Giải pháp sử dụng công cụ phái sinh để phòng ngừa rủi ro tài chính của các doanh nghiệp sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ việt nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH

---------------

CAO HỮU LỘC

GIẢI PHÁP

SỬ DỤNG CÔNG CỤ PHÁI SINH

ĐỂ PHÒNG NGỪA RỦI RO

TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH

NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ BIẾN

VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM

Chuyên ngành: Kinh tế tài chính- ngân hàng

Mã số : 60.31.12

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC

TS: NGUYỂN THỊ UYÊN UYÊN

TP.Hồ Chí Minh- Năm 2011

LỜI CAM ĐOAN

Kính thưa Quý thầy cô, Quý bạn đọc!

Tác giả luận văn: Tôi, Cao Hữu Lộc, học viên cao học khóa 16, Khoa

Kinh tế Tài chính- Ngân hàng, xin cam đoan: Đề tài này là do tôi tự nghiên

cứu, không sao chép. Mọi số liệu, bản biểu được trích dẫn trong luận văn,

các tài liệu tham khảo để thực hiện luận văn đều được trích dẫn nguồn gốc

rõ ràng. Mọi sai trái tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm.

TP. Hồ Chí Minh, ngày ___ tháng ___ năm 2011

Người cam đoan

CAO HỮU LỘC

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan

Mục lục

Danh mục các ký hiệu và chữ viết tắt

Danh mục các bảng, biểu

Danh mục các hình vẽ, đồ thị

MỞ ĐẦU: ……………………………………………………………………………. 12

Chương 1. TỔNG QUAN VỀ SẢN PHẨM PHÁI SINH TRONG QUẢN TRỊ RỦI

RO TÀI CHÍNH …………………………………………………………………….. 16

1.1. RỦI RO TÀI CHÍNH- NGUYÊN NHÂN VÀ TÁC ĐỘNG CỦA RỦI RO TÀI

CHÍNH ………………………………………………….………..……………………16

1.1.1. Rủi ro tài chính là gì, các loại rủi ro tài chính…………..…………………... 16

1.1.1.1. Định nghĩa rủi ro tài chính, rủi ro kiệt giá tài chính ..………………….16

1.1.1.2. Các loại rủi ro tài chính đối với doanh nghiệp….…….………………..16

1.1.1.2.1. Rủi ro tỷ giá …………………………….….…………………..…17

1.1.1.2.2. Rủi ro lãi suất …………………………………………….………..17

1.1.1.2.3. Rủi ro biến động giá cả hàng hóa …………….………………….17

1.1.2. Nguyên nhân và tác động của rủi ro tài chính: ………………….…………..17

1.1.2.1. Nguyên nhân của rủi ro tài chính………………….……….……….. ..17

1.1.2.1.1. Nguyên nhân từ sự bất ổn của tỷ giá ………… .……….……… .18

1.1.2.1.2. Nguyên nhân từ sự bất ổn của lãi suất ………...…………………18

1.1.2.1.3. Nguyên nhân từ sự bất ổn của giá cả hàng hóa .………………....18

1.1.2.2. Tác động của rủi ro tài chính:……………………………….................19

1.1.2.2.1. Tác động đến năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp.…………..19

2

1.1.2.2.2. Tác động đến khả năng chịu đựng tài chính và tái đầu tư của doanh

nghiệp ….…………………………………………. ………...….…………..20

1.1.2.2.3. Tác động đến lợi nhuận ròng của doanh nghiệp …..……………..20

1.1.2.2.4. Tác động đến dòng tiền của doanh nghiệp ………..………...........20

1.2. SẢN PHẨM PHÁI SINH CÔNG CỤ QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH HIỆU

QUẢ ……………………………………….……………………………………..……. 21

1.2.1. Hợp đồng kỳ hạn (forwards) …………………………………….….……….. 22

1.2.2. Hợp đồng giao sau (future) ……………………………………….………… 24

1.2.3. Hợp đồng quyền chọn (options) ……………………………….……..…….25

1.2.4. Hợp đồng hoán đổi (swaps) …………………………………….…….…… 26

1.3. TÍNH HAI MẶT CỦA SẢN PHẨM PHÁI SINH TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO

TÀI CHÍNH ……………………………………………...……………..…….............29

1.3.1. Vai trò, lợi ích của các sản phẩm phái sinh …….……….……………...…..29

1.3.1.1 Quản trị rủi ro ……………………………………….………….….......29

1.3.1.2. Thông tin hiệu quả hình thành giá …………………..………….…. . 29

1.3.1.3. Các lợi thế hoạt động …………….…………………..………….…......30

1.3.1.4. Thị trường hiệu quả ……..……….…………………..……….….…....30

1.3.1.5. Lợi ích của công cụ phái sinh……………………..………….….…......30

1.3.2. Sản phẩm phái sinh chứa đựng nhiều rủi ro…….……….……………...…..31

1.3.2.1. Rủi ro từ việc đầu cơ quá mức để tìm kiếm lợi nhuận ………………..31

1.3.2.2. Từ “phòng ngừa rủi ro” chuyển sang “đầu cơ” và sử dụng sản phẩm phái

sinh không phù hợp …………………..………………….……..………….…..32

1.3.3. Sự cần thiết sử dụng sản phẩm phái sinh …..…………….……….…....….. 32

1.4 NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP ĐIỂN HÌNH MILLAR WESTERN FOREST

PRODUCTS GIAO DỊCH HỢP ĐỒNG GIAO SAU VÀ QUYỀN CHỌN TRÊN

SÀN GIAO DỊCH HÀNG HÓA CHICAGO (CME)- BÀI HỌC KINH NGHIỆM

CHO CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT

NAM ………………………………………………………………..…………………33

3

1.4.1. Nghiên cứu trường hợp điển hình: Millar Western Forest Products giao dịch

hợp đồng giao sau và quyền chọn trên sàn giao dịch Chicago (CME) …………. .33

1.4.2. Bài học kinh nghiệm cho các doanh nghiệp sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ

Việt Nam …………………..……………………………………....………………38

1.4.2.1. Tối ưu hóa chi phí dự trữ gỗ nguyên liệu để bán hoặc để chế biến thành

sản phẩm đồ gỗ…………..……………………....…………………………..…38

1.4.2.2. Các dự báo về biến động giá cả và tỷ giá chỉ làm “sắc nét” cho kế hoạch

phòng ngừa, chứ không phải là căn cứ cho quyết định phòng ngừa rủi ro …... 39

1.4.2.3. Quy mô hợp đồng giao sau, thời điểm đáo hạn. ………………….…...39

1.4.2.4. Các bước tiến hành khi thực hiện phòng ngừa rủi ro giá gỗ nguyên

liệu:………..........................................................................................................39

1.4.2.5. Tiến hành nhận diện, đo lường độ nhạy cảm và am hiểu các loại rủi ro

công ty đang gánh chịu: ……………………………………………….……....41

1.5. NGHIÊN CỨU KINH NGHIỆM VỀ HOẠT ĐỘNG SÀN GIAO DỊCH CÀ PHÊ

TẠI VIỆT NAM. BÀI HỌC KINH NGHIỆM PHÁT TRIỂN SẢN PHẨM PHÁI

SINH ĐỂ PHÒNG NGỪA RỦI RO TÀI CHÍNH CHO CÁC DOANH NGHIỆP

SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM…....…………………42

1.5.1. Kinh nghiệm hoạt động sàn giao dịch cà phê tại Việt Nam ………….……..42

1.5.1.1. Giới thiệu về trung tâm giao dịch cà phê Buôn Mê Thuột (BCEC)……42

1.5.1.2. Tình hình hoạt động kinh doanh của BCEC……………………………44

1.5.1.3. Nguyên nhân BCEC chưa triển khai thành công giao dịch giao sau ….44

1.5.1.4. Giao dịch bằng hợp đồng tương lai trên thị trường Luân Đôn, thông qua

môi giới là ngân hàng Techcombank…………………………………………….47

1.5.2. Bài học phát triển sản phẩm phái sinh để phòng ngừa rủi ro tài chính cho các

doanh nghiệp sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ Việt Nam....…………………….47

1.5.2.1. Thành lập trung tâm giao dịch, cung ứng gỗ cho 3 miền Bắc, Trung,

Nam……………………………………………………………………………….49

1.5.2.2.Tạo điều kiện cho doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro qua thực hiện hợp đồng

giao sau và quyền chọn gỗ xẻ trên sàn giao dịch Chicago................................50

4

1.5.2.3. Đặc thù rủi ro tài chính, phái sinh ngành gỗ có gì khác với cà phê hoặc các

nông sản khác:………………………………………………………………….51

Kết luận chương 1: ……………………………………………..……………………52

CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG SỬ DỤNG SẢN PHẨM PHÁI SINH TRONG

QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT

CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN QUA........53

2.1. ĐẶC THÙ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT

CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM ………………………………..….53

2.1.1. Khó khăn về biến động tỷ giá trong xuất khẩu sản phẩm gỗ và nhập khẩu gỗ

nguyên liệu từ nước ngoài………………………….……………………………...53

2.1.2. Khó khăn do biến động lãi suất từ các khoản vốn vay ngắn hạn và dài hạn từ

các tổ chức tài chính và ngân hàng………………………………………………...56

2.1.3. Khó khăn về biến động giá cả gỗ nguyên liệu, thu mua gỗ nguyên liệu trong

nước và nhập khẩu gỗ nguyên liệu từ nước ngoài.………………………..……….57

2.2. NHẬN DIỆN RỦI RO TÀI CHÍNH VÀ NGUYÊN NHÂN TÁC ĐỘNG CỦA

RỦI RO TÀI CHÍNH ĐẾN HIỆU QUẢ HOẠT ĐỘNG CỦA CÁC DOANH

NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM.....……….59

2.2.1. Rủi ro tỷ giá: .……………………….……….…………………………..…59

2.2.2. Rủi ro lãi suất: …………………….………….…………………………..…60

2.2.3. Rủi ro biến động giá cả hàng hóa- nguyên vật liệu: …………….…….....…62

2.3 THỰC TRẠNG SỬ DỤNG SẢN PHẨM PHÁI SINH TRONG QUẢN TRỊ RỦI

RO TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP CHẾ BIẾN GỔ VÀ XUẤT KHẨU GỖ

VIỆT NAM …………………………………………………………………………….64

2.3.1. Phương pháp nghiên cứu điều tra và xử lý số liệu ………………………....64

2.3.2. Một số giá trị thống kê về cuộc điều tra………………………………………65

2.3.2.1. Số lượng doanh nghiệp trả lời phỏng vấn cuộc điều tra…………..…...65

2.3.2.2. Nhận diện những rủi ro tài chính mà doanh nghiệp sản xuất chế biến và

xuất khẩu gỗ thường gặp và mức độ quan trọng của mỗi rủi ro ……………….65

5

2.3.2.3. Đánh giá mức độ quan ngại của doanh nghiệp đối với các loại rủi ro phổ

biến ở doanh nghiệp: ……………………………………………………………. 68

2.3.2.4. Thực trạng sử dụng sản phẩm phái sinh ………………………………..69

2.3.2.5. Mức độ am hiểu của các doanh nghiệp đối với sản phẩm phái sinh tài

chính (kỳ hạn, giao sau, quyền chọn và hoán đổi)……………………………….70

2.3.3. Nguyên nhân các Doanh nghiệp gỗ Việt Nam còn xem nhẹ việc sử dụng sản

phẩm phái sinh ……………………………………………………………………...71

2.3.3.1.Nguyên nhân từ phía thị trường ………………………………………...71

2.3.3.2.Nguyên nhân từ điều tiết tỷ giá của Nhà nước,biên độ giao dịch USD…..72

2.3.3.3.Nguyên nhân từ hạch toán kế toán và chi phí …………………………72

2.3.3.4.Nguyên nhân từ trình độ nhận thức của các doanh nghiệp ……………... 73

2.3.4. Đo lường độ nhạy cảm của các doanh nghiệp đối với rủi ro tài chính thông qua

Báo cáo thường niên, Bảng cân đối kế toán hợp nhất và Báo cáo thu nhập hợp nhất,

bảng lưu chuyển tiền tệ (báo cáo dòng tiền)……………………..……………….. 74

2.3.4.1. Các chỉ số về tính thanh khoản của công ty: ……………………..…..75

2.3.4.2. Công ty sử dụng đòn bẩy tài chính:…………………………………...75

2.3.4.3. Độ nhạy cảm về giao dịch đối với tỷ giá ……………………… .…... 76

2.3.4.4. Độ nhạy cảm với lãi suất …………………………………………….… 77

2.3.4.5. Độ nhạy cảm với biến động giá hàng hóa……………………..…….…..79

2.3.5. Tác động của việc xem nhẹ trong việc sử dụng công cụ phái sinh để phòng

ngừa rủi ro tài chính của các DN sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ Việt Nam……..80

2.3.5.1. Rủi ro về cân đối dòng tiền……..……………………………………..80

2.3.5.2. Rủi ro về lãi suất tiền vay………………………………………………82

2.3.5.3. Rủi ro về tỷ giá hối đoái …………………….………………………...82

2.3.5.4. Rủi ro về khả năng tái đầu tư………………….………………….…...83

2.3.5.5. Khó khăn nhập khẩu nguyên vật liệu……………….…………….…..83

2.4. NHỮNG HẠN CHẾ TRONG QUẢN TRỊ RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC

DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM..84

6

2.4.1. Chưa nhận diện và am hiểu đầy đủ những rủi ro tài chính mà doanh nghiệp

đang gặp phải. …………………………………………..………………………. 84

2.4.2. Doanh nghiệp hiện nay “Phòng” hơn là “Chống” các biến động tỷ giá, lãi suất,

giá cả hàng hóa (những biến động đã xảy ra) ………….………………………....85

2.4.3. Doanh nghiệp còn xem nhẹ công tác kiểm soát nội bộ và quản lý rủi ro tài

chính…………………….…………………….………..…………………………….86

2.4.4. Chưa am hiểu và quan tâm việc sử dụng công cụ phái sinh tài chính trong

phòng chống rủi ro. …………………….……….……….……………….………. 86

2.4.5. Chưa xây dựng chính sách và chương trình quản trị rủi ro tài chính…….... 87

2.4.6. Doanh nghiệp có hoặc chưa có giám đốc tài chính: ….….…………….….. 87

2.4.7. Những nhà quản trị cấp cao chưa quan tâm đúng mức công tác quản trị rủi ro tài

chính…………………………………………………………………..……………. 88

Kết luận chương 2: …………………….………………….…………………………88

Chương 3. GIẢI PHÁP SỬ DỤNG CÔNG CỤ PHÁI SINH ĐỂ PHÒNG NGỪA

RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ

XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM …………………………..…………………………89

3.1. GIẢI PHÁP VỀ PHÍA DOANH NGHIỆP .............…..……………………........90

3.1.1. Doanh nghiệp cần nhận diện và am hiểu đầy đủ những rủi ro tài chính đang gặp

phải...........................................................................……..……………………… 90

3.1.2. Nâng cao nhận thức của doanh nghiệp về rủi ro, về tầm quan trọng của quản trị

rủi ro, đào tạo kỹ năng thực tế sử dụng sản phẩm phái sinh....... .......……….……91

3.1.3. Phổ biến, tuyên truyền chính sách quản trị rủi ro, thuyết phục hội đồng quản trị

và cổ đông chấp thuận việc phòng ngừa rủi ro.........….…………….......……… ..92

3.1.4. Nâng cao nhận thức, chất lượng của ban quản trị cấp cao và tăng cường vai trò

của hội đồng quản trị:. ....………...........................................................................93

3.1.5. Doanh nghiệp xây dựng các kịch bản và hành động phòng ngừa rủi ro thích

hợp........................................………......................................................................95

3.1.6. Doanh nghiệp cần phân biệt giữa quản trị rủi ro và đầu cơ, công cụ phái sinh tài

chính phải được sử dụng phù hợp..........................................................................96

7

3.1.7. Đánh giá đúng đắn hiệu quả của hoạt động quản trị rủi ro mang lại.............96

3.1.8. Nâng cao vai trò kiểm soát nội bộ và quản lý rủi ro tài chính:......................97

3.1.9. Tạo sự minh bạch, công khai trong hoạt động kinh doanh và sử dụng công cụ

phái sinh để phòng ngừa rủi ro..............................................................................98

3.1.10. Xây dựng tổ chức bộ máy nhân sự và quy trình cho công tác phòng ngừa rủi

ro. ..................................………............................................................................99

3.1.11. Xây dựng chính sách và chương trình quản trị rủi ro tài chính phù hợp cho

từng doanh nghiệp....………...................................................................................102

3.2. GIẢI PHÁP VỀ PHÍA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG VÀ NGÂN HÀNG NHÀ

NƯỚC.......................................................................................................................... 107

3.2.1.Ngân hàng hỗ trợ tư vấn, tuyên truyền, quảng bá giao dịch phái sinh đến doanh

nghiệp ...................................................................................................................107

3.2.2. Ngân hàng cần cải tiến chất lượng, đa dạng hóa sản phẩm phái sinh, đào tạo đội

ngũ tư vấn có chất lượng..................................................................................…..108

3.2.3. Xác định phí quyền chọn hợp lý hơn......................................................….109

3.2.4. Sử dụng các loại option không phí.........................................................….109

3.2.5. Rút ngắn thời hạn tối thiểu của option.........................................................110

3.2.6. Thực hiện việc ký quỹ cho hợp đồng kỳ hạn: .........................................…110

3.3. GIẢI PHÁP VỀ PHÍA CHÍNH PHỦ, BỘ CÔNG THƯƠNG, HIỆP HỘI GỖ VÀ

LÂM SẢN VIỆT NAM.....……………………………………………………………111

3.3.1. Giảm rủi ro trong giao dịch hợp đồng kỳ hạn gỗ nguyên liệu thông qua các hiệp

định song phương giữa Việt Nam và các nước có rừng ………..…………...…….111

3.3.2. Tạo điều kiện cho doanh nghiệp phòng ngừa rủi ro qua thực hiện hợp đồng giao

sau và quyền chọn trên sàn giao dịch Chicago, bên cạnh sàn giao dịch điện tử và chợ

giao ngay tại 3 miền Bắc Trung Nam…………..…..……………………….……... 112

3.3.3. Tạo văn hóa quản trị rủi ro cho toàn xã hội, thu hút khách hàng tham gia giao

dịch phái sinh..................................................……………….…………………....113

8

3.4. MỘT SỐ KIẾN NGHỊ HỖ TRỢ SỬ DỤNG CÔNG CỤ TÀI CHÍNH PHÁI

SINH ĐỂ PHÒNG NGỪA RỦI RO TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP

SẢN XUẤT CHẾ BIẾN VÀ XUẤT KHẨU GỖ VIỆT NAM..................................114

3.4.1. Nhà nước cần điều hành hợp lý kinh tế vĩ mô, minh bạch hóa các chỉ số vĩ mô,

xây dựng khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường chứng khoán phái sinh …….114

3.4.2. Nhà nước cần tạo điều kiện phát triển công nghiệp quản trị rủi ro nhằm phát

triển thị trường phái sinh, đưa công cụ phái sinh tiếp cận đến doanh nghiệp..…....116

3.4.3. Từ phía Ngân hàng Nhà nước: nới lỏng vai trò điều hành của nhà nước vào thị

trường........................................... ….……………………………………..............117

3.4.4. Kiến nghị đối với Hiệp Hội gỗ và Lâm sản Việt Nam.............................…. 119

3.4.5. Kiến nghị đối với Bộ Tài chính……………………………………………...120

Kết luận chương 3: …………………………………………………………………....121

KẾT LUẬN: ……………. ……………………………………………………….......122

Tài liệu tham khảo: ………………………………………………………..……….....124

Phụ lục 1: Phiếu điều tra………………………………………………………….…….126

Phụ lục 2: Danh sách các công ty điều tra ……………………………………….…….130

Phụ lục 3: Đơn vị đo lường gỗ ở thị trường hàng hóa Mỹ và đặc điểm giao dịch gỗ xẻ trên

sàn CME…………………………………………………..………….……….…….......134

Phụ lục 4: Bảng cân đối KT hợp nhất của Công ty CP kỹ nghệ gỗ Trường Thành…..137

9

DANH MỤC BẢNG KÊ

Bảng 2.1: Kim ngạch xuất khẩu gỗ (2000-2010).

Bảng 2.2: Kim ngạch xuất khẩu gỗ và sản phẩm gỗ (10 nước có kim ngạch xuất

khẩu cao).

Bảng 2.3: Số liệu thị trường cung cấp gỗ nguyên liệu chính cho Việt Nam (đến

tháng 6/2008).

Bảng 2.4: Cơ cấu vốn vay của một số doanh nghiệp sản xuất chế biến và xuất khẩu

gỗ niêm yết trên thị trường chứng khoán năm 2010.

Bảng 2.5: Số lượng doanh nghiệp trả lời phỏng vấn phiếu điều tra.

Bảng 2.6 : Thống kê thăm dò loại rủi ro DN thường gặp .

Bảng 2.7: Thống kê thăm dò mức độ quan ngại rủi ro.

Bảng 2.8: Kết quả điều tra loại rủi ro DN quan ngại nhất.

Bảng 2.9: Thống kê thăm dò thực trạng sử dụng các sản phẩm phái sinh phòng ngừa

rủi ro tài chính trong các doanh nghiệp.

`Bảng 2.10: Số liệu các khoản vay và chi phí lãi vay.

Bảng 3.1: Tóm lược các tình huống phòng ngừa trong hợp đồng giao sau.

Bảng 3.2: Các tình huống phòng ngừa rủi ro.

10

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VÀ CÁC CHỮ VIẾT TẮT

- DN: doanh nghiệp.

- Doanh nghiệp CBG: doanh nghiệp sản xuất chế biến và xuất khẩu gỗ.

- HĐGS: hợp đồng giao sau.

- HĐQC: hợp đồng quyền chọn.

- HĐQT: hội đồng quản trị.

- QTRR: quản trị rủi ro.

- RR: rủi ro.

- SPPS: sản phẩm phái sinh.

- “Thiên nga đen”: là một thuật ngữ được khai sinh bởi Giáo sư Nassim N. Taleb,

một học giả uyên bác nổi tiếng với nhiều nghiên cứu về tính ngẫu nhiên và tri

thức của con người, về môn khoa học thống kê, về những quyển sách bán chạy

nhất thế giới của ông và về những cảnh báo trước khủng hoảng mà về sau đều

ứng nghiệm. Trước khi người ta tìm ra nước Úc, cư dân ở Lục Địa Già đều tin

rằng tất cả thiên nga đều có màu trắng. Nhưng vào đầu thập niên 1790, phát hiện

của một nhà tự nhiên học người Anh, John Latham, về loài thiên nga đen ở vùng

Tây Nam nước Úc đã khiến cả thế giới kinh ngạc. Do đó, theo cách diễn giải của

Giáo sư Taleb, "những sự kiện mà ai cũng tin rằng hầu như không thể nào xảy

ra nhưng lại tác động rất lớn được xem là Thiên Nga Đen" và "khả năng xảy ra

của những sự kiện tưởng chừng như không thể cũng tương đương với khả năng

không xảy ra của những sự kiện tưởng chừng như vô cùng chắc chắn".

11

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ VÀ BIỂU ĐỒ

Hình 2.1: Thống kê thăm dò các loại rủi ro doanh nghiệp thường gặp.

Hình 2.2: Mức quan ngại các loại rủi ro của doanh nghiệp.

Hình 2.3: Mức độ am hiểu của các doanh nghiệp đối với sản phẩm phái sinh.

Hình 2.4: Các nguyên nhân ngăn trở việc sử dụng sản phẩm phái sinh.

Sơ đồ 3.1: Cơ cấu bộ máy tổ chức nhân sự công tác quản trị rủi ro tài chính cho các

doanh nghiệp vừa và lớn.

12

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài.

Cuộc khủng hoảng tài chính tại Mỹ giai đoạn hiện nay là trầm trọng nhất trong

100 năm trở lại đây và sẽ có tác động trực tiếp hoặc gián tiếp tới doanh nghiệp Việt Nam

là điều không thể tránh khỏi. So với các nước tư bản có nền kinh tế thị trường hàng trăm

năm nay, các doanh nghiệp của Việt Nam nhìn chung còn thiếu kinh nghiệm trong kinh

tế thị trường. Mặt khác, do có sự bảo hộ của nhà nước quá lâu nên gây ra tâm lý ỷ lại, chủ

quan từ phía các doanh nghiệp. Nên một khi khủng hoảng tài chính xảy ra hoặc bị ảnh

hưởng của khủng hoảng tài chính – tiền tệ thế giới như hiện nay làm cho các doanh

nghiệp Việt Nam vô cùng bị động, cứ loay xoay để tìm hướng đi mới cho doanh nghiệp

trong thời kỳ khủng hoảng.

Người ta hầu như không thể dự đoán được những biến cố kiểu ''Thiên Nga Đen''.

Do vậy, thay vì duy trì ảo tưởng rằng có thể lường trước tương lai, các nhà quản trị doanh

nghiệp nên tìm cách giảm thiểu ảnh hưởng từ những nguy cơ khó nhận biết. Không một

mô hình dự báo nào dự đoán được tác động của cuộc khủng hoảng kinh tế hiện tại, những

tác động vẫn đang tiếp tục khiến các nhà kinh tế học và giáo sư các trường kinh doanh

sửng sốt.

Những biến cố xác suất thấp, tác động lớn và gần như không thể dự đoán “Thiên

Nga Đen” - đang ngày càng thống trị thế giới. Nhờ internet và quá trình toàn cầu hóa, thế

giới đã trở thành một hệ thống phức tạp với mạng lưới các mối quan hệ rối rắm và những

nhân tố có mối quan hệ chằng chịt. Sự phức tạp không chỉ gia tăng phạm vi ảnh hưởng

của các biến cố “Thiên Nga Đen” mà còn khiến người ta không thể dự báo các biến cố dù

rất bình thường khác.

Thay vì cố gắng dự báo cho bằng được các biến cố xác suất thấp, tác động lớn,

các doanh nghiệp nên tìm cách hạn chế "khả năng phơi nhiễm" trước những biến cố này.

Quản trị rủi ro tài chính nên phát huy vai trò giảm thiểu tác động của những điều không

biết, thay vì làm một công việc phù phiếm là sáng tạo những kỹ thuật công phu và những

minh họa tinh vi để kéo dài ảo tưởng về khả năng hiểu biết và dự đoán môi trường kinh

tế, xã hội quanh mình.

Cùng với sự hình thành và phát triển của nền kinh tế thị trường ở nước ta, rủi ro và

phòng ngừa, quản trị rủi ro tài chính ngày càng nhận được sự quan tâm của các nhà đầu

tư cũng như các nhà kinh tế học. Các dịch vụ phái sinh như: Hợp đồng kỳ hạn (forwards),