Hạn chế rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh tại ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam: Luận văn thạc sĩ kinh tế / Phạm Thị Thanh Huyền

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

PHẠM THỊ THANH HUYỀN

HẠN CHẾ RỦI RO LÃI SUẤT TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

TP. HCM – NĂM 2019

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGÂN HÀNG NHÀ NƢỚC VIỆT NAM

TRƢỜNG ĐẠI HỌC NGÂN HÀNG TP.HỒ CHÍ MINH

PHẠM THỊ THANH HUYỀN

HẠN CHẾ RỦI RO LÃI SUẤT TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI

CỔ PHẦN CÔNG THƢƠNG VIỆT NAM

LUẬN VĂN THẠC SỸ

Chuyên ngành: Tài chính Ngân Hàng

Mã số: 8 34 02 01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.,TS.Lý Hoàng Ánh

TP. HCM – NĂM 2019

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn này chƣa từng đƣợc trình nộp để lấy học vị thạc sĩ tại bất cứ một

trƣờng đại học nào. Luận văn này là công trình nghiên cứu riêng của tác giả, kết quả

nghiên cứu là trung thực, trong đó không có các nội dung đã đƣợc công bố trƣớc

đây hoặc các nội dung do ngƣời khác thực hiện ngoại trừ các trích dẫn đƣợc dẫn

nguồn đầy đủ trong luận văn.

TP.HCM, tháng 5 năm 2019

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thanh Huyền

LỜI CẢM ƠN

Trong thời gian thực hiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp đỡ quý

báu của nhiều tập thể, cá nhân trong và ngoài nhà trƣờng. Trƣớc hết, tôi xin chân

thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Ban chủ nhiệm khoa Đào tạo Sau Đại học cùng các

thầy cô giáo trƣờng Đại học Ngân Hàng TP.HCM đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ

tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.,TS. Lý Hoàng Ánh ngƣời đã tận

tình chỉ bảo, giúp đỡ tôi trong thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm

ơn các đồng chí lãnh đạo Ngân Hàng TMCP Công Thƣơng Việt Nam – Chi Nhánh

Gia Lai đã giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong quá trình học tập cũng

nhƣ quá trình thực hiện đề tài luận văn.

Tôi xin chân thành cảm ơn.

TP.HCM, tháng 5 năm 2019

Tác giả luận văn

Phạm Thị Thanh Huyền

MỤC LỤC

LỜI MỞ ĐẦU........................................................................................................1

CHƢƠNG 1: LÝ THUYẾT VỀ RỦI RO LÃI SUẤT TRONG HOẠT ĐỘNG

CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI ...................................................................5

1.1 Tổng quan về lãi suất ......................................................................................5

1.1.1 Khái niệm lãi suất.....................................................................................5

1.1.2 Phân loại lãi suất.......................................................................................5

1.1.3 Vai trò của lãi suất trong nền kinh tế ......................................................7

1.2 Rủi ro và rủi ro lãi suất ...................................................................................9

1.2.1 Khái quát về rủi ro ...................................................................................9

1.2.1.1 Khái niệm...........................................................................................9

1.2.1.2 Các loại rủi ro trong kinh doanh ngân hàng ....................................9

1.2.2 Rủi ro lãi suất.......................................................................................... 10

1.2.3 Những nguyên nhân gây nên rủi ro lãi suất........................................... 11

1.2.3.1 Sự không phù hợp về kỳ hạn giữa nguồn vốn và tài sản.................... 11

1.2.3.2 Sự biến động của lãi suất trên thị trƣờng khác với dự kiến của ngân

hàng ...................................................................................................................... 12

1.2.3.3 Các nguyên nhân khác ........................................................................... 13

1.2.4 Phân loại rủi ro lãi suất .......................................................................... 13

1.2.4.1 Rủi ro thu nhập................................................................................ 13

1.2.4.2 Rủi ro giảm giá trị tài sản................................................................ 14

1.2.5 Một số chỉ tiêu đánh giá rủi ro lãi suất................................................... 14

1.2.5.1 Hệ số rủi ro lãi suất ......................................................................... 14

1.2.5.2 Hệ số thu nhập lãi ròng cận biên..................................................... 15

1.2.6 Phƣơng pháp đo lƣờng rủi ro lãi suất .................................................... 15

1.2.6.1 Mô hình kỳ hạn đến hạn .................................................................16

1.2.6.2 Mô hình định giá lại ........................................................................ 17

1.2.6.3 Mô hình thời lƣợng .........................................................................18

1.3 Các công cụ phái sinh phòng ngừa và hạn chế rủi ro lãi suất ..................... 20

1.3.1 Hợp đồng kỳ hạn .................................................................................... 20

1.3.2 Hợp đồng tƣơng lai................................................................................. 23

1.3.3 Hợp đồng quyền chọn............................................................................. 25

1.3.4 Hợp đồng hoán đổi lãi suất .................................................................... 27

1.4 Kinh nghiệm phòng ngừa, hạn chế rủi ro lãi suất ở một số nƣớc và bài học

cho Việt Nam ....................................................................................................... 28

Kết luận chƣơng 1 ............................................................................................... 30

CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG RỦI RO LÃI SUẤT TRONG HOẠT ĐỘNG

KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG

THƢƠNG VIỆT NAM........................................................................................ 31

2.1 Tổng quan về Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Công Thƣơng Việt Nam. 31

2.1.1 Quá trình hình thành và phát triển của Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ

Phần Công Thƣơng Việt Nam ........................................................................ 31

2.1.2 Ngành nghề kinh doanh chủ yếu............................................................ 32

2.1.3 Địa bàn hoạt động................................................................................... 34

2.1.4 Xếp hạng tín nhiệm ................................................................................ 34

2.1.5 Tầm nhìn, sứ mệnh, giá trị cốt lõi, triết lý kinh doanh ......................... 36

2.1.6 Chiến lƣợc kinh doanh ........................................................................... 37

2.2 Thực trạng rủi ro lãi suất trong hoạt động kinh doanh tại Ngân hàng

Thƣơng Mại Cổ Phần Công Thƣơng Việt Nam................................................. 38

2.2.1 Thực trạng nguồn vốn và tài sản nhạy cảm với lãi suất tại Ngân

hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Công Thƣơng Việt Nam.................................... 38

2.2.1.1 Nguồn vốn nhạy cảm lãi suất ......................................................... 38

2.2.1.2 Tài sản nhạy cảm với lãi suất......................................................41

2.2.2 Trạng thái nhạy cảm lãi suất tại ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần

Công Thƣơng Việt Nam................................................................................43

2.2.3 Hệ số thu nhập lãi ròng cận biên – NIM..............................................44

2.2.4 Cơ cấu các nguồn thu nhập .................................................................47

2.2.5 Tình hình sử dụng các công cụ phái sinh tại Ngân hàng TMCP Công

Thƣơng Việt Nam............................................................................................ 49

2.3 Đánh giá chung những thành công và hạn chế trong công tác kiểm soát rủi

ro lãi suất đang áp dụng tại Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ Phần Công Thƣơng

Việt Nam .............................................................................................................. 50

2.3.1 Những thành công đạt đƣợc................................................................... 50

2.3.2 Những hạn chế và nguyên nhân............................................................. 51

Kết luận chƣơng 2 ............................................................................................... 53

CHƢƠNG 3: GIẢI PHÁP HẠN CHẾ RỦI RO LÃI SUẤT TRONG HOẠT

ĐỘNG KINH DOANH TẠI NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI CỔ PHẦN CÔNG

THƢƠNG VIỆT NAM........................................................................................ 54

3.1 Định hƣớng phát triển ngành ngân hàng ..................................................... 54

3.2 Định hƣớng phát triển của Ngân hàng Thƣơng mại Cổ Phần Công Thƣơng

Việt Nam .............................................................................................................. 56

3.3 Đề xuất các giải pháp hạn chế rủi ro lãi suất tại Ngân hàng Thƣơng Mại Cổ

Phần Công Thƣơng Việt Nam............................................................................. 57

3.3.1 Giảm chi phí lãi, tăng thu nhập lãi thuần để nâng cao hệ số thu nhập

lãi ròng cận biên – NIM..................................................................................57

3.3.2 Đầu tƣ phát triển các công cụ phái sinh ................................................ 58

3.3.3 Hoàn thiện hệ thống giám sát, công nghệ thông tin phục vụ cho công

tác dự báo lãi suất, nhận biết và cảnh báo sớm rủi ro lãi suất...................... 59

3.3.4 Nâng cao tỷ trọng nguồn thu nhập từ các hoạt động không chịu sự tác

động của lãi suất.............................................................................................. 61

3.3.5 Điều chỉnh lại cơ chế quản lý vốn tập trung FTP.................................. 62

3.3.6 Nâng cao chất lƣợng nhân viên và nhà quản trị ngân hàng ................. 63

Kết luận chƣơng 3 ............................................................................................... 64

KẾT LUẬN.......................................................................................................... 65

TÀI LIỆU THAM KHẢO................................................................................... 66