Giải Pháp Đẩy Nhanh Tiến Độ Thực Hiện Chương Trình Mục Tiêu Quốc Gia Về Xây Dựng Nông Thôn Mới Tại Huyện Quảng Hòa Tỉnh Cao Bằng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

ĐẶNG THÀNH HUYÊN

GIẢI PHÁP ĐẨY NHANH TIẾN ĐỘ THỰC HIỆN

CHƯƠNG TRÌNH MỤC TIÊU QUỐC GIA VỀ XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN QUẢNG HÒA,

TỈNH CAO BẰNG

NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

MÃ NGÀNH: 8310110

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

PGS. TS. NGUYỄN VĂN TUẤN

Hà Nội, 2022

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi.

Các tài liệu được trích dẫn trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng.

Các kết quả nghiên cứu của luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công

trình nghiên cứu nào khác.

Hà Nội, ngày…. tháng …. năm 2022

Người cam đoan

Đặng Thành Huyên

ii

LỜI CẢM ƠN

Qua thời gian học tập và nghiên cứu tại Trường Đại học Lâm nghiệp,

tôi đã hoàn thành luận văn "Giải pháp đẩy nhanh tiến độ thực hiện chương

trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới tại huyện Quảng Hòa,

tỉnh Cao Bằng"

Tôi xin gửi lời cảm ơn trân trọng tới lãnh đạo Trường Đại học Lâm

nghiệp, các thầy cô giáo khoa Kinh tế & Quản trị kinh doanh, phòng Đào tạo

Sau Đại học của Trường Đại học Lâm nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp

đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất đến PGS. TS.

Nguyễn Văn Tuấn, người đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực

hiện luận văn này.

Tôi xin trân trọng cảm ơn các cán bộ, công chức Phòng Ban huyện

Quảng Hòa tỉnh Cao Bằng, đã hỗ trợ tôi trong quá trình thực hiện khảo sát, thu

thập thông tin, dữ liệu. Cảm ơn gia đình, bạn bè đã chia sẻ, hỗ trợ về tài liệu,

động viên trong suốt quá trình tôi thực hiện luận văn.

Trong quá trình thực hiện luận văn khó tránh khỏi những thiếu sót, tôi

mong muốn nhận được sự góp ý, giúp đỡ hoàn thiện của thầy cô và bạn đọc.

Xin trân trọng cảm ơn!

Hà Nội, ngày…. tháng …. năm 2022

Học viên

Đặng Thành Huyên

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................i

LỜI CẢM ƠN..................................................................................................ii

MỤC LỤC.......................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT...............................................................vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................vii

DANH MỤC HÌNH.......................................................................................vii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ XÂY DỰNG NÔNG

THÔN MỚI...................................................................................................... 7

1.1. Cơ sở lý luận về xây dựng nông thôn mới.............................................. 7

1.1.1. Một số khái niệm có liên quan.......................................................... 7

1.1.2. Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới........ 10

1.1.3. Nội dung tổ chức thực hiện chương trình MTQG về XD NTM...... 16

1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng tới tiến độ thực hiện chương trình MTQG về

xây dựng nông thôn mới ........................................................................... 20

1.2. Cơ sở thực tiễn về xây dựng nông thôn mới......................................... 22

1.2.1. Kinh nghiệm của một số địa phương ở Việt nam ........................... 22

1.2.2. Bài học kinh nghiệm cho huyện Quảng Hòa.................................. 26

Chương 2. ĐẶC ĐIỂM CƠ BẢN CỦA HUYỆN QUẢNG HÒA VÀ

PHƯƠNG PHÁP NGUYÊN CỨU............................................................... 28

2.1. Đặc điểm cơ bản của huyện Quảng Hòa tỉnh Cao Bằng ...................... 28

2.1.1.Các đặc điểm tự nhiên ..................................................................... 28

2.2.2. Các đặc điểm kinh tế - xã hội của huyện Quảng Hòa.................... 31

2.2.3. Ảnh hưởng của các điều kiện cơ bản đến kết quả và tiến độ xây

dựng NTM của huyện................................................................................ 34

2.2. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 36

2.2.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu.............................................. 36

2.2.2. Phương pháp thu thập số liệu......................................................... 37

iv

2.2.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ......................................... 38

2.2.4. Các chỉ tiêu đánh giá sử dụng trong luận văn ............................... 39

Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 40

3.1. Thực trạng công tác tổ chức thực thi chương trình xây dựng nông thôn

mới huyện Quảng Hòa ................................................................................. 40

3.1.1. Nội dung các kế hoạch chủ yếu của CT XD NTM huyện Quảng Hòa40

3.1.2. Công tác tổ chức thực thi CT XD NTM huyện Quảng Hòa ........... 46

3.2. Thực trạng tiến độ XD NTM của huyện Quảng hòa ............................ 57

3.2.1. Kết quả thực hiện CT XD NTM huyện Quảng Hòa........................ 57

3.2.2. Thực trạng tiến độ XD NTM của huyện Quảng hòa ...................... 61

3.2.2.1. Tiến độ thực hiện CT NTM theo các Tiêu chí của huyện Quảng Hoà.61

Công tác tổ chức triển khai thực hiện Đề án xây dựng huyện Quảng hòa

đạt chuẩn NTM cơ bản đảm bảo tiến độ đề ra. Huyện đã chủ động triển

khai thực hiện nhiệm vụ được giao; rà soát, đánh giá kết quả thực hiện

Chương trình xây dựng huyện NTM theo Bộ tiêu chí quốc gia giai đoạn

2021 - 2025. Trong thời gian tới, các ban, ngành, đoàn thể tiếp tục khẩn

trương xây dựng các kế hoạch cụ thể nhằm đảm bảo hoàn thành theo

đúng các tiến độ kế hoạch huyện NTM đề ra; thường xuyên củng cố, nâng

chất các tiêu chí về NTM đối với các xã đã được công nhận... ............... 64

3.2.2.2.Tiến độ thực hiện CT NTM theo các xã của huyện Quảng Hoà .. 64

3.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện chương trình MTQG xây

dựng nông thôn mới tại huyện Quảng Hòa.................................................. 67

3.3.1. Chất lượng công tác tuyên truyền, vận động người dân................ 67

3.3.2. Khả năng huy động các nguồn lực cho xây dựng NTM ................. 70

3.3.3. Năng lực công tác của đội ngũ cán bộ quản lý các cấp................. 73

3.3.4. Sự tham gia của người dân vào chương trình XD NTM ................ 76

3.4. Đánh giá chung về tiến độ thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về

xây dựng nông thôn mới tại huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng.................. 77

v

3.4.1. Những thành công........................................................................... 77

3.4.2. Những hạn chế................................................................................ 79

3.4.3. Nguyên nhân của tồn tại, yếu kém.................................................. 81

3.5. Giải pháp đẩy nhanh tiến độ XD NTM tại huyện Quảng Hòa ............. 83

3.5.1. Những căn cứ đề xuất..................................................................... 83

3.5.2. Giải pháp đẩy nhanh tiến độ XD NTM của huyện Quảng Hòa ..... 89

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................. 101

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104

PHỤ LỤC

vi

DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

Chữ viết tắt Nghĩa tiếng việt

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CT XD NTM Chương trình xây dựng nông thôn mới

NTM Nông thôn mới

MTQG Mục tiêu quốc gia

BCH TW Ban chấp hành Trung ương

KT-HX Kinh tế - xã hội

CNTT Công nghệ thông tin

MTTQ Mặt trận Tổ quốc

GTNT Giao thông nông thôn

BCĐ Ban chỉ đạo

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 2.1. Tình hình sử dụng đất của huyện Quảng Hòa (2021) .................... 30

Bảng 2.2. Tình hình Dân số và Lao động huyện Quảng Hòa (năm 2021) ..... 31

Biểu 2.3. GTSX và cơ cấu các ngành kinh tế của huyện Quảng Hòa ............ 34

Bảng 3.1. Kế hoạch phát triển hệ thống hạ tầng KTXH trong XD NTM huyện

Quảng Hòa giai đoạn 2010-2020 .................................................................... 43

Bảng 3.2. Kế hoạch về phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập huyện Quảng Hòa.44

Biểu 3.3 Kế hoạch huy động nguồn lực tài chính để thực hiện chương trình

giai đoạn 2010-2020........................................................................................ 45

Bảng 3.4. Bảng kết quả thực hiện huy động vốn so với kế hoạch.................. 58

Bảng 3.5. Bảng kết quả thực hiện các kế hoạch phát triển hệ thống hạ tầng

KTXH trong XD NTM huyện Quảng Hòa ..................................................... 59

Bảng 3.6. Kết quả thực hiện kế hoạch về phát triển kinh tế, nâng cao thu nhập

huyện Quảng Hòa............................................................................................ 60

Bảng 3.7. Bảng kết quả đạt các tiêu chí theo chuẩn NTM của huyện Quảng Hòa.61

Bảng 3.8.Thực trạng tiến độ XD NTM của huyện Quảng hòa....................... 63

Bảng 3.9. Bảng kết quả XD NTM đến năm 2021........................................... 65

Bảng 3.10. Kết quả công tác tuyên truyền về xây dựng nông thôn mới......... 68

Bảng 3.11 Các nguồn lực huy động xây dựng NTM 2019- 2021................... 70

Bảng 3.12. Đánh giá của người được phỏng vấn về các biện pháp để huy

động NLTC từ cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới................................ 71

Bảng 3.13. Số lượng chất lượng cán bộ, công chức huyện Quảng Hòa ......... 74

Bảng 3.14. Kết quả khảo sát về mức đóng góp của người dân cho xây dựng

nông thôn mới ................................................................................................. 76

DANH MỤC HÌNH

Hình 2.1. Bản đồ hành chính huyện Quảng Hòa ............................................ 28

1

MỞ ĐẦU

1. Sự cần thiết của vấn đề nghiên cứu

Phát triển nông thôn là lĩnh vực rất quan trọng và cấp thiết trong chiến

lược phát triển kinh tế, xã hội và hiện đại hóa đất nước. Chương trình mục

tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới (NTM) là chương trình trọng tâm,

xuyên suốt trong quá trình thúc đẩy phát triển nông thôn nước ta trong những

năm gần đây với mục tiêu: Xây dựng NTM có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội

từng bước hiện đại; Cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý,

gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ; Gắn phát triển

nông thôn với đô thị theo quy hoạch; Xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu

bản sắc văn hóa dân tộc; Môi trường sinh thái được bảo vệ; An ninh trật tự

được giữ vững; Đời sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được

nâng cao.

Tại huyện Quảng Hoà tỉnh Cao Bằng, sau hơn 10 năm triển khai thực

hiện Chương trình MTQG xây dựng NTM, với sự chung tay, vào cuộc quyết

liệt của các cấp, các ngành, các tổ chức chính trị - xã hội và nhất là sự vào

cuộc mạnh mẽ của nhân dân các dân tộc toàn huyện, đến nay đã đạt được

những kết quả rất tích cực... Bộ mặt nông thôn có sự thay đổi rõ rệt, đời sống

vật chất, tinh thần của người dân nông thôn được nâng cao.

Kết quả của quá trình XD NTM đã thể hiện rõ nét trên nhều mặt như:

Sản xuất nông nghiệp đã từng bước chuyển dịch theo hướng sản xuất hàng

hóa; năng suất, sản lượng các loại cây trồng, vật nuôi ngày càng được nâng

lên. Nhiều mô hình, dự án phát triển sản xuất được triển khai trên địa bàn đã

đem lại hiệu quả, góp phần nâng cao thu nhập, cải thiện đời sống của người

dân; chất lượng giáo dục, y tế khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe ngày càng

được nâng lên, hệ thống chính trị ngày càng được củng cố vững mạnh.

Đến nay, trên toàn huyện Quảng Hoà có 03 xã đạt đủ 19/19 tiêu chí NTM

(gồm xã Đại Sơn, Phúc Sen và Quảng Hưng), có 01 xã đạt 17 tiêu chí, 03 xã đạt 14 -

15 tiêu chí, 09 xã đạt từ 10-13 tiêu chí. Trung bình toàn huyện đạt 14,1 tiêu chí/xã.

2

Tuy nhiên, quá trình xây dựng nông thôn còn một số tồn tại, hạn chế,

trong đó rõ nhất là tiến độ thực hiện các tiêu chí NTM của toàn huyện là khá

chậm; một số xã chưa có giải pháp phù hợp và hiệu quả để thực hiện chương

trình xây dựng nông thôn mới...

Xuất phát từ thực trạng trên em lựa chọn đề tài: “Giải pháp đẩy nhanh

tiến độ thực hiện chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn

mới tại huyện Quảng Hòa, tỉnh Cao Bằng” làm đề tài nghiên cứu.

2. Một số nghiên cứu có liên quan

Frans Ellits (2017) trong công trình: “Chính sách nông nghiệp nông

thôn mới trong các nước đang phát triển” đã nêu lên những vấn đề cơ bản của

chính sách nông nghiệp ở các nước đang phát triển thông qua việc nghiên cứu

lý thuyết và khảo cứu thực tiễn ở nhiều nước Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ

La Tinh. Cuốn sách đã đề cập những vấn đề về chính sách phát triển vùng,

chính sách hỗ trợ đầu vào, đầu ra cho sản xuất nông nghiệp, chính sách

thương mại nông sản, những vấn đề phát sinh trong quá trình đô thị hoá. Điều

đặc biệt cần lưu ý là công trình này đã xem xét nền nông nghiệp của các nước

đang phát triển trong quá trình chuyển sang sản xuất hàng hoá gắn liền với

thương mại nông sản trên thế giới, đồng thời cũng nêu lên những mô hình

thành công và thất bại trong việc phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải

quyết vấn đề nông dân [18].

Tác giả Benedict J.T, Jamesscott, Nguyễn Ngọc và Đỗ Đức Định

(2018) trong nghiên cứu về “Một số vấn đề về nông nghiệp, nông dân nông

thôn ở các nước và Việt Nam” đã nghiên cứu về vai trò, đặc điểm của nông

dân, thiết chế nông thôn ở một số nước trên thế giới và những kết quả bước

đầu trong nghiên cứu làng truyền thống ở Việt Nam. Những điểm đáng chú ý

của công trình này có giá trị tham khảo cho việc giải quyết những vấn đề của

chính sách phát triển nông thôn nước ta hiện nay như, tương lai của các trang

trại nhỏ; nông dân với khoa học; hệ tư tưởng của nông dân ở thế giới thứ ba;

3

các hình thức sở hữu đất đai; những mô hình tiến hoá nông thôn ở các nước

nông nghiệp trồng lúa... Đặc biệt lưu ý là những kết quả nghiên cứu của công

trình về làng truyền thống ở Việt Nam; quan hệ làng xóm- Nhà nước ở Việt

Nam trong quá trình chuyển đổi cơ chế quản lý kinh tế [19].

Nguyễn Thế Nhã và Hoàng Văn Hoan (2018) trong nghiên cứu “Vai

trò của Nhà nước trong phát triển nông nghiệp nông thôn mới của Thái Lan”

đã đi sâu phân tích quá trình hoạch định và chỉ đạo thực hiện chính sách nông

nghiệp của Thái Lan từng thời kỳ. Trong đó một số nội dung được các tác giả

đề cập có giá trị tham khảo rất tốt cho Việt Nam như chính sách phát triển các

hợp tác xã nông nghiệp, chính sách xuất khẩu nông sản, chính sách tín dụng

và đặc biệt là những chính sách liên quan đến hội nhập kinh tế quốc tế của

ngành nông nghiệp [20].

Phạm Xuân Nam (2018) trong công trình: “Phát triển nông thôn và xây

dựng nông thôn mới của Việt Nam" đã phân tích khá sâu sắc một số nội dung

về phát triển kinh tế-xã hội nông thôn nước ta như dân số, lao động, việc làm,

chuyển dịch cơ cấu kinh tế; vấn đề sử dụng và quản lý nguồn lực tài nguyên

thiên nhiên; vấn đề phân tầng xã hội và xoá đói giảm nghèo… Trong lúc phân

tích những thành tựu, yếu kém và thách thức đặt ra trong phát triển nông

nghiệp, nông thôn nước ta, các tác giả đã chỉ ra yêu cầu hoàn thiện hệ thống

chính sách và cách thức chỉ đạo của Nhà nước trong quá trình vận động của

nông thôn [21].

Nguyễn Sinh Cúc (2017) trong nghiên cứu về “Nông nghiệp, nông

thôn mới Việt Nam thời kỳ đổi mới” đã đưa ra những phân tích có tính thuyết

phục về quá trình đổi mới nông nghiệp Việt Nam, công trình còn cung cấp hệ

thống tư liệu về phát triển nông nghiệp, nông thôn nước ta như là một Niên

giám thống kê nông nghiệp thu nhỏ. Công trình đã luận giải rõ quá trình đổi

mới, hoàn thiện chính sách nông nghiệp, nông thôn nước ta trong những năm

đổi mới, những thành tựu và những vấn đề đặt ra trong quá trình phát triển