI, nhất là sau

sự kiện nước Mỹ bị tấn công khủng bố ngày 11/09/2001, uy tín và vị thế của Mỹ ở

khu vực ĐNA bị suy giảm tương đối bởi sự trỗi dậy nhanh chóng của Trung Quốc.

2

Việc Trung Quốc đẩy nhanh hiện đại hóa lực lượng quân đội, tăng cường ảnh hưởng

ở ĐNA, gia tăng yêu sách chủ quyền ở Biển Đông, không ngần ngại lôi kéo, tập hợp

lực lượng ngay cả với các đồng minh của Mỹ ở khu vực đã không chỉ tạo ra sức ép về

an ninh với ASEAN và các nước thành viên mà còn thách thức lợi ích chiến lược của

Mỹ ở khu vực. Trong bối cảnh tình hình an ninh khu vực có sự thay đổi, mô hình an

ninh “trục và nan hoa” chưa đủ mạnh để bảo vệ các lợi ích của Mỹ, nhiều vấn đề an

ninh mới rất phức tạp bản thân Mỹ dù mạnh cũng không thể tự giải quyết mà đòi hỏi

cần có sự phối hợp của nhiều bên, trong khi uy tín và vị thế quốc tế của ASEAN ngày

càng tăng. Vì vậy, tăng cường hợp tác an ninh với ASEAN là một lựa chọn khôn

ngoan để bảo vệ các lợi ích của Mỹ, củng cố vững chắc quan hệ đồng minh, đối tác

và bạn bè ở khu vực. Hợp tác với ASEAN và các nước thành viên còn là cơ hội để

Mỹ triển khai chính sách an ninh - quốc phòng hiệu quả trong khu vực, qua đó tăng

cường khả năng can dự, hiện diện quân sự và tập hợp lực lượng từ đó có thể ngăn

chặn, kiềm chế tiến tới đẩy lùi ảnh hưởng của Trung Quốc ở khu vực và trên thế giới.

Việt Nam là thành viên của tổ chức ASEAN, có vị trí địa chiến lược quan

trọng ở khu vực ĐNA ở cả đất liền và trên biển - nơi tập trung và đan xen lợi ích giữa

các nước lớn. Việt Nam đang đứng trước những cơ hội và thách thức của thời đại,

nhất là tác động từ gia tăng cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung và sự nổi lên của các

vấn đề tranh chấp biển đảo, chạy đua vũ trang. Do đó, việc nhận diện cục diện khu

vực, đánh giá tác động quan hệ an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ để từ đó

đưa ra đối sách phù hợp đang là một yêu cầu cấp bách đối với Việt Nam hiện nay.

Như vậy, đứng trước những vấn đề khoa học cần có lời giải như: Tiến triển

quan hệ hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ sau Chiến tranh Lạnh diễn

ra như thế nào? Nhân tố nào thúc đẩy ASEAN và Mỹ tăng cường hợp tác an ninh -

quốc phòng với nhau? Trọng tâm nội dung và hình thức hợp tác là gì? Tại sao quan

hệ giữa hai thực thể trong thập niên 90 của thế kỷ XX lại có phần chững lại, bước

sang thế kỷ XXI lại trở nên gắn kết hơn? Tác động quan hệ hợp tác đối với khu vực

và Việt Nam? Đây là lý do nghiên cứu sinh chọn đề tài "Hợp tác an ninh - quốc

phòng giữa ASEAN và Mỹ giai đoạn 1991 – 2015" làm luận án tiến sĩ thuộc chuyên

ngành Lịch sử thế giới. Việc nghiên cứu này với mong muốn nhận diện quá trình hợp

tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ, từ đó hiểu được mục tiêu, tầm quan

3

trọng và bản chất của quan hệ ASEAN - Mỹ trên cơ sở đó gợi ý chính sách cho Việt

Nam trong quan hệ ứng xử với các bên liên quan ở những giai đoạn tiếp theo.

2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục đích nghiên cứu

Luận án phân tích, làm rõ tiến trình, nội dung, hình thức hợp tác an ninh -

quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ năm 1991 đến năm 2015. Trên cơ sở đó rút ra

đặc điểm, đánh giá tác động và bản chất của hợp tác an ninh – quốc phòng ASEAN

– Mỹ và đưa ra một số gợi ý chính sách cho Việt Nam.

2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu

Một là, luận án đánh giá những nhân tố cơ bản tác động đến quan hệ hợp tác an

ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ sau Chiến tranh Lạnh trên cơ sở phân tích bối

cảnh tình hình quốc tế, thực trạng thách thức an ninh ở khu vực, lịch sử quan hệ và nhu

cầu lợi ích hợp tác của các bên.

Hai là, luận án nghiên cứu, phân tích tiến trình hợp tác an ninh - quốc phòng

giữa ASEAN và Mỹ trên các mặt, từ cơ chế đến các nội dung và hình thức hợp tác

cả ở cấp độ tổ chức ASEAN và hợp tác của nhiều nước thành viên với Mỹ từ năm

1991 đến năm 2015.

Ba là, luận án đưa ra những nhận xét về đặc điểm, đánh giá tác động quan hệ

hợp tác ASEAN – Mỹ trên các mặt tích cực và hạn chế, từ đó nhận diện bản chất

hợp tác và đưa ra một vài gợi ý chính sách cho Việt Nam.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Luận án nghiên cứu quan hệ hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và

Mỹ giai đoạn từ năm 1991 đến năm 2015, ở đó ASEAN đóng vai trò là một tổ chức

khu vực và Mỹ là một quốc gia có lợi ích an ninh và phát triển gắn chặt với khu vực

ĐNA và tổ chức ASEAN. Tuy nhiên, công trình cũng đề cập đến quan hệ an ninh -

quốc phòng giữa một số nước thành viên ASEAN với Mỹ nhằm góp phần làm rõ

mối quan hệ rộng lớn, đa chiều nhiều tầng nấc giữa ASEAN và Mỹ.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

Phạm vi thời gian: Luận án nghiên cứu tiến trình hợp tác an ninh - quốc phòng

giữa ASEAN và Mỹ từ năm 1991 đến năm 2015 theo ba giai đoạn: 1991 - 2000; 2001

4

- 2008; 2009 - 2015. Tuy nhiên, thời gian trước năm 1991 và sau năm 2015 cũng

được tham khảo nhằm làm rõ nội dung tiến trình hợp tác.

Lý do tác giả chọn mốc thời gian từ năm 1991 đến năm 2015 và chia thành ba

giai đoạn vì: Giai đoạn (1991 - 2000) là mốc thời gian 10 năm đầu sau Chiến tranh

Lạnh, thời điểm ASEAN và Mỹ có nhiều điều chỉnh chiến lược trong chính sách khu

vực. Phía Mỹ, từ sau năm 1991, sau khi không còn mối lo ngại đáng kể từ đe dọa của

chủ nghĩa cộng sản, ASEAN không còn dành được một trong những ưu tiên trong

chính sách của Mỹ như trước đó. Về phía ASEAN, năm 1991 cũng là thời điểm

ASEAN cơ bản giải quyết xong vấn đề Campuchia và đẩy mạnh liên kết nội khối.

Đây là giai đoạn ASEAN mong muốn độc lập hơn với Mỹ và chủ động xây dựng các

thể chế hợp tác an ninh đa phương ở khu vực, tăng cường hợp tác với các đối tác.

Giai đoạn (2001 - 2008) đánh dấu bước phát triển mới về chất trong quan hệ an ninh

– quốc phòng giữa ASEAN - Mỹ sau sự kiện ngày 11/09/2001. Để tăng cường ảnh

hưởng và tìm kiếm sự ủng hộ trong cuộc chiến chống khủng bố quốc tế ở khu vực,

Mỹ đã tăng cường hợp tác an ninh với ASEAN. Về phía ASEAN, đây là giai đoạn

ASEAN cần sự ủng hộ của Mỹ trong quá trình xây dựng khối và giải quyết những

thách thức an ninh mới nổi, trong đó có vấn đề chống khủng bố và tranh chấp chủ

quyền ở Biển Đông. Giai đoạn (2009 - 2015) đánh dấu bước tiến có tính đột phá

trong quan hệ an ninh – quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ, nguyên nhân cơ bản là do

sức ép an ninh từ phía Trung Quốc trỗi dậy, trong đó có yêu sách, tham vọng quá

mức về chủ quyền ở Biển Đông. Năm 2009 là thời điểm Trung Quốc đưa ra yêu sách

"đường lưỡi bò" và gửi Công hàm lên Liên Hợp Quốc đẩy tranh chấp chủ quyền trên

Biển Đông lên một nấc thang mới. Năm 2009 là năm Mỹ ký tham gia vào Hiệp ước

Thân thiện và Hợp Tác (TAC) với ASEAN, đây cũng là giai đoạn Mỹ triển khai

chính sách "xoay trục" chuyển trọng tâm sang khu vực CA - TBD, và ĐNA được xác

định là trọng tâm. Mốc năm 2015 gắn với sự kiện quan trọng là ASEAN và Mỹ nâng

cấp quan hệ lên thành đối tác chiến lược, đây cũng là năm ASEAN tuyên bố hình

thành Cộng đồng ASEAN.

Phạm vị không gian: Luận án nghiên cứu sự vận động của hợp tác an ninh –

quốc phòng giữa hai chủ thể là ASEAN và Mỹ trong quan hệ địa chính trị, an ninh -

quốc phòng ở khu vực CA - TBD. Tuy nhiên, sự vận động này không nằm ngoài

5

môi trường hợp tác và an ninh toàn cầu trước và sau Chiến tranh Lạnh, đặc biệt là

sự điều chỉnh chính sách an ninh quốc gia của Mỹ cũng như việc ASEAN điều

chỉnh quan điểm, cách nhận thức về tình hình khu vực và thế giới.

Phạm vi lĩnh vực: Luận án tập trung nghiên cứu lĩnh vực hợp tác an ninh –

quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ. Tuy nhiên, quan hệ trong lĩnh vực kinh tế, chính

trị - ngoại giao cũng như quan hệ an ninh giữa một số nước thành viên ASEAN với

Mỹ cũng được đề cập nhằm làm sáng tỏ hơn nội dung, hình thức và bản chất quan

hệ ASEAN – Mỹ nói chung và hợp tác an ninh – quốc phòng nói riêng.

4. Phương pháp luận, phương pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu

4.1. Phương pháp luận

Cơ sở phương pháp luận của luận án dựa trên những quan điểm của Chủ

nghĩa Mác - Lê nin, Tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng về đường lối

đối ngoại trong hợp tác quốc tế. Luận án sử dụng có chọn lọc cách tiếp cận quan hệ

quốc tế đương đại trong phân tích diễn tiến quan hệ hợp tác an ninh - quốc phòng

giữa ASEAN và Mỹ. Lý thuyết địa chính trị, địa chiến lược trong mục tiêu xác lập

trật tự quyền lực ở một không gian lãnh thổ được xác định cũng được luận án vận

dụng. Yếu tố lợi ích quốc gia, khu vực, bối cảnh quốc tế tác động, quan điểm, chính

sách của các bên cũng là một trong những vấn đề được xem xét khi luận giải mối

quan hệ hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ.

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Phương pháp nghiên cứu chính sử dụng trong luận án là phương pháp lịch sử

kết hợp với logic. Các vấn đề được xem xét trong trong mối quan hệ tương tác đa chiều

gắn với chính sách tổng thể của khu vực và lợi ích của nhiều quốc gia trong bối cảnh

không gian, thời gian, sự vận động của các vấn đề được xác định. Ngoài ra, phương

pháp nghiên cứu liên ngành của khoa học xã hội nhân văn và phương pháp nghiên cứu

của các chuyên ngành quan hệ quốc tế, khu vực học, chính trị học cũng được tác giả

luận án sử dụng nhằm làm sáng tỏ quá trình vận động và bản chất mối quan hệ hợp tác

an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ giai đoạn từ năm 1991 đến năm 2015.

4.3. Các nguồn tài liệu

Tài liệu gốc (loại I) là những văn kiện chính trị, ngoại giao, các thông cáo,

tuyên bố chung, các hiệp định, văn bản thỏa thuận, biên bản ghi nhớ đã ký kết về

6

lĩnh vực chính trị, an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ, giữa Mỹ với các nước

thành viên ASEAN từ năm 1991 đến năm 2015.

Tài liệu tham khảo (loại II) gồm các công trình nghiên cứu được đăng tải trên

các sách, báo, tạp chí, kỷ yếu hội thảo khoa học, luận án và một số trang thông tin

liên quan ở trong và ngoài nước.

5. Đóng góp mới về khoa học của luận án

Một là, luận án là công trình nghiên cứu tương đối chuyên sâu, có hệ thống

và toàn diện đầu tiên ở Việt Nam về tiến trình vận động, phát triển của hợp tác an

ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ, nhất là tiến triển xây dựng thể chế, chủ

chương, nội dung hợp tác từ năm 1991 đến năm 2015.

Hai là, luận án chỉ ra những nội dung, vấn đề trọng tâm của hợp tác an ninh

– quốc phòng giữa ASEAN và một số quốc gia thành viên với Mỹ.

Ba là, luận án rút ra các đặc điểm, đánh giá tác động của hợp tác an ninh -

quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ đối với an ninh và phát triển của mỗi bên và khu

vực. Trên cơ sở đó đưa ra một số gợi ý chính sách cho Việt Nam trong thúc đẩy hợp

tác an ninh – quốc phòng với ASEAN - Mỹ.

Bốn là, luận án bổ sung thêm vào hệ thống tư liệu và luận cứ khoa học phục vụ

cho việc giảng dạy, nghiên cứu thuộc chuyên ngành lịch sử thế giới, quan hệ quốc tế,

chính trị học và chuyên sâu về ASEAN, quan hệ ASEAN - Mỹ.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

Về mặt lý luận: Luận án góp phần làm rõ hơn tính logic và bản chất quan hệ

đối ngoại, thể chế và nội dung hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ

trong bối cảnh ASEAN hoàn thiện Cộng đồng Chính trị - An ninh ASEAN và thực

hiện chính sách cân bằng lợi ích giữa các nước lớn ở khu vực; Mỹ tiến hành chiều

chỉnh chính sách an ninh ở khu vực ĐNA và CA - TBD.

Về mặt thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của luận án có thể góp phần cung cấp

những luận cứ khoa học cho nghiên cứu, hoạch định chính sách đối ngoại an ninh -

quốc phòng của ASEAN và các quốc gia thành viên trong đó có Việt Nam không chỉ

đối với Mỹ mà với cả Trung Quốc và các nước đối tác của ASEAN trong bối cảnh

khu vực ĐNA và CA – TBD đứng trước nhiều biến động, cuộc cạnh tranh Mỹ -

Trung ngày một phức tạp, ASEAN phải đối mặt với những thách thức an ninh mới.

7

Luận án là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng cho cán bộ công tác trong lĩnh

vực đối ngoại, an quốc - phòng ninh; là tư liệu cần thiết phục vụ công tác nghiên cứu,

giảng dạy, học tập chuyên ngành Lịch sử thế giới, Chính trị học và Quan hệ quốc tế

về tổ chức ASEAN và khu vực ĐNA, CA - TBD thời hiện đại.

7. Bố cục của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục, luận

án được chia thành bốn chương như sau:

Chương 1. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài

Chương này luận án đã tập trung khảo sát, nghiên cứu và phân tích những

công trình nghiên cứu ở trong và ngoài nước có liên quan trực tiếp và gián tiếp đến

hoạt động hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ giai đoạn 1991 - 2015.

Tác giả chỉ ra những khoảng trống khoa học mà luận án cần tiếp tục làm rõ.

Chương 2. Những nhân tố cơ bản tác động đến hợp tác an ninh - quốc phòng

giữa ASEAN và Mỹ từ sau năm 1991

Chương này luận án tập trung phân tích ba nhân tố chính thúc đẩy ASEAN và

Mỹ tăng cường hợp tác an ninh - quốc phòng với nhau là: bối cảnh thế giới, khu vực;

nhân tố lịch sử; và nhu cầu hợp tác của ASEAN - Mỹ.

Chương 3. Thực trạng hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ

năm 1991 đến 2015

Chương này là nội dung chính của luận án, tập trung phân tích, luận giải tiến

trình hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ năm 1991 đến năm 2015

trên các nội dung chính như: xây dựng thể chế, hợp tác trên các cơ chế an ninh đa

phương của ASEAN và một số lĩnh vực chủ yếu.

Chương 4. Nhận xét về hợp tác an ninh - quốc phòng giữa ASEAN và Mỹ từ

năm 1991 đến năm 2015

Trên cơ sở phân tích nội dung, diễn tiến vận động quan hệ an ninh – quốc

phòng giữa ASEAN và Mỹ, chương 4 tập trung làm rõ các đặc điểm, đánh giá tác

động hợp tác đối với ASEAN và Mỹ từ đó rút ra một số bài học cho Việt Nam.