Giải Pháp Đẩy Nhanh Việc Triển Khai Thực Hiện Chương Trình Xây Dựng Nông Thôn Mới Từ Kết Quả Nghiên Cứu Xã Điểm Mường Khoa Huyện Bắc Yên Tỉnh Sơn La

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

-----------------------------

LƢỜNG ĐÌNH PHƢƠNG

GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH VIỆC TRIỂN KHAI THỰC HIỆN

CHƢƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỪ KẾT QUẢ

NGHIÊN CỨU XÃ ĐIỂM MƢỜNG KHOA, HUYỆN BẮC YÊN,

TỈNH SƠN LA

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Hà Nội, 2017

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƢỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

-----------------------------

LƢỜNG ĐÌNH PHƢƠNG

GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH VIỆC TRIỂN KHAI THỰC HIỆN

CHƢƠNG TRÌNH XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỪ KẾT QUẢ

NGHIÊN CỨU XÃ ĐIỂM MƢỜNG KHOA, HUYỆN BẮC YÊN,

TỈNH SƠN LA

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã số: 60.62.01.15

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC

TS. LÊ MINH CHÍNH

Hà Nội, 2017

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết

quả nghiên cứu đƣợc trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và

chƣa từng dùng bảo vệ để lấy bất kỳ học vị nào đƣợc sử dụng hoặc công bố

trong bất kỳ công trình nào khác.

Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã

đƣợc cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đƣợc ghi rõ

nguồn gốc.

Hà Nội, tháng 4 năm 2017

Tác giả

Lƣờng Đình Phƣơng

ii

LỜI CẢM ƠN

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn đến thầy giáo hƣớng dẫn T.S Lê Minh

Chính đã tận tình giúp đỡ, hƣớng dẫn tôi trong quá trình thực hiện luận văn và

hoàn thành luận văn. Để hoàn thành bài luận văn này tôi xin trân trọng cảm

ơn Khoa sau Đại học Trƣờng Đại học Lâm nghiệp Việt Nam đã tạo mọi điều

kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu viết luận văn.

Tôi xin trân trọng cảm ơn tới tập thể cán bộ UBND, hộ nông dân xã

Mƣờng Khoa; Phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn; các cơ quan ban

ngành, UBND huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La đã tạo mọi điều kiện tốt nhất cho

tôi đƣợc tìm hiểu, thu thập, phân tích số liệu để viết và hoàn thành luận văn.

Tôi xin cảm ơn tới gia đình và các bạn đồng nghiệp đã giúp đỡ và tạo

điều kiện cho tôi hoàn thành bài luận văn này.

Tôi xin gửi lời chúc sức khỏe và chân thành cảm ơn!

Hà Nội, tháng 4 năm 2017

Tác giả

Lƣờng Đình Phƣơng

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................ii

MỤC LỤC........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................. vi

DANH MỤC CÁC BẢNG..............................................................................vii

MỞ ĐẦU........................................................................................................... 1

1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu............................................................... 1

2. Mục tiêu nghiên cứu...................................................................................... 2

2.1. Mục tiêu tổng quát ..................................................................................... 2

2.2. Mục tiêu cụ thể........................................................................................... 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 2

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu: ............................................................................... 2

3.2. Phạm vi nghiên cứu:................................................................................... 3

3.2.1. Phạm vi về nội dung................................................................................ 3

3.2.2. Phạm vi về không gian............................................................................ 3

3.2.3. Phạm vi về thời gian................................................................................ 3

4. Nội dung nghiên cứu..................................................................................... 3

5. Kết cấu luận văn............................................................................................ 3

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG VÀ PHÁT

TRIỂN NÔNG THÔN ...................................................................................... 4

1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng và phát triển nông thôn ................................... 4

1.1.1. Khái niệm về nông thôn ......................................................................... 4

1.1.2. Khái niệm về phát triển nông thôn.......................................................... 5

1.1.3. Khái niệm nông thôn mới ....................................................................... 7

1.1.4. Khái niệm xây dựng nông thôn mới ....................................................... 8

1.1.5. Nội dung xây dựng nông thôn mới ......................................................... 9

iv

1.2. Cơ sở thực tiễn về xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam........................ 12

1.2.1. Vai trò của xây dựng nông thôn mới .................................................... 12

1.2.2. Mục tiêu xây dựng nông thôn mới........................................................ 15

1.2.3. Chủ trƣơng, chính sách xây dựng và phát triển nông thôn ở Việt Nam

hiện nay ........................................................................................................... 17

1.3. Kinh nghiệm của một số huyện và địa phƣơng về xây dựng nông thôn

mới................................................................................................................... 21

1.3.1. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ở huyện Trấn Yên, tỉnh Yên Bái....21

1.3.2. Kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới tại xã Chiềng Xôm, Thành Phố Sơn

La ...................................................................................................................................24

1.3.3. Một số bài học rút ra từ kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới ........... 26

Chƣơng 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 28

2.1. Đặc điểm cơ bản của địa bàn nghiên cứu ................................................ 28

2.1.1. Đặc điểm tự nhiên ................................................................................. 28

2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...................................................................... 30

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu.......................................................................... 50

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu..................................................... 50

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin ............................................................ 51

2.2.3. Phƣơng pháp xử lý và phân tích thông tin ............................................ 51

2.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn....................................... 51

Chƣơng 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................... 53

3.1. Thực trạng xây dựng nông thôn mới tại xã Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên .. 53

3.1.1. Khái quát chƣơng trình xây dựng nông thôn mới tại xã Mƣờng Khoa 53

3.1.2. Thực trạng việc triển khai thực hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn

mới tại xã Mƣờng Khoa .................................................................................. 56

3.1.3. Vai trò sự tham gia về chƣơng trình xây dựng nông thôn mới của các

hộ điều tra và của cán bộ điều tra tại xã điểm Mƣờng Khoa .......................... 80

v

3.2. Một số hạn chế và nguyên nhân trong việc triển khai xây dựng nông thôn

mới ở xã Mƣờng Khoa .................................................................................... 88

3.2.1. Hạn chế.................................................................................................. 88

3.2.2. Nguyên nhân ......................................................................................... 90

3.3. Các nhân tố chủ yếu ảnh hƣởng đến tiến độ triển khai xây dựng nông

thôn mới ở xã Mƣờng Khoa............................................................................ 91

3.3.1. Chính sách của nhà nƣớc ...................................................................... 91

3.3.2. Nhận thức của ngƣời dân về chƣơng trình xây dựng NTM.................. 96

3.4. Phƣơng hƣớng, mục tiêu xây dựng nông thôn mới ở huyện Bắc Yên trong

những năm tới ................................................................................................. 97

3.4.1. Phƣơng hƣớng ....................................................................................... 97

3.4.2. Mục tiêu................................................................................................. 98

3.5. Giải pháp đẩy nhanh việc triển khai thực hiện chƣơng trình xây dựng

nông thôn mới từ kết quả nghiên cứu tại xã điểm Mƣờng Khoa huyện Bắc

Yên .................................................................................................................. 98

3.5.1. Giải pháp chung cho các vùng trong toàn huyện.................................. 98

3.5.2. Giải pháp theo hƣớng chỉ tiêu............................................................. 102

3.5.3. Giải pháp ngắn hạn.............................................................................. 105

3.5.4. Giải pháp dài hạn ................................................................................ 106

3.6. Khuyến nghị để thực hiện các giải pháp ................................................ 109

3.6.1. Đối với Chính phủ và các Bộ ngành Trung ƣng ................................. 109

3.6.2. Đối với tỉnh Sơn La............................................................................. 113

3.6.3. Đối với huyện Bắc Yên....................................................................... 113

KẾT LUẬN................................................................................................... 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Ký hiệu Viết đầy đủ

BCĐ Ban chỉ đạo

BQL Ban quản lý

SL Số lƣợng

CC Cơ cấu

CNH - HĐH Công nghiệp hóa – hiện đại hóa

GDP Tổng sản phẩm nội địa

USD Đô la Mỹ

HTX Hợp tác xã

TNHH Trách nhiệm hữu hạn

THCS Trung học cơ sở

UBND Ủy ban nhân dân

KT Kinh tế

KHKT Khoa học kỹ thuật

NTM Nông thôn mới

TDTT Thể dục thể thao

MTQG Mục tiêu quốc gia

WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất đai của huyện Bắc Yên giai đoạn 2013-2015....44

Bảng 2.2. Tình hình dân số, lao động của huyện Bắc Yên giai đoạn 2013-

2015................................................................................................................. 46

Bảng 2.3. Tổng giá trị sản xuất và cơ cấu sản xuất các ngành trên địa bàn ... 48

huyện Bắc Yên giai đoạn 2013-2015.............................................................. 48

Bảng 3.1. Tổng hợp đánh giá kết quả đạt đƣợc bộ tiêu chí Quốc gia về xã

nông thôn mới đầu năm 2017 xã Mƣờng Khoa .............................................. 66

Bảng 3.2. Hiểu biết về NTM........................................................................... 80

Bảng 3.3. Nhận thức của ngƣời dân về nội dung xây dựng NTM.................. 81

Bảng 3.4. Phƣơng tiện nghe biết về NTM ...................................................... 82

Bảng 3.5. Tình hình tham gia xây dựng NTM................................................ 82

Bảng 3.6. Lý do tham gia xây dựng NTM của các hộ điều tra...................... 83

Bảng 3.7. Hình thức đóng góp để tham gia xây dựng NTM .......................... 83

Bảng 3.8. Tác động chƣơng trình xây dựng NTM tới các hộ điều tra............ 84

Bảng 3.9. Tác động chƣơng trình xây dựng NTM tới môi trƣờng ................. 84

Bảng 3.10. Đánh giá của các hộ tham gia chƣơng trình NTM ....................... 84

Bảng 3.11. Tổng hợp ý kiến của cán bộ xã, bản tham gia chỉ đạo Chƣơng

trình xây dựng nông thôn mới......................................................................... 85

1

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu

Nông thôn là nơi sinh sống của bộ phận dân cƣ chủ yếu làm việc trong

lĩnh vực nông nghiệp. Nƣớc ta hiện nay vẫn là một nƣớc nông nghiệp với hơn

70% dân cƣ đang sống ở nông thôn. Phát triển nông nghiệp nông thôn đã,

đang và sẽ là mối quan tâm hàng đầu, có vai trò quyết định đối với việc ổn

định kinh tế - xã hội đất nƣớc. Nghị quyết Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ

XI của Đảng đã xác định mục tiêu xây dựng nông thôn mới là: “Xây dựng

nông thôn mới ngày càng giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu

kinh tế hợp lý, quan hệ sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát

triển ngày càng hiện đại”. Thực hiện đƣờng lối của Đảng, trong thời gian qua,

phong trào xây dựng nông thôn mới đã diễn ra sôi nổi ở khắp các địa phƣơng

trên cả nƣớc nói chung và ở huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La một huyện nghèo

vùng cao thuộc diện đặc biệt khó khăn của cả nƣớc nói riêng.

Sau một thời gian hƣởng ứng phong trào xây dựng nông thôn mới đã

làm thay đổi một cách căn bản diện mạo nông thôn, nếp sống, nếp nghĩ, cách

làm của ngƣời dân nơi đây giúp ngƣời dân biết áp dụng KHKT vào trồng trọt,

chăn nuôi... làm cho cả đời sống vật chất và tinh thần của ngƣời dân đƣợc

nâng cao, bộ mặt bản, xã cũng đƣợc thay đổi rõ rệt, cảnh quan môi trƣờng

đƣợc bảo vệ.

Nhƣng mặt hạn chế cũng không phải là ít, theo Ban chỉ đạo xây dựng

nông thôn mới của tỉnh, đây là một lĩnh vực mới, trong khi kinh nghiệm của

cán bộ chƣa cao. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt đã đạt đƣợc, quá trình xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Bắc Yên cũng đang gặp không ít

những khó khăn, thách thức, ảnh hƣởng đến tiến độ hoàn thành mục tiêu

chƣơng trình xây dựng nông thôn mới theo đúng lộ trình của tỉnh trong thời

gian tới. Vấn đề này cần sớm đƣợc phân tích, làm rõ và có các giải pháp đẩy

nhanh việc triển khai thực hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới.

2

Trƣớc yêu cầu của thực tiễn xây dựng nông thôn mới tại huyện Bắc

Yên, tỉnh Sơn La hiện nay. Xuất phát từ những vấn đề trên, tôi tiến hành

nghiên cứu đề tài: “Giải pháp đẩy nhanh việc triển khai thực hiện chương

trình xây dựng nông thôn mới từ kết quả nghiên cứu xã điểm Mường

Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La” làm luận văn Thạc sĩ, chuyên ngành

Kinh tế nông nghiệp.

2. Mục tiêu nghiên cứu

2.1. Mục tiêu tổng quát

Trên cơ sở đánh giá thực trạng và kết quả triển khai thực hiện chƣơng

trình xây dựng nông thôn mới tại xã điểm Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn

La, luận văn đề xuất các giải pháp đẩy nhanh việc triển khai thực hiện chƣơng

trình xây dựng nông thôn mới tại địa phƣơng (trên địa bàn huyện Bắc Yên).

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về xây dựng và phát triển

nông thôn nói chung và xây dựng nông thôn mới ở nƣớc ta trong giai đoạn

hiện nay.

- Phân tích đánh giá thực trạng triển khai và các kết quả đạt đƣợc thực

hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới tại xã điểm Mƣờng Khoa, huyện

Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

- Đánh giá các yếu tố ảnh hƣởng đến tình hình triển khai và các kết quả

thực hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới ở xã Mƣờng Khoa, huyện

Bắc Yên.

- Giải pháp để đẩy nhanh việc triển khai thực hiện chƣơng trình xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Bắc Yên từ kinh nghiệm của xã điểm

Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu

3.1. Đối tƣợng nghiên cứu:

3

Quá trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Bắc Yên và xã điểm Mƣờng

Khoa, các điều kiện liên quan đến phát triển kinh tế xã hội nông thôn mới.

3.2. Phạm vi nghiên cứu:

3.2.1. Phạm vi về nội dung

Tập trung nghiên cứu các vấn đề về xây dựng nông thôn mới tại địa phƣơng.

3.2.2. Phạm vi về không gian

Xã Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

3.2.3. Phạm vi về thời gian

Số liệu thứ cấp đƣợc thu thập và đánh giá từ năm 2012-2015.

Số liệu sơ cấp đƣợc thu thập từ năm 2016 đến khi hoàn thành luận văn

tốt nghiệp.

4. Nội dung nghiên cứu

- Những vấn đề lý luận và thực tiễn về xây dựng nông thôn mới trên địa

bàn huyện Bắc Yên và xã điểm Mƣờng Khoa.

- Nghiên cứu thực trạng tình hình triển khai thực hiện chƣơng trình xây

dựng nông thôn mới xã điểm Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

- Nghiên cứu các yếu tố ảnh hƣởng đến tình hình triển khai và kết quả

thực hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới xã điểm Mƣờng Khoa, huyện

Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

- Các giải pháp để đẩy nhanh việc triển khai thực hiện chƣơng trình xây

dựng nông thôn mới trên địa bàn huyện Bắc Yên từ kinh nghiệm của xã điểm

Mƣờng Khoa, huyện Bắc Yên, tỉnh Sơn La.

5. Kết cấu luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, Luận văn bao gồm 3 chƣơng:

Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG VÀ

PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN

Chƣơng 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU

Chƣơng 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU