hoàn thiện pháp luật trong quản lý nhà nước về xuất cảnh, nhập cảnh ở việt nam

Më ®Çu

1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi

Trong ®êi sèng x· héi, viÖc c«ng d©n ®i ra níc ngoµi vµ tõ níc ngoµi

vÒ níc (xuÊt c¶nh níc m×nh, nhËp c¶nh mét níc kh¸c vµ ngîc l¹i) ®Ó c tró,

lµm ¨n sinh sèng, bu«n b¸n, ®Çu t, c«ng t¸c, lao ®éng, häc tËp, du lÞch... lµ

mét vÊn ®Ò b×nh thêng trong qu¸ tr×nh giao lu gi÷a c¸c quèc gia vµ con ngêi

trong khu vùc hoÆc quèc tÕ. Con ngêi chØ cã thÓ tiÕn bé vµ ph¸t huy kh¶ n¨ng

cña m×nh trªn mäi lÜnh vùc khi quyÒn con ngêi nãi chung vµ quyÒn xuÊt c¶nh,

nhËp c¶nh ®îc b¶o ®¶m. Nh vËy, cã thÓ nãi, b¶o ®¶m quyÒn xuÊt c¶nh, nhËp

c¶nh vµ c tró ngµy nay ®· trë thµnh mét ®éng lùc cña sù ph¸t triÓn x· héi.

ë hÇu hÕt c¸c níc tiÕn bé, víi tÝnh c¸ch lµ mét bé phËn quan träng

trong hÖ thèng c¸c quyÒn tù do c¸ nh©n cña con ngêi, quyÒn ®i ra níc ngoµi

vµ tõ níc ngoµi vÒ níc cña c«ng d©n ®Òu ®îc HiÕn ph¸p ghi nhËn vµ kÌm theo

lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn ®Ó thùc hiÖn quyÒn nµy trªn thùc tÕ. ë níc ta, HiÕn ph¸p

n¨m 1992 vµ nh÷ng v¨n b¶n ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, c tró trong

mét chõng mùc nµo ®ã ®· cã nh÷ng quy ®Þnh cô thÓ vÒ quyÒn xuÊt c¶nh, nhËp

c¶nh, c tró cña c«ng d©n. Tuy nhiªn, do nh÷ng ®iÒu kiÖn kh¸ch quan vµ chñ

quan, cho nªn trong nh÷ng n¨m qua, bªn c¹nh nh÷ng u ®iÓm, ph¸p luËt trong

qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë níc ta ®· vµ ®ang béc lé nh÷ng h¹n

chÕ nhÊt ®Þnh, g©y ¶nh hëng kh«ng nhá tíi hiÖu lùc, hiÖu qu¶ cña nÒn hµnh

chÝnh nhµ níc nãi chung vµ hµnh chÝnh nhµ níc trong lÜnh vùc xuÊt c¶nh, nhËp

c¶nh, c tró nãi riªng, tõ ®ã ¶nh hëng xÊu tíi viÖc thùc hiÖn nh÷ng quyÒn xuÊt

c¶nh, nhËp c¶nh, c tró cña c«ng d©n.

Nh»m kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, §¶ng vµ Nhµ níc ta ®ang chØ ®¹o c¸c

cÊp, c¸c ngµnh tÝch cùc thùc hiÖn chñ tr¬ng c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc,

1

trong ®ã träng t©m lµ phôc vô con ngêi, v× con ngêi víi nhu cÇu ®ßi hái ngµy

cµng t¨ng, trong ®ã cã quyÒn xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró.

§Ó c«ng cuéc c¶i c¸ch nÒn hµnh chÝnh nhµ níc, trong ®ã cã c¶i c¸ch

thÓ chÕ, thñ tôc hµnh chÝnh nãi chung vµ c¶i c¸ch thÓ chÕ, thñ tôc hµnh chÝnh

trong lÜnh vùc xuÊt nhËp c¶nh nãi riªng ®¹t ®îc kÕt qu¶, cÇn ph¸t huy søc

m¹nh tæng hîp cña toµn bé hÖ thèng chÝnh trÞ, sö dông ®ång bé c¸c biÖn ph¸p,

trong ®ã ph¶i nghiªn cøu, lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ

ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh. MÆt kh¸c, xung

quanh nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ vÞ trÝ, vai trß cña ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ n￾íc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, nhÊt lµ ®èi víi viÖc b¶o ®¶m an ninh quèc gia vµ

b¶o ®¶m quyÒn xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró cña c«ng d©n... cßn nhiÒu ý kiÕn

kh¸c nhau, thËm chÝ tr¸i ngîc nhau.

V× lý do trªn, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi: "Hoµn thiÖn ph¸p luËt trong

qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam" mang tÝnh cÊp thiÕt

c¶ vÒ lý luËn vµ thùc tiÔn.

2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi

Ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh lµ vÊn ®Ò ®îc

c¸c nhµ khoa häc vµ ho¹t ®éng thùc tiÔn quan t©m nghiªn cøu. Trong nh÷ng

n¨m gÇn ®©y, viÖc nghiªn cøu vÒ c¬ së ph¸p lý cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ n￾íc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró ®îc ®Ò cËp Ýt hay nhiÒu, trùc tiÕp hay

gi¸n tiÕp trong c¸c c«ng tr×nh cña c¸c nhµ khoa häc. Tríc hÕt, cã thÓ kÓ ®Õn

c¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc:

"§æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi

níc ngoµi ë ViÖt Nam" LuËn ¸n TiÕn sÜ luËt häc cña TS. Bïi Qu¶ng B¹ (Häc

viÖn ChÝnh trÞ Quèc gia Hå ChÝ Minh, Hµ Néi, 1996). LuËn ¸n cã môc ®Ých:

gãp phÇn lµm s¸ng tá nh÷ng c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng

®Æc trng, vai trß cña qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi. VÒ lý luËn, luËn

¸n ®· ®a ra vµ lµm râ thªm mét sè kh¸i niÖm: vÒ ngêi níc ngoµi; vÒ qu¶n lý

2

nhµ níc vÒ an ninh quèc gia; vÒ c¬ chÕ ®iÒu chØnh ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ

níc ®èi víi ngêi níc ngoµi ë ViÖt Nam; lµm râ ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi níc

ngoµi vµ vai trß cña ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc ®èi víi hä ë ViÖt Nam.

VÒ thùc tiÔn, luËn ¸n ®· kh¸i qu¸t sù h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt

trong qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi tõ 1945 ®Õn 1996; ph©n tÝch t×nh

h×nh thùc tiÔn qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi, t×nh h×nh vi ph¹m ph¸p

luËt cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ xö lý vi ph¹m cña c¸c c¬ quan chøc

n¨ng trong nh÷ng n¨m 90 cña thÕ kû XX. Tõ ®ã, ®a ra nh÷ng ®Þnh híng, kiÕn

nghÞ nh»m x©y dùng vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ qu¶n lý ngêi níc ngoµi; n©ng

cao ý thøc ph¸p luËt; ®æi míi bé m¸y, c¸n bé, c¬ chÕ qu¶n lý nh»m thùc hiÖn

qu¶n lý nhµ níc cã hiÖu qu¶ ®èi víi ngêi níc ngoµi ë ViÖt Nam trong nh÷ng

n¨m cuèi thÕ kû XX. Mét sè kiÕn nghÞ cã tÝnh kh¶ thi cña t¸c gi¶ vÒ söa ®æi,

bæ sung c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt ®· ban hµnh khi ®ã tËp trung vµo mét sè ®iÒu

cña Bé luËt h×nh sù, ®Æc biÖt lµ kiÕn nghÞ: "CÇn bæ sung h×nh ph¹t trôc xuÊt

vµo hÖ thèng h×nh ph¹t cña Bé luËt h×nh sù ®îc ¸p dông võa lµ h×nh ph¹t

chÝnh võa lµ h×nh ph¹t bæ sung". VÒ lÜnh vùc qu¶n lý xuÊt nhËp c¶nh, t¸c gi¶

còng cã kiÕn nghÞ: "VÒ tæng thÓ, cÇn nghiªn cøu n©ng Ph¸p lÖnh nhËp c¶nh,

xuÊt c¶nh, c tró, ®i l¹i cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam thµnh mét ®¹o luËt".

"Qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam"

LuËn ¸n TiÕn sÜ cña TS. Ng« Phóc ThÞnh (Häc viÖn An ninh nh©n d©n, Hµ

Néi, 2002), víi môc ®Ých lµ: ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ n￾íc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi vµ nh÷ng ho¹t ®éng x©m ph¹m an ninh

quèc gia cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam; dù b¸o vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p

c¬ b¶n nh»m gãp phÇn n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c qu¶n lý vµ ®Êu tranh víi

ho¹t ®éng x©m ph¹m an ninh quèc gia. VÒ lý luËn, luËn ¸n ®· lµm râ thªm

kh¸i niÖm vÒ ngêi níc ngoµi vµ ®Þa vÞ ph¸p lý cña hä t¹i ViÖt Nam; lµm râ

thªm nhËn thøc qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi; lµm râ ®Æc

trng, néi dung c¬ b¶n cña ho¹t ®éng qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi

níc ngoµi vµ nh÷ng yÕu tè t¸c ®éng tíi ho¹t ®éng qu¶n lý. VÒ thùc tiÔn, luËn

3

¸n ®· chØ râ thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc

ngoµi; ph©n tÝch vµ ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t c¸c ho¹t ®éng x©m ph¹m an ninh quèc

gia cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam vµ c«ng t¸c ®Êu tranh cña c¬ quan an ninh;

®a ra dù b¸o t×nh h×nh vÒ ©m mu, ho¹t ®éng cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch lîi dông

ngêi níc ngoµi nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh, c tró t¹i ViÖt Nam nh»m x©m h¹i an

ninh quèc gia. Tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p cã tÝnh kh¶ thi nh»m gãp phÇn

n©ng cao hiÖu qu¶ c«ng t¸c ®Êu tranh trong t×nh h×nh míi. Tríc sù giao lu

quèc tÕ ngµy cµng më réng, xu híng hßa nhËp cïng tån t¹i vµ ph¸t triÓn, t¸c

gi¶ ®· kiÕn nghÞ vÒ viÖc "sím x©y dùng luËt nhËp c lµm c¬ së ph¸p lý cho viÖc

gi¶i quyÕt ngêi tÞ n¹n ë ViÖt Nam vµ c tró tr¸i phÐp".

Nh÷ng n¨m gÇn ®©y, ®· xuÊt hiÖn mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa

häc tËp thÓ cÊp nhµ níc vµ cÊp bé cña c¸c nhµ khoa häc ®· ®Ò cËp ®Õn qu¶n lý

nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ ph¸p luËt trong lÜnh vùc nµy ë níc ta.

§¸ng chó ý nhÊt lµ c¸c c«ng tr×nh díi ®©y.

Vô qu¶n lý khoa häc vµ C«ng nghÖ, Bé C«ng an cã ®Ò tµi nghiªn cøu

khoa häc m· sè KHXH 07-08 vÒ "Nh÷ng gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n

lý ngêi níc ngoµi nh»m b¶o ®¶m an ninh trËt tù cña lùc lîng c«ng an nh©n

d©n trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc" do GS.TS.

NguyÔn Phïng Hång lµm chñ nhiÖm (Nxb C«ng an nh©n d©n, Hµ Néi, 2002).

Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ: lµm râ thùc tr¹ng c«ng t¸c qu¶n lý Nhµ níc vÒ an ninh

trËt tù ®èi víi ngêi níc ngoµi vµ c«ng t¸c ®Êu tranh chèng téi ph¹m lµ ngêi n￾íc ngoµi ë ViÖt Nam trong thêi gian võa qua; kiÕn nghÞ nh÷ng gi¶i ph¸p c¬

b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh trËt tù ®èi víi ngêi n￾íc ngoµi vµ c«ng t¸c phßng ngõa, ®Êu tranh chèng téi ph¹m lµ ngêi níc ngoµi

®Õn ViÖt Nam, gãp phÇn b¶o vÖ an ninh trËt tù trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng

nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. VÒ lý luËn, ®Ò tµi ®· lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò

chung vÒ qu¶n lý ngêi níc ngoµi nh»m b¶o ®¶m an ninh trËt tù ë ViÖt Nam,

trong ®ã ph©n tÝch lµm næi bËt ®îc ®Þa vÞ ph¸p lý cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt

4

Nam vµ nh÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n trong c«ng t¸c qu¶n lý ngêi níc ngoµi nh»m

b¶o ®¶m an ninh trËt tù ë ViÖt Nam. VÒ thùc tiÔn, luËn ¸n ®· chØ râ thùc tr¹ng

c«ng t¸c qu¶n lý ngêi níc ngoµi nh»m b¶o ®¶m an ninh trËt tù ë ViÖt Nam cña

lùc lîng C«ng an nh©n d©n; chØ râ thùc tr¹ng c«ng t¸c ®Êu tranh xö lý nh÷ng

vi ph¹m ph¸p luËt cña ngêi níc ngoµi ë ViÖt Nam cã liªn quan ®Õn an ninh

trËt tù. §Æc biÖt trong ®ã, ®Ò tµi nªu bËt thùc tr¹ng ph¸p luËt ViÖt Nam - c¬ së

ph¸p lý ®Ó ®Êu tranh, xö lý nh÷ng vi ph¹m ph¸p luËt cña ngêi níc ngoµi t¹i

ViÖt Nam. Tõ ®ã ®a ra nh÷ng gi¶i ph¸p c¬ b¶n nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n

lý ngêi níc ngoµi, b¶o ®¶m an ninh trËt tù trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng

nghiÖp hãa, hiÖn ®¹i hãa ®Êt níc. §Æc biÖt trong ®ã lµ: x©y dùng vµ hoµn thiÖn

hÖ thèng ph¸p luËt vÒ qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi; t¨ng cêng ký

kÕt c¸c hiÖp ®Þnh t¬ng trî t ph¸p quèc tÕ; ®æi míi c«ng t¸c qu¶n lý nhËp c¶nh,

xuÊt c¶nh, c tró ®èi víi ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam.

Côc L·nh sù, Bé Ngo¹i giao cã ®Ò tµi nghiªn cøu khoa häc vÒ "Tr¸ch

nhiÖm quèc gia ®èi víi viÖc nhËn trë l¹i c«ng d©n kh«ng ®îc níc ngoµi cho c

tró" do ThS. NguyÔn H÷u Tr¸ng lµm chñ nhiÖm (Bé Ngo¹i giao, Hµ Néi,

2002). Môc tiªu cña ®Ò tµi lµ: ph©n tÝch lµm râ c¬ së lý luËn cña ph¸p luËt vµ

thùc tiÔn quan hÖ quèc tÕ vÒ quyÒn cña quèc gia kh«ng cho phÐp ngêi níc

ngoµi c tró; tr¸ch nhiÖm ph¸p lý quèc tÕ cña quèc gia ®îc yªu cÇu tiÕp nhËn

c«ng d©n m×nh bÞ trôc xuÊt; ®¸nh gi¸ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c ®iÒu íc quèc tÕ ®a

ph¬ng, song ph¬ng mµ ViÖt Nam ®· ký kÕt hoÆc tham gia; ph©n tÝch c¸c quy

®Þnh hiÖn hµnh vµ nh÷ng chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc ta víi c«ng d©n ViÖt

Nam ë níc ngoµi. §Ò tµi ®· chØ râ viÖc di c cña ngêi ViÖt Nam lµ mét thùc tÕ

kh¸ch quan vµ lµ mét phÇn cña thùc tr¹ng di c ®· vµ ®ang diÔn ra trªn thÕ giíi; tõ

nhu cÇu ®ßi hái cña thùc tiÔn kh¸ch quan c¸c t¸c gi¶ tham gia ®Ò tµi nghiªn

cøu khoa häc nªu trªn ®· kiÕn nghÞ chñ tr¬ng, biÖn ph¸p liªn quan ®Õn viÖc

nhËn trë l¹i c«ng d©n trong t×nh h×nh cô thÓ trong níc vµ quèc tÕ hiÖn nay; kiÕn

nghÞ söa ®æi mét sè v¨n b¶n ph¸p luËt hiÖn hµnh vµ ®Ò xuÊt nh÷ng néi dung c¬

5

b¶n thÓ hiÖn chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc ta trong mét tháa

thuËn khung ®Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nhËn trë l¹i c«ng d©n kh«ng ®îc níc ngoµi

cho c tró.

Côc Qu¶n lý xuÊt nhËp c¶nh, Bé C«ng an cã ®Ò tµi nghiªn cøu khoa

häc vÒ "Gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kiÓm so¸t xuÊt nhËp c¶nh t¹i

cöa khÈu hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi gãp phÇn ®¶m b¶o an ninh quèc gia" do

§¹i t¸ TriÖu V¨n ThÕ - Côc trëng Côc Qu¶n lý xuÊt nhËp c¶nh lµm chñ biªn

(Bé C«ng an, Hµ Néi, 2005). §Ò tµi ®· gãp phÇn x©y dùng vµ hoµn thiÖn c¸c

kh¸i niÖm: kiÓm so¸t xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, qu¸ c¶nh; kiÓm so¸t hé chiÕu giÊy

tê; kiÓm tra nh©n sù; gi¸m s¸t xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh; x¸c ®Þnh râ vai trß, ®èi t￾îng, néi dung, ph¬ng ph¸p kiÓm so¸t xuÊt nhËp c¶nh; lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò cã

tÝnh quy luËt trong ho¹t ®éng lîi dông nhËp c¶nh, xuÊt c¶nh qua cöa khÈu

hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi x©m ph¹m an ninh quèc gia cña c¸c thÕ lùc thï

®Þch vµ c¸c lo¹i téi ph¹m kh¸c; ®¸nh gi¸ vÒ thùc tr¹ng kiÓm so¸t xuÊt nhËp

c¶nh t¹i cöa khÈu hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi tõ 1995 ®Õn 2004. §Ò tµi ®· chØ

ra nh÷ng u ®iÓm, nh÷ng s¬ hë thiÕu sãt vµ nguyªn nh©n cña chóng. Tõ ®ã, h×nh

thµnh nh÷ng gi¶i ph¸p, kiÕn nghÞ cã tÝnh khoa häc nh»m n©ng cao chÊt lîng vµ

hiÖu qu¶ kiÓm so¸t xuÊt nhËp c¶nh t¹i cöa khÈu hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi;

gãp phÇn b¶o ®¶m an ninh quèc gia; gãp phÇn bæ sung, hoµn thiÖn lý luËn

kiÓm so¸t xuÊt nhËp c¶nh t¹i cöa khÈu hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi nãi riªng

vµ kiÓm so¸t xuÊt nhËp c¶nh nãi chung.

C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc nµy, ë nh÷ng khÝa c¹nh vµ cÊp

®é kh¸c nhau, ®Òu ®Ò cËp mét sè vÊn ®Ò chung vÒ qu¶n lý nhµ níc, mèi

quan hÖ nhµ níc - c«ng d©n trong lÜnh vùc xuÊt nhËp c¶nh, nh÷ng ®iÒu kiÖn

ph¸p lý b¶o ®¶m quyÒn cña c«ng d©n trong lÜnh vùc nµy.

Ngoµi ra, còng cÇn kÓ ®Õn mét sè luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc nh: Qu¶n lý

nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam" (luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña ThS.

6

NguyÔn Xu©n To¶n - ViÖn Nhµ níc vµ ph¸p luËt, Hµ Néi, 1996), víi môc ®Ých:

gãp phÇn lµm râ c¬ së lý luËn, néi dung ph¸p lý cña qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi

níc ngoµi t¹i ViÖt Nam, ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p t¨ng cêng hiÖu lùc, hiÖu qu¶

cña qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi ë ViÖt Nam hiÖn nay". LuËn v¨n ®·

lµm râ kh¸i niÖm ngêi níc ngoµi vµ ph©n lo¹i ngêi níc ngoµi; x¸c ®Þnh néi dung

ph¸p lý vµ ®Æc thï cña qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi; hÖ thèng hãa vµ

ph©n tÝch ph¸p luËt thùc ®Þnh vµ thùc tiÔn vÒ qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc

ngoµi (trong ®ã, cã mét tiÕt nhá ®Ò cËp tíi qu¶n lý nhµ níc vÒ nhËp c¶nh, xuÊt

c¶nh, c tró, ®i l¹i cña ngêi níc ngoµi t¹i ViÖt Nam); qua ®ã, ®Ò xuÊt nh÷ng biÖn

ph¸p (bæ sung, söa ®æi vµ hoµn thiÖn c¸c v¨n b¶n ph¸p luËt; x©y dùng vµ kiÖn

toµn tæ chøc bé m¸y, c¬ chÕ ho¹t ®éng) nh»m n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶ qu¶n

lý nhµ níc ®èi víi ngêi níc ngoµi. "Qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi c«ng d©n

ViÖt Nam xuÊt c¶nh trong giai ®o¹n hiÖn nay" luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña ThS

Ph¹m Ngäc Trung (Häc viÖn An ninh nh©n d©n, Hµ Néi, 1997), víi môc ®Ých:

ph©n tÝch mét c¸ch khoa häc t×nh h×nh qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi ViÖt Nam

xuÊt c¶nh trong giai ®o¹n hiÖn nay ®Ó lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ nh÷ng

víng m¾c ®îc ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý c«ng d©n ViÖt Nam xuÊt c¶nh, tõ

®ã ®Ò xuÊt ph¬ng ph¸p ®æi míi vµ hoµn thiÖn qu¶n lý nhµ níc ®èi víi ngêi ViÖt

Nam xuÊt c¶nh. LuËn v¨n ®· kh¸i qu¸t ®îc vÞ trÝ, vai trß cña qu¶n lý c«ng d©n

ViÖt Nam xuÊt c¶nh trong qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh quèc gia; ®¸nh gi¸ ®îc

thùc tr¹ng qu¶n lý c«ng d©n ViÖt Nam xuÊt c¶nh, ©m mu vµ ho¹t ®éng cña c¸c

thÕ lùc thï ®Þch vµ bän ph¹m téi kh¸c lîi dông viÖc xuÊt c¶nh cña c«ng d©n ®Ó

ho¹t ®éng x©m ph¹m an ninh quèc gia; dù b¸o nh÷ng vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn

qu¶n lý c«ng d©n ViÖt Nam xuÊt c¶nh trong thêi gian tíi; qua ®ã, ®Ò xuÊt ph¬ng

híng vµ mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc ®èi víi c«ng

d©n ViÖt Nam xuÊt c¶nh. "Qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi

nhËp c¶nh ViÖt Nam theo danh nghÜa du lÞch" luËn v¨n th¹c sÜ luËt häc cña ThS.

NguyÔn V¨n Minh (Häc viÖn An ninh nh©n d©n, Hµ Néi, 1999), víi môc ®Ých:

7

lµm s¸ng tá c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn ®ang ®Æt ra ®èi víi c«ng t¸c qu¶n lý ngêi n￾íc ngoµi nhËp c¶nh ViÖt Nam theo danh nghÜa du lÞch, tõ ®ã ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p

nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi

nhËp c¶nh ViÖt Nam theo danh nghÜa du lÞch. LuËn v¨n ®· lµm râ nh÷ng nhËn

thøc c¬ b¶n cña qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi nhËp c¶nh

ViÖt Nam theo ®êng du lÞch; ®¸nh gi¸ ®îc thùc tr¹ng ngêi níc ngoµi nhËp c¶nh

ViÖt Nam theo danh nghÜa du lÞch, ho¹t ®éng cña c¸c thÕ lùc thï ®Þch vµ téi

ph¹m kh¸c lîi dông ®êng nhËp c¶nh nµy ®Ó ho¹t ®éng x©m h¹i ®Õn an ninh quèc

gia vµ trËt tù an toµn x· héi ë ViÖt Nam; ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng qu¶n lý nhµ n￾íc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi nhËp c¶nh ViÖt Nam theo ®êng du lÞch, tõ

®ã chØ ra ®îc nh÷ng tån t¹i, s¬ hë trong qu¶n lý ®Ó cã híng ®Ò xuÊt kh¾c phôc;

dù b¸o vÒ nh÷ng vÊn ®Ò liªn quan ®Õn qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi n￾íc ngoµi nhËp c¶nh ViÖt Nam theo ®êng du lÞch trong thêi gian tíi; vµ ®Ò xuÊt

mét sè gi¶i ph¸p nh»m n©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc nµy.

Bªn c¹nh ®ã, cßn cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu khoa häc ®îc ®¨ng

trªn T¹p chÝ C«ng an nh©n d©n, sè chuyªn ®Ò - 10/2004: "KÕt qu¶ ®æi míi

c«ng t¸c qu¶n lý xuÊt nhËp c¶nh ViÖt Nam ®¸p øng yªu cÇu b¶o vÖ an ninh

quèc gia trong t×nh h×nh míi" cña §¹i t¸ TriÖu V¨n ThÕ - Côc trëng Côc Qu¶n

lý xuÊt nhËp c¶nh; "Ngêi ViÖt Nam xuÊt c¶nh - nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi

c«ng t¸c an ninh" cña ThS. Lª Xu©n Viªn; " C«ng t¸c an ninh t¹i cöa khÈu

c¶ng hµng kh«ng quèc tÕ Néi Bµi trong t×nh h×nh hiÖn nay" cña ThS. TrÇn

Quang T¸m. C¸c bµi viÕt ®· ®Ò cËp ë cÊp vÜ m« hoÆc chuyªn s©u c¸c vÊn ®Ò lý

luËn - thùc tiÔn cña qu¶n lý nhµ níc b»ng ph¸p luËt trong lÜnh vùc xuÊt c¶nh,

nhËp c¶nh vµ c tró nh»m gi÷ v÷ng chñ quyÒn, b¶o ®¶m an ninh quèc gia trong

c«ng cuéc ®æi míi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë ViÖt Nam.

C¸c c«ng tr×nh khoa häc nªu trªn cho thÊy: tõ nh÷ng cÊp ®é ho¹t ®éng

qu¶n lý nhµ níc kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng nhiÖm vô, vÊn ®Ò qu¶n lý nhµ níc vÒ

8

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró t¹i ViÖt Nam ®· ®îc ®Ò cËp tõ nhiÒu khÝa c¹nh

kh¸c nhau trong c«ng cuéc ®æi míi theo ®Þnh híng x· héi chñ nghÜa ë níc ta

hiÖn nay; ®Ò cËp c¸c vÊn ®Ò vÒ lÞch sö, kh¸i niÖm, ph¹m trï, néi dung cña ph¸p

luËt; x¸c lËp quan ®iÓm, nguyªn t¾c vµ gi¶i ph¸p thùc hiÖn c¬ chÕ qu¶n lý nhµ

níc vÒ an ninh trong lÜnh vùc xuÊt nhËp c¶nh ë níc ta. Ph¸p luËt nãi chung vµ

ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh nãi riªng ®îc c¸c t¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh lµ ph¬ng

tiÖn ph¸p lý ®Ó Nhµ níc thùc hiÖn vai trß qu¶n lý ®èi víi x· héi.

Nh÷ng ®ãng gãp cña c¸c c«ng tr×nh nªu trªn lµ nh÷ng t×m tßi s¸ng t¹o -

nh÷ng bíc tiÕn quan träng nh»m gi¶i quyÕt c¸c víng m¾c vÒ mÆt lý luËn vµ

thùc tiÔn cña ph¹m vi lÜnh vùc mµ c¸c ®Ò tµi nghiªn cøu, tËp trung chñ yÕu lµ:

qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh ®èi víi ngêi níc ngoµi; qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh

®èi víi c«ng d©n ViÖt Nam xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh hoÆc lµ ®ét ph¸ mét sè ®iÓm,

mét sè khÝa c¹nh trong qu¶n lý nhµ níc vÒ an ninh trËt tù trong lÜnh vùc xuÊt

c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró. Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nãi trªn cßn ®Ó l¹i nhiÒu

kho¶ng trèng vµ cha ®Ò cËp mét c¸ch toµn diÖn, cã hÖ thèng vÒ ph¸p luËt trong

qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh.

V× vËy, viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi "Hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ

níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam" lµ vÊn ®Ò míi kh«ng trïng l¾p víi

nh÷ng ®Ò tµi, chuyªn ®Ò ®· nghiªn cøu. §Ò tµi nµy mang tÝnh cÊp thiÕt, kh«ng

nh÷ng vÒ lý luËn, mµ cßn lµ ®ßi hái thùc tiÔn trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt

c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró ë níc ta hiÖn nay.

3. Môc ®Ých vµ nhiÖm vô, ®èi tîng, ph¹m vi nghiªn cøu cña luËn ¸n

Môc ®Ých

Lµm s¸ng tá mét c¸ch cã hÖ thèng nh÷ng vÊn ®Ò vÒ lý luËn vµ thùc

tiÔn cña ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, tõ ®ã ®Ò

xuÊt nh÷ng quan ®iÓm, nguyªn t¾c chØ ®¹o ph¬ng híng ®æi míi vµ hoµn thiÖn

ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, b¶o ®¶m thùc hiÖn

cã hiÖu qu¶ quyÒn xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró cña c«ng d©n.

9

NhiÖm vô

Víi môc ®Ých nªu trªn, t¸c gi¶ luËn ¸n ®Ò ra c¸c nhiÖm vô sau ®©y:

- Lµm râ nh÷ng nhËn thøc c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc

vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh; vÒ c¬ së khoa häc cña viÖc ®æi míi vµ hoµn thiÖn

ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam.

- Nghiªn cøu vÞ trÝ, vai trß cña ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt

c¶nh, nhËp c¶nh; lµm râ mèi quan hÖ cña ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, c

tró víi c¸c ngµnh luËt kh¸c cã liªn quan trong hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam.

- §¸nh gi¸ ®óng ®¾n thùc tr¹ng ¸p dông ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ n￾íc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam, chØ ra nh÷ng tån t¹i, thiÕu sãt cña

ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ®Ó cã híng ®Ò xuÊt gi¶i ph¸p kh¾c phôc.

- Lµm râ nh÷ng quan ®iÓm, ph¬ng híng ®æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p

luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam.

- §Ò xuÊt mét sè gi¶i ph¸p hoµn thiÖn ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp

c¶nh, c tró n©ng cao hiÖu qu¶ vµ hiÖu lùc qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc nµy,

trong ®ã ®Ò xuÊt x©y dùng mét ®¹o luËt xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró ®Ó ®iÒu

chØnh, kiÓm so¸t xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ quy ®Þnh vÒ viÖc c tró, hßa nhËp cña

c«ng d©n céng ®ång còng nh ngêi níc ngoµi ë ViÖt Nam.

§èi tîng nghiªn cøu

§èi tîng nghiªn cøu cña luËn ¸n lµ ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh.

Ph¹m vi nghiªn cøu

Ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh lµ mét hÖ thèng

c¸c quy ph¹m ph¸p luËt vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c¸c quy ph¹m ph¸p luËt cã

liªn quan. §ã võa lµ ph¸p luËt thùc ®Þnh (néi dung), võa lµ ph¸p luËt thñ tôc (h×nh

thøc) nh»m ®iÒu chØnh c¸c quan hÖ ph¸p luËt hµnh chÝnh trong lÜnh vùc xuÊt

10

c¶nh, nhËp c¶nh gi÷a Nhµ níc vµ c«ng d©n. LuËn ¸n ®i s©u nghiªn cøu quy ®Þnh

cña hiÕn ph¸p vÒ quyÒn tù do ®i l¹i, c tró cña c«ng d©n vµ ph¸p luËt hµnh chÝnh

trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh mµ chøc n¨ng chñ tr×, qu¶n lý chñ

yÕu thuéc Bé C«ng an (c¬ quan qu¶n lý chuyªn ngµnh vÒ xuÊt nhËp c¶nh).

4. C¬ së ph¬ng ph¸p luËn vµ ph¬ng ph¸p nghiªn cøu

§Ò tµi nghiªn cøu trªn c¬ së ph¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c -

Lªnin, t tëng Hå ChÝ Minh vµ cña §¶ng ta vÒ x©y dùng nhµ níc vµ ph¸p luËt;

®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc vÒ më cöa, héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ

trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cã sù ®iÒu tiÕt cña Nhµ níc, theo ®Þnh híng x· héi

chñ nghÜa ë ViÖt Nam; nh÷ng thµnh tùu khoa häc: triÕt häc, x· héi häc, luËt

häc vµ ®Æc biÖt cña khoa häc hµnh chÝnh nhµ níc. Trªn c¬ së ph¬ng ph¸p luËn

duy vËt biÖn chøng vµ duy vËt lÞch sö cña triÕt häc M¸c -Lªnin, t¸c gi¶ sö

dông c¸c ph¬ng ph¸p ph©n tÝch, tæng hîp, hÖ thèng, so s¸nh ph¸p luËt, dù b¸o

®Ó nghiªn cøu thùc tiÔn, tõ ®ã rót ra kÕt luËn cÇn thiÕt, ®a ra nh÷ng ®¸nh gi¸

vµ nh÷ng luËn chøng lµm c¬ së kiÕn nghÞ ®æi míi vµ hoµn thiÖn ph¸p luËt

trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam.

5. Nh÷ng ®ãng gãp míi vÒ khoa häc cña luËn ¸n

§©y lµ luËn ¸n tiÕn sÜ luËt häc ®Çu tiªn trong khoa häc ph¸p lý ViÖt

Nam nghiªn cøu mét c¸ch toµn diÖn vµ cã hÖ thèng vÒ ph¸p luËt trong qu¶n lý

nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt Nam. LuËn ¸n ®· cã nh÷ng ®ãng gãp

míi vÒ khoa häc nh sau:

Mét lµ, lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸p luËt trong

qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh t¹i ViÖt Nam, lµm râ vai trß, ®Æc

®iÓm cña ph¸p luËt ®èi víi viÖc t¨ng cêng qu¶n lý nhµ níc mét c¸ch d©n chñ

®èi víi ho¹t ®éng xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró; b¶o ®¶m quyÒn tù do ®i l¹i, c

tró cña c«ng d©n trong bèi c¶nh héi nhËp quèc tÕ; lµm râ mèi t¬ng quan gi÷a

11

ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh víi c¸c lÜnh vùc ®iÒu

chØnh ph¸p luËt kh¸c.

Hai lµ, lµm râ lÞch sö h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña ph¸p luËt trong

qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh t¹i ViÖt Nam tõ C¸ch m¹ng th¸ng

T¸m ®Õn nay, trong ®ã ®· lµm s¸ng tá qu¸ tr×nh võa kÕ thõa võa ph¸t triÓn liªn

tôc cña ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh phï hîp víi

tÝnh chÊt vµ nhiÖm vô thùc hiÖn ®êng lèi ®èi ngo¹i, gi÷ v÷ng chñ quyÒn, an

ninh quèc gia cña §¶ng vµ Nhµ níc trong tõng thêi kú lÞch sö.

Ba lµ, ®· ®¸nh gi¸ ®óng thùc tr¹ng ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh thêi kú ®æi míi; nªu bËt ®îc nh÷ng thµnh tùu cña sù ®iÒu

chØnh ph¸p luËt xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ®èi víi viÖc b¶o ®¶m qu¶n lý nhµ níc vµ

quyÒn tù do ®i l¹i, c tró cña c«ng d©n trong xu thÕ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ;

ph©n tÝch ®¸nh gi¸ c¸c yÕu tè ®ang chi phèi hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt

c¶nh, nhËp c¶nh, b¶o ®¶m chñ quyÒn ®éc lËp vµ an ninh quèc gia, t¹o ®iÒu

kiÖn thuËn lîi ®Ó c«ng d©n ViÖt Nam vµ ngêi níc ngoµi thùc hiÖn quyÒn tù do

®i l¹i, c tró.

Bèn lµ, x©y dùng mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm vµ ph¬ng híng t¹o c¬ së

cho viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh;

®Ò xuÊt mét hÖ thèng c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý

nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, trong ®ã cã kiÕn nghÞ x©y dùng mét ®¹o luËt

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró ®Ó ®iÒu chØnh, kiÓm so¸t xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh

vµ quy ®Þnh vÒ viÖc c tró, hßa nhËp cña c«ng d©n céng ®ång còng nh ngêi níc

ngoµi ë ViÖt Nam.

6. ý nghÜa lý luËn vµ thùc tiÔn cña luËn ¸n

KÕt qu¶ nghiªn cøu vµ nh÷ng kiÕn nghÞ cña luËn ¸n cã ý nghÜa ®èi víi

viÖc hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh ë ViÖt

Nam hiÖn nay. §ång thêi, th«ng qua kÕt qu¶ nghiªn cøu, t¸c gi¶ gãp thªm

tiÕng nãi vµo sù ph¸t triÓn cña lý luËn vÒ ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ

12

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, ®Æc biÖt lµ hµnh chÝnh nhµ níc trong lÜnh vùc xuÊt c¶nh,

nhËp c¶nh vµ c tró híng tíi phôc vô nhu cÇu xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, c tró cña

c«ng d©n. Víi viÖc ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m hoµn thiÖn ph¸p luËt trong qu¶n

lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, trong ®ã cã kiÕn nghÞ x©y dùng mét ®¹o luËt

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró ®Ó ®iÒu chØnh, kiÓm so¸t xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ

quy ®Þnh vÒ viÖc c tró, hßa nhËp cña c«ng d©n céng ®ång còng nh ngêi níc ngoµi

ë ViÖt Nam, t¸c gi¶ hy väng sÏ gãp phÇn b¶o ®¶m ph¸t huy ®îc vai trß cña nã

trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ®Êt níc vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ.

LuËn ¸n cã thÓ ®îc sö dông lµm tµi liÖu tham kh¶o cho c«ng t¸c

nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vÒ khoa häc ph¸p lý nãi chung, khoa häc luËt hµnh

chÝnh nãi riªng vµ cho c¸c c¸n bé lµm c«ng t¸c qu¶n lý nhµ níc trong lÜnh vùc

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh vµ c tró.

7. KÕt cÊu cña luËn ¸n

Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn vµ danh môc tµi liÖu tham kh¶o, néi dung

cña luËn ¸n gåm 3 ch¬ng, 9 môc.

13

Ch¬ng 1

Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸p luËt

trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh

1.1. Kh¸i niÖm, néi dung, ®Æc trng c¬ b¶n cña ph¸p luËt

trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh

1.1.1. Kh¸i niÖm ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh,

nhËp c¶nh

ë níc ta, ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh lµ mét

bé phËn quan träng cña ph¸p luËt hµnh chÝnh vµ hÖ thèng ph¸p luËt ViÖt Nam.

Tuy nhiªn, trong nhiÒu n¨m qua v× nh÷ng lý do kh¸ch quan, chñ quan kh¸c nhau

mµ kh¸i niÖm vÒ ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh cha

®îc khoa häc ph¸p lý, c¸c nhµ nghiªn cøu, c¸c c¸n bé qu¶n lý nghiªn cøu mét

c¸ch ®Çy ®ñ, toµn diÖn vµ cã hÖ thèng. Do vËy, ®Õn nay trong khoa häc ph¸p

lý ë ViÖt Nam, vÉn cha ®a ra ®îc mét kh¸i niÖm thèng nhÊt, hoµn chØnh vÒ

ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh.

§Ó lµm râ néi hµm kh¸i niÖm vÒ ph¸p luËt trong qu¶n lý nhµ níc vÒ

xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh, chóng ta cÇn ph©n tÝch vµ ®Æt nã trong mèi quan hÖ víi

ph¸p luËt hµnh chÝnh.

Theo gi¸o tr×nh vÒ qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc cña Häc viÖn Hµnh

chÝnh Quèc gia (1996) th×: "Qu¶n lý hµnh chÝnh nhµ níc lµ d¹ng qu¶n lý x· héi

mang tÝnh quyÒn lùc nhµ níc víi chøc n¨ng chÊp hµnh luËt vµ tæ chøc thùc

hiÖn luËt cña c¸c c¬ quan trong hÖ thèng hµnh ph¸p vµ hµnh chÝnh nhµ níc (hÖ

thèng ChÝnh phñ vµ chÝnh quyÒn ®Þa ph¬ng)" [50, tr. 10].

Trong s¸ch t×m hiÓu ph¸p luËt vÒ "LuËt hµnh chÝnh ViÖt Nam" (2005),

PGS.TS Ph¹m Hång Th¸i vµ PGS.TS §inh V¨n MËu cho r»ng:

14

Qu¶n lý nhµ níc lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc vµ ®iÒu chØnh b»ng

quyÒn lùc nhµ níc víi qu¸ tr×nh x· héi vµ hµnh vi ho¹t ®éng cña

c«ng d©n do c¸c c¬ quan hµnh ph¸p tõ Trung ¬ng ®Õn c¬ së tiÕn

hµnh ®Ó thùc hiÖn nh÷ng chøc n¨ng vµ nhiÖm vô cña Nhµ níc, ph¸t

triÓn c¸c mèi quan hÖ x· héi, duy tr× trËt tù an ninh, tháa m·n nh÷ng

nhu cÇu hµng ngµy cña nh©n d©n [70, tr. 19].

Tõ c¸c quan niÖm vÒ qu¶n lý nhµ níc nªu trªn, chóng ta cã thÓ hiÓu:

hµnh chÝnh nhµ níc trong lÜnh vùc xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh còng nh bÊt kú mét

d¹ng qu¶n lý x· héi nµo kh¸c, lµ d¹ng qu¶n lý c«ng vô quèc gia cña bé m¸y

nhµ níc - lµ c«ng viÖc cña bé m¸y hµnh ph¸p. Nã lµ sù t¸c ®éng cã tæ chøc vµ

®îc ®iÒu chØnh b»ng quyÒn lùc nhµ níc ®èi víi c¸c qu¸ tr×nh x· héi vµ hµnh vi

ho¹t ®éng xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh cña c«ng d©n do c¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn

trong hÖ thèng hµnh ph¸p tõ Trung ¬ng ®Õn c¬ së tiÕn hµnh ®Ó thùc hiÖn chøc

n¨ng vµ nhiÖm vô cña Nhµ níc, ph¸t triÓn c¸c mèi quan hÖ x· héi, duy tr× trËt

tù an ninh, tháa m·n nhu cÇu tù do c tró, xuÊt c¶nh, nhËp c¶nh hµng ngµy cña

c«ng d©n.

Víi ý nghÜa hµnh chÝnh lµ chÊp hµnh (thùc thi) ph¸p luËt, ChÝnh phñ

vµ c¸c c¬ quan hµnh chÝnh trong lÜnh vùc xuÊt nhËp c¶nh cã quyÒn (lËp quy)

ban hµnh c¸c quy t¾c vµ c¸c quyÕt ®Þnh hµnh chÝnh cho phÐp hoÆc cÊm ®o¸n

mét c¸ch ¸p ®Æt vµ buéc ®èi tîng cã liªn quan ph¶i chÊp hµnh; cã quyÒn kiÓm

tra viÖc thùc hiÖn ph¸p luËt vÒ xuÊt nhËp c¶nh vµ c¸c quyÕt ®Þnh mµ nã ban

hµnh; cã quyÒn xö lý c¸c t×nh huèng qu¶n lý b»ng biÖn ph¸p cìng chÕ ®èi víi

c¸c vi ph¹m hµnh chÝnh, kÓ c¶ trêng hîp c«ng d©n, tæ chøc tõ chèi thùc hiÖn

c¸c nghÜa vô ph¸p lý nh»m phßng ngõa, ng¨n chÆn vi ph¹m ph¸p luËt trong

lÜnh vùc xuÊt nhËp c¶nh.

Tuy nhiªn, ®Ó thùc hiÖn ®îc nh÷ng quyÒn h¹n trªn cÇn cã quy ®Þnh

chung vÒ tæ chøc bé m¸y vµ nh©n sù thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng hµnh chÝnh cã

hiÖu lùc, hiÖu qu¶; ®ång thêi, x¸c lËp mét trËt tù chuÈn mùc trong viÖc thùc

15