Giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng nông thôn mới ở Huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

z

GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

PHẠM KHÁNH LUYỆN

GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN PHỔ YÊN,

TỈNH THÁI NGUYÊN

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Ngô Xuân Hoàng

THÁI NGUYÊN - 2013

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

i

LỜI CAM ĐOAN

Luận văn:"Giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng nông thôn mới ở huyện

Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên" đƣợc thực hiện từ tháng 10/2012 đến tháng

5/2013. Toàn bộ nội dung luận văn này là do bản thân tác giả tự nghiên cứu

từ những văn bản pháp quy của Nhà nƣớc, những tài liệu tham khảo, quá trình

thực tế triển khai xây dựng nông thôn mới tại huyện Phổ Yên, tỉnh Thái

Nguyên và đƣợc hoàn thiện theo hƣớng dẫn của ngƣời hƣớng dẫn khoa học

theo quy định.

Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là

trung thực và chƣa sử dụng để bảo vệ luận văn của một học vị nào. Mọi sự

giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã đƣợc cảm ơn và các thông tin trích

dẫn trong luận văn đã đƣợc chỉ rõ nguồn gốc.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2013

Tác giả

Phạm Khánh Luyện

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

ii

LỜI CẢM ƠN

Trong quá trình thực hiện luận văn, tôi đã nhận đƣợc sự quan tâm giúp

đỡ rất nhiệt tình và quý báu của nhiều tập thể và cá nhân trong và ngoài trƣờng.

Trƣớc hết, tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Quản lý đào

tạo Sau đại học, cùng các thầy cô giáo trƣờng Đại học Kinh tế và Quản trị kinh

doanh đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập tại trƣờng.

Tôi cũng xin đƣợc bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Tiến sỹ Ngô Xuân Hoàng,

ngƣời đã nhiệt tình hƣớng dẫn, giúp đỡ tôi trong việc hoàn thành luận văn này.

Xin chân thành cảm ơn Sở Nông nghiệp Phát triển nông thôn tỉnh

Thái Nguyên, Ủy ban nhân dân huyện Phổ Yên, các phòng chuyên môn

thuộc Ủy ban nhân dân huyện Phổ Yên; Xin cảm ơn Đảng ủy, Ủy ban nhân

dân các xã và bà con nhân dân trong huyện Phổ Yên đã giúp đỡ, cộng tác

cùng tôi để luận văn đƣợc hoàn thành.

Thái Nguyên, ngày tháng năm 2013

Tác giả

Phạm Khánh Luyện

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ........................................................... vi

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU......................................................................vii

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài............................................................................. 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài.................................................................. 2

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài............................................. 3

4. Những đóng góp mới của luận văn............................................................... 3

5. Cấu trúc của luận văn ................................................................................ 4

Chương 1: CƠ SỞLÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀMÔ HÌNH NÔNG THÔN MỚI.. 5

1.1. Cơ sở lý luận ............................................................................................ 5

1.1.1. Đặc điểm nông nghiệp, nông thôn hiện nay........................................ 5

1.1.2. Khái niệm về nông thôn mới và xây dựng nông thôn mới.................. 9

1.1.3. Nội dung xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam................................ 13

1.1.4. Quan điểm, chính sách của Đảng và Nhà nƣớc ................................. 15

1.2. Cơ sở thực tiễn........................................................................................ 26

1.2.1. Lịch sử hình thành và phát triển nông thôn mới một số nƣớc, lãnh thổ,

trong khu vực .................................................................................... 26

1.2.2. Tình hình xây dựng nông thôn mới ở Việt Nam................................ 38

Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 50

2.1. Câu hỏi nghiên cứu............................................................................... 50

2.2. Phƣơng pháp nghiên cứu ...................................................................... 50

2.2.1. Phƣơng pháp chọn điểm nghiên cứu ................................................. 50

2.2.2. Phƣơng pháp thu thập thông tin......................................................... 50

2.2.3. Phƣơng pháp tổng hợp thông tin ....................................................... 51

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

iv

2.2.4. Phƣơng pháp phân tích thông tin....................................................... 52

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu................................................................ 52

2.3.1. 03 chỉ tiêu về Quy hoạch ................................................................... 52

2.3.2. 16 chỉ tiêu về Hạ tầng Kinh tế - Xã hội............................................. 53

2.3.3. 04 chỉ tiêu về Kinh tế và tổ chức sản xuất......................................... 55

2.3.4. 11 chỉ tiêu về Văn hoá - Xã hội - Môi trƣờng ................................... 55

2.3.5. 05 chỉ tiêu về Hệ thống chính trị ....................................................... 56

Chương 3: THỰC TRẠNG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚIỞHUYỆN PHỔYÊN. 58

3.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Phổ Yên...................... 58

3.1.1. Đặc điểm tự nhiên.............................................................................. 58

3.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội................................................................... 62

3.1.3. Ảnh hƣởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến quá trình xây

dựng nông thôn mới của huyện Phổ Yên.......................................... 67

3.2. Quá trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Phổ Yên.......................... 68

3.2.1. Công tác chỉ đạo, điều hành quản lý.................................................. 68

3.2.2. Công tác đào tạo, tập huấn, tuyên truyền xây dựng nông thôn mới........ 69

3.2.3. Thực hiện quy hoạch và lập đề án xây dựng nông thôn mới, Đề án

phát triển sản xuất nâng cao thu nhập cho ngƣời dân....................... 71

3.2.4. Kết quả xây dựng hạ tầng nông thôn................................................. 73

3.2.5. Kết quả huy động các nguồn lực thực hiện ................................... 75

3.2.6. Đánh giá thực trạng nông thôn theo Bộ tiêu chí quốc gia về nông thôn mới ... 77

3.2.7. Đánh giá chung .................................................................................. 93

Chƣơng 4: GIẢI PHÁP CHỦ YẾU THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH XÂY DỰNG

NÔNG THÔN MỚI Ở HUYỆN PHỔ YÊN..................................................... 97

4.1. Quan điểm định hƣớng và mục tiêu xây dựng nông thôn mới............. 97

4.1.1. Quan điểm định hƣớng ...................................................................... 97

4.1.2. Mục tiêu ............................................................................................. 98

4.2. Một số giải pháp thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới cho huyện

Phổ Yên............................................................................................... 99

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

v

4.2.1. Hoàn thiện chính sách, công tác điều hành quản lý ........................ 100

4.2.2. Tăng cƣờng công tác đào tạo, tập huấn, tuyên truyền xây dựng nông

thôn mới, nâng cao nhận thức của cƣ dân nông thôn ..................... 102

4.2.3. Hoàn chỉnh quy hoạch và thực hiện quản lý theo quy hoạch.......... 103

4.2.4. Phát triển kinh tế, ổn định an sinh xã hội ........................................ 104

4.2.5. Tổ chức tiếp nhận và huy động các nguồn lực xây dựng nông thôn mới.... 106

KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ........................................................................ 107

1. Kết luận.................................................................................................. 107

2. Kiến nghị................................................................................................ 109

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO........................................................ 113

PHỤ LỤC ...................................................................................................... 115

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vi

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT

Từ viết tắt Nguyên nghĩa

GDP Tổng sản phẩm q nôi

WB Ngân hàng thế giới

WTO Tổ chức thƣơng mại thế giới

CNH Công nghiệp

HĐH Hiện đại h

HTX Hợp tác xã

PTNT Phát triển nông thôn

NTM Nông thôn mới

MTQG Môi trƣờng Quốc gia

XD Xây dƣng

NN Nông nghiệp

CN Công nghiệp

DV Dịch vụ

NLN Nông lâm nghiệp

GTVT Giao thông vận tải

BCĐ Ban chỉ đạo

BQL Ban quản lý

UBND Uỷ ban nhân dân

HĐND Hội đồng nhân dân

MTTQ Mặt trận tổ quốc

CCB Cựu chiến binh

DSKHHGĐ Dân số kế hoạch hoá gia đình

SXKD Sản xuất kinh doanh

GTSX Giá trị sản xuất

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

vii

DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU

Bảng 3.1: Hiện trạng và cơ cấu sử dụng đất năm 2012 của huyện Phổ Yên...... 62

Bảng 3.2: Thực trạng dân số - lao động huyện Phổ Yên............................... 63

Bảng 3.3: GTSX huyện Phổ Yên thời kỳ 2008 - 2012.................................. 64

Bảng 3.4: Kết quả thăm quan học tập kinh nghiệm........................................ 70

Bảng 3.5: Công tác tuyên truyền, tập huấn đào tạo ........................................ 70

Bảng 3.6: Kết quả lập đề án xây dựng NTM và đề án phát triển sản xuất ..... 71

Bảng 3.7: Kết quả xây dựng mô hình phát triển sản xuất tập huấn KHKT và

đào tạo nghề cho ngƣời dân ............................................................ 72

Bảng 3.8: Kết quả xây dựng hạ tầng nông thôn huyện Phổ Yên.................... 74

Bảng 3.9: Kết quả huy động các nguồn lực thực hiện .................................... 75

Bảng 3.10: Tình hình thực hiện tiêu chí quy hoạch năm 2012....................... 77

Bảng 3.11: Tình hình thực hiện tiêu chí giao thông năm 2012 ...................... 78

Bảng 3.12: Tình hình thực hiện tiêu chí thủy lợi năm 2012 ........................... 79

Bảng 3.13: Tình hình thực hiện tiêu chí về điện nông thôn năm 2012........... 80

Bảng 3.14: Tình hình thực hiện tiêu chí cơ sở vật chất văn hóa năm 2012... 81

Bảng 3.15: Tình hình thực hiện tiêu chí về bƣu điện năm 2012..................... 82

Bảng 3.16: Tình hình thực hiện tiêu chí nhà ở dân cƣ năm 2012................... 83

Bảng 3.17: Tình hình thực hiện tiêu chí về giáo dục năm 2012 ..................... 84

Bảng 3.18: Tình hình thực hiện tiêu chí môi trƣờng năm 2012...................... 85

Bảng 3.19: Tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí theo nhóm .................... 88

Bảng 3.20: Tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí trên toàn huyện năm 2012 .... 90

Bảng 3.21: Một số chỉ tiêu cơ bản đánh giá mức độ phát triển kinh tế sau khi

xây dựng nông thôn mới............................................................... 92

Biểu 3.1: Tăng trƣởng giá trị sản xuất các ngành giai đoạn 2008 - 2012......... 64

Biểu 3.2: Cơ cấu kinh tế ngành trên địa bàn huyện 2008 và 2012 ............... 65

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Nông nghiệp và kinh tế nông thôn là bộ phận quan trọng, đóng góp

không nhỏ cho nền kinh tế quốc dân. Phát triển nông nghiệp, nông thôn nâng

cao đời sống cho nông dân là cơ sở để giữ vững ổn định chính trị - xã hội,

đảm bảo sự phát triển hài hoà và bền vững theo định hƣớng xã hội chủ nghĩa.

Trong những năm đổi mới, phát triển nông nghiệp, nông thôn và giải

quyết vấn đề nông dân là những lĩnh vực nhận đƣợc sự quan tâm của Đảng,

Nhà nƣớc. Nghị quyết số 26-NQ/TW "Về nông nghiệp, nông dân, nông thôn"

tại Hội nghị lần thứ 7 Ban chấp hành Trung ƣơng Đảng khoá X đã chỉ rõ: "

Nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược trong sự nghiệp công

nghiệp hóa, hiện đại hóa, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, là cơ sở và lực lượng

quan trọng để phát triển kinh tế - xã hội bền vững, giữ vững ổn định chính trị,

đảm bảo an ninh, quốc phòng; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hóa dân tộc và

bảo vệ môi trường sinh thái của đất nước ...". Chƣơng trình mục tiêu quốc gia

xây dựng nông thôn mới là một trong những nội dung, nhiệm vụ quan trọng

nhằm triển khai thực hiện Nghị quyết Hội nghị lần thứ 7 Ban Chấp hành

Trung ƣơng Đảng khóa X, thực hiện chủ trƣơng chính sách của Đảng và Nhà

nƣớc trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nƣớc.

Thực hiện Nghị quyết Trung ƣơng 7 khóa X, Thủ tƣớng Chính phủ đã

ban hành “Bộ tiêu chí Quốc gia về nông thôn mới” (Quyết định số 491/QĐ￾TTg ngày 16/4/2009) và “Chƣơng trình mục tiêu Quốc gia xây dựng nông

thôn mới” (Quyết định số 800/QĐ-TTg ngày 06/4/2010), nhằm thống nhất chỉ

đạo việc xây dựng nông thôn mới trên cả nƣớc. Kèm theo đó cũng đã chọn

đƣợc 11 xã điểm trong cả nƣớc để thí điểm xây dựng nông thôn mới, nhằm

đánh giá

…, . Qua 4 năm triển khai thực

hiện chƣơng trình xây dựng nông thôn mới, tuy chƣa lâu nhƣng các địa

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

2

phƣơng, nhất là cấp cơ sở đã bộc lộ nhiều lúng túng, vƣớng mắc trong quá

trình thực hiện, chỉ đạo thực hiện.

Tại huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên, sau gần hai năm triển khai thực

hiện, Chƣơng trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới đã trở thành

phong trào đƣợc cả hệ thống chính trị và nhân dân địa phƣơng, nhất là ngƣời

dân ở nông thôn đồng tình ủng hộ, tích cực tham gia và bƣớc đầu đạt đƣợc

một số kết quả khả quan. Tuy nhiên, Chƣơng trình triển khai thực hiện còn

chậm so với yêu cầu, một số tiêu chí cũng chƣa thật phù hợp với đặc thù kinh

tế - xã hội của địa phƣơng, một bộ phận cán bộ đảng viên và nhân dân nhận

thức chƣa rõ về vị trí, tầm quan trọng của Chƣơng trình cũng nhƣ vai trò chủ

thể của ngƣời dân và cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới, bộ máy chỉ

đạo, quản lý chƣa hoàn thiện, lãnh đạo các cấp, nhất là ở cơ sở còn lúng túng,

vƣớng mắc trong chỉ đạo thực hiện.... Để khắc phục dần những hạn chế trên

đây, đúc rút những bài học kinh nghiệm cho Chƣơng trình mục tiêu quốc gia

xây dựng nông thôn mới tại địa phƣơng, góp phần thúc đẩy phát triển quá

trình xây dựng nông thôn mới cho huyện Phổ Yên nói riêng và tỉnh Thái

nguyên nói chung, tôi chọn nghiên cứu vấn đề: "Giải pháp chủ yếu nhằm xây

dựng nông thôn mới ở huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên" làm luận văn

Thạc sĩ quản lý kinh tế.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

Mục tiêu nghiên cứu chính của đề tài là khảo sát, đánh giá thực trạng

quá trình xây dựng nông thôn mới, xác định các yếu tố ảnh hƣởng, từ đó đề

xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn

mới. Các mục tiêu cụ thể của đề tài bao gồm:

(1) Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn trong qúa trình xây dựng

nông thôn mới.

(2) Đánh giá thực trạng việc xây dựng nông thôn mới tại huyện Phổ

Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

3

(3) Đề xuất một số định hƣớng và giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá

trình xây dựng nông thôn mới ở huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài

Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài là hệ thống văn bản, chính sách của

Đảng, Nhà nƣớc, của tỉnh Thái Nguyên về xây dựng nông thôn mới và thực tế

công tác triển khai xây dựng nông thôn mới, các chủ thể tham gia quá trình

xây dựng nông thôn mới bao gồm các hộ nông dân, cán bộ các cấp, các tổ

chức đoàn thể tại huyện Phổ Yên, tỉnh Thái Nguyên.

Về nội dung nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận

và thực tiễn các hoạt động xây dựng nông thôn mới tại huyện Phổ Yên, tỉnh Thái

Nguyên từ khi triển khai thực hiện (tháng 5/2011) tới tháng 12 năm 2012. Đề

xuất giải pháp thúc đẩy phát triển quá trình xây dựng nông thôn mới cho

huyện Phổ Yên đến năm 2020.

Về thời gian nghiên cứu: Đề tài thu thập số liệu đã đƣợc công bố trong

3 năm từ 2010 đến 2012 và định hƣớng đến năm 2020.

4. Những đóng góp mới của luận văn

(1) Trên phạm vi huyện Phổ Yên, đề tài là công trình đầu tiên đƣợc nghiên

cứu ở quy mô một luận văn thạc sĩ quản lý kinh tế, góp phần làm rõ khái niệm và

các nội dung về nông thôn mới, đồng thời hệ thống hoá cơ sở lý luận và có đánh

giá cụ thể cho quá trình xây dựng mô hình nông thôn mới trong huyện nói chung

và một số xã điểm thuộc huyện Phổ Yên nói riêng, làm kinh nghiệm để triển khai,

nhân rộng ra các xã khác thuộc tỉnh Thái Nguyên cũng nhƣ trong khu vực, có

tƣơng đồng về đặc điểm kinh tế - xã hội.

(2) Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo nghiên cứu, giảng dạy và

học tập trong lĩnh vực xây dựng nông thôn mới.

(3) Các khuyến nghị và dự báo có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các

cơ quan lãnh đạo, quản lý, hoạch định chính sách ở Trung ƣơng và địa phƣơng.

Số hóa bởi trung tâm học liệu http://www.lrc.tnu.edu.vn/

4

5. Cấu trúc của luận văn

Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn đƣợc thể hiện trong 4 chƣơng:

Chƣơng I: Cơ sở lý luận và thực tiễn về mô hình nông thôn mới

Chƣơng II: Phƣơng pháp nghiên cứu

Chƣơng III: Thực trạng xây dựng nông thôn mới ở huyện Phổ Yên

Chƣơng IV: Giải pháp chủ yếu thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn

mới ở huyện Phổ Yên