Hiệp định WTO - Công nghệ và tài sản trí tuệ

Chương trình Giảng dạy Kinh tế Fulbright

Niên khóa 2005 – 2006

Ngoại thương:

Thể chế và tác động

Phát triển, thương mại, và WTO

Phần 5: Công nghệ và tài sản trí tuệ

Bernard Hoekman et al. 1 Biên dịch: Kim Chi

Phần V

CÔNG NGHỆ VÀ TÀI SẢN TRÍ TUỆ

Tài sản trí tuệ được định nghĩa là những thông tin có giá trị kinh tế khi đưa vào sử

dụng trên thương trường. Các chương trong phần này giúp chúng ta rà soát lại các cơ sở

lý luận kinh tế của việc bảo vệ tài sản trí tuệ và thảo luận các vấn đề và các phương án

liên quan đến việc thực hiện Hiệp định của Tổ chức Thương mại Thế giới về Các Khía

Cạnh Liên Quan Đến Ngoại Thương Của Quyền Sở Hữu Trí Tuệ (TRIPS).

Việc thương mại hàng hoá quốc tế có hàm chứa quyền sở hữu trí tuệ đã phát triển

đều đặn trong thập niên 80 và 90, một phần phản ánh qua tỷ trọng ngày càng tăng của các

hàng hoá công nghệ cao. Bắt đầu từ những năm 80, một số ngành tại các quốc gia công

nghiệp nhận thấy việc cưỡng chế thi hành quyền sở hữu trí tuệ tại các quốc gia nhập khẩu

không đầy đủ đã làm giảm lợi thế cạnh tranh của họ. Hoa Kỳ đã sử dụng các biện pháp đe

dọa và trừng phạt đơn phương để đối phó với sự vi phạm bản quyền và bằng phát minh

tại nước ngoài, và là một quốc gia ủng hộ tích cực các kỹ cương đa phương trong lĩnh vực

này. Bất chấp sự chống đối ban đầu của nhiều quốc gia đang phát triển, Tổ chức Thương

mại Thế giới đã đưa ra các qui tắc có thể cưỡng chế thi hành về quyền sở hữu đối với các

tài sản trí tuệ. Khi tài sản trí tuệ là một thành tố của luật lệ qui định trong nước, Hiệp định

về Các Khía Cạnh Liên Quan Đến Ngoại Thương Của Quyền Sở Hữu Trí Tuệ là một ví

dụ nổi bật về cách thức sự hợp tác đa phương trong lĩnh vực ngoại thương đang được mở

rộng như thế nào để bao gồm các cơ chế qui định “đàng sau biên giới các nước” – chủ đề

của phần VI của quyển sách này.

Việc thực hiện hiệp định về Các Khía Cạnh Liên Quan Đến Ngoại Thương Của

Quyền Sở Hữu Trí Tuệ sẽ liên quan đến việc điều chỉnh đáng kể và tốn kém chi phí đối

với các quốc gia đang phát triển. Những chi phí này thuộc hai loại. Thứ nhất là chi phí để

làm cho luật pháp trong nước phù hợp với hiệp định TRIPS và củng cố những thể chế

trong nước mà sẽ chịu trách nhiệm cưỡng chế thi hành các luật lệ mới. Những chi phí này

sẽ không phát sinh đối với các quốc gia công nghiệp, nơi mà nhìn chung đã phù hợp với

các qui tắc của hiệp định TRIPS rồi. Thứ hai là chi phí kinh tế liên quan đến việc chuyển

giao các nguồn lực thực từ người tiêu dùng trong nước đến những người giữ quyền nước

ngoài và giảm khả năng các nước theo đuổi những chính sách cho phép (hay khuyến

khích) việc khai thác công nghệ từ sản phẩm hoàn chỉnh (reverse engineering) hay tiếp

thu công nghệ nước ngoài.

Phần này bắt đầu bằng một tài liệu tổng quan của Kamal Saggi khảo sát tư liệu về

chuyển giao công nghệ và phát triển kinh tế. Năm chương sách tiếp theo sẽ tập trung vào

các khía cạnh khác nhau và ý nghĩa của Hiệp định về Các Khía Cạnh Liên Quan Đến

Ngoại Thương Của Quyền Sở Hữu Trí Tuệ. Jayashree Watal, trong chương 35, sẽ sẽ xem

xét lại các yếu tố chính của Hiệp định này và ý nghĩa pháp lý của nó đối với các quốc gia

đang phát triển. Keith E. Maskus trong chương 36 sẽ thảo luận một số hành động chính

sách bổ trợ và các lĩnh vực có vai trò quan trọng để hạn chế tới mức tối thiểu những ảnh

hưởng tiêu cực, và tối đa hoá lợi ích của việc du nhập các tiêu chuẩn bảo hộ theo hiệp

định TRIPS. Trong chương 37, Arvind Subramanian thảo luận một chủ đề có tầm quan

trọng tiềm năng lớn lao đối với nhiều quốc gia đang phát triển: làm thế nào để bảo vệ các