Đóng góp của Ngô Thì Nhậm đối với nền ngoại giao Việt Nam

Nghiên cứu Quốc tế số 2 (89) Đối ngoại Việt Nam

6/2012 77 1 78 6/2012

ĐÓNG GÓP CỦA NGÔ THÌ NHẬM

ĐỐI VỚI NỀN NGOẠI GIAO VIỆT NAM

Ths. Nguyễn Thị Mỹ Hạnh

Tóm tắt

Thế kỷ 18 là một thế kỷ đầy biến động dữ dội trong lịch sử Việt

Nam, trong đó, cuộc khởi nghĩa nông dân Tây Sơn và sự thành lập vương

triều Quang Trung có thể xem là sự kiện quan trọng bậc nhất, khép lại

những năm dài đất nước chìm đắm trong nội chiến đẫm máu và ách xâm

lược của phương Bắc, phương Nam, mở ra một khung cảnh mới độc lập,

thống nhất cho sự phát triển của dân tộc. Nếu như người anh hùng áo vải

Quang Trung luôn được nhớ đến trong vai trò lãnh đạo cuộc khởi nghĩa

Tây Sơn và là vị vua đầu tiên của một triều đại phong kiến có nhiều cống

hiến cho sự phát triển của dân tộc, thì Ngô Thì Nhậm lại luôn được khắc

ghi như một “cố vấn” đặc biệt, là cánh tay đắc lực cho mỗi thắng lợi

quân sự, ngoại giao của Quang Trung lúc bấy giờ. Chính Ngô Thì Nhậm

đã hiện thực hóa phương châm ngoại giao dùng “ngòi bút thay giáp

binh” của vương triều Quang Trung và đã góp phần không nhỏ trong

việc xây đắp quan hệ bang giao hòa bình giữa hai nước Việt- Trung lên

một tầm cao mới.

 Giảng viên, Khoa Việt Nam học, Đại học Sư phạm Hà Nội.

Bối cảnh lịch sử tác động đến đường lối, phong cách ngoại giao

của Ngô Thì Nhậm

Ngô Thì Nhậm được sinh ra và lớn lên ở ngôi làng cổ kính, trù mật

vùng ven bờ sông Nhuệ, làng Tả Thanh Oai2

, nằm ở phía Nam, “cách

kinh đô hơn một dặm”3

và từ lâu đã nổi tiếng là nơi sản sinh ra nhiều

nhân tài đỗ đạt, đóng góp nhiều công trạng với đất nước. Đây cũng là quê

hương của nhiều nhân vật tiếng tăm trong lịch sử thuộc dòng họ Ngô Thì,

trong đó không hiếm những trường hợp “huynh đệ đồng triều, phụ tử thế

khoa”,4

hay cũng có người từng là danh sư có công dạy dỗ thành tài hàng

trăm học trò thành cử nhân, tiến sĩ.5

Được nuôi dưỡng trong một dòng họ, gia đình giàu truyền thống

Nho học như vậy nên chí học hành, giúp nước, giúp đời của Ngô Thì

Nhậm đã được định hình ngay từ rất sớm. Chuyện kể rằng, ngay từ buổi

thiếu thời, Ngô Thì Nhậm đã tự chọn tên tự cho mình là Hy Doãn. Nếu

“Nhậm” là “nhận làm” thì “Hy” có nghĩa là “noi theo” và “Doãn” chính

là Y Doãn - tức một vị đại thần của nhà Ân Thương, một nhân vật lý

tưởng tượng trưng cho hành động phò vua giúp nước, đảm nhiệm trọng

trách lớn trong thiên hạ. Hơn thế nữa, ngay từ thủa bé, Ngô Thì Nhậm đã

tỏ rõ sự thông minh, tài trí thiên bẩm của mình. Mới 16 tuổi, Ngô Thì

Nhậm đã trước thuật được một công trình về sử học Việt Sử toát yếu.

2 Đến nay vẫn quen gọi là làng Tó. Tó là tên nôm đã được phiên âm thành tên chữ: Tả

Thanh Oai, đối diện với Hữu Thanh Oai (tên cũ là Hữu Chân) ở hữu ngạn sông Nhuệ.

3 Xem thêm: Văn Lan, Văn Lang, Lê Sĩ Thắng, Chương Thâu, Ngọc Liễn, Ngô Thì

Nhậm - Con người và sự nghiệp, Nxb. Văn hóa Thông tin Hà Tây, 1974.

4 Tức là anh em cùng làm quan trong một triều đình, cha con cùng nhau đỗ đạt trong

một kỳ thi.

5 Đan nhạc công Ngô Thì Chân, cụ của Ngô Thì Nhậm, dạy đến 400 học trò, trong số

này có 5 tiến sĩ và 100 cử nhân.

, 6/2012: 77-94.