Giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả chương trình 135 trên địa bàn huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM QUỐC CƯỜNG

GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO

HIỆU QUẢ CHƯƠNG TRÌNH 135 TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN MƯỜNG CHÀ, TỈNH ĐIỆN BIÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM

PHẠM QUỐC CƯỜNG

GIẢI PHÁP GÓP PHẦN NÂNG CAO

HIỆU QUẢ CHƯƠNG TRÌNH 135 TRÊN ĐỊA BÀN

HUYỆN MƯỜNG CHÀ, TỈNH ĐIỆN BIÊN

Ngành: KINH TÊ NÔNG NGHIỆP

Mã số: 8.62.01.16

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS DƯƠNG VĂN SƠN

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan rằng đề tài luận văn này là công trình nghiên cứu khoa

học của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là hoàn

toàn trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức và bậc đào tạo nào.

Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn, các thông tin

trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả luận văn

Phạm Quốc Cường

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong suốt hơn 2 năm học tập cao học, với nỗ lực của bản thân, tôi đã

nhận được sự giúp đỡ, hướng dẫn tận tình của nhiều cá nhân và tập thể, đến nay

luận văn của tôi đã được hoàn thành. Nhân dịp này, cho phép tôi được tỏ lòng

biết ơn và cảm ơn chân thành tới:

- Ban Giám hiệu, phòng Đào tạo trường Đại học Nông Lâm, Đại học

Thái Nguyên; Khoa Kinh tế & PTNT cùng toàn thể cán bộ, giảng viên trường

Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã nhiệt tình giúp đỡ, chỉ bảo tôi trong suốt

quá trình học tập và nghiên cứu tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên.

- Lãnh đạo UBND huyện Mường Chà, tỉnh Điện Biên, lãnh đạo Sở Kế

hoạch - Đầu tư và các chủ đầu tư đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình

học tập và thực hiện đề tài luận văn.

Với lòng biết ơn chân thành, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất tới

PGS.TS. Dương Văn Sơn đã tận tình chỉ bảo, hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong

suốt quá trình học tập và hoàn thành luận văn tốt nghiệp.

Tôi xin chân thành cảm ơn các đồng nghiệp, bạn bè và đặc biệt là gia

đình đã tạo điều kiện giúp đỡ, động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học

tập, nghiên cứu hoàn thiện đề tài luận văn.

Xin chân thành cảm ơn!

Thái nguyên, tháng 12 năm 2017

Tác giả

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ....................................................................................i

LỜI CẢM ƠN .........................................................................................ii

MỤC LỤC..............................................................................................iii

DANH MỤC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT ............................................... v

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..........................................................vi

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ ..............................................................vii

MỞ ĐẦU ................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ........................................................... 2

3. Ý nghĩa của đề tài................................................................................ 3

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN................................ 4

1.1. Cơ sở lý luận của đề tài.................................................................... 4

1.1.1. Cơ sở lý luận về hiệu quả.............................................................. 4

1.1.2. Giới thiệu về chương trình 135 giai đoạn 2016-2020................... 5

1.2. Cơ sở thực tiễn của đề tài............................................................... 12

1.2.1. Tổng quan một số công trình nghiên cứu có liên quan............... 12

1.2.2. Kinh nghiệm thực hiện chương trình 135 ở một số địa phương

trong cả nước......................................................................................... 15

1.2.3. Bài học kinh nghiệm thực hiện chương trình 135 đối với huyện

Mường Chà tỉnh Điện Biên................................................................... 23

Chương 2. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP

NGHIÊN CỨU..................................................................................... 27

2.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................. 27

2.1.1. Đối tượng nghiên cứu.................................................................. 28

2.1.2. Phạm vi nghiên cứu..................................................................... 28

2.1.3. Thời gian và địa điểm nghiên cứu............................................... 28

iv

2.2. Nội dung nghiên cứu...................................................................... 28

2.3. Tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ............................................ 29

2.3.1. Tiếp cận nghiên cứu.................................................................... 29

2.3.2. Phương pháp nghiên cứu............................................................. 29

2.4. Hệ thống chỉ tiêu thông tin nghiên cứu.......................................... 32

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN.............. 33

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu......................................................... 33

3.2. Thực trạng tổ chức thực hiện chương trình 135 huyện Mường Chà

tỉnh Điện Biên ....................................................................................... 35

3.2.1. Các văn bản, tài liệu hướng dẫn thực hiện chương trình 135 ..... 35

3.2.2. Các xã đặc biệt khó khăn thuộc chương trình 135 huyện Mường

Chà tỉnh Điện Biên................................................................................ 37

3.2.3. Hiệu quả chương trình 135 trên địa bàn huyện Mường Chà tỉnh

Điện Biên............................................................................................... 40

3.3. Hiệu quả của chương trình 135 đối với các hộ điều tra tại huyện

Mường Chà tỉnh Điện Biên................................................................... 49

3.4. Khó khăn, thách thức và yếu tố ảnh hưởng đến quá trình thực hiện

chương trình 135 huyện Mường Chà tỉnh Điện Biên ........................... 62

3.4.1. Những khó khăn và thách thức của quá trình thực hiện chương

trình 135 huyện Mường Chà tỉnh Điện Biên ........................................ 62

3.4.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến đến hiệu quả hoạt động chương trình

135 tại huyện Mường Chà tỉnh Điện Biên ............................................ 64

3.5. Mục tiêu và giải pháp nâng cao hiệu quả chương trình 135 tại huyện

Mường Chà, tỉnh Điện Biên.................................................................. 67

3.5.1. Mục tiêu....................................................................................... 67

3.5.2. Quan điểm ................................................................................... 67

3.5.3. Giải pháp nâng cao hiệu quả chương trình 135 tại huyện Mường

Chà, tỉnh Điện Biên............................................................................... 69

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..................................................... 76

TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................. 81

PHỤ LỤC

v

DANH MỤC KÝ HIỆU, TỪ VIẾT TẮT

CSHT : Cơ sở hạ tầng

CT : Chương trình

ĐBKK : Đặc biệt khó khăn

THCS : Trung học cơ sở

UBDT : Uỷ ban dân tộc

UBND : Uỷ ban nhân dân

WTO : Tổ chức thương mại thế giới

vi

DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU

Bảng 2.1. Số mẫu điều tra..................................................................... 30

Bảng 3.1. Xã thuộc chương trình 135 đặc biệt khó khăn huyện Mường

Chà giai đoạn 2011-2015 ..................................................... 37

Bảng 3.2. Xã thuộc chương trình 135 và thôn đặc biệt khó khăn huyện

Mường Chà giai đoạn 2016-2020 ........................................ 38

Bảng 3.3. Kết quả hỗ trợ sản xuất trong giai đoạn 2011-2016............. 41

Bảng 3.4. Tổng vốn đầu tư hỗ trợ sản xuất và hộ hưởng lợi................ 43

Bảng 3.5. Số lượng công trình cơ sở hạ tầng xây dựng giai đoạn 2011-

2016 tại huyện Mường Chà.................................................. 44

Bảng 3.6. Đầu tư cơ sở hạ tầng giai đoạn 2011-2016 .......................... 46

Bảng 3.7. Một số thông tin ở cấp huyện về hiệu quả và tác động của

chương trình 135 huyện Mường Chà ................................... 51

Bảng 3.8. Một số thông tin ở cấp xã về hiệu quả và tác động của chương

trình 135 huyện Mường Chà ................................................ 54

Bảng 3.9. Một số thông tin ở cấp thôn về hiệu quả và tác động của

chương trình 135 huyện Mường Chà ................................... 56

Bảng 3.10. Đánh giá của cán bộ xã về yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt

động chương trình 135 ......................................................... 65

vii

DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ

Hình 3.1. Tỷ lệ hộ nghèo qua các năm 2011-2016 .............................52

Hình 3.2. Đánh giá của người dân về thay đổi chất lượng cuộc sống 57

Hình 3.3. Nguyên nhân chính làm cho cuộc sống được cải thiện.......58

Hình 3.4. Chương trình quan trọng nhất thực hiện tại địa phương.....59

Hình 3.5. Tỷ lệ người biết về hoạt động của chương trình 135 ..........60

Hình 3.6. Đánh giá của hộ thụ hưởng về hiệu quả và tác động của

chương trình 135 .................................................................61

Hình 3.7. Đánh giá của người dân về khó khăn thách thức trong việc

thực hiện chương trình 135 huyện Mường Chà ..................63

Hình 3.8. Đánh giá của cán bộ xã về yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả

hoạt động chương trình 135 ................................................65

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việt Nam là một trong những quốc gia thành công nhất trên thế giới trong

công cuộc giảm nghèo và phát triển kinh tế trong vòng 2 thập kỷ vừa qua. Tỷ

lệ nghèo đã giảm từ 58% năm 1993 xuống khoảng 14% năm 2008. Cải cách về

đất đai và thương mại là những yếu tố chính giúp cho tăng trưởng kinh tế cao

và bền vững. Nhờ đó, cứ ba trong số bốn người nghèo đã thoát nghèo trong giai

đoạn này. Tuy nhiên, theo thời gian tốc độ giảm nghèo đang chậm lại và phần

lớn người nghèo sống ở khu vực nông thôn vùng sâu vùng xa, nơi cư trú chủ

yếu của đồng bào dân tộc thiểu số. Trong bối cảnh và tình hình mới, tốc độ

giảm nghèo đang chững lại, nhiều hộ cận nghèo có nguy cơ tái nghèo cao. Cùng

với những tác động đa chiều của khủng hoảng kinh tế thế giới, xóa đói giảm

nghèo đứng trước không ít thách thức, đặc biệt là các dân tộc miền núi, vùng

sâu vùng xa, vùng biên giới phía Tây Bắc nước ta.

Ngày 31/07/1998 Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Quyết định

135/1998/QĐ-TTg (gọi tắt là chương trình 135) là chương trình phát triển kinh

tế - xã hội ở các xã đặc biệt khó khăn, vùng sâu, vùng xa nhằm thực hiện mục

tiêu “Nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho đồng bào các dân tộc ở các xã

đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa, tạo điều kiện đưa nông thôn

các vùng này thoát khỏi tình trạng nghèo nàn, lạc hậu, chậm phát triển, hoà

nhập với sự phát triển chung của cả nước; góp phần đảm bảo trật tự an toàn xã

hội, an ninh quốc phòng”. chương trình 135 đến nay đã hoàn thành, sau 2 giai

đoạn thực hiện, giai đoạn 1 (1999 - 2005), giai đoạn 2 (2006 - 2010) và giai

đoạn 3 (2011-2015) và giai đoạn 2016-2020 đã được khởi động và đang được

thực hiện.

Điện Biên là một tỉnh miền núi, vùng cao, biên giới phía Tây Bắc. Tổng

diện tích tự nhiên 9.563 km2

(trong đó 154.093,9 ha đất nông nghiệp;