Giải pháp đẩy mạnh chương trình xây dựng nông thôn mới tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2014-2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN GIA TOẢN

GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHƯƠNG TRÌNH

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỈNH BẮC NINH

GIAI ĐOẠN 2014-2020

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN GIA TOẢN

GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHƢƠNG TRÌNH

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TỈNH BẮC NINH

GIAI ĐOẠN 2014-2020

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS ĐINH CÔNG TUẤN

THÁI NGUYÊN, 2014

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu khoa học của riêng tôi,

các số liệu nêu trong Luận văn là trung thực. Những kết luận khoa học của

Luận văn chƣa từng đƣợc công bố trong bất kỳ công trình khoa học nào khác.

Mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện hoàn thành Luận văn này đã đƣợc cảm

ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng 5 năm 2014

Tác giả

Nguyễn Gia Toản

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện Đề tài, Tôi xin chân thành cảm ơn:

- Ban Giám hiệu, Khoa đào tạo Sau đại học, Khoa Quản lý kinh tế -

Trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh - Đại học Thái Nguyên đã

giúp đỡ để Tôi hoàn thành Luận văn.

- Các Thầy Cô Khoa Quản lý kinh tế và các Thầy Cô đã giảng dạy, giúp

đỡ tôi trong quá trình học tập và làm Luận văn.

- UBND tỉnh Bắc Ninh, Sở Xây dựng Bắc Ninh, Sở Nông nghiệp và

PTNT Bắc Ninh, Chi cục Phát triển nông thôn Bắc Ninh, Cục Thống kê Bắc

Ninh, Sở Kế hoạch và Đầu tƣ Bắc Ninh, Sở Tài chính Bắc Ninh, Sở Lao động

- Thƣơng binh và Xã hội Bắc Ninh đã tham gia ý kiến và tạo mọi điều kiện

thuận lợi giúp đỡ Tôi hoàn thành Luận văn.

- UBND cấp huyện, phòng Quản lý xây dựng cấp huyện, phòng Nông

nghiệp và PTNT các huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh Bắc Ninh; UBND các

xã: Khắc Niệm, Tƣơng Giang, Đông Thọ, Phƣợng Mao, Tân Chi, An Bình,

Bình Dƣơng, Trung Kênh đã tạo mọi điều kiện giúp Tôi trong quá trình thu

thập số liệu tại địa phƣơng.

- Các đồng chí cán bộ cơ sở, các hộ nông dân các địa phƣơng đã nhiệt

tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, thu thập số liệu.

- Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Đinh Công Tuấn

(hiện là Tổng Biên tập Tạp chí Châu Âu) đã tận tình hƣớng dẫn và giúp đỡ

Tôi hoàn thành Luận văn.

- Tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới các đồng chí, đồng nghiệp, bạn bè và

gia đình đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ, động viên khích lệ đồng thời

có những ý kiến đóng góp quý báu trong quá trình Tôi thực hiện Luận văn.

Thái Nguyên, ngày tháng 5 năm 2014

Tác giả

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iii

Nguyễn Gia Toản

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................... i

LỜI CẢM ƠN................................................................................................ii

MỤC LỤC ....................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN........................ vi

DANH MỤC CÁC BẢNG ..........................................................................vii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH ....................................................viii

MỞ ĐẦU....................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài................................................... 1

2.1. Mục tiêu nghiên cứu ............................................................................... 2

2.2. Nhiệm vụ, nội dung nghiên cứu.............................................................. 3

2.3. Đối tƣợng nghiên cứu ............................................................................. 3

3. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................... 4

3.1. Phạm vi không gian ................................................................................ 4

3.2. Phạm vi thời gian.................................................................................... 4

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn .................................................................. 4

4.1. Ý nghĩa về lý luận và thực tiễn ............................................................... 4

4.2. Những đóng góp mới của đề tài.............................................................. 5

5. Bố cục của luận văn ................................................................................... 6

Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CHƢƠNG TRÌNH

XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI..................................................................... 7

1.1. Cơ sở lý luận........................................................................................... 7

1.1.1. Quan điểm của Đảng ta về xây dựng NTM trong giai đoạn hiện nay........... 7

1.1.2. Một số cơ sở lý thuyết về xây dựng NTM ......................................... 10

1.2. Cơ sở thực tiễn...................................................................................... 14

1.2.1. Tổng quan tình hình xây dựng NTM trên toàn quốc.............................. 14

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

iv

1.2.2. Bài học kinh nghiệm về xây dựng NTM tại một số tỉnh lân cận......... 16

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .......................................... 25

2.1. Những nội dung đặt ra cần giải quyết ................................................... 25

2.1.1. Những câu hỏi đặt ra khi nghiên cứu đề tài ....................................... 25

2.1.2. Những nội dung đặt ra cần giải quyết ................................................ 25

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 25

2.2.1. Phƣơng pháp thu thập thông tin số liệu (phƣơng pháp định lƣợng)... 26

2.2.2. Phƣơng pháp phân tích, đánh giá thông tin số liệu (phƣơng pháp

định tính).............................................................................................. 29

Chƣơng 3. NỘI DUNG VÀ KẾT QUẢ CHƢƠNG TRÌNH XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI GIAI ĐOẠN 1 (2010-2013)......................................... 31

3.1. Thực trạng nông thôn Bắc Ninh và 8 xã điểm trƣớc khi xây dựng NTM ...... 31

3.2. Nội dung chƣơng trình xây dựng nông thôn mới .................................. 34

3.2.1. Nguyên tắc và cơ chế, chính sách của Nhà nƣớc về xây dựng NTM .... 34

3.2.2. Công tác chỉ đạo, điều hành và giám sát của UBND tỉnh trong

việc triển khai xây dựng NTM giai đoạn 1 tại 8 xã điểm (năm

2010-2013)........................................................................................... 36

3.2.3. Công tác tham mƣu và thực hiện nhiệm vụ của các Sở, Ngành và

các tổ chức Đoàn thể............................................................................ 43

3.2.4. Công tác tổ chức thực hiện các tiêu chí của chính quyền 8 xã điểm......... 46

3.3. Kết quả đạt đƣợc và bài học kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới

tại 8 xã điểm......................................................................................... 48

3.3.1. Kết quả đạt đƣợc tại 8 xã điểm theo các tiêu chí ............................... 48

3.3.2. Một số khó khăn, hạn chế trong quá trình tổ chức triển khai

chƣơng trình xây dựng NTM ............................................................... 60

3.3.3. Nguyên nhân của những tồn tại cần khắc phục.................................. 62

3.3.4. Bài học kinh nghiệm xây dựng nông thôn mới tại 8 xã điểm............. 65

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

v

3.4. Chƣơng trình, kế hoạch tổ chức thực hiện xây dựng NTM tỉnh Bắc

Ninh giai đoạn 2 và giai đoạn 3 ........................................................... 68

3.4.1. Chƣơng trình, kế hoạch tổ chức thực hiện giai đoạn 2 (2014-2016) ..... 68

3.4.2. Chƣơng trình, kế hoạch tổ chức thực hiện giai đoạn 3 (2017-2020)....... 69

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP ĐẨY MẠNH CHƢƠNG TRÌNH XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 2014 - 2020 ............71

4.1. Các giải pháp và đề xuất ....................................................................... 71

4.1.1. Các giải pháp và đề xuất về cơ chế chính sách của Nhà nƣớc (cấp

Trung ƣơng)......................................................................................... 71

4.1.2. Các giải pháp và đề xuất về công tác chỉ đạo điều hành của địa

phƣơng (cấp tỉnh).................................................................................. 73

4.1.3. Các giải pháp và đề xuất về biện pháp tổ chức thực hiện của

chính quyền cấp cơ sở (cấp xã)............................................................ 81

4.2. Kiến nghị .............................................................................................. 83

4.2.1. Kiến nghị với Nhà nƣớc về cơ chế, chính sách xây dựng NTM ........ 83

4.2.2. Kiến nghị với tỉnh Bắc Ninh về công tác tổ chức, chỉ đạo, điều

hành chƣơng trình xây dựng NTM....................................................... 86

KẾT LUẬN................................................................................................. 92

TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 93

PHỤ LỤC ................................................................................................... 97

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN VĂN

BCĐ : Ban chỉ đạo

BCH : Ban chấp hành

BHYT : Bảo hiểm y tế

BQL : Ban quản lý

CNH-HĐH : Công nghiệp hoá - Hiện đại hoá

GTVT : Giao thông vận tải

HĐND : Hội đồng nhân dân

HTX : Hợp tác xã

KHCN : Khoa học công nghệ

NN&PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn

NTM : Nông thôn mới

THCS : Trung học cơ sở

UBND : Ủy ban nhân dân

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 1.1. Tổng hợp số xã đã hoàn thành việc lập và phê duyệt quy hoạch

NTM trên cả nƣớc........................................................................... 15

Bảng 2.1. Phân bổ mẫu điều tra, khảo sát....................................................... 27

Bảng 2.2. Tổng hợp kết quả điều tra, khảo sát................................................ 30

Bảng 3.1. Đơn vị hành chính tỉnh Bắc Ninh................................................... 32

Bảng 3.2. Kết quả đầu tƣ xây dựng hạ tầng nông thôn tỉnh Bắc Ninh

trƣớc khi xây dựng NTM (giai đoạn 2006 - 2010)......................... 50

Bảng 3.3. Kết quả sau 2 năm thực hiện kế hoạch theo các tiêu chí (tính

đến thời điểm tháng 10/2012)......................................................... 51

Bảng 3.4. Kết quả đầu tƣ xây dựng hạ tầng kinh tế xã hội NTM tại 8 xã

điểm (tính đến tháng 10/2012)........................................................ 52

Bảng 3.5. Tình hình quy hoạch và thực hiện quy hoạch tại các xã (tính

đến tháng 6/2012) ........................................................................... 53

Bảng 3.6. Tình hình thực hiện tiêu chí giao thông (tính đến tháng 6/2012)............. 53

Bảng 3.7. Tình hình thực hiện tiêu chí thủy lợi (tính đến tháng 6/2012) ....... 54

Bảng 3.8. Tình hình thực hiện tiêu chí về điện nông thôn (tính đến tháng

6/2012) ............................................................................................ 54

Bảng 3.9. Tình hình thực hiện tiêu chí về bƣu điện (tính đến tháng 6/2012)........... 54

Bảng 3.10. Tình hình thực hiện tiêu chí nhà ở dân cƣ (tính đến tháng 6/2012)....... 55

Bảng 3.11. Tình hình thực hiện tiêu chí về giáo dục (tính đến tháng 6/2012) ........ 55

Bảng 3.12. Tình hình thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa (tính đến

tháng 6/2012) .................................................................................. 55

Bảng 3.13. Tình hình thực hiện tiêu chí về y tế (tính đến tháng 6/2012)....... 56

Bảng 3.14. Tình hình thực hiện tiêu chí môi trƣờng (tính đến tháng 6/2012)..... 56

Bảng 3.15. Tình hình thực hiện tiêu chí hệ thống tổ chức chính trị xã hội

(tính đến tháng 6/2012)................................................................... 57

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

viii

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ, HÌNH

Sơ đồ 3.1. Các bƣớc xây dựng NTM ở cấp xã................................................ 42

Biểu đồ 3.1. Thực trạng nông thôn Bắc Ninh đạt đƣợc theo Bộ tiêu chí

NTM (tính đến tháng 6/2012)..................................................... 59

Biểu đồ 3.2. Thực trạng nông thôn Bắc Ninh theo nhóm số tiêu chí đạt

đƣợc (tính đến tháng 6/2012)...................................................... 59

Hình 3.1. Bản đồ hành chính tỉnh Bắc Ninh ................................................... 32

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của việc nghiên cứu đề tài

Thực hiện chủ trƣơng, đƣờng lối của Đảng về xây dựng NTM, trong thời

gian qua, phong trào xây dựng NTM đã diễn ra sôi nổi ở khắp các địa phƣơng

trên cả nƣớc, thu hút sự tham gia của cả cộng đồng, phát huy đƣợc sức mạnh

của cả xã hội. Quá trình xây dựng NTM đã đạt đƣợc thành tựu khá toàn diện;

kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội cơ bản đảm bảo; kinh tế nông thôn chuyển dịch

theo hƣớng tăng công nghiệp, dịch vụ, ngành nghề; đã xuất hiện nhiều mô hình

kinh tế có hiệu quả gắn với chƣơng trình xây dựng NTM; hệ thống chính trị ở

nông thôn đƣợc củng cố và tăng cƣờng; dân chủ cơ sở đƣợc phát huy; an ninh

chính trị, trật tự an toàn xã hội đƣợc giữ vững; vị thế của giai cấp nông dân

ngày càng đƣợc nâng cao. Những thành tựu đạt đƣợc đã

diện bộ mặt nông thôn, tạo cơ sở vững chắc để nâng cao đời sống vật chất, tinh

thần của nhân dân vùng nông thôn trên cả nƣớc.

Tuy nhiên, quá trình triển khai xây dựng NTM trên cả nƣớc còn bộc lộ

nhiều hạn chế, vƣớng mắc, khó khăn, nhất là về công tác quy hoạch xây dựng

các công trình hạ tầng cơ sở đáp ứng yêu cầu theo tiêu chí nông thôn mới.

Mặt khác, trong nhận thức của một số bộ phận ngƣời dân còn cho rằng xây

dựng NTM là chƣơng trình do nhà nƣớc đầu tƣ xây dựng nên còn có tâm lí

trông chờ, ỷ lại. Bên cạnh đó, do thu nhập và đời sống của đại bộ phận ngƣời

dân nông thôn còn nhiều khó khăn nên quá trình thực hiện khó huy động

nguồn vốn của nhân dân cho xây dựng NTM.

Bắc Ninh là một tỉnh nằm trong vùng kinh tế trọng điểm đồng bằng

Bắc bộ, hiện nay đang tích cực triển khai thực hiện chƣơng trình xây dựng

NTM, trong quá trình tổ chức thực hiện giai đoạn 1 vừa qua (2010-2013) đã

đạt đƣợc một số kết quả và thành tích đáng ghi nhận nhƣng cũng gặp không ít

khó khăn, vƣớng mắc, hạn chế, nhất là về công tác quy hoạch xây dựng và

huy động các nguồn lực để xây dựng NTM.

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn/

2

Sở Xây dựng là cơ quan chuyên môn thuộc UBND tỉnh Bắc Ninh, có

chức năng nhiệm vụ quản lý nhà nƣớc về các lĩnh vực quy hoạch và kiến trúc,

quản lý đầu tƣ xây dựng, quản lý công trình hạ tầng kỹ thuật... Bản thân tác

giả hiện đang công tác tại Sở Xây dựng, trong quá trình tham gia hƣớng dẫn

các xã tổ chức lập và thực hiện quy hoạch xây dựng NTM, tham gia thẩm

định các đồ án quy hoạch chi tiết đã nhận thấy một số khó khăn, vƣớng mắc

nêu trên.

Xuất phát từ những hạn chế, khó khăn, vƣớng mắc và yêu cầu về tiếp

tục đẩy nhanh chƣơng trình xây dựng NTM, tác giả thấy cần thiết phải tiến

hành nghiên cứu đề tài: “Giải pháp đẩy mạnh chương trình xây dựng nông

thôn mới tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 2014 - 2020” để góp phần chung tay,

chung sức thực hiện thành công chƣơng trình xây dựng NTM trên địa bàn tỉnh

Bắc Ninh.

2. Mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu

2.1. Mục tiêu nghiên cứu

2.1.1. Mục tiêu chung

- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn mô hình xây dựng, phát triển

vùng nông thôn; nghiên cứu các định hƣớng, mục tiêu, chính sách của Đảng

và nhà nƣớc về chƣơng trình xây dựng NTM.

- Đánh giá chung về thực trạng nông thôn tỉnh Bắc Ninh và mô hình thí

điểm về xây dựng NTM tại tỉnh Bắc Ninh.

2.1.2. Mục tiêu cụ thể

- Đánh giá thực trạng nông thôn Bắc Ninh trƣớc và sau khi triển khai

mô hình thí điểm về xây dựng NTM giai đoạn 1 (2010 - 2013) tại 8 xã điểm;

xác định các yếu tố chính ảnh hƣởng tới quá trình tổ chức triển khai thực hiện

xây dựng NTM giai đoạn 1. Trên cơ sở đó sẽ đề xuất một số giải pháp mới,

trong đó tập trung chủ yếu vào giải pháp quy hoạch xây dựng và huy động các

nguồn lực để làm cơ sở thúc đẩy các tiêu chí khác phát triển, nhằm đẩy mạnh

quá trình xây dựng NTM giai đoạn 2 và 3 trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh.