Hoàn thiện pháp luật cạnh tranh về lạm dụng vị trí độc quyền đáp ứng yêu cầu hội nhập

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

THAM GIA XÉT GIẢI THƢỞNG CẤP TRƢỜNG

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CẠNH TRANH

VỀ LẠM DỤNG VỊ TRÍ ĐỘC QUYỀN

ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỘI NHẬP

Thuộc nhóm ngành khoa học: Luật cạnh tranh

Thành phố Hồ Chí Minh, 3/2013

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

BÁO CÁO TỔNG KẾT

ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU KHOA HỌC CỦA SINH VIÊN

THAM GIA XÉT GIẢI THƢỞNG CẤP TRƢỜNG

HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CẠNH TRANH

VỀ LẠM DỤNG VỊ TRÍ ĐỘC QUYỀN

ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỘI NHẬP

Thuộc nhóm ngành khoa học: Luật cạnh tranh

Sinh viên thực hiện: Nguyễn Thị Thiên Thanh Nữ

Dân tộc: Kinh

Lớp, khoa: LK09A3 – Khoa Kinh tế và Luật Năm thứ: 4/4

Ngành học: Luật Kinh tế

Người hướng dẫn: Thạc sĩ Nguyễn Thị Thúy Nga

Thành phố Hồ Chí Minh, 3/2013

i

LỜI CẢM ƠN

Sau thời gian học tập, nghiên cứu và được sự giúp đỡ, dạy bảo chu đáo

của giảng viên hướng dẫn, nay tác giả đã hoàn thành được đề tài nghiên cứu khoa

học: “HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VỀ LẠM DỤNG VỊ TRÍ

ĐỘC QUYỀN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỘI NHẬP”.

Để hoàn thành được bài nghiên cứu khoa học này, tác giả xin gửi lời cám

ơn chân thành đến cô Nguyễn Thị Thúy Nga, người đã tận tình, chu đáo hướng

dẫn và chỉ bảo tác giả trong suốt thời gian hoàn thành bài nghiên cứu khoa học.

Những ý kiến đóng góp của cô là vô cùng quý báu cho đề tài này.

Mặc dù đã có cố gắng rất nhiều trong việc học tập và nghiên cứu để hoàn

thành bài nghiên cứu khoa học nhưng tác giả vẫn còn hạn chế về mặt kiến thức

lẫn kinh nghiệm nên không thể tránh được những thiếu sót. Tác giả rất mong

nhận được sự đóng góp quý báu của quý thầy cô để bài nghiên cứu khoa học này

được hoàn thiện hơn.

Tác giả xin chân thành cám ơn

ii

MỤC LỤC

CHƢƠNG 1: MỞ ĐẦU ........................................................................................ 1

1.1. Giới thiệu ý tƣởng nghiên cứu ............................................................... 1

1.2. Mục tiêu của đề tài .................................................................................. 2

1.3. Phƣơng pháp nghiên cứu........................................................................ 3

1.4. Tóm tắt nội dung của đề tài.................................................................... 3

1.5. Đóng góp của nghiên cứu ....................................................................... 4

CHƢƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ ĐỘC

QUYỀN .......................................................................................... 5

2.1. Khái quát về cạnh tranh và độc quyền ................................................. 5

2.1.1. Cạnh tranh và vai trò của cạnh tranh đối với nền kinh tế thị

trường ............................................................................................. 5

2.1.2. Khái niệm, đặc điểm và cách xác định doanh nghiệp có vị trí độc

quyền .............................................................................................. 7

2.1.3. Quan điểm của các nước trên thế giới về độc quyền .................. 12

2.2. Hành vi lạm dụng vị trí độc quyền nhằm hạn chế cạnh tranh ........ 15

2.2.1. Khái niệm hành vi lạm dụng vị trí độc quyền ............................. 17

2.2.2. Đặc điểm của hành vi lạm dụng vị trí độc quyền........................ 15

2.2.3. Phân loại hành vi lạm dụng vị trí độc quyền............................... 21

CHƢƠNG 3:THỰC TIỄN ÁP DỤNG PHÁP LUẬT VỀ KIỂM SOÁT

HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ ĐỘC QUYỀN ...................... 24

3.1. Hành vi lạm dụng vị trí độc quyền theo pháp luật Việt Nam .......... 24

3.1.1. Bán hàng hóa, dịch vụ dưới giá thành toàn bộ nhằm loại bỏ đối

thủ cạnh tranh............................................................................... 24

3.1.2. Áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn

định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho khách hàng............... 30

3.1.3. Hạn chế sản xuất, phân phối hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý, giới

hạn thị trường cản trở phát triển kỹ thuật, công nghệ gây thiệt hại

cho khách hàng............................................................................ 40

iii

3.1.4. Áp đặt các điều kiện thương mại khác nhau cho các giao dịch như

nhau nhằm tạo sự bất bình đẳng trong cạnh tranh....................... 45

3.1.5. Áp đặt điều kiện cho doanh nghiệp khác ký kết hợp đồng mua,

bán hàng hóa, dịch vụ hoặc buộc doanh nghiệp khác chấp nhận

các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp

đồng.............................................................................................. 47

3.1.6. Ngăn cản việc gia nhập thị trường của đối thủ cạnh tranh mới .. 52

3.1.7. Áp đặt các điều kiện bất lợi cho khách hàng............................... 57

3.1.8. Lợi dụng vị trí độc quyền để đơn phương thay đổi hoặc hủy bỏ

hợp đồng đã giao kết mà không có lý do chính đáng.................. 57

3.2. Vấn đề độc quyền Nhà nƣớc ở Việt Nam ........................................... 61

CHƢƠNG 4: PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN CƠ CHẾ KIỂM SOÁT

HÀNH VI LẠM DỤNG VỊ TRÍ ĐỘC QUYỀN ..................... 76

4.1. Hoàn thiện pháp luật về kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí độc

quyền ..................................................................................................... 76

4.1.1. Về căn cứ xác định doanh nghiệp có vị trí độc quyền ................. 76

4.1.2. Về các hành vi lạm dụng vị trí độc quyền .................................... 79

4.1.3. Về biện pháp xử lý vi phạm đối với hành vi lạm dụng vị trí độc

quyền ............................................................................................ 86

4.1.4. Về vấn đề độc quyền Nhà nước.................................................... 87

4.2. Hoàn thiện bộ máy tổ chức của Cục quản lý cạnh tranh, Hội đồng

cạnh tranh .............................................................................................. 91

CHƢƠNG 5: KẾT LUẬN .................................................................................. 95

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 97

iv

DANH MỤC BẢNG - HÌNH

DANH MỤC BẢNG:

- Bảng 2.1: Cấu trúc thị trường

- Bảng 3.1: Thống kê vụ việc hạn chế cạnh tranh trong giai đoạn từ 2006 –

2011

- Bảng 3.2: Giá bán lẻ điện bình quân qua các năm 2008-2012

DANH MỤC HÌNH:

- Hình 3.1: Tỷ trọng doanh thu/GDP của 10 tập đoàn lớn nhất tại một số nước,

2005 – 2011 (%)

v

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM

THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU CỦA ĐỀ TÀI

1. Thông tin chung:

- Tên đề tài: HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT CẠNH TRANH VỀ LẠM DỤNG VỊ

TRÍ ĐỘC QUYỀN ĐÁP ỨNG YÊU CẦU HỘI NHẬP

- Sinh viên thực hiện: 1. Nguyễn Thị Thiên Thanh (chủ nhiệm đề tài)

2. Nguyễn Hữu Hảo

3. Lê Huỳnh Tấn Long

- Lớp: LK09A3 Khoa: Kinh tế - Luật Năm thứ: 4 Số năm đào tạo: 4

- Người hướng dẫn: Thạc sĩ Nguyễn Thị Thúy Nga

2. Mục tiêu đề tài:

Mục tiêu của đề tài là nhằm phân tích các quy định của pháp luật cạnh

tranh đối với hành vi lạm dụng vị trí độc quyền trên cơ sở so sánh, đối chiếu với

các quy định của pháp luật quốc tế có liên quan. Ngoài ra, tác giả cũng trình bày

và đánh giá thực trạng áp dụng những quy định này trong thực tiễn giải quyết các

vụ việc về cạnh tranh. Cuối cùng, đề tài nghiên cứu khoa học đề xuất những kiến

nghị cụ thể trong việc sửa đổi pháp luật cạnh tranh của Việt Nam phù hợp với xu

hướng phát triển chung của pháp luật quốc tế; đáp ứng yêu cầu hội nhập; góp

phần bảo vệ có hiệu quả các quyền và lợi ích chính đáng của các doanh nghiệp,

người tiêu dùng và hơn nữa là bảo vệ lợi ích chung cho xã hội.

3. Tính mới và sáng tạo:

Trong thời gian qua, đã có một số bài viết đăng trên các tạp chí chuyên

ngành về vấn đề độc quyền và lạm dụng vị trí độc quyền. Tuy nhiên, chưa có bài

viết hoặc công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và chuyên sâu về vấn đề

vi

“Hoàn thiện pháp luật cạnh tranh về lạm dụng vị trí độc quyền đáp ứng yêu cầu

hội nhập”. Việc nghiên cứu đề tài này với mục đích phân tích thực trạng hiện

nay và đưa ra một số giải pháp hoàn thiện các quy định về lạm dụng vị trí độc

quyền trong Luật cạnh tranh, góp phần điều tiết thị trường cạnh tranh, làm cho thị

trường diễn ra theo những quy luật tất yếu của cạnh tranh; đảm bảo cho việc gia

nhập thị trường được tự do và không có rào cản nhằm đáp ứng yêu cầu hội nhập.

4. Kết quả nghiên cứu:

Trong đề tài này, tác giả phân tích và so sánh các quy định của pháp luật

về kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí độc quyền và thực tiễn vận dụng. Bên cạnh

đó, tác giả cũng nêu ra những ưu điểm và hạn chế của việc áp dụng các quy định

về việc chống hành vi lạm dụng vị trí độc quyền trong thực tiễn giải quyết một số

vụ việc cạnh tranh và đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện các quy định này.

5. Đóng góp về mặt kinh tế - xã hội, giáo dục và đào tạo, an ninh, quốc

phòng và khả năng áp dụng của đề tài:

Đề tài được triển khai nghiên cứu sẽ góp phần tìm ra các hạn chế trong

quy định của pháp luật cạnh tranh hiện hành về vấn đề lạm dụng vị trí độc quyền

ở nước ta hiện nay. Bên cạnh đó, đề tài cũng sẽ đưa ra một số giải pháp dựa trên

các quy định của pháp luật quốc tế và sự đối chiếu với quy định của pháp luật của

một số quốc gia trên thế giới.

Ngoài việc nâng cao kiến thức của người thực hiện, đề tài còn là nguồn tài

liệu tham khảo bổ ích phục vụ cho việc học tập, nghiên cứu Luật cạnh tranh của

sinh viên chuyên ngành Luật, của các doanh nghiệp và những đối tượng có quan

tâm đến Luật Cạnh tranh; đề tài cũng có những đóng góp thiết thực cho việc bổ

sung, sửa đổi các quy định của pháp luật cạnh tranh hiện hành, góp phần hoàn

thiện pháp luật bảo vệ quyền và lợi ích chính đáng của doanh nghiệp, người tiêu

dùng và xã hội, đáp ứng yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam hiện nay.

vii

6. Công bố khoa học của sinh viên từ kết quả nghiên cứu của đề tài (ghi rõ

tên tạp chí nếu có) hoặc nhận xét, đánh giá của cơ sở đã áp dụng các kết quả

nghiên cứu (nếu có):

Ngày tháng năm

Sinh viên chịu trách nhiệm chính

thực hiện đề tài

(ký, họ và tên)

viii

Nhận xét của ngƣời hƣớng dẫn về những đóng góp khoa học của sinh viên

thực hiện đề tài (phần này do người hướng dẫn ghi):

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

....................................................................................................................................

Ngày tháng năm

Xác nhận của đơn vị

(ký tên và đóng dấu)

Ngƣời hƣớng dẫn

(ký, họ và tên)

ix

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƢỜNG ĐẠI HỌC MỞ TP.HCM

THÔNG TIN VỀ SINH VIÊN

CHỊU TRÁCH NHIỆM CHÍNH THỰC HIỆN ĐỀ TÀI

I. SƠ LƢỢC VỀ SINH VIÊN:

Họ và tên: Nguyễn Thị Thiên Thanh

Sinh ngày 12 tháng 1 năm 1991

Nơi sinh: Thành phố Buôn Ma Thuột

Lớp: LK09A3 Khóa: 2009 – 2013

Khoa: Kinh tế - Luật

Địa chỉ liên hệ: 532 Quang Trung, Phường 11, Quận Gò Vấp, Tp. Hồ Chí Minh

Điện thoại: 0903984324 Email: [email protected]

II. QUÁ TRÌNH HỌC TẬP:

* Năm thứ 1:

Ngành học: Luật kinh tế Khoa: Kinh tế - Luật

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Sơ lược thành tích: Điểm trung bình học kỳ 1: 7.69

Điểm trung bình học kỳ 2: 7.71

Điểm trung bình học kỳ 3: 9.00

* Năm thứ 2:

Ngành học: Luật kinh tế Khoa: Kinh tế - Luật

Kết quả xếp loại học tập: Khá

Sơ lược thành tích: Điểm trung bình học kỳ 1: 7.76

Điểm trung bình học kỳ 2: 8.00

Ảnh 4x6