Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp Thành phố Thái Nguyên - tỉnh Thái Nguyên giai đoạn từ năm 2012 - 2020

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

i

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

NGUYỄN THẾ NAM

GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM PHÁT TRIỂN

NGUỒN NHÂN LỰC CHO NGÀNH CÔNG NGHIỆP

THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN, TỈNH THÁI NGUYÊN

GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2012 - 2020

Chuyên ngành: Quản lý Kinh tế

Mã số: 60.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS TRẦN ĐỨC LỢI

THÁI NGUYÊN - 2012

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ii

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tác giả. Các

số liệu và kết quả đưa ra trong luận văn là hoàn toàn trung thực và chưa từng

được công bố tại bất kỳ công trình nghiên cứu nào. Các số liệu và thông tin

trích dẫn trong quá trình nghiên cứu đều được ghi rõ nguồn gốc.

Tác giả luận văn

NGUYỄN THẾ NAM

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iii

LỜI CẢM ƠN

Luận văn được hoàn thành là kết quả của quá trình học tập, nghiên cứu

lý luận và tích lũy kinh nghiệm thực tế của tác giả. Những kiến thức quý báu

mà các thầy cô giáo đã truyền đạt trong quá trình học tập đã làm sáng tỏ ý

tưởng, tư duy của tác giả trong suốt thời gian hoàn thành luận văn này.

Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, Ban chủ nhiệm Phòng quản

lý Đào tạo sau đại học trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái

Nguyên đã giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu.

Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn và kính trọng sâu sắc đến TS Trần Đức Lợi,

Người thầy đã tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này.

Cuối cùng, tôi xin gửi lời cảm ơn đến những người thân trong gia đình,

bạn bè, đồng nghiệp đã giúp đỡ và cung cấp cho tôi những kinh nghiệm quý

báu để tôi có thể hoàn thành luận văn trong thời gian quy định.

Thái Nguyên, tháng 12 năm 2012

Tác giả luận văn

NGUYỄN THẾ NAM

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

iv

MỤC LỤC

Trang phụ bìa

Lời cam đoan.....................................................................................................ii

Lời cảm ơn .......................................................................................................iii

Mục lục............................................................................................................. iv

Danh mục các chữ viết tắt............................................................................... vii

Danh mục các bảng ......................................................................................... vii

Danh mục các hình.........................................................................................viii

MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục đích, nội dung nghiên cứu..................................................................... 1

3. Phạm vi nghiên cứu....................................................................................... 2

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn ..................................................................... 2

5. Kết cấu của luận văn ..................................................................................... 2

Chƣơng 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUỒN NHÂN LỰC ....... 3

1.1. Những vấn đề chung về nguồn nhân lực, nhân lực trong ngành

công nghiệp............................................................................................. 3

1.1.1. Khái niệm và những vấn đề cơ bản về nguồn nhân lực trong

công nghiệp............................................................................................ 3

1.2. Những kinh nghiệm về phát triển nguồn nhân lực của một số quốc gia

và ở Việt Nam....................................................................................... 31

1.2.1. Nhật Bản................................................................................................ 31

1.2.2. Hàn Quốc............................................................................................... 32

1.2.3. Trung Quốc ........................................................................................... 32

1.2.4. Thái Lan ................................................................................................ 33

1.2.5. Singapore............................................................................................... 34

1.2.6. Philippin ................................................................................................ 34

1.2.7. Kinh nghiệm của Sơn La....................................................................... 35

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

v

1.3. Bài học rút ra từ một số quốc gia về phát triển nguồn nhân lực .............. 35

Chƣơng 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................................. 38

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 38

2.2. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 38

2.2.1. Phương pháp thu thập tài liệu ............................................................... 38

2.2.2. Phương pháp tổng hợp xử lý, số liệu .................................................... 40

2.2.3. Phương pháp phân tích số liệu .............................................................. 40

2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................... 42

2.3.1. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu về hiện trạng của địa phương ................ 42

2.3.2. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu về quy mô, chất lượng nguồn nhân lực....... 42

Chƣơng 3. THỰC TRẠNG NGUỒN NHÂN LỰC NGÀNH CÔNG

NGHIỆP ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN ................................ 43

3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu................................................................... 43

3.1.1. Đặc điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế- xã hội Thành phố Thái Nguyên....... 43

3.1.2. Ảnh hưởng của điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội đến sự phát

triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp Thành phố Thái

Nguyên, tỉnh Thái Nguyên ................................................................... 56

3.2. Thực trạng nguồn nhân lực ngành công nghiệp Thành phố Thái Nguyên...... 58

3.2.1. Quy mô, dân số Thành phố Thái nguyên.............................................. 58

3.2.2. Kết quả phát triển ngành công nghiệp từ năm 2006 - 2011................. 64

3.2.3. Đánh giá chung về nguồn nhân lực trong ngành công nghiệp

Thành phố Thái Nguyên ....................................................................... 83

Chƣơng 4. GIẢI PHÁP CHỦ YẾU PHÁT TRIỂN NGUỒN NHÂN

LỰC NGÀNH CÔNG NGHIỆP THÀNH PHỐ THÁI NGUYÊN

GIAI ĐOẠN TỪ NĂM 2012-2020..................................................... 90

4.1. Những định hướng chiến lược về phát triển nguồn nhân lực .................. 90

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vi

4.2. Phương hướng cơ bản xây dựng và phát triển nguồn nhân lực

ngành công nghiệp ................................................................................ 92

4.3. Những giải pháp chủ yếu nhằm xây dựng và phát triển nguồn nhân

lực cho các ngành công nghiệp............................................................. 93

4.3.1. Những giải pháp về xây dựng chiến lược phát triển nguồn nhân lực

và phát triển giáo dục - đào tạo nhằm nâng cao trí lực của nguồn

nhân lực ................................................................................................. 93

4.3.2. Những giải pháp nhằm nâng cao thể lực của nguồn nhân lực .............. 97

4.3.3. Giải pháp xây dựng tiềm lực tri thức và sử dụng lao động tri thức

trong các ngành công nghiệp của Thành phố ....................................... 99

4.3.4. Tiếp tục đổi mới cơ chế chính sách sử dụng nguồn nhân lực............. 100

KẾT LUẬN.................................................................................................. 102

TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 104

PHỤ LỤC..................................................................................................... 106

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

vii

DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

CNH- HĐH : Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa

GDP : Tổng sản phẩm quốc nội

HĐND : Hội đồng nhân dân

KT-XH : Kinh tế - xã hội

NĐ : Nghị định

NSĐP : Ngân sách địa phương

NSNN : Ngân sách nhà nước

NSTW : Ngân sách Trung ương

QĐ : Quyết định

QLDA : Quản lý dự án

QLNN : Quản lý nhà nước

TSCĐ : Tài sản cố định

UBND : Ủy ban nhân dân

XDCB : Xây dựng cơ bản

XHCN : Xã hội chủ nghĩa

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

viii

DANH MỤC CÁC BẢNG

Bảng 3.1. Chỉ tiêu kinh tế cơ bản của Thành phố Thái Nguyên .................. 49

Bảng 3.2. Tình hình sử dụng đất đai của Thành phố Thái Nguyên năm 2011 . 51

Bảng 3.3. Dân số trung bình nam, nữ của Thành phố Thái Nguyên............ 58

Bảng 3.4. Dân số và lao động trung bình Thành phố Thái Nguyên năm 2011.... 58

Bảng 3.5. Lao động làm việc theo thành phần kinh tế................................. 59

Bảng 3.6. Thống kê lao động, việc làm trên địa bàn Thành phố năm 2011.... 60

Bảng 3.7. Nguồn nhân lực của Thành phố Thái Nguyên thông qua hệ

thống giáo dục và đào tạo ............................................................ 62

Bảng 3.8. Nguồn nhân lực công nghiệp được đào tạo trong hệ thống các

cơ sở dạy nghề do địa phương quản lý ........................................ 63

Bảng 3.9. Giá trị sản xuất ngành công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp của

Thành phố Thái nguyên ............................................................... 66

Bảng 3.10. Nhân lực trong cụm công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp của

Thành phố Thái Nguyên .............................................................. 67

Bảng 3.11. Hiện trạng nhân lực cña doanh nghiệp công nghiệp theo đơn

vị hành chính................................................................................ 71

Bảng 3.12. Tình hình nhân lực theo ngành nghề trong ngành công nghiệp

trên Thành phố năm 2011 ............................................................ 72

Bảng 3.13. Hiện trạng sản phầm và nhân lực làng nghề trên địa bàn............ 77

Bảng 3.14. Chất lượng nhân lực trong các làng nghề năm 2011 ................... 79

Bảng 3.15. Nhân lực trong doanh nghiệp ngành công nghiệp hỗ trợ ............ 81

Bảng 4.1. Dự báo lao động ngành công nghiệp Thành phố Thái Nguyên... 92

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

ix

DANH MỤC CÁC HÌNH

Hình 1.1. Quy trình tuyển dụng nhân lực ....................................................... 20

Hình 1.2. Quy trình đào tạo và phát triển nhân lực......................................... 23

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Ngày nay sự phát triển của mỗi quốc gia, mỗi địa phương không chỉ dựa

vào nguồn vốn, khoa học kỹ thuật công nghệ, tài nguyên mà còn dựa vào

nguồn nhân lực. Nguồn nhân lực con người là một trong những yếu tố không

thể thiếu được trong mọi quá trình phát triển sản xuất xã hội, nhất là trong quá

trình hiện nay nước ta đang thực hiện công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại

hoá đất nước. Thái Nguyên với tư cách là trung tâm về chính trị, kinh tế, văn

hoá của cả vùng núi phía Đông Bắc nên việc phát triển của tỉnh Thái Nguyên

về mọi mặt có ý nghĩa vô cùng quan trong trong việc thúc đẩy sự phát triển

kinh tế - xã hội của toàn vùng núi phía Bắc. Trong quá trình tiến hành công

nghiệp hoá, hiện đại hoá, Thành phố Thái Nguyên có nhiều ưu thế so với các

tỉnh, thành phố khác trong cả nước về cơ sở hạ tầng, vật chất kỹ thuật, hệ

thống giao thông vận tải thuận lợi, bưu chính viễn thông phát triển, nhà máy,

xí nghiệp, doanh nghiệp, công ty thuộc tất cả các lĩnh vực, các ngành nghề

phát triển đa dạng phong phú.

Để thực hiện mục tiêu năm 2020 nước ta cơ bản trở thành một nước công

nghiệp, thì vấn đề nguồn nhân lực cho phát triển ngành công nghiệp cả nước

nói chung và cho ngành công nghiệp trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên,

tỉnh Thái Nguyên nói riêng là rất cần thiết và có ý nghĩa rất lớn.

Nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp trên địa bàn Thành phố Thái

Nguyên hiện nay như thế nào: về quy mô, chất lượng, nguồn cung cấp, sự

phân bố, vấn đề đào tạo bồi dưỡng và phát triển... Đó là một loạt vấn đề đang

đặt ra cho sự phát triển nguồn nhân lực công nghiệp Thành phố Thái Nguyên

hiện nay. Vì vậy, tác giả đã chọn đề tài: “Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển

nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp Thành phố Thái Nguyên - tỉnh

Thái Nguyên giai đoạn từ năm 2012 - 2020” làm đề tài nghiên cứu.

2. Mục đích, nội dung nghiên cứu

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

2

a) Mục đích: Trên cơ sở đánh giá đúng thực trạng nguồn nhân lực cho

ngành công nghiệp trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên để đề xuất những giải

pháp phát triển nguồn nhân lực cho ngành công nghiệp Thành phố Thái Nguyên

trong những năm tới.

b) Nội dung:

- Luận văn khái quát một số vấn đề lý luận về nguồn nhân lực.

- Đánh giá thực trạng về nguồn nhân lực ngành công nghiệp Thành phố

Thái Nguyên từ năm 2008 - 2011.

- Đưa ra phương hướng và giải pháp phát triển nguồn nhân lực ngành

công nghiệp Thành phố Thái Nguyên từ 2012 đến năm 2020.

3. Phạm vi nghiên cứu

+ Không gian: Nghiên cứu nguồn nhân lực đối với ngành công nghiệp

bao gồm: doanh nghiệp, cơ sở sản xuất làng nghề công nghiệp - tiểu thủ công

nghiệp; công nghiệp hỗ trợ trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên

+ Thời gian: Từ năm 2008 - 2011.

4. Ý nghĩa khoa học của luận văn

- Góp phần làm rõ, bổ sung lý luận về nguồn nhân lực ngành công

nghiệp trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên;

- Làm rõ thực trạng và đề xuất giải pháp phát triển nguồn nhân lực ngành

công nghiệp trên địa bàn Thành phố Thái Nguyên;

- Tài liệu khoa học để tham khảo về nguồn nhân lực ngành công nghiệp

Thành phố Thái Nguyên;

5. Kết cấu của luận văn

Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, luận văn gồm

có 4 chương.

Chương 1: Một số vấn đề lý luận về nguồn nhân lực

Chương 2: Phương pháp nghiên cứu

Chương 3: Thực trạng nguồn nhân lực ngành công nghiệp Thành phố

Thái Nguyên

Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên http://www.lrc-tnu.edu.vn

3

Chương 4: Giải pháp chủ yếu nhằm phát triển nguồn nhân lực ngành

công nghiệp Thành phố Thái Nguyên giai đoạn từ năm 2012-2020

Chƣơng 1

MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ NGUỒN NHÂN LỰC

1.1. Những vấn đề chung về nguồn nhân lực, nhân lực trong ngành công nghiệp

1.1.1. Khái niệm và những vấn đề cơ bản về nguồn nhân lực trong công nghiệp

1.1.1.1. Khái niệm về nguồn nhân lực

Với cách nhìn nhận của Liên Hợp Quốc thì nguồn nhân lực bao gồm

những người đang làm việc và những người trong độ tuổi lao động có khả

năng lao động.

Theo Giáo sư - Viện sĩ Phạm Minh Hạc cùng các nhà khoa học tham

gia chương trình KX - 07: “Nguồn nhân lực cần được hiểu là số dân và chất

lượng con người, bao gồm cả thể chất và tinh thần, sức khỏe và trí tuệ, năng

lực, phẩm chất và đạo đức của người lao động. Nó là tổng thể nguồn nhân lực

hiện có thực tế và tiềm năng được chuẩn bị sẵn sàng để tham gia phát triển

kinh tế - xã hội của một quốc gia hay một địa phương nào đó”.(15).

Như vậy, nguồn nhân lực là một trong những yếu tố quan trọng quyết

định đến sự thành công trong việc phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia.

Nguồn nhân lực mang tính rộng lớn, tầm vĩ mô.

Quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam: “Nguồn lực con người là quý

báu nhất, có vai trò quyết định, đặc biệt đối với nước ta khi nguồn lực tài chính

và nguồn lực vật chất còn hạn hẹp”, đó là “người lao động có trí tuệ cao, tay

nghề thành thạo, có phẩm chất tốt đẹp, được đào tạo, bồi dưỡng và phát huy

bởi nền giáo dục tiên tiến gắn liền với một nền khoa học hiện đại” (10).

Ngoài ra, một số tác giả khác khi nghiên cứu các đề tài về nguồn nhân

lực và phát triển nguồn nhân lực Việt Nam cũng đã đưa ra những quan điểm