Hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

ĐẶNG VĂN HẢI

hoμn thiÖn ph¸p luËt vÒ kiÓm to¸n nhμ n−íc

®¸p øng yªu cÇu x©y dùng nhμ n−íc ph¸p quyÒn

x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam

Chuyên ngành : Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật

Mã số : 62 38 01 01

LUẬN ÁN TIẾN SĨ LUẬT

Người hướng dẫn khoa học: GS.TSKH ĐÀO TRÍ ÚC

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình

nghiên cứu của riêng tôi; các số liệu và kết quả

nghiên cứu nêu trong Luận án là trung thực, có

nguồn gốc rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN ÁN

Đặng Văn Hải

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chương 1: TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU 6

1.1. Tình hình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài 6

1.2. Tình hình nghiên cứu ngoài nước liên quan đến đề tài 14

1.3. Tổng quan kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài và vấn đề đặt

ra cần được tiếp tục nghiên cứu 22

Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VỀ KIỂM

TOÁN NHÀ NƯỚC ĐÁP ỨNG YÊU CẦU XÂY DỰNG NHÀ

NƯỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM 24

2.1. Khái niệm và đặc điểm của Kiểm toán Nhà nước 24

2.2. Khái niệm, nội dung điều chỉnh, đặc điểm và vai trò của pháp luật

về kiểm toán nhà nước 27

2.3. Tiêu chí hoàn thiện và các điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp

luật về kiểm toán nhà nước 39

2.4. Yêu cầu của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam

đối với việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước 52

2.5. Pháp luật về kiểm toán nhà nước của các nước trên thế giới và

những giá trị tham khảo cho Việt Nam 59

Chương 3: QUÁ TRÌNH HÌNH THÀNH, PHÁT TRIỂN VÀ THỰC

TRẠNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC Ở

VIỆT NAM 69

3.1. Quá trình hình thành và phát triển của pháp luật về kiểm toán nhà

nước ở Việt Nam 69

3.2. Thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt Nam hiện nay 84

Chương 4: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT

VỀ KIỂM TOÁN NHÀ NƯỚC Ở VIỆT NAM HIỆN NAY 117

4.1. Quan điểm hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt

Nam hiện nay 117

4.2. Các giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước ở Việt

Nam hiện nay 124

KẾT LUẬN 161

DANH MỤC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ 164

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 165

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN

HĐND Hội đồng nhân dân

INTOSAI Tổ chức Quốc tế các cơ quan Kiểm toán tối cao

KTNN Kiểm toán Nhà nước

KTNNLB Kiểm toán Nhà nước Liên bang

KTV Kiểm toán viên

MTQG Mục tiêu quốc gia

NSNN Ngân sách nhà nước

NSĐP Ngân sách địa phương

QPPL Quy phạm pháp luật

UBTV Ủy ban Thường vụ

UBND Ủy ban nhân dân

XDCB Xây dựng cơ bản

XHCN Xã hội chủ nghĩa

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã

hội (bổ sung, phát triển năm 2011) đã khẳng định: “Nhà nước ta là Nhà nước

pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân. Tất cả

quyền lực Nhà nước thuộc về nhân dân mà nền tảng là liên minh giữa giai cấp

công nhân với giai cấp nông dân và đội ngũ trí thức do Đảng Cộng sản Việt

Nam lãnh đạo. Quyền lực Nhà nước là thống nhất; có sự phân công, phối hợp

và kiểm soát giữa các cơ quan trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành

pháp, tư pháp”. Điều đó, đã thể hiện yêu cầu của Đảng phải tăng cường kiểm

soát quyền lực nhà nước, nhằm nâng cao hiệu lực và hiệu quả thực thi quyền

lực nhà nước. Để tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước theo yêu cầu của

Đảng, cần phải có các công cụ kiểm soát có hiệu lực và hiệu quả, trong đó có

cơ quan Kiểm toán Nhà nước. Với vị thế là cơ quan kiểm tra tài chính nhà

nước do Quốc hội thành lập, hoạt động độc lập và chỉ tuân theo pháp luật,

Kiểm toán Nhà nước sẽ là công cụ kiểm tra tài chính có hiệu lực nhất của Nhà

nước đối với mọi cơ quan, tổ chức, đơn vị có quản lý, sử dụng ngân sách, tiền

và tài sản nhà nước, đặc biệt là trong điều kiện Đảng và Nhà nước ta đang đẩy

mạnh cuộc đấu tranh phòng, chống tham nhũng, lãng phí ở nước ta hiện nay.

Qua gần 20 năm xây dựng và phát triển, các văn bản pháp luật về tổ

chức và hoạt động của KTNN không ngừng được bổ sung hoàn thiện, đặc biệt

Quốc hội khoá XI, tại kỳ họp thứ 7 đã thông qua Luật Kiểm toán nhà nước là

một bước tiến to lớn về phương diện lập pháp đối với lĩnh vực kiểm toán nhà

nước. Trên cơ sở các văn bản pháp luật này, tổ chức và hoạt động của KTNN

ngày càng đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới, tăng cường kiểm tra, giám

sát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng ngân sách, tiền và tài sản nhà nước.

Mặc dù đã có những bước phát triển quan trọng nhưng trước yêu cầu ngày

càng cao của công cuộc đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền

2

XHCN, tăng cường kiểm soát quyền lực nhà nước, hoạt động kiểm toán của

KTNN cũng còn nhiều hạn chế, chưa đáp ứng được yêu cầu nhiệm vụ trong

tình hình mới. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng trên là do các

quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước ở nước ta vẫn còn nhiều hạn

chế, bất cập, như: Chế định về địa vị pháp lý chưa tương xứng với vị trí, vai

trò của KTNN; địa vị pháp lý của KTNN và Tổng KTNN chưa được quy định

trong Hiến pháp - đạo luật cơ bản của Nhà nước như hầu hết các nước trên thế

giới nên không tránh khỏi khó khăn khi xác định mô hình tổ chức và cơ chế

hoạt động của cơ quan KTNN; phạm vi kiểm toán chưa bao quát hết việc

kiểm tra, kiểm soát mọi nguồn lực tài chính nhà nước và tài sản công; chưa có

sự tương thích về một số quy định giữa Luật Kiểm toán nhà nước với các luật

liên quan, nhất là các luật về tổ chức bộ máy nhà nước; chưa có các quy định

về chế tài đối với các hành vi vi phạm pháp luật về kiểm toán nhà nước... đã

làm giảm hiệu lực, hiệu quả hoạt động của KTNN với vị thế là cơ quan kiểm

tra tài chính nhà nước cao nhất của quốc gia.

Từ những lý do trên đây, việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà

nước ở nước ta hiện nay là vấn đề có tính cấp thiết cả về lý luận và thực tiễn. Do

vậy, tác giả chọn đề tài: "Hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng

yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam" làm luận

án tiến sỹ, chuyên ngành Lý luận và lịch sử nhà nước và pháp luật.

2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án

2.1. Đối tượng nghiên cứu

Đối tượng nghiên cứu của Luận án là pháp luật về kiểm toán nhà nước

ở Việt Nam; những nguyên tắc, chuẩn mực kiểm toán của INTOSAI và pháp

luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới.

2.2. Phạm vi nghiên cứu

Luận án nghiên cứu các quy định của pháp luật về kiểm toán nhà nước

qua các thời kỳ, Luật Kiểm toán nhà nước và các văn bản hướng dẫn thi hành

3

và những quy định về kiểm toán nhà nước trong các văn bản QPPL có liên

quan từ khi KTNN được thành lập (11/7/1994) đến nay.

3. Mục đích và nhiệm vụ của luận án

3.1. Mục đích

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và đánh giá thực trạng pháp luật về kiểm

toán nhà nước, luận án đề xuất các quan điểm và giải pháp nhằm hoàn thiện

pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp

quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam hiện nay.

3.2. Nhiệm vụ

Để thực hiện mục đích nêu trên luận án có những nhiệm vụ sau đây:

Một: Phân tích cơ sở lý luận của việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán

nhà nước; xác lập các tiêu chí và điều kiện đảm bảo hoàn thiện pháp luật kiểm

toán nhà nước; phân tích yêu cầu đối với việc hoàn thiện pháp luật kiểm toán

nhà nước trong điều kiện xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam

và trên cơ sở đó luận chứng các giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán

nhà nước ở Việt Nam;

Hai: Phân tích, đánh giá thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước và

thực tiễn thực hiện trong thời gian qua;

Ba: Trên cơ sở nghiên cứu, phân tích những vấn đề lý luận, thực trạng

pháp luật về kiểm toán nhà nước; thực tiễn thi hành pháp luật về kiểm toán

nhà nước thời gian qua và tham khảo có chọn lọc kinh nghiệm pháp luật về

kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế giới, đề xuất các quan điểm và

giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu

xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay.

4. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu của luận án

4.1. Phương pháp luận

Thực hiện luận án này, tác giả sử dụng phương pháp luận của Triết học

Mác - Lênin, đó là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử được

4

sử dụng nhằm mô tả các tiến trình phát triển của vấn đề dựa trên những điều

kiện kinh tế, chính trị và lịch sử của xã hội. Hơn nữa, phương pháp này được

tác giả sử dụng để đánh giá và giải quyết vấn đề trên cơ sở điều kiện lịch sử

cụ thể của Việt Nam nhằm loại trừ sự võ đoán hay sao chép máy móc.

4.2. Các phương pháp nghiên cứu

Thực hiện Luận án này, tác giả sử dụng các phương pháp nghiên cứu

khoa học cụ thể sau đây:

- Phương pháp phân tích, tổng hợp được sử dụng ở cả 4 chương của luận

án nhằm hệ thống hóa cơ sở lý luận, khái quát hóa, đánh giá thực trạng và đề

xuất các quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước.

- Phương pháp lịch sử, thống kê, so sánh được sử dụng ở Chương 3 nhằm

đánh giá quá trình phát triển, thực trạng pháp luật về kiểm toán nhà nước.

- Phương pháp so sánh pháp luật cũng được sử dụng trong việc xác

định quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước có tính

đến kinh nghiệm quốc tế về pháp luật kiểm toán nhà nước, bởi lẽ pháp luật về

kiểm toán nhà nước ở Việt Nam còn khá mới mẻ, hoàn thiện pháp luật phải

được đặt trong bối cảnh hội nhập quốc tế và khu vực về kiểm toán nhà nước.

5. Những đóng góp về khoa học của luận án

Luận án là công trình chuyên khảo đầu tiên ở Việt Nam nghiên cứu một

cách toàn diện và có hệ thống về cơ sở lý luận và thực tiễn của việc hoàn

thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; vì vậy, có những đóng góp mới về mặt

khoa học như sau:

- Luận án góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận về KTNN, nhằm thống

nhất nhận thức về khái niệm và đặc điểm của KTNN.

- Đưa ra khái niệm và nội dung điều chỉnh, chỉ rõ đặc điểm và vai trò

của pháp luật về kiểm toán nhà nước; xác lập các tiêu chí và điều kiện đảm

bảo hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước.

- Nghiên cứu yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đối

với việc hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước.

5

- Nghiên cứu pháp luật về kiểm toán nhà nước của một số nước trên thế

giới để rút ra những giá trị tham khảo cho việc hoàn thiện pháp luật về kiểm

toán nhà nước ở nước ta.

- Nghiên cứu sự hình thành và phát triển của pháp luật về kiểm toán

nhà nước ở Việt Nam; đánh giá thực trạng và chỉ ra nguyên nhân của những

tồn tại về thực trạng của pháp luật kiểm toán nhà nước ở nước ta hiện nay.

- Đề xuất các quan điểm cần quán triệt trong hoàn thiện pháp luật về

kiểm toán nhà nước, đồng thời kiến nghị các nhóm giải pháp hoàn thiện pháp

luật về kiểm toán nhà nước đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền

XHCN ở nước ta hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

Kết quả nghiên cứu của luận án có ý nghĩa to lớn cả về lý luận và thực tiễn:

- Về mặt lý luận: Luận án góp phần làm phong phú thêm lý luận về

hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực cụ thể.

- Về thực tiễn: Luận án là công trình đầu tiên nghiên cứu một cách có

hệ thống và toàn diện pháp luật về kiểm toán nhà nước; đề xuất các quan

điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật kiểm toán nhà nước ở nước ta hiện nay.

Kết quả luận án là tài liệu tham khảo có giá trị và đáng tin cậy đối với các nhà

hoạch định chính sách, các cơ quan nhà nước có thẩm quyền trong việc xây

dựng và thực hiện pháp luật về kiểm toán nhà nước; có thể dùng làm tài liệu

tham khảo cho các cơ quan nghiên cứu, sinh viên các trường đại học, cao

đẳng, Kiểm toán viên nhà nước và những người quan tâm đến lĩnh vực này.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung

luận án được kết cấu thành 4 chương, 12 tiết.

6

Chương 1

TỔNG QUAN VỀ TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU

1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU TRONG NƯỚC LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

Là một mô hình tổ chức và hoạt động còn khá mới mẻ ở Việt Nam, hoạt

động nghiên cứu khoa học về kiểm toán nhà nước ở nước ta mới chính thức

được triển khai từ năm 1995. Đến nay, đã có một số đề tài nghiên cứu khoa

học cấp Nhà nước, cấp Bộ, cấp cơ sở nghiên cứu về tổ chức và hoạt động của

KTNN; nhiều công trình khoa học, bài viết của các nhà khoa học, nhà quản lý

trong nước được công bố tại các hội thảo khoa học, các tạp chí chuyên ngành

và các phương tiện thông tin đại chúng. Các công trình khoa học ở trong nước

liên quan đến luận án được chia làm hai nhóm chủ yếu sau đây:

1.1.1. Nhóm công trình nghiên cứu về Kiểm toán Nhà nước và pháp

luật về kiểm toán nhà nước

Điển hình trong số đó là một số công trình sau đây:

Đề tài nghiên cứu khoa học độc lập cấp Nhà nước (2006) "Định hướng

chiến lược và những giải pháp xây dựng, phát triển hệ thống kiểm toán ở Việt

Nam trong thời kỳ công nghiệp hoá và hiện đại hoá đất nước", do GS.TS

Vương Đình Huệ, Tổng KTNN làm chủ nhiệm. Đây là một đề tài lớn nghiên

cứu về hệ thống các cơ quan kiểm toán ở nước ta gồm KTNN, kiểm toán độc

lập, kiểm toán nội bộ. Đề tài đề cập đến sự cần thiết khách quan của sự ra đời,

thực trạng phát triển của hệ thống các cơ quan kiểm toán và định hướng phát

triển của hệ thống kiểm toán trong thời kỳ công nghiệp hoá và hiện đại hoá

đất nước. Tuy nhiên, do phạm vi nghiên cứu rộng, bao gồm cả KTNN, kiểm

toán độc lập và kiểm toán nội bộ, nên đề tài chưa nghiên cứu sâu và toàn diện

về phát triển KTNN.

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ (2001) "Cơ sở khoa học và thực tiễn

trong việc xác định phạm vi hoạt động của KTNN và sự khác nhau giữa hoạt

7

động KTNN với Thanh tra Nhà nước và Thanh tra tài chính", do TS Nguyễn

Đình Hựu, Giám đốc Trung tâm KH và BD cán bộ trực thuộc KTNN làm chủ

nhiệm. Đề tài đề cập tương đối vĩ mô đến bản chất, vị trí của các cơ quan

trong hệ thống kiểm tra, kiểm soát trên cùng lĩnh vực tài chính công đó là:

Thanh tra Nhà nước, thanh tra tài chính, KTNN và đề cập đến phạm vi, chức

năng của từng loại cơ quan. Mục đích là loại bỏ khả năng chồng chéo về

phạm vi hoạt động dẫn đến tạo ra các khoảng trống trong lĩnh vực kiểm tra,

kiểm soát tài chính công. Đề tài cũng tập trung phân tích thực trạng của việc

chồng chéo về phạm vi hoạt động của các cơ quan này; đồng thời, chỉ ra

nguyên nhân của những tồn tại đó. Đóng góp lớn về mặt khoa học và thực

tiễn của đề tài là đã có được định hướng chung về sự hình thành một hệ thống

kiểm tra tài chính công thống nhất và đưa ra được đề xuất, kiến nghị xây dựng

hệ thống kiểm tra tài chính công nhà nước thống nhất và hiệu quả.

Cùng với các đề tài nghiên cứu khoa học nêu trên, còn có nhiều công

trình khoa học, bài viết của các nhà khoa học, nhà quản lý trong và ngoài

ngành được công bố tại các hội thảo khoa học, các tạp chí chuyên ngành và

các phương tiện thông tin đại chúng, tiêu biểu trong số đó là các bài viết:

"Tăng cường hoạt động của KTNN, góp phần nâng cao năng lực

lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng” (Bài của Ông Đỗ Bình Dương, Uỷ

viên Trung ương Đảng, Tổng KTNN đăng trên Báo Nhân dân số ra ngày

28/12/2000). Bài viết nêu lên vị trí, vai trò của cơ quan KTNN trong sự

nghiệp đổi mới đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam

và hội nhập quốc tế; đồng thời, nêu ra những phương hướng cơ bản phát

triển KTNN, trong đó có định hướng cơ bản về hoàn thiện hệ thống văn

bản QPPL đồng bộ, hoàn chỉnh, tạo môi trường pháp lý đầy đủ và hiệu lực

cho tổ chức và hoạt động của KTNN. Đây là những định hướng mang tính

chiến lược cho việc phát triển KTNN đáp ứng yêu cầu của tình hình và

nhiệm vụ mới.

8

"Bàn về địa vị pháp lý của cơ quan KTNN ở Việt Nam hiện nay” (Bài

của GS.TSKH Tào Hữu Phùng, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế và Ngân sách

của Quốc hội đăng trên Tạp chí Kiểm toán số xuân 2001). Bài viết đề cập sự

cần thiết khách quan và vị trí, vai trò của KTNN trong việc tăng cường sự

kiểm soát của Nhà nước trong quản lý, sử dụng ngân sách và tài sản quốc gia;

mô hình các cơ quan KTNN trên thế giới và đề xuất mô hình, vị trí pháp lý,

chức năng của KTNN trong cơ cấu tổ chức bộ máy của Nhà nước ta.

"Nhìn lại một năm triển khai thực hiện Luật Kiểm toán nhà nước" (Bài

của GS.TS Vương Đình Huệ, Tổng KTNN đăng trên Tạp chí Kiểm toán số

3/2007). Bài viết đánh giá những kết quả đã đạt được sau một năm triển khai

thực hiện Luật Kiểm toán nhà nước, những khó khăn, tồn tại và nguyên nhân;

đồng thời đề ra các giải pháp nhằm triển khai thực hiện có hiệu qủa Luật

Kiểm toán nhà nước.

"Ban hành Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020 là sự kiện có

tầm quan trọng đặc biệt đối với tiến trình phát triển của KTNN" (Bài của

GS.TS Vương Đình Huệ, Tổng KTNN đăng trên Tạp chí Nghiên cứu khoa

học kiểm toán số 5/2010). Bài viết đánh giá cao việc Uỷ ban thường vụ Quốc

hội ban hành Chiến lược phát triển KTNN đến năm 2020, tạo cơ sở pháp lý

cho việc phát triển KTNN đáp ứng yêu cầu của công cuộc đổi mới đất nước;

đồng thời, thể hiện quyết tâm của toàn ngành KTNN trong việc quán triệt và

triển khai thực hiện Nghị quyết với những giải pháp phù hợp, hiệu quả.

"Nâng cao vai trò của KTNN trong đấu tranh phòng, chống tham

nhũng đáp ứng yêu cầu xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam"

(Bài của Ông Đinh Tiến Dũng, Tổng KTNN đăng trên Tạp chí Cộng sản số

5/2013). Bài viết đã làm rõ vai trò của KTNN trong đấu tranh phòng, chống

tham nhũng; phân tích những kết quả đã đạt được, những tồn tại, hạn chế và

nguyên nhân tồn tại trong phòng, chống tham nhũng của KTNN, đồng thời đề

xuất các giải pháp nhằm nâng cao vai trò của KTNN trong đấu tranh phòng,

9

chống tham nhũng. Mặc dù bài viết có giải pháp hoàn thiện về cơ sở pháp lý,

song cũng mới chỉ giới hạn ở một số quy định về vị trí, vai trò và trách nhiệm

của KTNN trong phòng, chống tham nhũng ở các đạo luật có liên quan.

1.1.2. Nhóm công trình nghiên cứu liên quan đến hoàn thiện pháp

luật về kiểm toán nhà nước

Điển hình trong số đó là các công trình dưới đây:

"Hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước

pháp quyền XHCN" (Bài của PGS.TS Hà Hùng Cường, Bộ trưởng Bộ Tư

pháp đăng trên Tạp chí Nghiên cứu lập pháp số 1/2009). Bài viết đã phân tích

một số vấn đề lý luận về hoàn thiện hệ thống pháp luật đáp ứng yêu cầu xây

dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở nước ta hiện nay; nhận diện những hạn

chế của hệ thống pháp luật hiện hành và đề xuất phương hướng hoàn thiện hệ

thống pháp luật đáp ứng yêu cầu xây dựng Nhà nước pháp quyền XHCN ở

nước ta hiện nay.

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ (2009) "Hoàn thiện pháp luật về

trách nhiệm người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện

nay - Vấn đề và giải pháp", do PGS.TS Trịnh Đức Thảo, Viện Nhà nước và

Pháp luật, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh làm chủ

nhiệm. Đề tài đã đề cập khá toàn diện cơ sở lý luận hoàn thiện pháp luật về

trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước; phân tích

đánh giá những ưu điểm, hạn chế, bất cập và nguyên nhân pháp luật hiện hành

về trách nhiệm của người đứng đầu các cơ quan hành chính nhà nước; đề xuất

các quan điểm, giải pháp hoàn thiện pháp luật về trách nhiệm của người đứng

đầu các cơ quan hành chính nhà nước Việt Nam hiện nay.

Trên đây là hai công trình nghiên cứu của các tác giả ngoài ngành

KTNN có ý nghĩa về mặt lý luận và phương pháp luận trong quá trình nghiên

cứu luận án. Mặc dù các công trình nêu trên không trực tiếp nghiên cứu hoàn

thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước, song gợi mở hướng nghiên cứu cho

10

luận án về cơ sở lý luận: Khái niệm, nội dung điều chỉnh, vai trò của pháp luật

về kiểm toán nhà nước, tiêu chí hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước,

những yêu cầu của Nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam đối với hoàn thiện

pháp luật về kiểm toán nhà nước. Đồng thời, cũng gợi mở hướng nghiên cứu

cho luận án về các giải pháp hoàn thiện pháp luật về kiểm toán nhà nước:

Nhóm giải pháp hoàn thiện pháp luật về nội dung, nhóm giải pháp hoàn thiện

hình thức pháp luật và nhóm giải pháp tổ chức thực hiện.

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ (2002) “Phương hướng và giải

pháp xây dựng hoàn thiện hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà nước”, do

Ông Hà Ngọc Son, Phó Tổng KTNN làm chủ nhiệm. Đây là đề tài khoa học

cấp bộ có mục tiêu: Xác định những quan điểm định hướng trong phát triển

KTNN và các nguyên tắc trong xây dựng hệ thống pháp luật kiểm toán nhà

nước; đề xuất nội dung chủ yếu và hình thức của hệ thống pháp luật về kiểm

toán nhà nước; kiến nghị hệ thống các giải pháp trong xây dựng và tổ chức

thực hiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. Đề tài đã nghiên cứu các vấn đề lý

luận chủ yếu về hệ thống pháp luật kiểm toán nhà nước: Khái niệm và vai trò

của hệ thống pháp luật kiểm toán nhà nước, cấu trúc bên trong bao gồm các

chế định, các QPPL...; hình thức biểu hiện bên ngoài của nó là hệ thống các

văn bản pháp luật và mối quan hệ giữa nội dung và hình thức của nó trong

tổng thể hệ thống pháp luật kiểm toán nhà nước. Đề tài cũng đã nghiên cứu

quá trình ra đời, phát triển và thực trạng hệ thống pháp luật về kiểm toán nhà

nước; trên cơ sở đó phân tích, đánh giá thực trạng, rút ra những ưu điểm, hạn

chế, những nguyên nhân của quá trình xây dựng, nội dung, hình thức và việc

tổ chức thực hiện pháp luật về kiểm toán nhà nước. Tuy nhiên, do Đề tài được

nghiên cứu ở giai đoạn đầu thành lập KTNN, trong điều kiện chưa có Luật

Kiểm toán nhà nước, đến nay tình hình đã có những thay đổi rất cơ bản, nên

những vấn đề lý luận và thực tiễn mới chỉ được nghiên cứu rất cơ bản, chưa

toàn diện và sâu.

11

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ (2008) "Cơ sở lý luận và thực tiễn

sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán nhà nước", do Ông Hoàng Văn Chương,

Vụ trưởng Vụ Pháp chế làm chủ nhiệm, tác giả luận án là một thành viên

của đề tài. Đề tài đã làm rõ cơ sở lý luận của việc sửa đổi, bổ sung Luật

Kiểm toán nhà nước; đánh giá thực trạng về tổ chức thực hiện, phân tích

hạn chế, bất cập của Luật Kiểm toán nhà nước; đề xuất phương hướng và

giải pháp sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán nhà nước. Tuy nhiên, do địa vị

pháp lý của KTNN chưa được quy định trong Hiến pháp, nên những nội

dung đề xuất sửa đổi, bổ sung chưa đáp ứng yêu cầu sửa đổi cơ bản và toàn

diện Luật Kiểm toán nhà nước.

Đề tài nghiên cứu khoa học cấp bộ (2008) "Địa vị pháp lý của KTNN

trong đạo luật cơ bản là Hiến pháp", do PGS. TS Lê Huy Trọng, Kiểm toán

trưởng KTNN khu vực III làm chủ nhiệm, tác giả luận án là Phó chủ nhiệm đề

tài. Đề tài đã nghiên cứu, phân tích những vấn đề cơ bản về Hiến pháp - đạo

luật cơ bản của Nhà nước và sự cần thiết phải quy định địa vị pháp lý của

KTNN trong Hiến pháp; phân tích, đánh giá thực trạng về địa vị pháp lý của

KTNN và kinh nghiệm quốc tế; đề xuất định hướng và giải pháp xác lập địa

vị pháp lý của KTNN trong Hiến pháp. Tuy nhiên, đề tài chưa đề cập đến giải

pháp hoàn thiện Luật Kiểm toán nhà nước và các luật có liên quan cho phù

hợp yêu cầu hiến định địa vị pháp lý của KTNN.

"Những vấn đề đặt ra và kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán nhà

nước” (Bài của TS. Đinh Trịnh Hải, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Tài chính - Ngân

sách của Quốc hội đăng trên Tạp chí Kiểm toán số 11/2010). Bài viết phân

tích những yêu đối với KTNN, những bất cập và đề xuất một số nội dung

mang tính định hướng cho việc sửa đổi, bổ sung Luật Kiểm toán nhà nước.

Tuy nhiên, bài viết mới đề cập hoạt động KTNN trong mối quan hệ trợ giúp

Quốc hội quyết định và giám sát NSNN, chưa đánh giá toàn diện những bất

cập cần sửa đổi, bổ sung của Luật Kiểm toán nhà nước.