Giải Pháp Chủ Yếu Nhằm Giải Quyết Việc Làm Cho Lao Động Nông Thôn Huyện Hương Sơn Tỉnh Hà Tĩnh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

------------------------

NGUYỄN KIỀU HƯNG

GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO

LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN HƯƠNG SƠN – TỈNH HÀ TĨNH

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

Hà Nội 2012

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NÔNG NGHIỆP VÀ PTNT

TRƯỜNG ĐẠI HỌC LÂM NGHIỆP

------------------------

NGUYỄN KIỀU HƯNG

GIẢI PHÁP CHỦ YẾU NHẰM GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM CHO

LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN HƯƠNG SƠN – TỈNH HÀ TĨNH

Chuyên ngành: Kinh tế nông nghiệp

Mã Số: 60.31.10

LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ

NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:

TS. NGUYỄN ĐÌNH HỢI

Hà Nội, 2012

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của chính bản thân tôi,

được sự hướng dẫn của TS. Nguyễn Đình Hợi. Các số liệu và kết quả nghiên

cứu trong luận văn này là trung thực và chưa hề được sử dụng để bảo vệ một

học viên nào.

Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã

được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn

gốc.

Hà Tĩnh, ngày 15 tháng 11 năm 2012

Tác giả

Nguyễn Kiều Hưng

ii

LỜI CẢM ƠN

Trước hết với tình cảm chân thành, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu

sắc tới thầy giáo TS. Nguyễn Đình Hợi, người đã định hướng, trực tiếp hướng

dẫn và đóng góp ý kiến cụ thể cho kết quả cuối cùng để tôi hoàn thành luận văn

“Giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

huyện Hương Sơn - tỉnh Hà Tĩnh”.

Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo Khoa Kinh tế, Khoa

Đào tạo sau đại học - Trường Đại học Lâm nghiệp cùng toàn thể các thầy giáo,

cô giáo đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và

nghiên cứu.

Tôi xin trân thành cảm ơn tập thể cán bộ UBND huyện, Trung tâm dạy

nghề huyện Hương Sơn – Tỉnh Hà Tĩnh, chính quyền các xã: Sơn Bình, Sơn

Trường, Sơn Tây và toàn thể các doanh nghiệp, trang trại, gia trại và các hộ

gia đình đã tạo điều kiện thuận lợi nhất giúp tôi hoàn thành luận văn này.

Xin cảm ơn sự giúp đỡ của tất cả bạn bè, đồng nghiệp, gia đình và những

người thân đã tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian học tập nghiên

cứu và hoàn thành luận văn.

Hà Tĩnh, ngày 15 tháng 11 năm 2012

Tác giả

Nguyễn Kiều Hưng

iii

MỤC LỤC

Trang

Trang phụ bìa

Lời cam đoan......................................................................................................i

Lời cảm ơn ........................................................................................................ii

Mục lục.............................................................................................................iii

Danh mục các bảng ........................................................................................... v

ĐẶT VẤN ĐỀ ............................................................................................................1

Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ GIẢI QUYẾT VIỆC LÀM

CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN ...........................................................................5

1.1. Cơ sở lý luận về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn................ 5

1.1.1. Nhận thức chung về việc làm cho lao động nông thôn..................... 5

1.1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến giải quyết việc làm lao động nông thôn.. 14

1.2. Tình hình nghiên cứu, giải quyết vấn đề nghiên cứu............................ 24

1.2.1. Kinh nghiệm của một số nước về giải quyết việc làm cho lao động

nông thôn. ................................................................................................. 24

1.2.2. Tại Việt Nam ................................................................................... 32

Chương 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN

CỨU ..........................................................................................................................35

2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu huyện Hương Sơn ................................. 35

2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ........................................................... 35

2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội của huyện Hương Sơn....................... 41

2.1.3 Đánh giá những thuận lợi và khó khăn của huyện trong phát triển

kinh tế........................................................................................................ 50

2.2. Câu hỏi đặt ra cho vấn đề nghiên cứu................................................... 51

2.2.1. Cơ sở phương pháp luận nghiên cứu.............................................. 51

2.2.2. Phương pháp nghiên cứu cụ thể ..................................................... 51

iv

2.2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu.......................................................... 55

Chương 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...................................................................56

3.1. Thực trạng về giải quyết việc làm cho lao động nông thôn huyện Hương Sơn 56

3.1.1. Tình hình chung về lao động của huyện Hương Sơn...................... 56

3.1.2. Đặc điểm của các xã điều tra ......................................................... 60

3.1.3. Thực trạng giải quyết việc làm cho lao động nông thôn ở huyện

Hương Sơn qua điều tra ở 3 xã................................................................. 63

3.1.4. Một số chương trình giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

của huyện Hương Sơn thời kỳ 2009 - 2011 .............................................. 67

3.2. Một số giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

huyện Hương Sơn ........................................................................................ 75

3.2.1. Định hướng giải quyết việc làm cho lao động nông thôn của huyện

Hương Sơn trong thời gian tới.................................................................. 75

3.2.2. Một số giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm cho huyện Hương

Sơn............................................................................................................. 79

KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ.........................................................................94

TÀI LIỆU THAM KHẢO

v

DANH MỤC CÁC BẢNG

TT Tên bảng Trang

2.1 Đặc điểm khí hậu, thời tiết của huyện Hương Sơn 37

2.2 Tình hình đất đai của huyện Hương Sơn qua 3 năm (2009 – 2011) 39

2.3 Dân số và lao động của huyện Hương Sơn qua 3 năm

(2009 – 2011) 43

2.4 Kết quả sản xuất kinh doanh của huyện Hương Sơn qua 3 năm

(2009 – 2011) 49

2.5 Tình hình phân bố lao động của huyện Hương Sơn năm

2009-2011 57

2.6 Tình hình đất đai, lao động của các xã điều tra năm 2011 60

2.7 Cơ cấu về độ tuổi của hộ điều tra trong các xã 60

2.8 Trình độ văn hóa của lao động ở các điều tra năm 2011 61

2.9 Các ngành sản xuất trồng trọt của các xã điều tra 62

2.10 Các ngành chăn nuôi của các xã điều tra 63

3.1 Tổng hợp phiếu điều tra tại 3 xã: Sơn Bình, Sơn Trường, Sơn Tây 64

3.2 Thời gian làm việc của lao động trong các xã điều tra 64

3.3 Nguyên nhân thiếu việc làm tại các xã điều tra 66

3.4 Vốn ngân sách đầu tư hàng năm cho đào tạo nghề 69

3.5 Cho vay phát triển sản xuất và giải quyết việc làm qua các năm 70

3.6 Xuất khẩu lao động từ 2009-2011 của Huyện Hương Sơn 70

1

ĐẶT VẤN ĐỀ

1. Tính cấp thiết của đề tài

Việc làm và giải quyết việc làm là một vấn đề kinh tế xã hội có tính toàn

cầu, là mối quan tâm của nhiều quốc gia trên thế giới. Ngày nay, quan niệm

về phát triển được hiểu đầy đủ là: Tăng trưởng kinh tế đi đôi với tiến bộ, công

bằng xã hội thì phải xóa đói giảm nghèo, giảm thiểu thất nghiệp...

Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nói: “ Chủ nghĩa xã hội trước hết nhằm làm

cho nhân dân lao động thoát khỏi bần cùng, làm cho mọi người có công ăn

việc làm, được ấm no và được sống cuộc sống hạnh phúc”. Tư tưởng của

người luôn là sợi chỉ đỏ xuyên suốt trong các chủ trương, chính sách của

Đảng và Nhà nước ta về giải quyết việc làm cho người lao động.

Dân số nước ta có khoảng 86 triệu người đứng thứ 13 thế giới, thứ 2 khu

vực Đông Nam Á, trong đó có đến 73% sống ở khu vực nông thôn. Từ thực

trạng trên, vấn đề việc làm trong lao động nông thôn có tính chất rất quan

trọng và quyết định chiến lược phát triển kinh tế xã hội của nước ta.

Thất nghiệp, thiếu việc làm đang và sẽ diễn biến rất phức tạp, cản trở quá

trình vận động và phát triển kinh tế đất nước. Vì vậy, tạo việc làm cho người

lao động là vấn đề nóng bỏng, cấp thiết cho từng ngành, địa phương và từng

gia đình. Tạo điều kiện cho người lao động có việc làm một mặt nhằm phát

huy tiềm năng lao động, nguồn lực to lớn ở nước ta cho sự phát triển kinh tế -

xã hội, mặt khác là hướng cơ bản để xóa đói, giảm nghèo có hiệu quả, là cơ

sở để cải thiện và nâng cao đời sống cho nhân dân, góp phần quan trọng giữ

vững an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội, tạo động lực mạnh mẽ thực

hiện sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Để phát triển một nền nông nghiệp bền vững cần phải chú trọng đến

việc nâng cao chất lượng lao động cho lao động nông thôn như các chương

2

trình: Xoá đói giảm nghèo 134, 135; các chương trình vay vốn hộ nghèo;

chương trình vay vốn giải quyết việc làm 120, chương trình định canh định

cư, chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo Quyết định1956

của Thủ Tướng Chính phủ...

Với đặc điểm dân số đông và trẻ nên có nguồn lao động phong phú, dồi

dào, đặc điểm đó là thế mạnh trong phát triển kinh tế - xã hội của chúng ta,

song đồng thời nó cũng luôn tạo ra sức ép về việc làm cho toàn xã hội. Vì

vậy, quan tâm giải quyết việc làm, ổn định việc làm cho người lao động luôn

là một trong những giải pháp về phát triển xã hội và là chỉ tiêu định hướng

phát triển kinh tế - xã hội mà Đảng ta đã đề ra.

Đặc biệt, trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá và xu thế

hội nhập kinh tế khu vực và thế giới, lao động Việt Nam có nhiều cơ hội để

tìm kiếm việc làm. Người lao động có thể vươn lên nắm bắt tri thức và tự do

làm giàu bằng tri thức của mình. Tuy nhiên, bên cạnh đó cũng có những thách

thức đặt ra cho người lao động Việt Nam, đó là yêu cầu về chất lượng lao

động, người lao động không biết nghề, hoặc biết không đến nơi đến chốn thì

rất khó tìm được việc làm. Mặt khác, kinh nghiệm các nước cho thấy, khi gia

nhập WTO, ngành dễ bị tổn thương nhất là nông nghiệp, nhóm dân cư dễ bị

tổn thương nhất là nông dân. Chính vì vậy, quan tâm đến vấn đề giải quyết

việc làm cho người lao động ở nông thôn vẫn luôn là vấn đề mang tính cấp

bách.

Nước ta lực lượng lao động chủ yếu tập trung ở vùng nông thôn, đặc biệt

là khu vực miền núi, do nền sản xuất nông nghiệp phần lớn là độc canh và đặc

biệt là sản xuất nông nghiệp và mang tính mùa vụ, nhỏ lẻ nên đã dẫn đến vấn

đề dư thừa thời gian lao động trong khu vực nông thôn.

Hà Tĩnh là một tỉnh miền núi, lực lượng lao động chủ yếu làm nông

nghiệp, vấn đề giải quyết việc làm cho lao động nông thôn những năm gần

3

đây đã được tỉnh quan tâm và đã có một số chương trình, biện pháp nhằm giải

quyết vấn đề này, nhưng qua thực tiễn cho thấy vẫn chưa đáp ứng được nhu

cầu việc làm của lao động nông thôn.

Huyện Hương Sơn là một huyện miền núi, có 85% số dân với công việc

chính là sản xuất nông nghiệp. Với sự phát triển nhanh chóng của khoa học và

công nghệ, cùng với việc ứng dụng các thành tựu khoa học và công nghệ vào

sản xuất nông nghiệp ngày càng nhiều và có hiệu quả, nên đã dẫn tới tình

trạng giảm đi rõ rệt về nhu cầu sử dụng lao động. Thêm vào đó, nguồn lực đất

đai hạn chế do nhu cầu phát triển các khu kinh tế và một số mục đích khác đã

dẫn tới tình trạng dư thừa lao động trong nông thôn, cùng với những tồn tại

của xã hội đang là vấn đề bất cập cần được giải quyết này, Hương Sơn vẫn

chưa có giải pháp hữu hiệu để giải quyết vấn đề việc làm nông thôn, vì vậy,

đề tài: “Giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông

thôn huyện Hương Sơn - tỉnh Hà Tĩnh” được học viên lựa chọn làm đề tài

luận văn thạc sĩ kinh tế, có ý nghĩa thiết thực cả về mặt lý luận và thực tiễn.

2 . Mục tiêu nghiên cứu.

2.1. Mục tiêu tổng quát:

Đề xuất giải pháp nhằm giải quyết việc làm cho lao động nông thôn

huyện Hương Sơn phù hợp chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của huyện.

2.2. Mục tiêu cụ thể:

- Hệ thống hóa về cơ sở lý luận và thực tiễn về lao động và nhu cầu việc làm

nói chung, giải quyết việc làm cho lao động nông thôn nói riêng.

- Phân tích đánh giá thực trạng việc làm của lao động nông thôn trên địa bàn

huyện Hương Sơn - tỉnh Hà Tĩnh.

- Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm giải quyết nhu cầu việc làm của lao động

nông thôn trên địa bàn huyện Hương Sơn - tỉnh Hà Tĩnh.