Hoạt động mua bán, sáp nhập tại các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam: Luận văn thạc sĩ tài chính ngân hàng / Nguyễn Minh Huy ; Đặng Văn Dân người hướng dẫn khoa học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH HUY

HOẠT ĐỘNG MUA BÁN, SÁP NHẬP TẠI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

Thành phố Hồ Chí Minh, 2021

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

NGUYỄN MINH HUY

HOẠT ĐỘNG MUA BÁN, SÁP NHẬP TẠI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SĨ

CHUYÊN NGÀNH: TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG

MÃ NGÀNH: 8 34 02 01

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. ĐẶNG VĂN DÂN

Thành phố Hồ Chí Minh, 2021

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tư liệu

được sử dụng trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng. Các giải pháp và kiến nghị đưa ra

là xuất phát từ thực tế nghiên cứu và kinh nghiệm cá nhân.

Thành Phố Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 01 năm 2021

Tác giả

Nguyễn Minh Huy

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước“tiên tôi vô cùng cảm ơn PGS. TS Đặng Văn Dân - Giảng viên hướng dẫn

trực tiếp của tôi. Thầy đã hướng dẫn đồng thời đưa ra những nhận xét, góp ý, dẫn dắt

tôi đi đúng hướng trong suốt thời gian nghiên cứu, thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ.”

Tôi“cũng xin cảm ơn các thầy cô trong khoa Tài chính- Ngân hàng – Trường Đại

Học Ngân Hàng Thành Phố Hồ Chí Minh đã truyền đạt cho tôi những kiến thức

chuyên sâu về chuyên ngành trong suốt thời gian học tập để tôi có được nền tảng kiến

thức hỗ trợ rất lớn cho tôi trong quá trình làm luận văn thạc sĩ.”

Thành phố Hồ Chí Minh, ngày 25 tháng 01 năm 2021

Tác giả

Nguyễn Minh Huy

iii

TÓM TẮT LUẬN VĂN

1.1. Tiêu đề: “ Hoạt động mua bán, sáp nhập tại các Ngân hàng Thương mại Cổ phần

Việt Nam”

1.2. Tóm tắt:

Trong“bối cảnh hội nhập ngày càng sâu rộng, Chính phủ đã phải ban hành đề án

cơ cấu lại hệ thống các tổ chức tín dụng, một trong những biện pháp hữu hiệu nhất

trong tái cấu trúc Ngân hàng thương mại (NHTM) là việc mua bán và sáp nhập

(M&A). Vì vậy luận văn này chọn đề tài nghiên cứu xoay quanh những vấn đề liên

quan đến hoạt động M&A trong lĩnh vực Ngân hàng thương mại tại Việt Nam.”

Thực“tiễn hoạt động M&A Ngân hàng tại Việt Nam diễn ra ngày càng sôi động,

tuy nhiên bên cạnh cơ hội, hoạt động này cũng đối mặt không ít những thách thức.

Qua nghiên cứu tác giả phân tích thực trạng hoạt động mua bán và sáp nhập Ngân

hàng thương mại tại Việt Nam trên 3 nội dung: các thương vụ, các phương thức và đo

lường hiệu quả hoạt động mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại giai đoạn 2011-

2019.”Đánh giá“những kết quả, tồn tại và chỉ ra nguyên nhân tồn tại trong hoạt động

mua bán, sáp nhập Ngân hàng thương mại tại Việt Nam thể hiện quan điểm cá nhân

của tác giả.”Đề xuất“giải pháp và đưa ra các kiến nghị cho hoạt động mua bán và sáp

nhập Ngân hàng thương mại tại Việt Nam đến năm 2025 dựa trên kết quả nghiên cứu

của tác giả về cơ sở luận, kinh nghiệm quốc tế và thực tế Việt Nam. Tác giả đã sử

dụng phương pháp suy luận logic, phân tích, tống hợp thông tin, cũng như thống kê và

so sánh để nghiên cứu đề tài.”

1.3. Từ khóa: mua bán và sáp nhập (M&A), Ngân hàng thương mại

iv

THESIS SUMMARY

1.1. Title: "Merger and acquisition activities at Joint Stock Commercial Banks of

Vietnam"

1.2. Summary:

In the“context of deeper and deeper integration, the Government had to issue a

scheme to restructure the system of credit institutions, one of the most effective

measures in restructuring commercial banks (commercial banks) is the merger and

acquisition (M&A). Therefore, this thesis selects research topics revolving around

issues related to M&A activities in the field of commercial banks in Vietnam.”

The reality“of banking M&A activities in Vietnam is getting more and more

exciting, but besides opportunities, this activity also faces many challenges. Through

the study, the author analyzes the current situation of mergers and acquisitions of

commercial banks in Vietnam on three contents: the deals, methods and measures of

the effectiveness of mergers and acquisitions of commercial banks. The period 2011-

2019. Assess the results, exist and point out the cause of existence in the acquisition,

merger of commercial banks in Vietnam expressing the author's personal

view.”Proposal“Solutions and recommendations for the acquisition and merger of

commercial banks in Vietnam up to 2025 based on the author's research results on the

basis of theory, international experience and reality in Vietnam . The author has used

the method of logical reasoning, analysis, aggregation of information, as well as

statistics and comparisons to study the topic.”

1.3. Keywords: mergers and acquisitions (M&A), commercial banks

v

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ______________________________________________________ i

LỜI CẢM ƠN________________________________________________________ ii

TÓM TẮT LUẬN VĂN ________________________________________________ iii

THESIS SUMMARY__________________________________________________ iv

MỤC LỤC ___________________________________________________________v

DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT BẰNG TIẾNG VIỆT ____________________vii

THE LIST OF INSTRUCTIONS IS COMPLETE IN ENGLISH _____________ viii

DANH MỤC BẢNG __________________________________________________ ix

DANH M ỤC H ÌNH V Ẽ _______________________________________________x

MỞ ĐẦU ____________________________________________________________1

CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP

NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ___________________________________________8

1.1. HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP TẠI CÁC NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI _____________________________________________________8

1.1.1. Khái niệm __________________________________________________8

1.1.2. Đặc điểm hoạt động mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại _____9

1.1.3. Phân loại và các phương thức mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương

mại _________________________________________________________10

1.1.4. Trình tự thực hiện mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại ______14

1.1.5. Tác động của hoạt động mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại _16

1.2. KINH NGHIỆM MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG THƯƠNG

MẠI TỪ MỘT SỐ QUỐC GIA TRÊN THẾ GIỚI. ______________________20

1.2.1. Kinh nghiệm của Mỹ ________________________________________20

1.2.2. Kinh nghiệm của Trung Quốc _________________________________23

1.2.3. Bài học kinh nghiệm đối với Việt Nam __________________________25

KẾT LUẬN CHƯƠNG 1_______________________________________________31

CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM __________________________________32

2.1. BỐI CẢNH HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM

TRONG QUÁ TRÌNH MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP ______________________32

2.1.1. Số lượng Ngân hàng _________________________________________32

2.1.2. Về quy mô vốn _____________________________________________34

2.1.3. Về quy mô tài sản___________________________________________38

2.1.4. Về năng lực quản trị_________________________________________41

2.1.5. Khả năng sinh lời ___________________________________________44

2.1.6. Về tình hình thanh khoản _____________________________________49

2.1.7. Về tình hình nợ xấu _________________________________________52

vi

2.2. ĐỘNG LỰC THỰC HIỆN MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM _______________________________________55

2.3. CÁC PHƯƠNG THỨC THỰC HIỆN MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI _____________________________________________58

2.3.1. Các thương vụ mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại từ 2011 đến 2019

_________________________________________________________58

2.3.2. Các phương thức mua bán và sáp nhập Ngân hàng thương mại tại Việt Nam _

_________________________________________________________63

2.4. ĐÁNH GIÁ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN HÀNG

THƯƠNG MẠI TẠI VIỆTNAM_______________________________________72

2.4.1. Những kết quả đạt được ______________________________________72

2.4.2. Những tồn tại ______________________________________________73

2.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại_________________________________77

KẾT LUẬN CHƯƠNG 2_______________________________________________85

CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM __________________________________86

3.1. ĐỊNH HƯỚNG VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM_______________________________86

3.1.1. Định hướng phát triển hệ thống Ngân hàng thương mại Việt Nam đến

năm 2025 ________________________________________________________86

3.1.2. Những cơ hội và thách thức đối với các Ngân hàng thương mại tại Việt

Nam trong thời gian tới._____________________________________________89

3.2. GIẢI PHÁP VỀ HOẠT ĐỘNG MUA BÁN VÀ SÁP NHẬP NGÂN

HÀNG THƯƠNG MẠI TẠI VIỆT NAM_______________________________91

3.2.1. Các Ngân hàng thương mại tiếp tục thúc đẩy quá trình mua bán và sáp nhập

_________________________________________________________91

3.2.2. Ngân hàng thương mại đẩy mạnh việc tự cơ cấu lại, nâng cao năng lực hoạt

động _________________________________________________________93

3.2.3. Xây dựng kế hoạch các thương vụ một cách chặt chẽ, cụ thể_________94

3.2.4. Đa dạng hóa phương thức mua bán sáp nhập _____________________99

3.2.5. Tiếp tục xử lý nợ xấu _______________________________________101

3.2.6. Quản lý tốt hậu mua bán và sáp nhập __________________________102

KẾT LUẬN CHƯƠNG 3______________________________________________104

KẾT LUẬN CHUNG ________________________________________________105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ____________________________________ i

vii

DANH MỤC CHỮ CÁI VIẾT TẮT BẰNG TIẾNG VIỆT

Từ viết tắt Tên đầy đủ bằng Tiếng Việt

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

CN Chi nhánh

BHTG Bảo hiểm tiền gửi

DN Doanh nghiệp

FED Cục dự trữ liên bang Mỹ

GDP Tổng sản phẩm quốc nội

IMF Quỹ tiền tệ quốc tế

KH Khách hàng

NH Ngân hàng

NHNN Ngân hàng nhà nước

NHTM Ngân hàng thương mại

NHTM NN Ngân hàng thương mại nhà nước

NHTM CP Ngân hàng thương mại cổ phần

NHTW Ngân hàng trung ương

ROA Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản

ROE Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu

VAMC Công ty quản lý tài sản

VND Việt Nam đồng

UBGSTCQG Ủy ban giám sát tài chính quốc gia

USD Đôla Mỹ

TD Tín dụng

TCTD Tổ chức tín dụng

WB Ngân hàng thế giới

WTO Tổ chức thương mại thế giới

viii

THE LIST OF INSTRUCTIONS IS COMPLETE IN ENGLISH

Từ viết tắt Tên đầy đủ bằng Tiếng Việt Tên đầy đủ bằng Tiếng Anh

ASEAN Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á Association of Southeast Asian

Nations

CN Chi nhánh Branch

BHTG Bảo hiểm tiền gửi Deposit insurance

DN Doanh nghiệp Enterprises

FED Cục dự trữ liên bang Mỹ Federal Reserve System

GDP Tổng sản phẩm quốc nội Gross Domestic Product

IMF Quỹ tiền tệ quốc tế International Monetary Fund

KH Khách hàng Customers

NH Ngân hàng Banks

NHNN Ngân hàng nhà nước The State bank of Vietnam

NHTM Ngân hàng thương mại Commercial banks

NHTM NN Ngân hàng thương mại nhà nước State owned commercial banks

NHTM CP Ngân hàng thương mại cổ phần Joint stock commercial banks

NHTW Ngân hàng trung ương Central Bank

ROA Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản Return On Assets

ROE Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu Return On Equity

VAMC Công ty quản lý tài sản

Vietnam Asset Management

Company

VND Việt Nam đồng Vietnamese dong

UBGSTCQG Ủy ban giám sát tài chính quốc gia National financial supervision

commission

USD Đôla Mỹ United State dollar

TD Tín dụng Credit

TCTD Tổ chức tín dụng Credit institutions

WB Ngân hàng thế giới World Bank

WTO Tổ chức thương mại thế giới World Trade Bank

ix

DANH MỤC BẢNG

Bảng 1-1: Những thương vụ sáp nhập Ngân hàng điển hình tại Mỹ giai đoạn 2011-

2019...........................................................................................................................22

Bảng 2-1: Số lượng các Ngân hàng thương mại tại Việt Nam từ 2011 đến 2019 ........32

Bảng 2-2: So sánh Vốn điều lệ các Ngân hàng trong giai đoạn năm 2011 – 2019...........35

Bảng 2-3: Bảng tổng hợp vốn tự có của các nhóm Ngân hàng ...................................38

Bảng 2-4: Qui mô tổng tài sản của các NHTM tại Việt Nam đến cuối năm 2019 .......39

Bảng 2-5: Bảng xếp hạng các Ngân hàng Việt Nam với Ngân hàng trên thế giới .......41

Bảng 2-6: Tỷ lệ ROA của các Ngân hàng giai đoạn 2011-2019 (Đvt: %)...................44

Bảng 2-7: Tỷ lệ ROE của các Ngân hàng giai đoạn 2011-2019 (Đvt: %) ...................46

Bảng 2-8: Tỷ lệ NIM của các Ngân hàng giai đoạn 2011-2019 (Đvt: %)...................48

Bảng 2-9: Tỷ lệ LDR trung bình của 27 Ngân hàng TMCP 3 năm qua.......................50

Bảng 2-10: Tỷ lệ LDR của các Ngân hàng giai đoạn 2011-2019. Đvt:%................51

Bảng 2-11: Tình hình xử lý nợ xấu của hệ thống các TCTD từ năm 2011-2019.........55

Bảng 2-12: Những thương vụ sáp nhập của các NHTM trong nước ...........................60

Bảng 2-13: Các thương vụ mua bán cổ phần của các NHTM Việt Nam.....................61

Bảng 2-14: Một số thương vụ mua bán và sáp nhập NHTM tự nguyện ......................66

Bảng 2-15: Khối lượng giao dịch nổi bật của cổ phiếu Sacombank...........................70

Bảng 2-16: Kết quả kinh doanh của Eximbank và Sacombank ..................................71