Đóng góp của người Hoa trong nền kinh tế Xiêm nửa thế kỷ 19

—OŸNG GOŸP CU¤A NG÷‘ÿI HOA

TRONG NE¿N KINH TE£ XIE¬M

N÷¤A —A¿U THE£ KY¤ XIX

—AÀNG VA N CH÷‘NG*

BUÿI TRUŸC LINH**

N

gˆÙ¯i Hoa Òe·n Xie‚m tˆ¯ ga‡n mo‰t

thie‚n nie‚n ky˚ trˆÙ˘c va¯ tˆ¯ng bˆÙ˘c

go˘p pha‡n kho‚ng nho˚ va¯o kinh te· cu˚a nˆÙ˘c

na¯y qua mo„i thÙ¯i ky¯ lÚch sˆ˚, ÒaÎc bie‰t la¯

giai ÒoaÔn nˆ˚a Òa‡u the· ky˚ XIX. —o˘ la¯ giai

ÒoaÔn ma¯ ngˆÙ¯i Hoa hie‰n die‰n Òo‚ng Òu˘c

nha·t tre‚n vˆÙng quo·c Xie‚m, Òo‡ng thÙ¯i co˘

ÒˆÙÔc mo‚i trˆÙ¯ng sinh so·ng va¯ lao Òo‰ng

thua‰n lÙÔi nha·t. NhÙ¯ va‰y, ngˆÙ¯i Hoa co˘

Òie‡u kie‰n Òa˚m ba˚o cuo‰c so·ng va¯ Òo˘ng go˘p

cho Xie‚m ve‡ nhie‡u maÎt, trˆÙ˘c he·t la¯ lÛnh

vˆÔc kinh te·. Tuy nhie‚n, Ù˚ giai ÒoaÔn na¯y,

song ha¯nh vÙ˘i nhˆıng Òo˘ng go˘p thÏ ngˆÙ¯i

Hoa cuıng co˘ nhˆıng ta˘c Òo‰ng ba·t lÙÔi cho

kinh te·-xaı ho‰i Xie‚m tre‚n mo‰t so· phˆÙng

die‰n. Nhˆıng pha‚n tÌch dˆÙ˘i Òa‚y go˘p pha‡n

kie·n gia˚i tÌnh cha·t hai maÎt trong vai tro¯

cu˚a ngˆÙ¯i Hoa Ù˚ Xie‚m va¯o nˆ˚a Òa‡u the· ky˚

XIX.

1. Va¯i ne˘t ve‡ qua˘ trÏnh nha‰p cˆ cu˚a

ngˆÙ¯i Hoa va¯o Xie‚m

NgˆÙ¯i Hoa Ù˚ Xie‚m tˆÔ goÔi mÏnh la¯ Hoa

Xie‚m (Siamese-Chinese trong tie·ng Anh,

Jin-Sayam trong tie·ng Tha˘i hoaÎc Sian￾Hua trong tie·ng Hoa).(1) Cu¯ng vÙ˘i ÒaÎc

ÒieÂm chung cu˚a nhˆıng ÒÙÔt di cˆ Òa‡u tie‚n

cu˚a ngˆÙ¯i Hoa va¯o —o‚ng Nam AŸ(2) thÏ

trong trˆÙ¯ng hÙÔp cu˚a Xie‚m, qua˘ trÏnh

nha‰p cˆ tˆ¯ng bˆÙ˘c cu˚a ngˆÙ¯i Hoa co˘ mo·i

lie‚n he‰ ma‰t thie·t vÙ˘i tÌnh cha·t bang giao

ho¯a hie·u giˆıa nˆÙ˘c na¯y vÙ˘i Trung Hoa qua

mo„i giai ÒoaÔn lÚch sˆ˚.

Tˆ¯ thÙ¯i Sukhothai - vˆÙng trie‡u Òa‡u

tie‚n trong lÚch sˆ˚ Xie‚m (1238 - 1438), vua

Xie‚m lu˘c ba·y giÙ¯ Òaı cˆ˚ ca˘c pha˘i bo‰ mang

phaÂm va‰t Òe·n hoa¯ng Òe· Trung Hoa Òe theÂ

hie‰n tÏnh hˆıu ha˚o. NhÙ¯ va‰y, Xie‚m co˘ theÂ

tie·n ha¯nh buo‚n ba˘n va¯ thie·t la‰p quan he‰

ngoaÔi giao vÙ˘i Trung Hoa. Trong giai

ÒoaÔn na¯y nhie‡u thÙÔ thu˚ co‚ng la¯nh nghe‡

ngˆÙ¯i Hoa ÒˆÙÔc Òˆa Òe·n la¯m vie‰c Ù˚ kinh

Òo‚ Sukhothai cu˚a Xie‚m. LÚch sˆ˚ ghi laÔi

chÌnh vua Xie‚m, Ramkhamheang (1279-

1298), Òaı hai la‡n ca‡m Òa‡u pha˘i bo‰ Òe·n

Trung Hoa va¯ mang ve‡ nhie‡u thÙÔ veı ngˆÙ¯i

Hoa phuÔc vuÔ cho nga¯nh go·m sˆ˘ cu˚a Òa·t

nˆÙ˘c. Nhˆıng ngˆÙ¯i thÙÔ go·m sˆ˘ na¯y Òaı

* PGS.TS. —aÎng VaÍn ChˆÙng, Khoa LÚch sˆ˚, TrˆÙ¯ng ÒaÔi hoÔc Sˆ phaÔm - —aÔi hoÔc Hue·

** Bu¯i Tru˘c Linh, HoÔc vie‚n cao hoÔc - Khoa LÚch sˆ˚, TrˆÙ¯ng —aÔi hoÔc KH Hue·