Giáo trình đại cương nhân học

C VA DAO TAO

/ A

GT 0000019 432 M N G U Y E N

NGUYEN TH| QUE LOAN

c iAotrinh

DAI Cl/CiNG NHAN HOC

BÔ GIÁO DUC VÀ OÀO TAO

DAI HOC THÁI NGUYÊN

N G U Y Ê N T H IQUÉ LOAN

C IÀO TR ÌN H

DAI CUDNG NHÂN HOC ■ ■

NHÀ XUÄT BÀN DAI HOC QUOC GIÀ HÀ NÓI

SÁCH DU0 C XUÂT BÀN BÒI S I/ TÀI TRO CÚA DI,/ ÁN GIÁO DUC DAI HQC 2

MUC LUC

Trang

Lai m a däu .............................................................................................................. 5

Chirang 1. Nhürng van dé chunjj.......................................................................7

1.1. Khái niém, döi tuong, linh vuc vä phuong pháp nghién cúu

cúa Nhán hoc......................................................................................... 7

1.2. Sir hinh thänh vä phát trien cúa Nhán hoc.................................... 17

1.3. Mói quan he giüa Nhän hoc voi các khoa hoc khác.................. 24

1.4. Các triröng phái chính trong Nhán h o c ........................................27

Chirang 2. Chúng toe loai ngirai ....................................... ..........................44

2.1. Nguón gdc loai nguoi ......................................................................44

2.2. Các chüng toe loái n g u ö i................................................................ 47

2.3. Quá trinh hinh thänh các dai chúng, tiéu chúng

vä nhán chúng ................................................................................... 60

2.4. Chu nghia chúng töc vä nguón góc xa hoi cúa n ó .....................61

Chiromg 3. Loai hinh cóng dóng tóc nguai ................................................64

3.1. Khái niém vä các tiéu chí cúa töc ngiröi .....................................65

3.2. Các loai hinh cóng dóng tóc n g u o i...............................................72

3.3. Các quá trinh tóc nguoi .................................................................. 80

Chirong 4. Hon nhán vä gia dinli .................................................................... 84

4.1. Lieh sir phát trien cúa hón nhán vä gia d in h ...............................84

4.2. Hón nhán ............................................................................................ 86

4.3. Gia d i n h .............................................................................................. 95

4.4. Hón nhán vä gia dinh cúa các tóc nguoi ó Viét N a m .............. 100

3

Chuong 5. Ton giáo tin n gu ön g.................................................................... 105

5.1. Khái niêm và nguôn gô'c cüa ton g i à o .........................................105

5.2. Dâc trimg và chtîc nâng cüa ton giào .........................................109

5.3. Mot so hinh thài ton giào so k h a i.................................................111

5.4. Ton giào tin ngiràng chü yê'u cüa các tôc nguôi

à Viêt Nam ........................................................................................128

Chuong 6. Các tôc nguôi « Viêt Nam ...............................................135

6.1. Quà trinh hinh thành dân tôc Viêt Nam .................................... 135

6.2. Dâc diêm chû yêu cûa các tôc ngirôi à Viêt Nam .................. 139

6.3. Quà trinh tôc nguòi à Viêt N a m .................................................. 147

6.4. Chinh sách dân tôc cùa Dàng Công sàn Viêt Nam ..............150

Tài lieu tham khâo c h in h ............................................................................. 155

4

LÖI MÖ OAU

Nhän hoc lä ngänh khoa hoc nghien cüu töng höp v i ban chä't

cüa con ngUöi tr£n cäc phucfng diön sinh hoc, xä höi, vän hoä, ca

trong quä khü cüng nhu hien tai. Bo mön Nhän hoc da duöc Bo

Giäo duc vä Däo tao dua väo chuöng trinh giang day cho sinh

vien khoi xä höi vä nhän vän trong cäc truöng dai hoc tren ca

nuöc. Hi6n nay, do giäo trinh chuän cüa Bo chua co n£n chüng töi

dä bieri soan Giäo trinh Dai ciicfng Nhän hoc de däp üng vöi nhu

cäu nghien cüu, giang day, hoc täp cua cän bö, sinh vidn khö'i xä

höi - nhän vän truöng Dai hoc Su pham Thäi Nguyön.

Nöi dung cua Giäo trinh Dai ciiöng Nhän hoc diiöc bi£n soan

difa tren nen chung chuöng trinh thöng nhät cua Bö Giäo duc vä

Däo tao de ra, vüa däp üng vöi y£u cäu cu th£ riöng nhäm thuc

hiön tot muc tieu däo tao cua triiöng Dai hoc Su pham Thäi

Nguyen, cu the:

Chuöng 1: N hüng vän de chung

Chuöng 2: Chung töc loäingwdi

Chuöng 3: Loai hinh cöng döng töc ngwdi

Chuöng 4: Hön nhän vä gia dinh

Chuöng 5: Tön giäo tin ngwöng

Chuöng 6: Cäc töc ngüdi ö Viet Nam

Trong quä trinh viet vä hoän thi2n Giäo trinh Dai cwcfng Nhän

hoc, chüng töi dä nhän duöc nhüng y kiö'n döng göp quy bau cua

cäc döng nghiöp trong tö? bö mön Lieh stf Vieit Nam, däc biöt lä cüa

PGS. TS. Vuöng Xuän Tinh - Phö Vi£n truöng Vifn Dän töc hoc

vä Giang vien chinh Hoäng Hoa Toän. Chüng töi xin chän thänh

cam ön.

5

Mac dù dà co gang, song tàp Giáo trình nàv chàc chän khóng

trành khòi nhùng han che, thieu sót, chung tòi mong nhàn diföc

nhifng ÿ kiên dóng góp quÿ báu cua cac nhà khoa hoc, can bô

giáng day và các em sinh viên dè bô sung, sura chifa, nâng cao chât

lifdng cua Giáo trình.

Tác già

6

Chutíng 1

NHÜNG VAN BE CHUNG

1.1. KHÁI NIÉM, DOI t i í o n g , l í n h vlíc v a p h i/o n g p h á p

NGHIÉN CÚU CIJA NHÁN HOC

1.1.1. Kliái niém va dói tuong nghién cúu

Thuát ngú Nhán lioc tiéng Anh la Anthropology bát nguón tu tiéng

Hy Lap có, duac ghép lai bói hai tur anthrops (nguói, con nguói) va lugos

(khái niém, hoc thuyét). Bói váy, có thé hiéu Anthropology la khoa hoc

nghién cúu vé con nguói. chii yé'u giai dáp các van dé vé ban thán con

ngudi, su tón tai va phát trien cúa các quán thé xa hói.

Nhu váy, có thé dinh nghla: S h a n hoc leí nganh khoa hoc nghien

cúu tong hop vé han chát con ngUói tren các phuong dién sinh hoc, xa

hói, vein hoá cúa các nhóni ngUifi, các cóng dóng cu dan khác nhau

trong quá k h itc ü n g n h u h ié n tai.

Theo dinh nghTa trén thi con nguói la dói tuong nghién ciru cúa khoa

hoc Nhán hoc. Tuy nhién, con nguói cüng la dói tuong nghién cúu cúa

nhiéu ngánh khoa hoc xa hói va nhán van khác nhu: Y hoc, Triét hoc,

Ván hoc... Do váy, dé hiéu ró han vé dói tuang nghién cúu cúa khoa hoc

Nhán hoc chiíng t:i r;1n phni xem xét các ITnli vire nghién cúu cúa khoa

hoc náy.

1.1.2. Mot só linh vire nghién cúu cúa Nhán hoc

So vói các ngánh khoa hoc khác. Nhán hoc la ngánh khoa hoc có

tính toan dién han cá trong cách tié'p can nghién cúu con nguói, pham vi

nghién cúu cúa nó rát lón. Các nhá khoa hoc da phán Nhán hoc thánh

4 phán ngánh ca bán: Nluin hoc the chat (physical anthropology);

7

Nhchi hoc Viin lioci (cultural anthropology), côn goi là nhân hoc xâ hôi

(social anthropology) hoàc nhân hoc vàn hoà- xâ hôi (socio-cultural

anthropology); Kliâo cô hoc (archeology) và Ngôn n g iïhoc (linguistics).

Trong nhùng nâm gàn dây, Nhân hoc úng dung diroc phât trién.

Nhân hoc úng dung tâp hop các nhà nhân hoc làm viêc trong các llnh vue

khác nhau, ho sù dung kién thúc cúa các chuyên ngành Nhân hoc khâc de

giâi quyét các van dê eu thé: llnh vue phât trién. nông nghièp và phât

trién nông thôn, y té và súc khoé...

Tuv dô'i tirong nghiên cùu, mue dieh và cách tiê'p cân nghiên cúu eu

thé cô sir khâc biêt, nhimg tât câ các phân ngành cüa Nhân hoc déu cô

moi quan hê vôi nhau, déu cô gang hiéu ban chat sinh hoc và vàn hoà cüa

con nguôi dông thôi nhân manh tôi vai trô cüa vàn hoà.

a) Nhân hoc thé chat

Giùa thé kÿ XIX vë trirôc, Nhân hoc duçrc coi dan thuân chi nghiên

eùu thé chat cüa con nguôi, không bao gôm vàn hoà trong dô.

Nâm 1501, Magnus Hundlt, nguôi Duc, sir dung tú Nhân loai hoc

sôm nhât, ông goi tât cá các sách nghiên cúu giâi phâu vé ca thé nguôi và

sinh lÿ con iiguôi là “Nhân loai hoc”.

Nâm 1839, Hôi clûn toc hoc Pari duçrc chính thúc thành lâp ô nuôc

Phàp, dây là hôi dâu tiên trên thé giôi nghiên cúu vé thé chat cúa con

nguôi ra dôi.

Nâm 1863, nuôc Anh sáng lâp Hoc hôi nhân loai hoc Luân Dôn.

Nhân loai hoc vào lúe dô dâ bao hàm cá viêc nghiên cúu vàn hoà.

Nâm 1876, Tapinard trong cuôn sách Nhân loai lioc dâ viét: “Nhân

loai hoc là mot phân khoa cúa bác vût hoc, là hoc van nghiên cúu ve con

nguôi và chúng tôc” (Dàn theo Diên Triêu Nguyên, 2005).

Nàm 1901, hoc giá W.H. Homos nguôi Mÿ môi bât dâu tách Nhân

loai hoc thành hai bô mon là Thé chat và Vân hoà, bàt dâu sù dung tên

goi Nhân loai hoc vân hoà1 (cutural anthropology).

1 Khi dich thuàt ngù Anihropology, có ngiròi dich là Nhcìn hoc. song có nguòi lai dich là

Nliàn loai hoc. Trong giào trình này, chùng tòi tham kliào nhièu tài liéu cua cac làc già khàc

nhau. vi thè. ngCr nghTa cùa Nlmn hoc hay Nhdn Ioni hoc déu mang nghìa rucmg dóng.

8

Nhu vây, Nhân hoc the chat là mot thành tiru kiêt xuàt dâu tien cùa

Nhân loai hoc, no bàt dâu nghièn cûu nhân loai tù góc dô khoa hoc cùa

sinh vât hoc. Tàc pham noi tiéng cùa Dàc Uyn - nhà bac hoc nguôi Anh

Nguôn goc nuiôn loài va Ngnôn gôc nhân loai dà dût cü se1 cho Nhân loai

hoc the chat, va cüng dât nèn móng cho khoa hoc Nhân hoc.

Nhân loai hoc thé chat tnrôc dây thiên vé nghiên cûu kê't eau sinh vât

cua con agirai, tù vièc nghièn cûu co thé con nguôi qua dó tim hiéu su

khác biêt giûa các nhóm cô quan hê ho hàng.

Cùng vôi sir phat trién cùa sinh vât hoc va di truyén hoc hiên dai. kÿ

thuât nghiên cûu Nhân hoc thé chat ngày càng tien bô. Kÿ thuât nhân

giong cho Nhân hoc thé chat thêm sue sô'ng mói, thu duçc su quan tâm

chù ÿ rông rài. Nhân hoc thé chat hiên dai c6 thé xàc dinh chùng tôc cùa

các tù thi trong Khâo co hoc, dùng xàc minh dân tôc, dùng vào viçc chàm

lo súc khoé cùa con ngirôi. Dông tliôi, Nhân hoc thê chat nôi “không” dôi

vôi kÿ thi chùng tôc và nhùng hành vi nguy hai dén con nguôi thé hiên

tinh nhân vàn cùa nô.

b) Nhàn lioc vàn hoâ

Nhân hoc vân hoâ là llnh vire nghiên cûu khoa hoc dàc biêt, tâp

trung chu ÿ dén qua trinh tac dông qua lai giûa con nguôi và vàn hoâ.

Lïnh vire nhân thûc này hinh thành trong vân hoâ châu Au vào thê kÿ

XIX và dinh hinh xong vào nira cuôi thé kÿ XIX.

Tùy tliuôc vào quan niêm cùa càc truông phài khoa hoc Nhân hoc

mà Nhân hoc vàn hoâ cô tên goi khác nhau. Các nuôc Bâc Mÿ và các

nuôc nôi tiéng Anh goi là Nhân hoc vân hoâ hoàc Nhân hoc xà hôi (vt

nhu: nuôc Mÿ goi là Dân tôc hoc, nuôc Anh goi là Nhân hoc xà hôi).

Cùng cô nhà khoa hoc, nhu giáo su W. A. Haviland, nhà Nhân loai hoc

nguôi Mÿ trong cuôn sách Xà liai dKcrng dai dà xem Khâo cô hoc, Ngôn

ngû hoc, Dân tôc hoc là 3 phân chi trong nhân loai hoc vân hoâ1.

Ó dây, chùng ta thâ'y xuât hiên khâi niêm “vân hoâ”, vây hiéu nhu

thé nào là vân hoâ? Trong tiéng Viêt, tù vân hoâ cô rat nhièu nghîa: Vân

1 W.A.Haviland: (1987) Nhân Ingi line duaiig dai, Vuung Danh Danh dich, Thirong Hâi

iihâii dân xuat ban xà, trang 10.

9

hoà dùng theo nghîa thông dung dé chi hoc thiic (hay con goi là trình dò

van hoá). van hoá con chi loi song (hay con goi là nép song vàn hoà).

theo nghìa chuyén bièt de chi trình dó phát trien cua mot giai doan (Vi

du: Van hoá Dông Son)... Tir van lioà mà chùng ta dë cap ó dây phài

hiéu theo nghîa rông và néu hiéu theo nghîa rông thi vân hoá bao góm tat

cá: tir nhùng sán phâm tinh vi, hièn dai cho dën tin nguöng. phong tue,

tâp quán, loi song... Tuy nhiën, ngay cá vói cách hiéu rông này, trên thé

giôi cùng cô hàng may trâm dinh nghîa khâc nhau vé vân hoá.

Theo các nhà nhân hoc - dân tôc hoc: “Van hoá là tat cà già tri vât

chat và tinh thân do con nguôi sáng tao ra nhàm thoa mân nhu câu cùa

minh”1.

Dé nhân diên vân hoá tôc nguôi, nguôi ta chia thành:

+ Vân hoá vât châ't (côn goi là vàn hoá vât thé) góm các vât ton tai

thirc té trong không gian ò khoáng thôi gian nào dô nhu: àn, mac, ó,

phuong tien vân chuyén, các công eu và dung cu...

+ \ an Imá lililí thân (vàn hoá phi vât thé): Là dang thông tin ton tai

trong kÿ ûc sinh dông cùa bât kÿ mot quán thé nguôi nào, dirac truyén tù

thé hê này sang thé hè khâc bàng con duông ké chuyèn phô dién hay duói

dang nhâ't dinh cùa hành vi (vi du: ton giào, tin nguông, kiêng ky, vàn hoá

dân gian, các tri thúc khoa hoc, giào duc, phong tue, tâp quán...)

Phong tue là nhùng tâp quán có tínli xà hôi duoc nêu lên thành nghi

lé, nghi thúc có tính xà hôi, dirac ghi nhân bàng truyén miêng hoàc thành

vàn yêu câu moi nguôi phài tuân thù. Phong tue hay con goi là tue lé

+ Van hoá xà liôi: bao góm nhùng hinh thài cùa dôi sô'ng xà hôi và

già dinh cua con nguôi nhu chë dô xà hôi. giai cap, các hinh thúc bóc lôt,

các hinh lliái só huu...

Tuy nhiên, sir phân chia này chi mang tính chát tuang doi bòi trong

thirc té ta thây nhiëu khi van hoá tinh thân duoc thé hiên bàng dô'i tuçmg

vât chat và nguoc lai (vi du: tranh ánh, các tác phám dieu khác...).

1 Hoàng Hoa Toàn - Nguyën Chi Huyên (1998): Dai circnig Dân toc har. Giáo trình nói bó

dùng cho sinh vién khoi xâ hôi và nhân vàn cùa Truòng Dai hoc Su pham; Tr. 2.

Các llnh vue nghièn cúu cùa Nhân hoc van hoá rät rông lón: nghiên

cúu su hinh thành cùa con nguôi nhu mot dang vân hoá dâc biêt, nghiên

cúu su vàn hoá các hán näng cùa con nguôi. kët câu co thè con nguôi

trong moi lien quán dén môi truông vân hoá. cách úng xù cùa con nguôi.

su hinh thành các chuán mue. các câirt doàn và kièng ky trong qua trình

con nguôi hoà nhâp vào hê thông các quan hê vàn hoá xà hôi. ành huông

cùa vàn hoà dén cuôc sông giôi tính. hôn nhân gia dinh, tinh yêu nhu là

mot hiên tuong vàn hoá dâc biét, su hinh thành thé giôi quan và nhân sinh

quan cùa con nguôi... Không kém phàn quan trong trong giai doan hiên

dai là nhùng vân de sinh thài hoc con nguôi và sinh thài hoc vàn hoà,

nghiên cúu nhùng quy luât hoat dông cùa các hê thông vàn hoá sinh thái.

bòi con nguôi sáng tao ra vàn hoá nhung cùng phài dánh già vi tri và vai trô

cùa con nguôi trong viêc bào vê thiên nhiên và vàn hôa trong thôi bien dai.

Khi nghiên cúu, các nhà khoa hoc tien hành so sánh các hinh thúc

khác nhau trong dòi song vàn hoá - xà hôi cùa các dân tôc dé tim hiéu

tính da dang cùa vân hoá dông thòi con chú y nghiên cúu cá nhùng dâc

diém giông nhau trong vàn hoá ó các tôc nguôi, tú dô rút ra nhùng quy

luât vân dông cùa vàn hoá. giùp chùng ta hiéu rô han các quy luât chung

cua quà trình pliât trien lieh sùeùa loài nguôi.

c) Khào cô hoc

Khâo cô hoc thông qua viêc nghiên cúu phân tích các di vât, dung lai

Ijch sù con nguôi thòi cô dai. Bòi thé, Kháo cô hoc luôn cô moi liên hê

chat che vói Sú hoc. Khi sù dung phuong phàp phân tích các di vât, nhà

Khâo cô hoc không chi tái hiên lai cuôc sông, phong tue hàng ngày cùa

các tôc nguôi trong quà klu'r mà con tim duoc su biê'n dôi vàn hoá trong

qua kliú. NCu uliu các nlià sù hoc chi nghicii cúu các xù hôi cô cliù vici

thông qua các vàn bán con lai. thì Khâo cô hoc cô thé nghiên cúu xà hôi

tiën sú. lich su cùa xâ hôi không cô vàn tu ghi chép thông qua viêc phân

tích và tái hiên lai lich sú tù dâu vét cùa các di chi khai quàt duoc trong

long dât, dô là các công eu lao dông, dô sinh hoat hàng ngày, dô trang

súc, các dông rác, bê'p...

Qua nghiên cúu các hiên vât khai quât duoc. các nhà khâo cô kët hop

vói kiê'n thúc cùa các khoa hoc khâc nhu Dia lÿ hoc, Sú hoc... dé trá loi

cho câu hôi: Con nguôi làm ra công eu sàn xuât tir khi nào? Câch ehe tac

ra sao? Hoat dông kiê'm song cùa con nguôi thôi tien sir? Chù viët và dô

thi xuâ't hiên tir khi nào? O dâu?... Nhà co thành tuu nghiên cùu cùa

Khâo co hoc mà lich sù loài nguôi và nén van hoà xa xira cùa ho dLrgc tâi

hiên gôp phân tîm hiëu lich sù và vàn hoà cùa câc cir dân, câc dân toc trên

trâi dàt.

d) Ngôn n g it

Ngôn ngù hiéu theo nghîa rông là mot bp phân hop thành cùa vàn

hoà, là mot trong nhùng dàc trung quan trong cùa dân tôc, vî ngôn ngù là

công eu, là phùcfng tien de giao tiê'p.

Khàc vôi câc nhà ngôn ngù, câc nhà nhân hoc ngôn ngù quan tâm

chù yê'u dê'n su xuâ't hiên cùa ngôn ngù, su phân chia và bien doi ngôn

ngù trong lich sù và moi quan hê côi nguôn cùa ngôn ngù, dông thôi ghi

lai nhùng nhùng quy tàc ghép âm, tù. Nghiên cùu câc hinh thùc cùng nhu

câch thùc trao dôi thông tin cùa con nguôi trong quâ trînh phât trien cùa

lich sù và su chuyén bien cùa câc nén vàn hoâ, qua do thây duoc vai trô

cùa ngôn ngù ành huông nhu thê' nào dê'n quâ trînh phât sinh và phô bien

câc khâi niêm nhu: quan hê quyén lue, y thùc hê, nhùng biéu hiên phân

hoâ vê mât vàn hoâ, phân tâng giai cap, su khâc biêt giùa câc nhôm dia

phuong. giôi tinh...

Khi tîm hiéu duçfc moi quan hê vê ngôn ngù giùa câc tôc ngùôi thî

cùng hiéu duoc moi quan hê vé lich sù và vàn hoâ giùa câc tôc nguôi,

nguôn gô'c lich sù, quâ trînh thiên di cùa câc tôc nguôi. Dô'i chiê'u, so

sânh ngôn ngù giùp chüng ta hiéu duoc dàc diê'm vê vàn hoâ - xâ hôi hînh

thành trong lich sù tôc nguôi.

e) Nhân hoc ûng dung

Nhân hoc ùng dung là mot chuyên ngành môi duoc phât trién trong

nhùng nàm gân dây. Thông qua viêc sù dung câc thông tin và kiên thùc

cùa câc chuyên ngành khâc, câc nhà nhân hoc giâi quyét nhùng van dé

cùa thuc té. Vai trô cùa câc nhà nhân hoc ùng dung duoc thé hiên trong

viêc là nguôi bien hô cho câc nhôm xâ hôi, câc dân tôc bi thiêt thôi, là

nguôi cung cap thông tin cho câc nhà hoach dinh chinh sâch, thùc dây và

12

xüc tien câc chinh sâch co lien quan dén con nguôi, là eau nôi giûa chinh

sàch và nguôi dupe nhân chinh sâch (vi du: Nhà nghiên cûu Nhàn hoc

ngôn ngû su dung kët quâ nghiên cûu vào câe chucfng trinh giâo duc, nhà

nghiên cûu Nhân hoc vàn hoâ nghiên cûu tri thuc dia phuong trong châm

soc suc khoé, trong trot, chân nuôi... dê duy tri vàn hoâ truvën thông

dong thôi kê thûa nhûng tri thuc này trong viêc pliât trién công dong).

Ngày nay, câc lînh vue mang tinh ûng dung rông râi là: Nhân hoc dô thi,

Nhân hoc y té, Nhân hoc du lich. Nhân hoc sinh thâi và môi truông.

1.1.3. Phuong phâp nghiên ciru

Là ngành khoa hoc co pham vi nghiên cûu rông, Nhân hoc cô moi

quan hê hùu co vôi nhiéu ngành khoa hoc khâc. Vi vây, Nhân hoc cô xu

huông tông hop câc phuong phâp nghiên cûu dinh luong và dinh tinh cüa

câc ngành khoa hoc xâ hôi nhân vàn khâc, dong thôi nô cùng cô phuong

phâp nghiên cûu chuyên bièt, dô là su dung phuong phâp Diê'n clâ dân tôc

hoc - mot phuong phâp truyên thông vân dupe câc nhà nhân hoc và dân

tôc hoc sû dung tû truôc dén nay. Dién dâ dân tôc hoc là công viêc bât

buôc và thuông xuyên dôi vôi nhà nghiên cûu Nhân hoc, bôi tài liêu cüa

Nhân hoc không phâi cô san tû sâch vô, cûng không giông nhu mot sô

khoa hoc tu nhiên lây tû thuc nghiêm. inà co ban lay tû công tâc diên dâ

(thuc dia).

a) Chitdn hi dién (là dân toc hoc

• Chuàn b{ vè mât khoa hoc

- Doc tât cà nhûng tu lieu liên quan dén vân dê cân nghiên cûu.

- Tim hiéu dja lÿ noi sê dén nghiên cûu.

- Lap de cuong dién da voi nhUng van dê sau:

+ Nhûng vân dé chung

+ Kê khai dé tài diên dâ

+ Vùng tiën hành dién dâ và câc noi du dinh tiên hành nghiên cûu

+ Thôi gian công tâc ô tùng dia diém tiën hành diên dâ

+ Nhûng phuong phâp nghiên cûu eu thé

+ Bâng câu hôi vê vân dé cân nghiên cûu

13

• Chuan bj phuang tién vàt chat

- Do dùng cà nhân: quan, ao ...

- But. giay, so tay bîa cung, thuôc, may anh. may quay phim, may

glii âm ...

• Thài gian diên dà

Tuÿ theo yêu eau cùa dê tài và ké hoach công tac mà thôi gian diën

dà cô thé dài ngàn khàc nhau (vi du nhà nghién cûu nguôi MT Moocgan

dà tien hành nghiên cûu nguài Irôqua 6 Bac MT trong 17 nàm và dà duçfc

mot bô lac nhân làm con nuôi, hay nhu nhà bâc hoc noi tiëng nguôi Nga

Mikhu Khomàcklai dà sô’ng 18 thàng de nghiên cûu nguôi Papua o

Tànghinê...)

h) Phuang plidp nghiên cûu cùa công tàc diên dà

• Chon diém nghiên cûu

Chon diém nghiên cûu phù hop vdi mue dich cùa dê tài nghiên cûu

dàt ra là mot van dé rat quan trong, boi khi tién hành nghiên cûu à thirc

dia, nhà nghiên cûu pliai c6 mot khoàng tlicri gian nhàt dinh dé quan sat

tham du. Bai vây, lira chon mot diém nghiên cûu nliàt dinh dé tien hành

quan sat thuàng xuyên. làu dài. cô tinli giàn càch vê mot quan thé. dé

nghiên cûu nhûng diên biën phàt sinh trong tông thé hay eue bô eiia quan

thé do, tû dô, phàt hiên ra càc dâc diém, nguyên nhân và quy luât cùa

diên biën lich sû.

Tuÿ theo nôi dung và mue dich cùa,dé tài mà tién hành nghiên cûu

thuc dia theo diém (tûc tién hành khào sat sâu ô mot vùng, mot dia

phuang) hay theo diên (tûc là khào sài trên nhiëu diém. nhièu dia bàn

khàc nhau).

• Quan sat tham du

Nguôi nghiên cûu thâm nhâp vào nhom, công dông thuôc dôi tugng

nghiên cûu và duac tiép nhân nhu mot thành viên cùa nhom hay công

dông. Cô thé, nguôi quan sat dông tliôi cûng là nguài tham gia vào càc

hoat dông cüa nhôm, công dông. Quan sat tham du thuàng là quan sat

nhiëu làn vôi nhiëu dôi tuçfng khàc nhau trong mot khoàng tliôi gian dài

hàng thàng hoâc hàng nàm dé châc cliàn rang nhûng thông tin mà minh

14