Giáo trình mô đun: trang bị điện 1 nghề điện công nghiệp trình độ lành nghề

tr×nh ®é ®µo t¹o

cc

Bé LAO §éNG - TH¦¥NG BINH Vµ X· HéI

TæNG CôC D¹Y NGHÒ

Dù ¸n gi¸o dôc kü thuËt vµ d¹y nghÒ (VTEP)

Gi¸o tr×nh

Hµ Néi - 2004

M« ®un: Trang bÞ ®iÖn 1

M· sè: CIE 01 21 00

NghÒ: ®iÖn c«ng nghiÖp

Tr×nh ®é lµnh nghÒ

(ChÌn mét h×nh minh ho¹ biÓu t­îng cho nghÒ )

Logo

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 1

(MÆt sau trang b×a)

M· tµI liÖu:……….

M· quèc tÕ ISBN :……..

Tuyªn bè b¶n quyÒn :

Tµi liÖu nµy thuéc lo¹i s¸ch gi¸o tr×nh,

cho nªn c¸c nguån th«ng tin cã thÓ ®­îc

phÐp dïng nguyªn b¶n hoÆc trÝch dïng

cho c¸c môc ®Ých vÒ ®µo t¹o vµ tham kh¶o

.

Mäi môc ®Ých kh¸c cã ý ®å lÖch l¹c hoÆc

sö dông víi môc ®Ých kinh doanh thiÕu lµnh

m¹nh sÏ bÞ nghiªm cÊm.

Tæng Côc D¹y nghÒ sÏ lµm mäi c¸ch ®Ó

b¶o vÖ b¶n quyÒn cña m×nh.

Tæng Côc D¹y NghÒ c¸m ¬n vµ hoan

nghªnh c¸c th«ng tin gióp cho viÖc tu söa

vµ hoµn thiÖn tèt h¬n tµI liÖu nµy.

§Þa chØ liªn hÖ:

Dù ¸n gi¸o dôc kü thuËt vµ nghÒ nghiÖp

TiÓu Ban Ph¸t triÓn Ch­¬ng tr×nh Häc liÖu

................................................................

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 2

Lêi tùa

(Vµi nÐt giíi thiÖu xuÊt xø cña ch­¬ng tr×nh vµ tµi liÖu)

Tµi liÖu nµy lµ mét trong c¸c kÕt qu¶ cña Dù ¸n GDKT-DN …..

(Tãm t¾t néi dung cña Dù ¸n)

(Vµi nÐt giíi thiÖu qu¸ tr×nh h×nh thµnh tµi liÖu vµ c¸c thµnh phÇn tham gia)

(Lêi c¶m ¬n c¸c c¬ quan liªn quan, c¸c ®¬n vÞ vµ c¸ nh©n ®· tham gia … )

(Giíi thiÖu tµi liÖu vµ thùc tr¹ng)

TµI liÖu nµy ®­îc thiÕt kÕ theo tõng m« ®un/ m«n häc thuéc hÖ thèng m« ®un/m«n häc cña

mét ch­¬ng tr×nh, ®Ó ®µo t¹o hoµn chØnh

nghÒ .............................................ë cÊp tr×nh ®é .....

vµ ®­îc dïng lµm Gi¸o tr×nh cho häc viªn trong c¸c kho¸ ®µo t¹o, còng cã thÓ ®­îc sö dông cho ®µo

t¹o ng¾n h¹n hoÆc cho c¸c c«ng nh©n kü thuËt, c¸c nhµ qu¶n lý vµ ng­êi sö dông nh©n lùc tham

kh¶o.

§©y lµ tµi liÖu thö nghiÖm sÏ ®­îc hoµn chØnh ®Ó trë thµnh gi¸o tr×nh chÝnh thøc trong hÖ thèng

d¹y nghÒ.

Hµ néi, ngµy …. th¸ng…. n¨m….

Gi¸m ®èc Dù ¸n quèc gia

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 3

Môc lôc

tt Néi dung Trang

1 Lêi tùa .............................................................................................. 3

2 Môc lôc............................................................................... ............. 4

3 Giíi thiÖu vÒ m« ®un....................................................................... 5

4 Néi dung chÝnh cña m« ®un............................................................. 6

5 S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ............................................. 7

6 C¸c h×nh thøc ho¹t ®éng häc tËp chÝnh trong m«®un................... 6

7 Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m« ®un........................................ 9

8 Bµi 1: §iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn...................................................... 11

9 Bµi 2: Tù ®éng khèng chÕ truyÒn ®éng ®iÖn............................................. 43

10 Bµi 3: Trang bÞ ®iÖn cho m¸y c«ng nghiÖp............................................... 86

11 Tãm t¾t néi dung m«n häc............................................................... 143

12 Tr¶ lêi c©u hái vµ bµi tËp................................................................. 148

13 C¸c tõ viÕt t¾t ................................................................................. 154

14 Tµi liÖu tham kh¶o............................................................................. 156

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 4

Giíi thiÖu vÒ m« ®un

VÞ trÝ, ý nghÜa, vai trß m« ®un:

Trang bÞ ®iÖn lµ mét trong nh÷ng m« ®un chuyªn m«n mang tÝnh ®Æc tr­ng cao

thuéc nghÒ ®iÖn c«ng nghiÖp. M« ®un nµy cã ý nghÜa quyÕt ®Þnh ®Õn kü n¨ng còng

nh­ kiÕn thøc cña ng­êi häc. Sau khi häc tËp m« ®un nµy, häc viªn cã ®ñ kiÕn thøc

®Ó häc tËp tiÕp c¸c m« ®un n©ng cao nh­ Trang bÞ ®iÖn 2 vµ Kü thuËt lËp tr×nh.

M« ®un nµy ®­îc häc sau khi häc viªn ®· häc xong c¸c m« ®un §iÖn kü thuËt,

VÏ ®iÖn, §o l­êng ®iÖn vµ m« ®un M¸y ®iÖn.

Môc tiªu cña m« ®un:

Sau khi hoµn tÊt m« ®un nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:

VËn dông c¸c ph­¬ng ph¸p ®iÒu chØnh tèc ®é (§ChT§) ®éng c¬ ®iÖn vµo viÖc

ph©n tÝch nguyªn lý ho¹t ®éng cña c¸c m¹ch tù ®éng khèng chÕ dïng r¬ le c«ng t¾c

t¬; ®äc, vÏ vµ ph©n tÝch nguyªn lý c¸c m¹ch trang bÞ ®iÖn cho c¸c m¸y c¾t gät kim

lo¹i vµ c¸c m¸y s¶n xuÊt; tÝnh chän c«ng suÊt ®éng c¬ ®iÖn dïng trang bÞ cho m¸y

s¶n xuÊt

Môc tiªu thùc hiÖn cña m« ®un:

Häc xong m« ®un nµy, häc viªn cã n¨ng lùc:

• Ph©n biÖt c¸c d¹ng ®Æc tÝnh c¬ cña ®éng c¬ ®iÖn mét chiÒu (§C - DC) vµ ®éng

c¬ kh«ng ®ång bé (§KB) 3 pha.

• Ph©n tÝch nguyªn lý, ph¹m vi øng dông vµ c¸ch thùc hiÖn cña c¸c ph­¬ng

ph¸p §ChT§ §KB 3 pha, §C - DC.

• §iÒu chØnh tèc ®é §KB 3 pha, §C - DC ®óng ph­¬ng ph¸p, ®óng yªu cÇu kü

thuËt.

• TÝnh to¸n c¸c th«ng sè cÇn thiÕt cho viÖc §ChT§ §KB 3 pha, §C - DC theo

c¸c tiªu chuÈn cña trang bÞ ®iÖn.

• §äc, vÏ vµ ph©n tÝch c¸c s¬ ®å m¹ch ®iÒu khiÓn dïng r¬-le c«ng-t¾c-t¬ dïng

trong khèng chÕ §KB 3 pha, §C - DC theo yªu cÇu kü thuËt.

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 5

• Tr×nh bµy qui tr×nh lµm viÖc vµ yªu cÇu vÒ trang bÞ ®iÖn cho m¸y c¾t gät kim

lo¹i (m¸y khoan, tiÖn, phay, bµo, mµi); c¸c m¸y s¶n suÊt (b¨ng t¶i, cÇu trôc, thang

m¸y, lß ®iÖn v.v...); ®äc, vÏ vµ ph©n tÝch s¬ ®å ®iÖn cña c¸c lo¹i m¸y nãi trªn.

• TÝnh chän c«ng suÊt ®éng c¬ ®iÖn dïng trang bÞ cho m¸y s¶n xuÊt.

Néi dung chÝnh cña m« ®un:

a. C¸c kh¸i niÖm, chØ tiªu vµ ph­¬ng ph¸p §ChT§ §C - DC, §KB 3 pha ro-to

lång sãc, ro-to d©y quÊn.

b. §Æc tÝnh c¬, sù phô thuéc cña tèc ®é quay vµo c¸c tham sè nh­: ®iÖn ¸p,

®iÖn trë, dßng ®iÖn t¶i, tõ th«ng...

c. C¸c nguyªn t¾c tù ®éng khèng chÕ truyÒn ®éng ®iÖn nh­ nguyªn t¾c thêi

gian, dßng ®iÖn, ®iÖn ¸p...

d. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dïng r¬-le vµ c«ng-t¾c-t¬ nh­: m¹ch ®iÒu

khiÓn ®éng c¬ quay mét chiÒu, ®¶o chiÒu, m¹ch më m¸y qua cuén kh¸ng, qua biÕn

¸p tù ngÉu, më m¸y Y - ∆, c¸c m¹ch h·m dõng, m¹ch më m¸y ®éng c¬ qua nhiÒu

cÊp ®iÖn trë phô...

e. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c lo¹i m¸y c¾t gät kim lo¹i nh­: m¸y tiÖn, phay,

khoan, doa...

f. C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c c¬ cÊu s¶n suÊt nh­: m¹ch ®iÖn b¨ng t¶i, thang

m¸y, cÇu trôc...

M« ®un nµy bao gåm 3 bµi häc sau:

Bµi 1: §iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn.

Bµi 2: Tù ®éng khèng chÕ truyÒn ®éng ®iÖn.

Bµi 3: Trang bÞ ®iÖn cho m¸y c«ng nghiÖp.

TBD1_3 BAI_03-07 hoan thien.doc 6

S¬ ®å quan hÖ theo tr×nh tù häc nghÒ

Ghi chó:

M« ®un Trang bÞ ®iÖn 1 lµ lµ m« ®un chuyªn ngµnh c¬ b¶n vµ b¾t buéc. Mäi häc viªn ph¶i häc vµ ®¹t kÕt qu¶ chÊp nhËn ®­îc

®èi víi c¸c bµi kiÓm tra ®¸nh gi¸ vµ thi kÕt thóc nh­ ®· ®Æt ra trong ch­¬ng tr×nh ®µo t¹o.

Nh÷ng häc viªn qua kiÓm tra vµ thi mµ kh«ng ®¹t ph¶i thu xÕp cho häc l¹i nh÷ng phÇn ch­a ®¹t ngay vµ ph¶i ®¹t ®iÓm chuÈn

míi ®­îc phÐp häc tiÕp c¸c m« ®un tiÕp theo. Häc viªn, khi chuyÓn tr­êng, chuyÓn ngµnh.nÕu ®· häc ë mét c¬ së ®µo t¹o kh¸c råi

th× ph¶i xuÊt tr×nh giÊy chøng nhËn; Trong mét sè tr­êng hîp cã thÓ vÉn ph¶i qua s¸t h¹ch l¹i.

ChÝnh trÞ - 03

Atl® - 07

vËt liÖu ®IÖn -13

kü thuËt nguéi - 12

vÏ kt c¬ khÝ- 10

t-h trang bÞ ®IÖn 1 -

22

®IÖn tö øng dông - 23

k-thuËt c¶m biÕn - 24

kü thuËt sè - 25

trang bÞ ®IÖn 1 - 21

q -d©y m¸y ®IÖn 18

cung cÊp ®IÖn - 19

m¸y ®IÖn -17

trang bÞ ®Ön 2 - 26

Plc c¬ b¶n -27

Thùc tËp s¶n suÊt

§ÇU VµO §ÇU RA

C¸c m«n häc chung

Mét m«®un bæ trî

thiÕt bÞ ®IÖn gd - 15

®IÖn tö c¬ b¶n - 09

kt l¾p ®Æt ®IÖn - 20

7

C¸c h×nh thøc häc tËp chÝnh trong m« ®un

Ho¹t ®éng häc tËp trªn líp vÒ :

- Kh¸i niÖm, c¸c chØ tiªu vÒ §ChT§ ®éng c¬ trong truyÒn ®éng ®iÖn.

- §Æc tÝnh c¬ vµ c¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§ §KB 3 pha; §C - DC.

- C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dïng r¬-le vµ c«ng-t¾c-t¬

- C¸c m¹ch ®iÒu khiÓn c¸c lo¹i m¸y c¾t gät kim lo¹i; c¸c lo¹i m¸y s¶n xuÊt.

Ho¹t ®éng tù nghiªn cøu c¸c tµi liÖu liªn quan ®Õn lÜnh vùc trang bÞ ®iÖn.

Ho¹t ®éng gi¶i bµi tËp vÒ:

- VÏ d¹ng ®Æc tÝnh c¬, c¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§.

- VÏ s¬ ®å vµ ph©n tÝch nguyªn lý c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn ®éng c¬ dïng r¬-le vµ

c«ng-t¾c-t¬; c¸c m¹ch ®iÒu khiÓn m¸y c¾t gät kim lo¹i, m¸y s¶n xuÊt.

Ho¹t ®éng kh¶o s¸t vµ lµm thÝ nghiÖm trªn m« h×nh vÒ:

- C¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§.

- L¾p r¸p c¸c m¹ch tù ®éng khèng chÕ ®¬n gi¶n.

8

Yªu cÇu vÒ ®¸nh gi¸ hoµn thµnh m« ®un

Lý thuyÕt:

• Bµi kiÓm tra më ®Çu: KiÓm tra ®Çu vµo (10 phót): KiÓm tra kiÕn thøc vÒ m¸y

®iÖn vµ kü thuËt ®iÖn cã liªn quan ®Õn trang bÞ ®iÖn. Sau ®ã cã b¶ng nhËn xÐt mÆt b»ng

kiÕn thøc chung cña häc viªn ®Ó cã ph­¬ng ph¸p gi¶ng d¹y phï hîp.

• Bµi kiÓm tra 1: KiÓm tra tr¾c nghiÖm; (15 - 20) phót. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ tiÕp thu

vÒ bµi §iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn.

• Bµi kiÓm tra 2: KiÓm tra tr¾c nghiÖm; (15 - 20) phót. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc

trong bµi Tù ®éng khèng chÕ truyÒn ®éng ®iÖn.

• Bµi kiÓm tra 3: KiÓm tra tr¾c nghiÖm; (15 - 20) phót. §¸nh gi¸ kÕt qu¶ ®¹t ®­îc

trong bµi Trang bÞ ®iÖn cho m¸y s¶n xuÊt.

• Bµi kiÓm tra 4 - kiÓm tra kÕt thóc m«-®un: KiÓm tra tr¾c nghiÖm (45 -

60) phót; TiÕn hµnh theo tiÕn ®é chung cña n¨m häc hoÆc häc kú, häc phÇn.

• Néi dung ®Ò bµi ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc toµn bé c¸c ®iÓm träng t©m trong ch­¬ng

tr×nh häc. Sè l­îng c©u hái tõ 50 ®Õn 60 c©u trong ®ã cã tõ (10 - 15) % c©u hái më réng

®Ó lµm c¬ s¬ ph©n lo¹i häc viªn. C¸c vÊn ®Ò träng t©m ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc lµ:

 Chän lùa ph­¬ng ¸n ®iÒu chØnh tèc ®é hîp lý.

 Ph©n tÝch nguyªn lý m¹ch râ rµng, m¹ch l¹c.

 Lùa chän thiÕt bÞ ®Ó thay thÕ míi / thay thÕ t­¬ng ®­¬ng phï hîp.

 Sau ®ã b¸o kÕt qu¶ sè häc viªn ®¹t yªu cÇu ®ång thêi còng cã h­íng gi¶I quyÕt

cho sè kh«ng ®¹t yªu cÇu.

• C¸c bµI kiÓm tra 1, 2, 3 cã tõ 20 ®Õn 30 c©u hái tr¾c nghiÖm ®­îc lÊy tõ ng©n

hµng c©u hái tr¾c nghiÖm cña m« ®un nµy. Gi¸o viªn so¹n Ýt nhÊt lµ ba bé ®Ò kh¸c nhau

®Ó ®¶m b¶o tÝnh kh¸ch quan vµ ®a d¹ng khi ®¸nh gi¸ häc viªn. §Ò bµi ph¶i bao qu¸t

®­îc c¸c vÊn ®Ò träng t©m (môc tiªu thùc hiÖn) cña tõng bµi häc.

Thùc hµnh:

• KiÓm tra th­êng xuyªn: TiÕn hµnh th­êng xuyªn trong c¸c buæi häc thùc

hµnh. Mçi häc viªn ph¶I cã Ýt nhÊt lµ ba cét ®IÓm kiÓm tra th­êng xuyªn. Néi dung träng

t©m ph¶i ®¸nh gi¸ ®­îc lµ:

9

 Thùc hiÖn ®óng c¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§ ®éng c¬. Kh¶o s¸t, nhËn d¹ng, vÏ

®óng c¸c ®­êng ®Æc tÝnh c¬ trªn häc cô chuyªn dïng.

 Thùc hiÖn ®óng qui tr×nh kh¶o s¸t c¸c ®Æc tÝnh c¬ b¶n cña c¸c lo¹i ®éng c¬ ®iÖn

trªn häc cô chuyªn dïng.

 L¾p r¸p m¹ch ®iÒu khiÓn dïng r¬-le, c«ng-t¾c-t¬ (®¬n gi¶n) trªn b¶ng thùc hµnh

®óng qui tr×nh.

 Sö dông ®óng dông cô ®å nghÒ, ®óng thêi gian qui ®Þnh. §¶m b¶o an toµn tuyÖt

®èi.

 Kh¶ n¨ng ph©n tÝch nguyªn lý ®Ó ph¸t hiÖn sai lçi, ®Ò ra ph­¬ng ¸n söa ch÷a

phï hîp.

• KiÓm tra kÕt thóc m«-®un: TiÕn hµnh vµo cuèi thêi gian thùc hµnh (giê

thø 25 - 30) nh»m ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ tæng qu¸t c¸c kü n¨ng ®¹t ®­îc. C¸ch tiÕn hµnh nh￾sau:

 Giao cho häc viªn m¹ch ®iÖn ®iÒu khiÓn cã lçi, häc viªn x¸c ®Þnh nguyªn nh©n

h­ háng, l¾p r¸p, söa ch÷a h­ háng trong thêi gian h¹n ®Þnh. ViÕt b¸o c¸o tr×nh bµy qu¸

tr×nh dß t×m vµ söa ch÷a ®· thùc hiÖn ë trªn.

 Gi¸o viªn giao cho häc viªn c¸c thiÕt bÞ rêi. Häc viªn tËp l¾p r¸p m¹ch trong

kho¶ng thêi gian qui ®Þnh.

10

Bµi 1

®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn

M· bµi: Cie 01 21 01

Giíi thiÖu:

§éng c¬ ®iÖn lµ mét lo¹i ®éng c¬ ®­îc sö dông phæ biÕn trong lÜnh vùc c«ng

nghiÖp, n«ng nghiÖp vµ trong ®êi sèng x· héi hiÖn nay. VÊn ®Ò §ChT§ ®éng c¬ lu«n

®­îc quan t©m vµ lµ mét trong nh÷ng ®èi t­îng nghiªn cøu chÝnh cña lÜnh vùc truyÒn

®éng ®iÖn.

§èi víi nh÷ng ng­êi c«ng t¸c trong ngµnh ®iÖn th× m¶ng kiÕn thøc vÒ lÜnh vùc nµy

lµ kh«ng thÓ thiÕu. Nã lµ tiÒn ®Ò cho viÖc tiÕp thu, thùc hiÖn c¸c m¹ch tù ®éng khèng

chÕ, c¸c m¹ch trang bÞ ®iÖn cho m¸y s¶n xuÊt ...

Môc tiªu thùc hiÖn:

• Thùc hiÖn §ChT§ §KB 3 pha, §C - DC ®óng ph­¬ng ph¸p.

• Lùa chän c¸c phÇn tö cÇn thiÕt ®Ó thùc hiÖn viÖc §ChT§ nh­: ®iÖn trë, cuén

kh¸ng më m¸y, c¸c th«ng sè cña m¸y biÕn ¸p tù ngÉu.

• ¸p dông c¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§ phï hîp víi tõng lo¹i ®éng c¬, phï hîp víi

®Æc tÝnh, tr¹ng th¸i lµm viÖc cña hÖ thèng s¶n xuÊt.

Néi dung chÝnh:

- Ph­¬ng tr×nh ®Æc tÝnh c¬ cña §KB 3 pha vµ §C - DC.

- ¶nh h­ëng cña c¸c tham sè ®Õn d¹ng ®Æc tÝnh c¬.

- C¸c ph­¬ng ph¸p §ChT§ §KB 3 pha, §C - DC. Ph¹m vi ¸p dông cho tõng

ph­¬ng ph¸p.

- Chän lùa c¸c phÇn tö trong m¹ch §ChT§ ®éng c¬.

11

Ho¹t ®éng 1: nghe gi¶ng trªn líp cã th¶o luËn

®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ ®iÖn

1.1 Kh¸i niÖm chung:

1.1.1.

Tèc ®é quay cña ®éng c¬ cã vai trß quan träng trong truyÒn ®éng cho m¸y s¶n

xuÊt. Tïy vµo qui tr×nh c«ng nghÖ kh¸c nhau mµ ng­êi ta cÇn nh÷ng tèc ®é kh¸c nhau,

cã khi cÇn nh÷ng tèc ®é rÊt cao, kho¶ng (6.000 - 10.000) rpm, nh­ng còng cã khi cÇn

nh÷ng tèc ®é vµi m­¬i vßng hoÆc chØ vµi vßng mçi phót mµ th«i.

§Ó lµm ®­îc ®iÒu nµy, ng­êi ta cã thÓ dïng nh÷ng bé ®æi tèc c¬ khÝ (hép sè) hoÆc

thay ®æi trùc tiÕp tèc ®é ®éng c¬ (h×nh 1.1).

Kh¸i niÖm vÒ ®iÒu chØnh tèc ®é.

VÊn ®Ò thay ®æi, ®iÒu chØnh tèc ®é ®éng c¬ lµ mét ®Ò tµi lu«n ®­îc nghiªn cøu.

ChÝnh nã ®· lµm s¶n sinh ra nhiÒu lo¹i m¸y ®iÖn míi cã kh¶ n¨ng §ChT§ réng h¬n vµ

còng chÝnh nã quyÕt ®Þnh phÇn lín gi¸ thµnh s¶n phÈm.

″§ChT§ lµ t¸c ®éng mét c¸ch cã chñ ®Þnh cña con ng­êi vµo m¹ch ®éng c¬ ®Ó lµm

thay ®æi d¹ng ®Æc tÝnh c¬, nh»m ®¹t ®­îc tèc ®é mong muèn do qui tr×nh s¶n xuÊt yªu

cÇu.″

1.1.2.

a.

C¸c chØ tiªu ®iÒu chØnh tèc ®é.

Cßn gäi lµ tÇm ®iÒu chØnh, lµ tØ sè gi÷a tèc ®é cao nhÊt vµ tèc ®é thÊp nhÊt cã thÓ

®iÒu chØnh ®­îc.

Ph¹m vi ®iÒu chØnh

§éng c¬ Bé

truyÒn ®éng

C¬ cÊu

s¶n xuÊt

§ChT§ ®éng c¬

§ChT§ b»ng

ph­¬ng ph¸p c¬ khÝ

H×nh 1.1 m« h×nh truyÒn ®éng cho m¸y s¶n xuÊt

12

nmax: tèc ®é cao nhÊt.

nmin

 D = 1 - 10: §èi víi §C - DC kÝch tõ ®éc lËp, kÝch tõ song song.

: tèc ®é thÊp nhÊt.

 D = 1 - 3: §èi víi §KB.

b. TÝnh tr¬n trît: cßn gäi lµ ®é b»ng ph¼ng, ®é mÞn, ®é tinh. Nã ®­îc biÓu thÞ b»ng tØ

sè gi÷a 2 cÊp tèc ®é kÒ nhau:

 ϕ → 1: HÖ tr¬n trît (hÖ ®­îc ®iÒu chØnh mÞn, tinh).

 ϕ > 1: HÖ ®iÒu chØnh nh¶y cÊp.

c. H­íng ®iÒu chØnh:

d.

lµ kh¶ n¨ng cã thÓ ®iÒu chØnh cao h¬n hay thÊp h¬n tèc ®é c¬

b¶n (tèc ®é ®Þnh møc).

§é cøng cña ®Æc tÝnh c¬: lµ tØ sè gi÷a sù thay ®æi cña m« men t¶i vµ sù thay ®æi

t­¬ng øng cña tèc ®é ®éng c¬.

• ∆M: §é thay ®æi m« men t¶i;

Víi:

• ∆n: §é thay ®æi tèc ®é quay cña ®éng c¬;

 β → ∞ : §Æc tÝnh c¬ tuyÖt ®èi cøng (lý t­ëng).

 β = 100 -10: §Æc tÝnh c¬ cøng (§KB, §C - DC kÝch tõ ®éc lËp, kÝch tõ song

song).

 β < 10: §Æc tÝnh c¬ mÒm (§C- DC kÝch tõ nèi tiÕp).

D =

min

max

n

n (1.1)

ϕ =

i

i

n

n +1 (1.2)

β =

n

M

∆

∆ (1.3)

13

• §é cøng cña ®Æc tÝnh c¬ biÓu thÞ qua ®é dèc cña ®­êng biÓu diÔn: §­êng biÓu

diÔn cµng Ýt dèc th× ®é cøng cµng cao.

e. §é æn ®Þnh: lµ kh¶ n¨ng gi÷ v÷ng tèc ®é khi phô t¶i thay ®æi, phô thuéc vµo ®Æc

tÝnh c¬. §Æc tÝnh c¬ cµng cøng th× ®é æn ®iÞnh cµng cao.

f. TÝnh kinh tÕ: c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®i ®«i víi tÝnh kinh tÕ, nghÜa lµ cã xÐt

®Õn chi phÝ ®Çu t­, chi phÝ vËn hµnh, thuËn tiÖn trong thao t¸c b¶o qu¶n, thiÕt bÞ sö dông

phæ th«ng dÔ thay thÕ ...v.v.

1.2 §ChT§ §éng c¬ mét chiÒu kÝch tõ ®éc lËp (§C - DC KT§L)

1.2.1

a.

X©y dùng ®Æc tÝnh c¬ tù nhiªn cña §C - DC KT§L

Ph­¬ng tr×nh ®Æc tÝnh c¬ tù nhiªn

n

M

β = ∞

β < 10

β = 100 -10

H×NH 1.2: §é CøNG CñA §ÆC TÝNH C¬

H×NH 1.3 S¬ §å NGUYªN Lý §C – DC KT§L

IKT CK§ RFK

UKT

+ –

§ I￾RP

+ _

E￾U

14

• R­

• E

: ®iÖn trë d©y quÊn phÇn øng.

­

• R

: søc ph¶n ®iÖn cña ®éng c¬.

P

• R

: biÕn trë ®iÒu chØnh.

FK

• I

: biÕn trë ®iÒu chØnh m¹ch kÝch tõ.

­

• I

: dßng ®iÖn qua phÇn øng ®éng c¬.

KT

Gi¶ sö R

: dßng ®iÖn qua m¹ch kÝch tõ.

P = 0 ta cã ph­¬ng tr×nh c©n b»ng ®iÖn ¸p: U = E­ + I­ R­ (1.4).

Trong ®ã: E­ = KE Φ n (1.5).

Víi: KE =

a

pN

60

lµ hÖ sè søc ®iÖn ®éng.

• Φ: tõ th«ng chÝnh do cùc tõ t¹o ra [Wb];

Trong ®ã:

• N: sè thanh dÉn t¸c dông.

• n: tèc ®é quay [Rpm];

• a: sè ®«i m¹ch nh¸nh song song.

• p: lµ sè ®«i cùc tõ cña §C.

Thay (1.4) vµo (1.5) ta cã: U = KE Φ n + I­ R­ . Hay lµ:

NÕu c¸c th«ng sè cña m¸y lµ ®Þnh møc th× (1.6) trë thµnh:

(1.7) gäi lµ ph­¬ng tr×nh ®Æc tÝnh c¬ - ®iÖn cña §C - DC KT§L.

MÆt kh¸c ta cã: M®t = KM Φ I­ lµ m« men ®iÖn tõ cña §C.

n =

Φ − Φ E

U U

E K

I R

K

U . (1.6)

n =

E dm

Udm U

E dm

dm

K

I R

K

U

Φ − Φ

. (1.7)