Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống với việc hình thành và phát triển nhân cách cho sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH

PHẠM HUY THÀNH

gi¸o dôc gi¸ trÞ ®¹o ®øc truyÒn thèng

víi viÖc h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn nh©n c¸ch

cho sinh viªn khu vùc t©y nguyªn trong bèi c¶nh

toµn cÇu hãa hiÖn nay

Chuyên ngành : CNDVBC&CNDVLS

Mã số : 62 22 80 05

LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC

Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS TRẦN SỸ PHÁN

2. PGS.TS LÊ THỊ THỦY

HÀ NỘI - 2014

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của

riêng tôi. Các số liệu sử dụng trong luận án là trung thực,

có nguồn gốc rõ ràng. Những kết luận khoa học của luận

án chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình khoa

học nào.

Tác giả luận án

Phạm Huy Thành

MỤC LỤC

Trang

MỞ ĐẦU 1

Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN ĐẾN ĐỀ TÀI 7

1.1. Những nghiên cứu xung quanh vấn đề giá trị truyền thống, giáo dục giá

trị đạo đức truyền thống, nhân cách, nhân cách sinh viên 7

1.2. Những công trình nghiên cứu liên quan đến toàn cầu hóa, tác động của

toàn cầu hóa đối với nhân cách, lối sống, đạo đức của con người Việt

Nam nói chung và sinh viên Việt Nam nói riêng 15

1.3. Những công trình nghiên cứu tác động của toàn cầu hóa đến đời sống

của đồng bào dân tộc Tây Nguyên nói chung và thanh niên - sinh viên

Tây Nguyên nói riêng 22

Chƣơng 2: NHÂN CÁCH, NHÂN CÁCH SINH VIÊN, TẦM QUAN TRỌNG VÀ

NỘI DUNG GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG

NHẰM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH SINH VIÊN

VIỆT NAM TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 29

2.1. Nhân cách, nhân cách sinh viên Việt Nam 29

2.2. Toàn cầu hóa và tầm quan trọng của giáo dục giá trị đạo đức truyền

thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam

trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 44

2.3. Giá trị đạo đức truyền thống và một số giá trị đạo đức truyền thống dân

tộc cần phải giáo dục cho sinh viên Việt Nam hiện nay 56

Chƣơng 3: GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG NHẰM HÌNH

THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN CÁCH CHO SINH VIÊN KHU

VỰC TÂY NGUYÊN TRONG BỐI CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN

NAY: THỰC TRẠNG VÀ NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA 78

3.1. Những nhân tố ảnh hưởng đến giáo dục giá trị đạo đức truyền thống

nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên ở khu vực Tây

Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 78

3.2. Thực trạng giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm hình thành và

phát triển nhân cách sinh viên ở khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh

toàn cầu hóa hiện nay 89

3.3. Những vấn đề đặt ra đối với việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống

nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên ở khu vực Tây

Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 116

Chƣơng 4: QUAN ĐIỂM ĐỊNH HƢỚNG VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP CƠ BẢN

ĐỂ NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC

TRUYỀN THỐNG NHẰM HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRIỂN NHÂN

CÁCH CHO SINH VIÊN KHU VỰC TÂY NGUYÊN TRONG BỐI

CẢNH TOÀN CẦU HÓA HIỆN NAY 122

4.1. Quan điểm định hướng để nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị đạo đức

truyền thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực

Tây Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 122

4.2. Một số giải pháp chủ yếu để nâng cao hiệu quả giáo dục giá trị đạo đức

truyền thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực

Tây Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay 127

KẾT LUẬN 148

DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ 150

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 152

PHỤ LỤC 164

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Sinh viên là tầng lớp xã hội đặc thù, nguồn lực quan trọng trong sự

nghiệp xây dựng và phát triển đất nước. Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh

từng nói: "Một năm khởi đầu từ mùa xuân. Một đời người khởi đầu từ tuổi

trẻ. Tuổi trẻ là mùa xuân của xã hội". Nếu không có thế hệ trẻ, sẽ không có sự

phát triển nối tiếp lịch sử của mỗi quốc gia, dân tộc, cũng như không có sự

phát triển của nhân loại.

Sau gần 30 năm tiến hành công cuộc đổi mới toàn diện đất nước, Đảng

ta, nhân dân ta đã và đang đạt được những thành tựu to lớn và rất quan trọng,

“có ý nghĩa lịch sử”, “đất nước đã ra khỏi tình trạng kém phát triển, bước vào

nhóm nước đang phát triển có thu nhập trung bình” [35, tr.91]. Diện mạo của

đất nước có nhiều thay đổi, đời sống nhân dân được nâng lên. Thế và lực của

nước ta ngày càng vững mạnh, vị thế của Việt Nam trên trường quốc tế được

nâng lên, đã tạo ra những tiền đề quan trọng để đẩy nhanh quá trình công

nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Bên cạnh những thành tựu to lớn và quan trọng đó, chúng ta cũng phải

đối mặt với không ít những khó khăn, thách thức. Kinh tế phát triển chưa bền

vững; năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh của nền kinh tế còn thấp; công tác

quy hoạch, kế hoạch và việc huy động, sử dụng các nguồn lực còn hạn chế,

kém hiệu quả. Đặc biệt là trong các lĩnh vực văn hóa, xã hội có một số mặt

yếu kém chậm khắc phục, nhất là về giáo dục, đào tạo và y tế; đạo đức, lối

sống trong một bộ phận xã hội xuống cấp. Chúng ta đang chứng kiến sự

xuống cấp đạo đức từ mối quan hệ trong gia đình, nhà trường và xã hội. Trong

gia đình hiện tượng con cái ngược đãi cha mẹ, anh chị em vì mâu thuẩn lợi

ích đã không nhìn mặt nhau. Trong trường học, học sinh, sinh viên đánh nhau

được tung lên mạng internet làm phản cảm xã hội, thầy cô giáo bị coi thường.

Ngoài xã hội là hiện tượng xuống cấp về đạo đức như tham nhũng, lừa đảo,

2

lợi ích nhóm đang làm cho dư luận xã hội bức xúc. “Môi trường văn hóa bị

xâm hại, lai căng, thiếu lành mạnh, trái với thuần phong mỹ tục, các tệ nạn xã

hội, tội phạm và sự xâm nhập của các sản phẩm và dịch vụ độc hại làm suy

đồi đạo đức, nhất là trong thanh, thiếu niên, rất đáng lo ngại” [35, tr.169].

Sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng là một bộ phận thanh niên ưu

tú, giàu tâm huyết, nhiệt tình và say mê với lý tưởng cách mạng. Họ là những

người rất nhạy cảm với cái mới, thích nghi nhanh chóng với sự thay đổi của

điều kiện và hoàn cảnh sống. Tuy nhiên, do tuổi đời còn trẻ, kinh nghiệm

sống chưa nhiều, làm cho sinh viên rất dễ bị tác động bởi những yếu tố tiêu

cực từ mặt trái của quá trình toàn cầu hoá. Sự tác động đó đang ảnh hưởng tới

mọi mặt đời sống của sinh viên, đến sự hình thành và phát triển nhân cách

sinh viên, đặt sinh viên trước những thách thức mới, trong đó có sinh viên ở

khu vực Tây Nguyên. Trên thực tế, vẫn còn một bộ phận không nhỏ sinh viên

có lối sống thực dụng, xa hoa lãng phí, xa rời truyền thống đạo lý của dân tộc,

thậm chí thoái hoá, biến chất, mất niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và hoài

nghi về con đường đi lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Thực trạng nhân cách của thanh niên - sinh viên khu vực Tây Nguyên

nêu trên có nhiều nguyên nhân, một trong số đó là do chúng ta chưa chú trọng

đúng mức việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống cho những trí thức tương

lai của vùng đất Tây Nguyên. Tại Hội nghị lần thứ tám, Ban chấp hành Trung

ương Đảng khóa XI, Đảng ta ra Nghị quyết số 29 - NQ/TW ngày 4 tháng 11

năm 2013 Về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, Nghị quyết đã

khẳng định: Lĩnh vực giáo dục và đào tạo nước ta đã đạt được những thành

tựu quan trọng, góp phần to lớn vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ

quốc…Tuy nhiên, chất lượng, hiệu quả giáo dục và đào tạo còn thấp so với

yêu cầu, nhất là giáo dục đại học, giáo dục nghề nghiệp…“chưa chú trọng

đúng mức việc giáo dục đạo đức, lối sống và kỹ năng làm việc…” cho học

sinh, sinh viên.

3

Để củng cố và tiếp tục xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh, phong

phú, đa dạng; làm cho các giá trị văn hóa thấm sâu vào mọi mặt của đời sống

trở thành nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc

đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế. Một trong những nhiệm

vụ cấp thiết trước mắt là tiếp tục đẩy mạnh việc giáo dục, bồi dưỡng đạo đức,

lối sống có văn hóa, giữ gìn và phát triển những giá trị truyền thống (nhất là

những giá trị đạo đức truyền thống); kiên quyết đấu tranh ngăn chặn mọi sự

xâm hại, lai căng, thiếu lành mạnh đang có nguy cơ làm băng hoại các giá trị

văn hóa, làm suy thoái đạo đức lối sống trong một bộ phận nhân dân nói

chung, sinh viên nói riêng. Đại hội lần thứ XI của Đảng khẳng định: “Chú trọng

xây dựng nhân cách con người Việt Nam về lý tưởng, trí tuệ, đạo đức, lối sống,

thể chất, lòng tự tôn dân tộc, trách nhiệm xã hội, ý thức chấp hành pháp luật,

nhất là trong thế hệ trẻ” [35, tr.126], trong đó công tác giáo dục giá trị đạo đức

truyền thống để hình thành nên nhân cách mới - nhân cách xã hội chủ nghĩa cho

sinh viên ở khu vực Tây Nguyên có tầm quan trọng đặc biệt. Với ý nghĩa đó, tác

giả chọn vấn đề: “Giáo dục giá trị đạo đức truyền thống với việc hình thành và

phát triển nhân cách cho sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh toàn

cầu hoá hiện nay” để nghiên cứu và làm luận án tiến sỹ chuyên ngành triết học.

2. Mục tiêu, nhiệm vụ nghiên cứu của luận án

2.1. Mục tiêu

Phân tích một số khái niệm công cụ của luận án: nhân cách, nhân cách

sinh viên, giá trị, giá trị truyền thống, giá trị đạo đức truyền thống, toàn cầu

hóa, tầm quan trọng của việc giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm hình

thành và phát triển nhân cách sinh viên. Làm rõ thực trạng giáo dục giá trị đạo

đức truyền thống đối với việc xây dựng nhân cách sinh viên khu vực Tây

Nguyên, từ đó luận án đề xuất quan điểm định hướng và một số giải pháp chủ

yếu để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm

hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh

toàn cầu hoá hiện nay.

4

2.2. Nhiệm vụ

Góp phần làm sáng tỏ một số khái niệm công cụ của luận án: nhân

cách, nhân cách sinh viên, giá trị truyền thống, giá trị đạo đức truyền thống,

toàn cầu hóa.

Làm rõ tầm quan trọng, nội dung giáo dục giá trị đạo đức truyền thống

nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên nói chung, sinh viên khu

vực Tây Nguyên nói riêng trong bối cảnh toàn cầu hóa.

Phân tích, đánh giá thực trạng công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền

thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên

trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay và chỉ ra nguyên nhân của thực trạng đó.

Đề xuất một số quan điểm định hướng, giải pháp chủ yếu để nâng cao

hiệu quả công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm hình thành và

phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh toàn cầu

hóa hiện nay.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án

Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu vấn đề giáo dục

giá trị đạo đức truyền thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh

viên khu vực Tây Nguyên (nhất là sinh viên dân tộc thiểu số) trong bối cảnh

toàn cầu hóa hiện nay.

Phạm vi: Diện khảo sát sinh viên hệ chính quy ở các trường đại học,

cao đẳng khu vực Tây Nguyên.

4. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu

4.1. Cơ sở lý luận

Luận án được thực hiện trên cơ sở các quan điểm của chủ nghĩa Mác -

Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, những quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về

giáo dục giá trị đạo đức truyền nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên

Việt Nam nói chung và sinh viên khu vực Tây Nguyên nói riêng trong bối cảnh

toàn cầu hoá hiện nay.

5

4.2. Phương pháp nghiên cứu

Luận án sử dụng phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng

và chủ nghĩa duy vật lịch sử; phương pháp lịch sử-lôgíc, phân tích và tổng

hợp, thống kê, so sánh, các phương pháp chuyên ngành và liên ngành khác.

Sử dụng phương pháp điều tra xã hội học: thời gian vào tháng 10 năm

2012, số phiếu phát ra 400 phiếu: trường Đại học Tây Nguyên 100 phiếu, đại

học Đà Lạt 100, Cao đẳng Sư phạm Đắk Lăk là 100 phiếu, Cao đẳng Sư phạm

Gia Lai 100 phiếu, kết quả thu về 376 phiếu.

5. Những đóng góp khoa học của luận án

Góp phần làm sáng tỏ một số khái niệm công cụ của luận án: nhân

cách, nhân cách sinh viên, giá trị truyền thống, giá trị đạo đức truyền thống,

toàn cầu hóa.

Phân tích vai trò giáo dục giá trị đạo đức truyền thống đối với việc hình

thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh

toàn cầu hoá hiện nay.

Phân tích, đánh giá thực trạng công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền

thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên

trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay và chỉ ra nguyên nhân của thực trạng đó.

Đề xuất một số quan điểm định hướng và giải pháp chủ yếu để nâng

cao hiệu quả giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm xây dựng nhân cách

cho sinh viên khu vực Tây Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay.

6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án

Về mặt lý luận: Luận án tập trung nghiên cứu các khái niệm: giá trị, giá trị

đạo đức truyền thống, toàn cầu hoá, tính tất yếu của quá trình toàn cầu hoá.

Về mặt thực tiễn: Luận án làm rõ thực trạng nhân cách sinh viên và

công tác giáo dục giá trị đạo đức truyền thống nhằm hình thành và phát triển

nhân cách sinh viên khu vực Tây Nguyên hiện nay. Trên cơ sở đó, luận án đưa

ra một số giải pháp để nâng cao hiệu quả công tác giáo dục giá trị đạo đức

truyền thống nhằm hình thành và phát triển nhân cách sinh viên khu vực Tây

Nguyên trong bối cảnh toàn cầu hoá hiện nay.

6

Kết quả nghiên cứu của luận án có thể làm tài liệu tham khảo phục vụ

việc nghiên cứu, giảng dạy, học tập môn Những nguyên lý của chủ nghĩa Mác

- Lênin, môn đạo đức học, đồng thời góp phần vào mục tiêu đào tạo nguồn

nhân lực cho sự phát triển kinh tế - xã hội vùng Tây Nguyên.

7. Kết cấu của luận án

Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và phụ lục,

luận án gồm 4 chương, 11 tiết.

7

Chƣơng 1

TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI

1.1. NHỮNG NGHIÊN CỨU XUNG QUANH VẤN ĐỀ GIÁ TRỊ TRUYỀN

THỐNG, GIÁO DỤC GIÁ TRỊ ĐẠO ĐỨC TRUYỀN THỐNG, NHÂN CÁCH,

NHÂN CÁCH SINH VIÊN

1.1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến giá trị truyền thống,

giáo dục giá trị đạo đức truyền thống

Vấn đề giá trị truyền thống, giá trị đạo đức truyền thống, giáo dục giá

trị đạo đức truyền thống đã được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu ở những

mức độ khác nhau.

Tác giả Trần Văn Giàu trong cuốn sách “Giá trị tinh thần truyền thống

của dân tộc Việt Nam” [57] đã khẳng định tính cách dân tộc, giá trị truyền

thống của dân tộc Việt Nam được nhấn mạnh ở: lòng yêu nước, thương người.

Đây là truyền thống quý báu của dân tộc đã được trải qua hàng ngàn năm lịch

sử dựng nước và giữ nước. Từ đó, tác giả đặt ra vấn đề kế thừa, giáo dục những

giá trị tinh thần yêu nước, thương người cho con người Việt Nam hiện nay.

Bằng cách tiếp cận giá trị truyền thống có vai trò trong quá trình phát

triển đất nước, tác giả Trần Đình Hượu trong cuốn “Đến hiện đại từ truyền

thống” [85] đã nêu lên cho xã hội một cách đánh giá, nhìn nhận đúng tầm

quan trọng của văn hoá truyền thống trong đời sống xã hội. Xác định văn hoá

truyền thống như một nguồn lực nội sinh và không ngừng ảnh hưởng đến việc

xây dựng văn hoá mới trong giai đoạn hiện nay.

Luận án tiến sĩ triết học của Nguyễn Văn Lý “Kế thừa và đổi mới các

giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị

trường ở Việt Nam hiện nay” [97] đã làm rõ hơn vai trò của kế thừa và đổi

mới các giá trị đạo đức truyền thống trong quá trình chuyển sang nền kinh tế

thị trường ở nước ta. Qua đó, tác giả góp phần xác định nội dung, phương

hướng, giải pháp cơ bản bảo đảm kế thừa và đổi mới các giá trị đạo đức

8

truyền thống nhằm xây dựng đời sống đạo đức tốt đẹp của con người và xã

hội Việt Nam trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa.

Trong quá trình phát triển công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, văn

hóa luôn được cọi là động lực của sự phát triển. Các giả Nguyễn Trọng

Chuẩn, Phạm Văn Đức, Hồ Sỹ Quý trong cuốn “Tìm hiểu giá trị văn hoá

truyền thống trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá” [18] đã đề cập

đến vấn đề giá trị, giá trị đạo đức truyền thống, giá trị văn hoá truyền thống và

sự chuyển biến của chúng trong quá trình công nghiệp hoá, hiện đại hoá.

Công trình khoa học đề cập tương đối toàn diện về vấn đề khai thác, giữ gìn

và phát huy các giá trị truyền thống trong chiến lược phát triển con người Việt

Nam toàn diện.

Luận án tiến sỹ triết học của Võ Văn Thắng “Kế thừa và phát huy các

giá trị văn hoá truyền thống dân tộc trong việc xây dựng lối sống ở Việt Nam

hiện nay” [122] đã làm rõ vấn đề xây dựng lối sống ở nước ta trong thời kỳ

đổi mới, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đẩy

mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, chủ động hội nhập quốc tế là vấn đề lớn

bao gồm nhiều phương diện khác nhau. Luận án phân tích và luận giải một

cách khoa học về việc kế thừa, phát huy các giá trị văn hoá truyền thống dân

tộc là vấn đề tất yếu trong quá trình xây dựng lối sống ở Việt Nam hiện nay.

Trên cơ sở làm rõ các giá trị văn hoá truyền thống dân tộc, luận án đã xác định

những giá trị văn hoá truyền thống dân tộc cần được kế thừa và phát huy trong

quá trình xây dựng lối sống của con người Việt Nam hiện nay với những giá

trị: chủ nghĩa yêu nước, ý chí tự lực, tự cường, đoàn kết dân tộc, lòng nhân ái,

khoan dung, cần cù, hiếu học.

Cùng khai thác vấn đề trên cơ sở vai trò của các giá trị đạo đức truyền

thống, tác giả Phan Văn Ba trong luận án tiến sĩ triết học “Vấn đề giáo dục

truyền thống đoàn kết dân tộc cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay” [5] và Ngô

Thị Thu Ngà với luận án tiến sĩ “Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây

9

dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay” [109]. Các tác giả đã

làm rõ giá trị truyền thống, giá trị đạo đức truyền thống trước những biến đổi

của môi trường văn hóa xã hội ở nước ta hiện nay. Tác giả Phan Văn Ba đã

góp phần làm rõ nội dung giáo dục truyền thống đoàn kết dân tộc Việt Nam

và vai trò của nó trong đời sống tinh thần của thanh niên Việt Nam. Từ đó,

luận án đưa ra phương châm, phương pháp giáo dục truyền thống đoàn kết

dân tộc cho thanh niên Việt Nam, quan hệ giữa giáo dục truyền thống đoàn

kết dân tộc với giáo dục thanh niên trong điều kiện hội nhập quốc tế. Tác giả

phát hiện những vấn đề nảy sinh từ thực trạng giáo dục truyền thống đoàn kết

dân tộc cùng xu hướng tách rời giữa quá khứ với hiện tại trong giáo dục

truyền thống đoàn kết dân tộc. Tác giả Ngô Thị Thu Ngà đã làm rõ một số

khái niệm cơ bản: đạo đức mới, giá trị đạo đức truyền thống, vai trò của giá trị

đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam

hiện nay. Trên cơ sở khảo sát thực trạng ảnh hưởng của giá trị đạo đức truyền

thống đối với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam, tác giả đã

đề xuất một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò các giá trị đạo đức

truyền thống trong xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ nước ta hiện nay.

Như vậy, vấn đề giá trị truyền thống, giáo dục giá trị đạo đức truyền

thống Việt Nam luôn được các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu. Các giá trị

truyền thống được làm sáng tỏ từ sự hình thành, phát triển và tiếp biến trong

điều kiện mới. Nội dung nghiên cứu là các giá trị truyền thống, chủ yếu là các

giá trị tinh thần được biến đổi trong sự thay đổi của điều kiện kinh tế - xã hội

ở nước ta. Các công trình khoa học đã làm rõ các khái niệm giá trị, giá trị đạo

đức, giá trị đạo đức truyền thống, giáo dục giá trị đạo đức truyền thống. Cách

tiếp cận của các công trình khoa học thường đi từ khái niệm giá trị và cấu trúc

giá trị bao gồm giá trị vật chất và giá trị tinh thần; trong giá trị tinh thần thì

giá trị đạo đức đóng vai trò chủ yếu. Song, có thể thấy, đó chủ yếu là các giá

trị tinh thần (bao gồm giá trị đạo đức), và do vậy, việc nghiên cứu giá trị đạo

10

đức truyền thống chỉ được nghiên cứu cùng với giá trị tinh thần khác, mà ít có

công trình nghiên cứu chuyên biệt. Vấn đề giáo dục giá trị đạo đức truyền

thống cho đối tượng cụ thể là sinh viên được nhiều công trình khoa học đề

cập đến, nhưng đối với sinh viên khu vực Tây Nguyên chưa có một công trình

khoa học nghiên cứu một cách có hệ thống. Luận án của tác giả sẽ kế thừa các

khái niệm cộng cụ: giá trị, giá trị đạo đức, giá trị đạo đức truyền thống của các

công trình khoa học nêu trên để thực hiện mục đích, nhiệm vụ đặt ra.

1.1.2. Những công trình liên quan đến nhân cách, giá trị nhân cách,

thực trạng nhân cách của con ngƣời Việt Nam trong quá trình đổi mới

đất nƣớc

Các tác giả Đỗ Huy, Chu Khắc, Vũ Khắc Liên, Trường Lưu, Lê Quang

Thiêm trong cuốn sách “Nhân cách văn hoá trong bảng giá trị Việt Nam” [75]

đã có những lý giải về phương diện lý luận vấn đề nhân cách từ góc độ văn

hóa. Ngoài ra các tác giả còn đề cập đến nền tảng các quan hệ xã hội, sự vận

động của lịch sử đã tạo nên các bước phát triển của nhân cách. Từ đó, cuốn

sách khẳng định xây dựng nhân cách mới làm phong phú bảng giá trị Việt

Nam là khâu trung tâm của tiến bộ văn hoá và phát triển xã hội.

Đề cập đến quan niệm nhân cách của một con người cụ thể, Đỗ Long trong

cuốn “Hồ Chí Minh - những vấn đề tâm lý học nhân cách” [92] đã tập hợp những

bài viết của các nhà khoa học tâm lý, giáo dục học đề cập đến quan niệm của Hồ

Chí Minh về tâm lý học nhân cách, quá trình hình thành và phát triển nhân cách.

Các tác giả đã làm nổi bật nhân cách Hồ Chí Minh, một tấm gương tiêu biểu để

cho mỗi con người Việt Nam học tập, noi theo.

Ở Việt Nam, lần đầu tiên có cuộc điều tra giá trị được tiến hành vào

năm 1993 đến năm 1994 trong phạm vi chương trình KX - 07, đề tài KX07 -

04 “Giá trị - định hướng giá trị nhân cách và giáo dục giá trị” [137]. Trong

công trình này các tác giả nghiên cứu khái niệm nhân cách và đề cập đến giá trị,

nhưng không có bài nào đề cập đến giá trị nhân cách. Vấn đề đặt ra ở đây là tìm

11

mối quan hệ giữa giá trị (theo nghĩa giá trị học) và nhân cách, hay là vận dụng

cách nghiên cứu của giá trị học và nghiên cứu nhân cách rồi từ đây đi đến khái

niệm giá trị nhân cách.

Để làm rõ sự biến đổi các giá trị trong nền kinh tế thị trường, năm

1994 Viện Triết học cùng với Trung tâm giao lưu văn hoá Việt Đức đã tổ

chức hội thảo khoa học “Sự chuyển đổi giá trị trong quá trình chuyển sang

nền kinh tế thị trường” [139]. Hội thảo tập trung 4 cụm vấn đề chính: Những

vấn đề phương pháp nghiên cứu giá trị và sự chuyển đổi giá trị trong xã hội

nói chung trong quá trình chuyển sang nền kinh tế thị trường nói riêng; về sự

hình thành hệ thống giá trị trong cơ chế thị trường hiện nay; sự chuyển đổi

giá trị trong văn hoá đạo đức; về giáo dục giá trị con người Việt Nam nói

chung và thanh niên Việt Nam nói riêng. Hội thảo này đã làm sáng tỏ một số

vấn đề lý luận và thực tiễn trong sự chuyển đổi giá trị nói chung và giá trị

nhân cách nói riêng.

Phạm Minh Hạc trong“Nghiên cứu giá trị nhân cách theo phương

pháp NEOPI-R cải biên” [60] đã đưa ra bảng hỏi trắc nghiệm Neopi-r có gần

200 câu hỏi trong đó có 6 giá trị (thái độ) đối với sức khoẻ, học vấn, đạo đức,

tiền bạc, quyền lực, hạnh phúc gia đình mà chúng ta gọi là các giá trị cơ bản

(sống còn) của cuộc sống. Ngoài ra có hơn 60 câu hỏi về 9 vấn đề: lý tưởng

phấn đấu, thái độ chính trị, yêu nước, lòng tự hào dân tộc, tôn trọng pháp luật,

thái độ học tập, thái độ với đồng tiền, hội nhập mở cửa, thái độ với môi

trường và thái độ với công việc. Đây là công trình nghiên cứu có tính chất

chuyên sâu về giá trị nhân cách theo phương pháp điều tra xã hội học.

Nhấn mạnh vai trò của đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân

cách của con người Việt Nam, Lê Thị Thuỷ trong luận án tiến sỹ Triết học

“Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam

hiện nay” [126] đã đi sâu phân tích đặc điểm nhân cách con người Việt Nam

và vai trò của đạo đức đối với sự hình thành nhân cách con người Việt Nam

12

hiện nay. Việc khai thác vai trò của đạo đức như một yếu tố trong cấu trúc

nhân cách và sự vận dụng các tri thức khoa học triết học, đạo đức học, tâm lý

học, xã hội học để xây dựng mối quan hệ đạo đức và nhân cách làm căn cứ

khoa học vững chắc. Từ đó, Luận án đề ra những luận cứ khoa học, giải pháp

để nâng cao vai trò của đạo đức trong xây dựng nhân cách con người Việt

Nam: chân, thiện, mỹ.

Vấn đề kế thừa và phát huy các giá trị đạo đức truyền thống dân tộc đối

với sự phát triển nhân cách con người Việt Nam tác giả Cao Thu Hằng trong

luận án tiến sĩ “Kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng nhân

cách con người Việt Nam hiện nay” [68] đã phân tích một cách có hệ thống và

luận giải những vấn đề lý luận về giá trị đạo đức truyền thống cũng như nhân

cách trong tính tất yếu của việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống. Từ đó,

luận án đưa ra những giải pháp để việc kế thừa các giá trị đạo đức truyền thống

trong việc xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay được tốt hơn.

Vấn đề thực tiễn trong xây dựng đạo đức, lối sống, thái độ, niềm tin, lý

tưởng của thanh niên nói chung, sinh viên nói riêng được Trung ương Đoàn

Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh thực hiện trong các cuộc điều tra năm 2007

“Điều tra tình hình tư tưởng và nhận thức chính trị của thanh niên trong giai

đoạn hiện nay” [45]; năm 2008 “Tổng quan tình hình sinh viên, công tác hội

và phong trào sinh viên nhiệm kỳ VII (2003 - 2008)” [47] và trong Hội thảo

khoa học năm 2008: “Đổi mới nội dung, phương thức giáo dục lý tưởng cách

mạng cho thanh niên trong thời kỳ hội nhập” [48]. Các công trìn này đã làm rõ

tình hình tư tưởng và nhận thức chính trị cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay.

Kết quả cuộc khảo sát cho thấy các nhận thức về niềm tin vào sự phát triển đất

nước, thái độ đối với việc tham gia các tổ chức Đảng, Đoàn và các phong trào

tình nguyện; niềm tin vào mục tiêu “độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã

hội”; niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng, nhà nước trong điều kiện nền kinh tế

thị trường và sự tác động của quá trình toàn cầu hoá. Mặt khác, kết quả khảo sát