Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam - Chi nhánh Bình Thuận: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Khúc Mai An Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

KHÚC MAI AN BÌNH

HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG NỘI BỘ

CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM

– CHI NHÁNH BÌNH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƯỚC VIỆT NAM

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

KHÚC MAI AN BÌNH

HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG NỘI BỘ

CỦA NGÂN HÀNG NÔNG NGHIỆP VÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN VIỆT NAM

– CHI NHÁNH BÌNH THUẬN

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng

Mã số: 8 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học: TS. BÙI DIỆU ANH

TP. HỒ CHÍ MINH – NĂM 2019

i

TÓM TẮT LUẬN VĂN

Đối với ngân hàng thương mại, bên cạnh những rủi ro về thanh khoản, lãi

suất, tỉ giá... thì rủi ro tín dụng là khó tránh khỏi. Nhằm hạn chế rủi ro, một trong

những biện pháp quản trị được ngân hàng thương mại sử dụng là các mô hình phân

tích để chấm điểm về chất lượng, uy tín tín dụng của khách hàng, từ đó chọn lọc và

có chính sách phù hợp nhất đối với từng đối tượng.

Luận văn “Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng nông nghiệp và

phát triển nông thôn Việt Nam – Chi nhánh Bình Thuận” được thực hiện góp phần

làm rõ lý luận và nâng cao tính ứng dụng của xếp hạng tín dụng vào thực tiễn hoạt

động ngân hàng nhằm giúp ngân hàng có thể kịp thời đưa ra quyết sách phù hợp để

ngăn ngừa, kiểm soát rủi ro phát sinh trong hoạt động kinh doanh.

Đề tài giới hạn đối tượng nghiên cứu là hệ thống xếp hạng tín dụng của

Agribank được thực hiện tại Agribank chi nhánh Bình Thuận từ năm 2013-2017 sử

dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử, phương pháp nghiên

cứu thống kê, so sánh, tổng hợp và phân tích nhằm làm rõ lí luận cũng như tính ứng

dụng thực tiễn của xếp hạng tín dụng vào hoạt động kinh doanh ngân hàng.

Sau quá trình nghiên cứu, luận văn cũng đánh giá một số điểm hạn chế tồn

tại của hệ thống xếp hạng đang được áp dụng tại Agribank, đề xuất các giải pháp

nhằm góp phần hoàn thiện hệ thống XHTD của Agribank và việc ứng dụng xếp

hạng tín dụng trong phạm vi Agribank chi nhánh Bình Thuận. Đồng thời kiến nghị

với cơ quan có chức năng, tạo điều kiện, cơ sở pháp lí cho việc triển khai thực hiện

có hiệu quả xếp hạng tín dụng nội bộ tại Agribank chi nhánh Bình Thuận.

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi tên: KHÚC MAI AN BÌNH

Sinh ngày 09/10/1991 tại Phan Thiết – Bình Thuận

Quê quán: Phan Thiết – Bình Thuận

Hiện đang công tác tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt

Nam – Chi nhánh Bình Thuận với công việc đảm nhận là cán bộ kế toán.

Là học viên cao học khóa XVII của trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí

Minh niên khóa 2015 – 2017. Mã số học viên là 020116140313; cam đoan đề tài

“Hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ của Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông

thôn Việt Nam – Chi nhánh Bình Thuận”

Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng. Mã ngành: 8 34 02 01

Người hướng dẫn khoa học TS. Bùi Diệu Anh;

Luận văn được thực hiện tại trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh;

Luận văn này chưa từng được trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trường đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tôi, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã được công bố trước

đây hoặc các nội dung do người khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn được dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan này của tôi!

TP. Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 01 năm 2019

Học viên thực hiện

Khúc Mai An Bình

iii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban giám hiệu, các thầy cô giảng dạy

tại trường Đại học Ngân hàng TP. Hồ Chí Minh, các tổ chức, cá nhân đã truyền đạt

kiến thức, hướng dẫn, cung cấp tài liệu cần thiết và giúp đỡ tôi trong suốt thời gian

học tập tại trường, cũng như trong quá trình tìm hiểu kiến thức để thực hiện luận

văn này.

Đặc biệt tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc đến TS. Bùi Diệu Anh, người đã tận

tình giúp đỡ, hướng dẫn tôi cũng như gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã sát cánh với

tôi trong quá trình hoàn thiện luận văn này.

Do điều kiện về thời gian và trình độ nghiên cứu của bản thân còn nhiều hạn

chế, nên nghiên cứu khó tránh khỏi những thiếu sót. Vì vậy, tôi rất mong nhận được

sự quan tâm đóng góp ý kiến của thầy cô và các bạn để luận văn được hoàn thiện

hơn. Xin trân trọng cảm ơn!

TP. Hồ Chí Minh, ngày 09 tháng 01 năm 2019

Học viên thực hiện

Khúc Mai An Bình

iv

MỤC LỤC

TÓM TẮT LUẬN VĂN............................................................................................ i

LỜI CAM ĐOAN ..................................................................................................... ii

LỜI CẢM ƠN.........................................................................................................III

MỤC LỤC................................................................................................................ iv

DANH MỤC CÁC BẢNG .................................................................................... viii

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ................................................................... ix

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU......................................................................................1

1.1. Lý do chọn đề tài: ........................................................................................1

1.2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu: ..............................................................2

1.3. Câu hỏi nghiên cứu:.....................................................................................2

1.4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu: ..............................................................3

1.5. Phương pháp nghiên cứu: ............................................................................3

1.6. Ý nghĩa và đóng góp của đề tài: ..................................................................3

1.7. Cấu trúc của luận văn: .................................................................................4

CHƯƠNG 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG

NỘI BỘ TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI........................................................6

2.1. Tổng quan về xếp hạng tín dụng:.................................................................6

2.1.1. Khái niệm và đối tượng của xếp hạng tín dụng:..........................................6

2.1.1.1. Khái niệm:....................................................................................................6

2.1.1.2. Đối tượng xếp hạng tín dụng: ......................................................................7

2.1.2. Rủi ro tín dụng và vai trò của XHTD trong giảm thiểu rủi ro tín dụng:......9

2.1.2.1. Rủi ro tín dụng: ............................................................................................9

2.1.2.2. Vai trò của XHTD trong giảm thiểu rủi ro tín dụng:.................................10

2.1.3. Nguyên tắc và quy trình xếp hạng tín dụng ngân hàng: ............................12

2.1.3.1. Nguyên tắc xếp hạng tín dụng ngân hàng:.................................................12

2.1.3.2. Quy trình xếp hạng tín dụng ngân hàng:....................................................12

2.2. Các tiêu chí đánh giá hệ thống XHTD:......................................................14

2.2.1. Xác lập được mô hình xếp hạng khoa học:................................................14

v

2.2.2. Có quy trình xếp hạng và kiểm tra lại kết quả xếp hạng: ..........................16

2.2.3. Thông tin cuối cùng về kết quả định hạng.................................................17

2.3. Mô hình XHTD đang được áp dụng tại các NHTM:.................................17

2.3.1. Mô hình chấm điểm tín dụng:....................................................................17

2.3.2. Phương pháp chuyên gia:...........................................................................18

2.3.3. Phương pháp so sánh: ................................................................................18

2.4. Kinh nghiệm XHTD tại một số NHTM và bài học kinh nghiệm rút ra: ...19

2.4.1. Kinh nghiệm của các NHTM (Ngân hàng Công thương Việt Nam

Vietinbank; Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam Vietcombank): ............................19

2.4.2. Bài học kinh nghiệm rút ra: .......................................................................21

CHƯƠNG 3: HỆ THỐNG XẾP HẠNG TÍN DỤNG CỦA AGRIBANK VÀ

ỨNG DỤNG TẠI CHI NHÁNH BÌNH THUẬN .................................................25

3.1. Giới thiệu về Agribank Chi nhánh Bình Thuận:........................................25

3.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển: ...............................................................25

3.1.2. Cơ cấu tổ chức: ..........................................................................................26

3.1.3. Thực trạng hoạt động tại Agribank chi nhánh Bình Thuận:......................27

3.2. Thực trạng hệ thống xếp hạng tín dụng của Agribank chi nhánh Bình

Thuận: ....................................................................................................................32

3.2.1. Đối tượng phân nhóm khách hàng được thực hiện xếp hạng tín dụng......33

3.2.2. Nguyên tắc chấm điểm: .............................................................................33

3.2.3. Hạng khách hàng được xếp hạng tín dụng: ...............................................33

3.2.4. Quy trình chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng: ..........................36

3.2.4.1. Các bước chấm điểm tín dụng khách hàng doanh nghiệp: ........................38

3.2.4.2. Các bước chấm điểm tín dụng khách hàng cá nhân: .................................47

3.2.4.3. Xếp hạng khách hàng và phân loại nợ:......................................................49

3.2.4.4. Ứng dụng dụng kết quả chấm điểm và xếp hạng khách hàng trong việc ra

quyết định cấp tín dụng và giám sát sau khi cho vay:...............................................52

3.3. Sử dụng kết quả xếp hạng tín dụng vào công tác quản lí tại Agribank chi

nhánh Bình Thuận:....................................................................................................54

vi

3.3.1. Sử dụng kết quả xếp hạng tín dụng trong công tác cho vay:.....................54

3.3.2. Đánh giá chung về XHTD và việc sử dụng kết quả XHTD tại Agribank

chi nhánh Bình Thuận:..............................................................................................57

3.3.2.1. Những kết quả đạt được của hệ thống XHTD: ...........................................57

3.3.2.2. Những hạn chế của hệ thống XHTD, sử dụng kết quả xếp hạng và một số

nguyên nhân gây ra hạn chế: ....................................................................................59

CHƯƠNG 4: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG XẾP HẠNG ..............66

TÍN DỤNG TẠI AGRIBANK CHI NHÁNH BÌNH THUẬN ............................66

4.1. Mục tiêu và định hướng của Agribank chi nhánh Bình Thuận giai đoạn

2017 – 2020:..............................................................................................................66

4.1.1. Mục tiêu: ....................................................................................................66

4.1.2. Định hướng: ...............................................................................................67

4.2. Giải pháp hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng và sử dụng kết quả xếp

hạng tín dụng tại Agribank chi nhánh Bình Thuận:..................................................70

4.2.1. Giải pháp nhằm hoàn thiện hệ thống XHTD tại Agribank:.......................70

4.2.1.1. Nhóm giải pháp về yếu tố kĩ thuật, chương trình: .....................................70

4.2.1.2. Nhóm giải pháp về yếu tố con người, công nghệ: .....................................71

4.2.2. Các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng kết quả XHTD tại

Agribank:...................................................................................................................72

4.3. Kiến nghị góp phần hoàn thiện hệ thống xếp hạng tín dụng: ....................74

4.3.1. Đối với Agribank: ......................................................................................74

4.3.2. Đối với Ngân hàng Nhà nước:...................................................................74

4.3.3. Đối với Tổng cục Thống kê:......................................................................75

TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................a

PHỤ LỤC...................................................................................................................e

vii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Agribank Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam

BCTC Báo cáo tài chính

BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam

CBTD Cán bộ tín dụng

CĐTD Chấm điểm tín dụng

CIC Trung tâm thông tin tín dụng thuộc Ngân hàng nhà nước Việt Nam

CSH Chủ sở hữu

CTPTC Chỉ tiêu phi tài chính

CTTC Chỉ tiêu tài chính

DN Doanh nghiệp

HĐQT Hội đồng quản trị

HĐTV Hội đồng thành viên

KTVM Kinh tế vĩ mô

L/C Thư tín dụng (Letter of Credit)

NCĐ Người chấm điểm

NH Ngân hàng

NHNN Ngân hàng Nhà nước

NHTM Ngân hàng Thương mại

NNNT Nông nghiệp nông thôn

QĐ Quyết định

TD Tín dụng

TSCĐ Tài sản cố định

TW Trung ương

Vietcombank Ngân hàng Ngoại thương Việt Nam

Vietinbank Ngân hàng Công thương Việt Nam

XHTD Xếp hạng tín dụng

XLRR Xử lý rủi ro

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Số liệu hoạt động tại Agribank chi nhánh Bình Thuận giai đoạn 2013 –

2017..........................................................................................................................26

Bảng 3.2. Hệ thống ký hiệu và đặc điểm xếp hạng khách hàng ..............................33

Bảng 3.3. Hướng dẫn tính toán một số chỉ tiêu phân tích tài chính trong chấm điểm

XHTD doanh nghiệp của Agribank .........................................................................40

Bảng 3.4. Tỷ trọng điểm theo loại hình sở hữu của doanh nghiệp đã có quan hệ tín

dụng..........................................................................................................................43

Bảng 3.5. Tỷ trọng điểm theo loại hình sở hữu của doanh nghiệp là khách hàng mới

..................................................................................................................................43

Bảng 3.6. Điểm trọng số các chỉ tiêu tài chính và phi tài chính chấm điểm XHTD

doanh nghiệp của Agribank .....................................................................................45

Bảng 3.7. Bảng quy đổi mức điểm và xếp loại khách hàng.....................................48

Bảng 3.8. Bảng quy đổi điểm số, xếp loại và mức đánh giá khách hàng ................49

Bảng 3.9. Phân loại nợ từ kết quả xếp hạng.............................................................51

Bảng 3.10.Quyết định cấp tín dụng đối với từng hạng khách hàng vay của Agribank

..................................................................................................................................51

Bảng 3.11. Số lượng khách hàng vay vốn theo từng mức xếp hạng tại Agribank

Bình Thuận giai đoạn 2013 – 2017..........................................................................54

Bảng 4.1. Các mục tiêu chiến lược trong hoạt động tín dụng tại Agribank chi nhánh

Bình Thuận giai đoạn 2017 – 2020..........................................................................63

ix

DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ

Biểu đồ 3.1. Kết quả tăng trưởng dư nợ của Agribank chi nhánh Bình Thuận giai

đoạn 2013 – 2017 .....................................................................................................28

Biểu đồ 3.2. Số lượng khách hàng vay vốn tại Agribank chi nhánh Bình Thuận giai

đoạn 2013 -2017.......................................................................................................55

Sơ đồ 3.1. Sơ đồ tổ chức của Agribank chi nhánh Bình Thuận...............................26

Sơ đồ 3.2. Tổng thể quy trình chấm điểm tín dụng và xếp hạng khách hàng doanh

nghiệp và cá nhân tại Agribank................................................................................36

1

CHƯƠNG 1: GIỚI THIỆU

1.1. Lý do chọn đề tài:

Hoạt động tín dụng là một hoạt động tiềm ẩn nhiều rủi ro và có ảnh hưởng không

nhỏ tới việc đưa vốn ra thị trường, giúp hoạt động sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế

được liên tục. Việc đảm bảo an toàn cho hệ thống ngân hàng cũng như việc quản trị rủi ro

trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Một trong những kỹ thuật quản trị rủi ro tín dụng các

NHTM sử dụng là phân tích chấm điểm để xếp hạng uy tín về mặt tín dụng của mỗi

khách hàng theo định kỳ. Việc sử dụng phương pháp này nhằm mục đích hỗ trợ cho công

tác ra quyết định và kiểm soát tín dụng. Do vậy, vấn đề xây dựng và hoàn thiện hệ thống

xếp hạng tín dụng nội bộ đang được các NHTM quan tâm nhằm ngăn ngừa và hạn chế rủi

ro tín dụng, giảm bớt tỷ lệ nợ xấu phải trích dự phòng rủi ro, đáp ứng các yêu cầu của

chuẩn mực quốc tế (Hiệp ước Basel I - năm 1998, Basel II - năm 2004) và Ngân hàng

Nhà nước (NHNN).

Trong thực tế, NHNN rất khó kiểm chứng hệ thống xếp hạng đánh giá rủi ro của

các NHTM có đúng hay không. Trong khi đó, nếu được sử dụng hệ thống đánh giá rủi ro

kém chính xác, các NHTM có thể quá lạc quan về triển vọng khách hàng sẽ dẫn tới hậu

quả khó lường. Từ những phân tích và nhận định nêu trên đã cho thấy tầm quan trọng của

việc nghiên cứu nhằm hoàn thiện hơn nữa hệ thống xếp hạng tín dụng của các NHTM và

đây rõ ràng là công việc mà các NHTM cần tiến hành một cách định kỳ nhằm đáp ứng

với những thay đổi về môi trường kinh doanh và tăng cường hơn nữa khả năng dự báo

trong quản trị rủi ro tín dụng.

Sau khi quyết định số 493/2005/QĐ-NHNN ngày 22/4/2005 của NHNN có hiệu

lực thi hành, tại Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn Việt Nam (Agribank)

đã xây dựng, từng bước hoàn thiện và đưa vào sử dụng, vận hành hệ thống chấm điểm,

xếp hạng khách hàng trên hệ thống xếp hạng tín dụng nội bộ Agribank và theo Quyết

định 1197/QĐ-NHNo-XLRR ngày 18/10/2011 của Tổng Giám đốc Agribank, hệ thống

chính thức phân loại nợ và trích lập dự phòng rủi ro theo điều 7 quyết định 493 đối với

loại hình tổ chức kinh tế và định chế tài chính bắt đầu từ cuối quý I/2012 sau nhiều năm

triển khai. Tuy nhiên, thực tế áp dụng cho thấy hệ thống này vẫn chưa thực sự hoàn thiện