Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các hợp tác xã nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ THU HƯƠNG

HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH

CỦA CÁC HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

CHUYÊN NGÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2017

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

––––––––––––––––––––––––––––––

TRẦN THỊ THU HƯƠNG

HIỆU QUẢ SẢN XUẤT KINH DOANH

CỦA CÁC HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP

TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Thị Hồng Hạnh

THÁI NGUYÊN - 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Những số

liệu, thông tin và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được sử

dụng để bảo vệ bất cứ một luận văn nào. Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận

văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được ghi

rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2017

Tác giả

Trần Thị Thu Hương

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện đề tài: “Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các

HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn,

giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin được bày tỏ sự cảm ơn sâu

sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập

và nghiên cứu.

Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa, phòng của

Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã tạo điều

kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giáo viên hướng dẫn TS.

Đỗ Thị Hồng Hạnh.

Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa

học, các thầy, cô giáo trong Trường Đại hoc̣ Kinh tế và Quản trị Kinh doanh - Đại

học Thái Nguyên.

Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của các

đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, tôi xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng

nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này.

Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó.

Thái Nguyên, tháng 5 năm 2017

Tác giả

Trần Thị Thu Hương

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................ ii

MỤC LỤC................................................................................................................. iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG....................................................................................... vii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ....................................................................................ix

MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1

1. Sựcần thiết của đề tài .............................................................................................1

2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................................2

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu...........................................................................3

4. Môt ṣ ố đóng góp chủ yếu của Luận văn .................................................................3

5. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................4

Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ HIỆU QUẢ SẢN

XUẤT KINH DOANH CỦA HỢP TÁC XÃ NÔNG NGHIỆP ............................5

1.1. Cơ sở lý luận về hiệu quả sản xuất kinh doanh của hợp tác xã nông nghiệp.......5

1.1.1. Một số vấn đề cơ bản về hợp tác xã nông nghiệp .............................................5

1.1.2. Phân loại hợp tác xã nông nghiệp .....................................................................9

1.1.3. Sản xuất kinh doanh và hiệu quả sản xuất kinh doanh của hợp tác xã

nông nghiệp ..............................................................................................................10

1.1.4. Nội dung của hiệu quả sản xuất kinh doanh của HTX nông nghiệp...............12

1.1.5. Ý nghĩa hiệu quả sản xuất kinh doanh của HTX nông nghiệp..................13

1.1.6. Sự cần thiết phải nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh HTX nông nghiệp........14

1.1.7. Các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất kinh doanh của hợp tác xã

nông nghiệp...............................................................................................................15

1.2. Cơ sở thực tiễn về hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTX nông nghiệp...........20

1.2.1. Kinh nghiệp từ Vĩnh Phúc...............................................................................21

1.2.2. Kinh nghiệm từ Bắc giang ..............................................................................23

1.2.3. Kinh nghiệm từ Thái Nguyên .......................................................................25

1.2.4. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Bắc Kạn ..........................................................27

iv

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.......................................................29

2.1. Các câu hỏi đặt ra mà đề tài cần giải quyết........................................................29

2.2. Phương pháp nghiên cứu....................................................................................29

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................29

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin.....................................................................30

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin ....................................................................30

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................................34

Chương 3: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG SẢN XUẤT KINH DOANH

CỦA CÁC HTX NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH BẮC KẠN ............38

3.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội tỉnh Bắc Kạn ...........................38

3.1.1. Điều kiện tự nhiên...........................................................................................38

3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội................................................................................41

3.1.3. Quá trình hình thành và phát triển HTX nông nghiệp trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn.............................................................................................................47

3.1.4. Đặc điểm HTX nông nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .................................50

3.2. Kết quả sản xuất kinh doanh của các HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........51

3.2.1. Số lượng và lĩnh vực hoạt động các HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.......51

3.2.2. Tình hình cấp đăng ký kinh doanh và con dấu của các HTXNN trên địa

bàn tỉnh Bắc Kạn.......................................................................................................53

3.2.3. Doanh thu sản xuất kinh doanh của HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .......55

3.2.4. Lợi nhuận sản xuất kinh doanh của HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .......56

3.3. Hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ......57

3.3.1. Hiệu quả sử dụng lao động tại các HTXNN ...................................................57

3.3.2. Hiệu quả sử dụng tài sản của HTXNN ...........................................................59

3.3.3. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn của HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn...........62

3.3.4. Hiệu quả sử dụng chi phí ................................................................................66

3.3.5. Hiệu quả về mặt xã hội....................................................................................67

3.4. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng tới hiệu quả sản xuất kinh doanh của các

HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn...........................................................................69

3.4.1. Các yếu tố bên trong .......................................................................................69

3.4.2. Các yếu tố bên ngoài.......................................................................................76

v

3.5. Các kết quả nghiên cứu khác .............................................................................81

3.5.1. Phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến doanh thu HTXNN thông qua mô

hình Cobb - douglas..................................................................................................81

3.5.2. Kết quả phân tích SWOT ................................................................................84

3.6. Đánh giá chung về hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTXNN trên địa

bàn tỉnh Bắc Kạn.......................................................................................................85

3.6.1. Những kết quả đạt được ..................................................................................85

3.6.2. Những hạn chế ................................................................................................86

3.6.3. Nguyên nhân của hạn chế ...............................................................................87

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG

SẢN XUẤT KINH DOANH CỦA HTX NÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN

TỈNH BẮC KẠN .....................................................................................................89

4.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển HXT nông nghiệp ...................89

4.1.1. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển HTX nông nghiệp của

Việt Nam ..................................................................................................................89

4.1.2. Quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển HTX nông nghiệp của

tỉnh Bắc Kạn.............................................................................................................90

4.2. Các giải pháp nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh của các HTX nông

nghiệp trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn..............................................................................92

4.2.1. Giải pháp tác động vào yếu tố chủ quan ........................................................92

4.2.2. Giải pháp thích ứng các yếu tố khách quan ....................................................96

4.2.3. Giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả sử dụng các nguồn lực của HTXNN

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn........................................................................................100

4.3. Một số kiến nghị...............................................................................................103

4.3.1. Kiến nghị với Trung ương.............................................................................103

4.3.2. Kiến nghị với UBND tỉnh Bắc Kạn ..............................................................103

4.3.3. Kiến nghị với Liên minh HTX Việt Nam .....................................................104

4.3.4. Kiến nghị với Liên minh HTX tỉnh Bắc Kạn................................................105

KẾT LUẬN............................................................................................................106

TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................107

PHỤ LỤC...............................................................................................................109

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

HĐND : Hội đồng nhân dân

HTX : Hợp tác xã

HTXNN : Hợp tác xã nông nghiệp

KHKT : Khoa học kỹ thuật

KTTT : Kinh tế tập thể

SXKD : Sản xuất kinh doanh

TSCĐ : Tài sản cố định

UBND : Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1: Mô tả tên biến sử dụng trong mô hình hàm sản xuất CD phân tích

ảnh hưởng của các yếu tố tới doanh thu của HTXNN.............................33

Bảng 3.1: Dân số tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2014-2016 phân theo giới và phân

theo thành thị, nông thôn .........................................................................41

Bảng 3.2: Lực lượng lao động từ 15 tuổi trở lên phân theo giới tính và phân

theo thành thị, nông thôn .........................................................................42

Bảng 3.3: Thu nhập bình quân đầu người một tháng theo giá hiện hành phân

theo thành thị, nông thôn .........................................................................44

Bảng 3.4: Tổng sản phẩm trong tỉnh theo giá hiện hành phân theo khu vực kinh tế........44

Bảng 3.5: Số lượng HTX tỉnh Bắc Kạn trong 3 năm 2014 -2016 ............................51

Bảng 3.6: Số lượng HTXNN phân theo lĩnh vực hoạt động.....................................52

Bảng 3.7: Tình hình cấp ĐKKD và con dấu tại các HTXNN tỉnh Bắc Kạn ............54

Bảng 3.8: Doanh thu của HTXNN phân theo lĩnh vực hoạt động ............................55

Bảng 3.9: Lợi nhuận của các HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn............................56

Bảng 3.10: Số lượng lao động thường xuyên tại các HTXNN trên địa bàn tỉnh

Bắc Kạn ...................................................................................................58

Bảng 3.11: Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng lao động của các

HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn .........................................................59

Bảng 3.12: Tình hình tài sản hiện có của HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn.........60

Bảng 3.13: Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng tài sản của các HTXNN

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................................................61

Bảng 3.14: Vốn hoạt động của các HTXNN phân theo lĩnh vực..............................63

Bảng 3.15: Một số chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng nguồn vốn của HTXNN

trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn ........................................................................64

Biểu 3.16: Chi phí hoạt động của các HTXNN trên địa bàn tỉnh Bắc Kạn qua 3

năm 2014-2016 ........................................................................................66

Bảng 3.17: Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sử dụng chi phí của HTXNN.......................67

viii

Bảng 3.18: Số lượng và thu nhập của lao động trong các HTXNN trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................67

Bảng 3.19: Hiệu quả xã hội của các HTX nông nghiệp............................................69

Bảng 3.20: Trình độ học vấn của thành viên HTX nông nghiệp ..............................70

Bảng 3.21: Trình độ học vấn của Ban quản trị HTX nông nghiệp trên địa bàn

tỉnh Bắc Kạn ............................................................................................72

Bảng 3.22: Tỷ lệ HTXNN mua các yếu tố đầu vào có hợp đồng .............................74

Bảng 3.23: Đầu tư cơ sở vật chất và khoa học công nghệ sản xuất..........................75

Bảng 3.24: Thị trường tiêu thụ sản phẩm của HTX Nông nghiệp............................75

Bảng 3.25: Kết quả phân tích hồi quy các nhân tố ảnh hưởng đến doanh thu

HTXNN (Kiểm định hệ số hồi quy Coefficientsa

) ..................................81

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ

Biểu đồ 3.1: Lực lượng lao động của tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2014-2016 ..........................43

Biểu đồ 3.2: Cơ cấu kinh tế tỉnh Bắc Kạn giai đoạn 2014 - 2016 .......................................45

Biểu đồ 3.3: Số lượng HTX của tỉnh Bắc Kạn trong 3 năm 2014-2016..............................52

1

MỞ ĐẦU

1. Sựcần thiết của đề tài

Kinh tế hợp tác, Hợp tác xã (HTX) được coi là một thành phần kinh tế quan

trọng không thể thiếu trong nền kinh tế quốc dân. Trong những năm qua, kinh tế

hợp tác nói chung, HTX nông nghiệp nói riêng đã có bước phát triển cả về số lượng,

chất lượng, quy mô và hình thức hoạt động ngày càng đa dạng, phong phú. Theo

Liên minh hợp tác xã Việt Nam, đến nay cả nước hiện có hơn 10.500 hợp tác xã

nông nghiệp và số lượng hợp tác xã nông nghiệp thành lập mới mỗi năm đều tăng

cao. Các hợp tác xã nông nghiệp đã góp phần không nhỏ vào chuyển dịch kinh tế,

tạo công ăn việc làm, tăng thu nhập cho người nông dân, ổn định kinh tế xã hội.

Hợp tác xã nông nghiệp cũng được xem như là những tổ chức quan trọng nhất trong

việc hỗ trợ phát triển nông thôn và nông nghiệp. Tuy nhiên, phần lớn các hợp tác xã

nông nghiệp hiện nay mới chỉ cung cấp được các dịch vụ đầu vào cơ bản cho hoạt

động sản xuất nông nghiệp, chỉ có 9% hợp tác xã cung cấp được dịch vụ đầu ra.

Hơn 90% hợp tác xã không tham gia vào hoạt động liên kết tiêu thụ nông sản và kết

nối nông dân với doanh nghiệp.

Tỉnh Bắc Kạn là tỉnh miền núi thuộc vùng Đông Bắc Việt Nam, nền kinh tế

còn chậm phát triển, cơ cấu kinh tế bất hợp lý. Kinh tế chủ yếu là sản xuất nông

nghiệp, lâm nghiệp và thủy sản, sản xuất công nghiệp và dịch vụ còn kém phát

triển. Trong lĩnh vực nông nghiệp, các hình thức tổ chức kinh tế chủ yếu vẫn là hình

thức hộ nông dân nhỏ lẻ, do vậy hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra manh mún,

kém hiệu quả. Những năm qua, cùng với quá trình hội nhập kinh tế, UBND tỉnh đã

quan tâm khuyến khích phát triển mô hình HTX, doanh nghiệp trên địa bàn. Đặc

biệt là hình thức HTX trong lĩnh vực nông nghiệp nhằm liên kết các hộ nông dân

nhỏ lẻ lại với nhau, tạo nên sức mạnh tập thể trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm.

Thông qua HTX các hộ dân có thể hỗ trợ nhau về các yếu tố đầu vào cho sản xuất,

tìm kiếm thị trường. Thông qua các HTX nhà nước và chính quyền địa phương dễ

dàng hơn trong công tác tập huấn, tuyên truyền và hỗ trợ về giống, hỗ trợ vay vốn,...

nâng cao hiệu quả sản xuất kinh doanh và nâng cao thu nhập cho người lao động.