Hoạt động kiểm toán thuế tại kiểm toán nhà nước khu vực VII

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG THỊ THÙY DƯƠNG

HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN THUẾ TẠI KIỂM TOÁN

NHÀ NƯỚC KHU VỰC VII

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

ĐẶNG THỊ THÙY DƯƠNG

HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN THUẾ TẠI KIỂM TOÁN

NHÀ NƯỚC KHU VỰC VII

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Quang Hợp

THÁI NGUYÊN - 2020

i

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan, Luận văn là công trình nghiên cứu khoa học độc lập

của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn được tập hợp từ nhiều

nguồn tài liệu và liên hệ thực tế, các thông tin trong Luận văn là trung thực và

đều có nguồn gốc rõ ràng.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung của Luận văn này.

Yên Bái, ngày.... tháng ... năm 2020

Tác giả luận văn

Đặng Thị Thùy Dương

ii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian học tập và nghiên cứu, tôi đã nhận được sự hướng dẫn

và giúp đỡ tận tình của TS. Nguyễn Quang Hợp, các Giảng viên Trường Đại

học Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên cùng các đồng

nghiệp tại Kiểm toán nhà nước khu vực VII. Với tình cảm chân thành, tôi xin

gửi lời cảm ơn đến:

- Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các Giảng viên Trường Đại học Kinh

tế và Quản trị Kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã giảng dạy và tạo điều

kiện giúp đỡ tôi trong khóa học và trong quá trình thực hiện Luận văn này.

- Các đồng chí lãnh đạo, các phòng ban chuyên môn Kiểm toán nhà

nước khu vực VII đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong quá trình làm

Luận văn.

- Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Nguyễn Quang

Hợp, là người Thầy hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo và cho tôi những

lời khuyên sâu sắc giúp tôi hoàn thành Luận văn.

Do những hạn chế về kiến thức, thời gian, kinh nghiệm và tài liệu tham

khảo nên thiếu sót và khuyết điểm là điều không tránh khỏi. Vì vậy tôi rất

mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo và đồng nghiệp. Đó

chính là sự giúp đỡ quý báu mà tôi mong muốn nhất để cố gắng hoàn thiện

hơn trong quá trình nghiên cứu và công tác sau này.

Tôi xin chân thành cảm ơn!

Yên Bái,ngày.... tháng.... năm 2020

Tác giả luận văn

Đặng Thị Thùy Dương

iii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ.....................................................................................vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ----------------------------------------------------------- 1

2. Mục tiêu nghiên cứu---------------------------------------------------------------- 2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ------------------------------------------------ 3

4. Đóng góp của luận văn------------------------------------------------------------- 3

5. Kết cấu của luận văn --------------------------------------------------------------- 4

CHƯƠNG 1:CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HOẠT ĐỘNG

KIỂM TOÁN THUẾ TRONG KIỂM TOÁN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC

........................................................................................................................... 5

1.1. Cơ sở lý luận về kiểm toán thuế trong kiểm toán ngân sách nhà nước---- 5

1.1.1. Tổng quan về thuế................................................................................... 5

1.1.2. Tổng quan về kiểm toán.......................................................................... 8

1.1.3. Tổng quan về Kiểm toán thuế trong kiểm toán Ngân sách nhà nước... 13

1.2. Cơ sở thực tiễn về kiểm toán thuế trong kiểm toán ngân sách Nhà nước --- 29

1.2.1. Kinh nghiệm về kiểm toán thuế tại một số Kiểm toán nhà nước khu vực

......................................................................................................................... 29

1.2.2. Bài học kinh nghiệm đối với Kiểm toán nhà nước khu vực VII........... 32

CHƯƠNG 2 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................... 34

2.1. Câu hỏi nghiên cứu------------------------------------------------------------- 34

iv

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

2.2. Phương pháp nghiên cứu ------------------------------------------------------ 34

2.2.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................ 34

2.2.2. Phương pháp tổng hợp, xử lý số liệu .................................................... 35

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 37

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu--------------------------------------------- 39

CHƯƠNG 3 THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TOÁN THUẾ TẠI

KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC KHU VỰC VII............................................... 41

3.1. Khái quát về Kiểm toán Nhà nước khu vực VII---------------------------- 41

3.1.1. Quá trình hình thành và phát triển ........................................................ 41

3.1.2. Chức năng, nhiệm vụ ............................................................................ 41

3.1.3. Bộ máy tổ chức quản lý ........................................................................ 42

3.1.4. Tình hình nhân sự tại KTNN khu vực VII............................................ 44

3.2. Thực trạng công tác kiểm toán thuế tại Kiểm toán Nhà nước khu vực VII--- 46

3.2.1. Công tác xây dựng kế hoạch kiểm toán năm của KTNN khu vực VII. 46

3.2.2. Tổ chức kiểm toán thuế tại Kiểm toán Nhà nước khu vực VII ............ 48

3.2.3. Kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị của KTNN ....................... 61

3.2.4. Kết quả khảo sát hoạt động kiểm toán thuế của Kiểm toán nhà nước

khu vực VII qua phiếu điều tra ....................................................................... 64

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động kiểm toán thuế tại Kiểm toán Nhà

nước Khu vực VII ------------------------------------------------------------------- 71

3.4. Đánh giá chung về công tác kiểm toán thuế tại Kiểm toán Nhà nước Khu

vực VII-------------------------------------------------------------------------------- 73

3.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................ 73

3.4.2. Những tồn tại, hạn chế .......................................................................... 76

3.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại, hạn chế.............................................. 83

CHƯƠNG 4 MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG KIỂM

TOÁN THUẾ TẠI KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC KHU VỰC VII.............. 86

v

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

4.1. Định hướng, mục tiêu kiểm toán thuế tại Kiểm toán Nhà nước Khu

vực VII ------------------------------------------------------------------------------- 86

4.1.1. Định hướng chiến lược của Kiểm toán nhà nước ................................. 86

4.1.2. Mục tiêu kiểm toán thuế của Kiểm toán nhà nước khu vực VII........... 88

4.2. Một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động kiểm toán thuế của Kiểm

toán nhà nước khu vực VII--------------------------------------------------------- 90

4.2.1. Giải pháp về xây dựng kế hoạch kiểm toán thuế .................................. 90

4.2.2. Giải pháp về tổ chức thực hiện kiểm toán ............................................ 90

4.2.3. Đổi mới phương thức kiểm toán theo hướng áp dụng đầy đủ cả 03 loại

hình kiểm toán đối với một cuộc kiểm toán NSĐP ........................................ 92

4.2.4. Nâng cao năng lực đối với đội ngũ Kiểm toán viên ............................. 95

4.2.5. Tăng cường kiểm toán tổng hợp tại cơ quan quản lý thuế, kiểm tra, đối

chiếu và thu thập bằng chứng kiểm toán......................................................... 98

4.2.6. Một số giải pháp khác ........................................................................... 99

4.3. Một số kiến nghị--------------------------------------------------------------- 102

4.3.1. Kiến nghị với Quốc Hội...................................................................... 102

4.3.2. Kiến nghị với Chính Phủ và các cơ quan QLNN ............................... 103

4.3.3. Kiến nghị với Kiểm toán nhà nước Việt Nam.................................... 103

KẾT LUẬN .................................................................................................. 105

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................... 106

PHỤ LỤC 1.................................................................................................. 108

vi

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

TT DẠNG VIẾT TẮT DẠNG ĐẦY ĐỦ

1 BCKT Báo cáo kiểm toán

2 BCTC Báo cáo tài chính

3 CMKTNN Chuẩn mực kiểm toán nhà nước

4 ĐTPT Đầu tư phát triển

5 GTGT Giá trị gia tăng

6 HĐND Hội đồng nhân dân

7 HTKSNB Hệ thống kiểm toán nội bộ

8 KTNN Kiểm toán nhà nước

9 KHKT Kế hoạch kiểm toán

10 KHKTCT Kế hoạch kiểm toán chi tiết

11 KTV Kiểm toán viên

12 NSNN Ngân sách nhà nước

13 NSTW Ngân sách trung ương

14 NSĐP Ngân sách địa phương

15 NNT Người nộp thuế

16 TNDN Thu nhập doanh nghiệp

17 TNCN Thu nhập cá nhân

18 UBND Ủy ban nhân dân

vii

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Thang đo Likert ..........................................................................................35

Bảng 3.1: Tình hình nhân sự tại KTNN khu vực VII năm 2018.............................45

Bảng 3.2: Số liệu công tác khảo sát trong giai đoạn 2016 -2018 ............................50

Bảng 3.3: Số cuộc kiểm toán thuế do Kiểm toán Nhà nước Khu vực VII thực hiện

giai đoạn 2016 - 2018 ................................................................................53

Bảng 3.4: Phương thức kiểm toán thuế do Kiểm toán Nhà nước Khu vực VII thực

hiện giai đoạn 2016 - 2018........................................................................54

Bảng 3.5: Số liệu kết quả kiểm toán thuế giai đoạn 2016 - 2018............................61

Bảng 3.6: Tình hình thực hiện kiến nghị về thuế giai đoạn 2016 - 2018...............63

Bảng 3.7. Kết quả đánh giá công tác chuẩn bị kiểm toán thuế................................64

Bảng 3.8: Kết quả đánh giá hoạt động thực hiện kiểm toán thuế............................67

Bảng 3.9: Kết quả đánh giá công tác lập và phát hành báo cáo kiểm toán thuế ....70

Bảng 3.10: Kết quả đánh giá công tác kiểm tra việc thực hiện kết luận, kiến nghị

......................................................................................................................70

DANH MỤC SƠ ĐỒ

Sơ đồ 3.1: Cơ cấu tổ chức bộ máy quản lý của KTNN khu vực VII......................42

Sơ đồ 3.2: Sơ lược quá trình hình thành lên Báo cáo kiểm toán .............................60

1

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Thuế là nguồn thu chủ yếu, quyết định thu ngân sách nhà nước

(NSNN). Thuế có tác động trực tiếp hay gián tiếp đến toàn thể xã hội và sự

phát triển của đất nước. Vì vậy, việc đảm bảo hệ thống tổ chức thu thuế hiệu

quả, hiệu lực và đảm bảo sự tuân thủ pháp luật trong thực hiện nghĩa vụ nộp

thuế luôn là một nhiệm vụ quan trọng của Nhà nước, trong đó có trách nhiệm

của cơ quan Kiểm toán nhà nước (KTNN). Kiểm toán thuế là một bộ phận

quan trọng trong kiểm toán thu ngân sách địa phương (NSĐP). Việc quản lý

thu thuế thường có nhiều sai phạm gây nên hiện tượng thất thu cho NSNN.

Hiện nay, đây là vấn đề đang được Chính phủ, Quốc hội và dư luận hết sức

quan tâm. Hoạt động kiểm toán NSĐP của Kiểm toán nhà nước hiện nay do

các KTNN khu vực thực hiện. Trong thời gian qua, thông qua hoạt động kiểm

toán NSĐP đã phát hiện tăng thu, tiết kiệm chi cho NSNN hàng ngàn tỷ đồng.

Ngoài ra còn phát hiện những yếu kém trong quản lý và đưa ra các kiến nghị

khắc phục, đặc biệt là trong lĩnh vực quản lý thu thuế.

Kiểm toán nhà nước khu vực VII được thành lập theo Quyết định số

08/2007/QĐ-KTNN ngày 26/10/2007 của Tổng KTNN. KTNN khu vực VII

được giao thực hiện kiểm toán tại 06 tỉnh Tây Bắc. Trong những năm qua,

hoạt động kiểm toán thuế tại Kiểm toán nhà nước khu vực VII đã đạt được

nhiều kết quả quan trọng. Kiểm toán nhà nước khu vực VII đã xây dựng được

đội ngũ kiểm toán viên cơ bản đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ kiểm toán

NSĐP tại các tỉnh được giao quản lý. Trong giai đoạn 2016-2018, qua thực

hiện công tác kiểm toán thuế, Kiểm toán nhà nước khu vực VII đã kiến nghị

tăng thu thuế 932.199 triệu đồng; thực hiện giảm lỗ 257.297 triệu đồng; giảm

thuế GTGT được khấu trừ 179.978 triệu đồng; các kiến nghị khác 16.006

2

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

triệu đồng.

Bên cạnh những kết quả đạt được, công tác kiểm toán thuế tại Kiểm

toán nhà nước khu vực VII vẫn còn những tồn tại, hạn chế: việc lập KHKT

của cuộc kiểm toán NSĐP cũng như kế hoạch kiểm toán thuế chủ yếu bám

theo hướng dẫn của ngành mà chưa phù hợp với thực tế tại địa phương khảo

sát dẫn đến việc xây dựng kế hoạch kiểm toán gồm các nội dung kiểm toán

không phát sinh tại địa phương đó, không có sự liên kết với trọng tâm và rủi

ro kiểm toán; lựa chọn đơn vị được kiểm toán, đơn vị kiểm tra, đối chiếu ít,

chưa đảm bảo tính đại diện; việc sắp xếp nhân sự cho các đoàn kiểm toán vẫn

còn nhiều hạn chế; quy trình kiểm toán NSĐP hiện nay của KTNN đang được

áp dụng tại KTNN khu vực VII còn chung chung, chưa có hướng dẫn cụ thể

đối với từng nội dung kiểm toán, đặc biệt là đối với nội dung kiểm toán thuế;

việc kết hợp các loại hình kiểm toán trong kiểm toán NSĐP còn chưa hiệu

quả. Những hạn chế này làm giảm chất lượng của hoạt động kiểm toán thuế

tại Kiểm toán Nhà nước khu vực VII.

Xuất phát từ những thực tế nêu trên, tác giả đã chọn đề tài: “Hoạt động

kiểm toán thuế tại Kiểm toán nhà nước khu vực VII” làm chủ đề nghiên cứu

của luận văn.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1 Mục tiêu chung

Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện hoạt động kiểm toán thuế

của Kiểm toán nhà nước khu vực VII, góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực

quản lý nhà nước về thuế.

2.2 Mục tiêu cụ thể

- Đề tài nghiên cứu nhằm góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực

tiễn về hoạt động kiểm toán thuế tại Kiểm toán nhà nước khu vực.

- Đánh giá được thực trạng hoạt động kiểm toán thuế tại Kiểm toán nhà

3

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn

nước khu vực VII, từ đó chỉ ra được những thành công, tồn tại và các nhân tố

ảnh hưởng đến hoạt động kiểm toán thuế.

- Đề xuất được một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động

kiểm toán thuế cho Kiểm toán nhà nước khu vực VII.

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của đề tài là công tác kiểm toán thuế ở các tỉnh

thuộc phạm vi kiểm toán của Kiểm toán nhà nước khu vực VII. Trong đó, chủ

thể kiểm toán là Kiểm toán nhà nước khu vực VII. Đây là một trong trong 21

đơn vị Kiểm toán khu vực và Kiểm toán chuyên ngành trực thuộc Kiểm toán

nhà nước. Đối tượng kiểm toán là việc quản lý thuế của chính quyền các tỉnh

thuộc phạm vi Kiểm toán nhà nước Khu vực VII thực hiện.

3.2. Phạm vi nghiên cứu

- Về không gian: Đề tài nghiên cứu kiểm toán thuế do Kiểm toán nhà

nước khu vực VII thực hiện với hoạt động quản lý thu thuế của chính quyền 6

tỉnh gồm các tỉnh Phú Thọ, Yên Bái, Lào Cai, Sơn La, Lai Châu và Điện

Biên. Các tỉnh này thuộc phạm vi kiểm toán của Kiểm toán nhà nước Khu vực

VII theo quy định của Nhà nước.

- Về thời gian: thực trạng kiểm toán thuế được nghiên cứu, phân tích

trong giai đoạn 2016 -2018.

- Về nội dung: kiểm toán thuế được nghiên cứu trong đề tài với ba nội

dung chính: (1) Xây dựng kế hoạch kiểm toán thuế; (2) Tổ chức thực hiện kế

hoạch kiểm toán; (3) Kiểm tra, giám sát kiểm toán thuế.

4. Đóng góp của luận văn

4.1. Đóng góp về mặt khoa học

Nghiên cứu của đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực

tiễn về hoạt động kiểm toán thuế do cơ quan Kiểm toán nhà nước Khu vực