Đổi mới quản lý tài chính cho hoạt động Khoa học và Công nghệ tỉnh Yên bái

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

DƯƠNG THỊ XUÂN

ĐỔI MỚI QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CHO HOẠT ĐỘNG

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TỈNH YÊN BÁI

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ KINH TẾ

THÁI NGUYÊN - 2018

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ VÀ QUẢN TRỊ KINH DOANH

DƯƠNG THỊ XUÂN

ĐỔI MỚI QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CHO HOẠT ĐỘNG

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TỈNH YÊN BÁI

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế

Mã số: 8.34.04.10

LUẬN VĂN THẠC SĨ THEO ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS ĐỖ ANH TÀI

THÁI NGUYÊN - 2018

i

LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số

liệu nêu trong luận văn là trung thực, đảm bảo khách quan khoa học và có

nguồn gốc xuất xứ rõ ràng.

TÁC GIẢ LUẬN VĂN

Dương Thị Xuân

ii

LỜI CẢM ƠN

Để hoàn thành luận văn này, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn PGS.TS

Đỗ Anh Tài đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện. Tôi

xin chân thành cảm ơn phòng Đào tạo, Bộ phận Quản lý đào tạo sau đại

học - Trường Đại học Kinh tế và Quản trị kinh doanh Thái Nguyên đã

tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành khoá học và trình bày luận văn này.

Tôi cũng xin gửi lời cảm ơn đến các đồng nghiệp đã chia sẻ nhiều tư liệu

và kinh nghiệm quý báu liên quan đến vấn đề nghiên cứu của luận văn.

Tôi xin cảm ơn sự hợp tác và giúp đỡ của các cơ quan, đơn vị trên địa

tỉnh Yên Bái đã giúp tôi thực hiện thành công luận văn.

Xin trân trọng cảm ơn!

Thái Nguyên, tháng 01 năm 2018

Tác giả luận văn

Dương Thị Xuân

iii

MỤC LỤC

LỜI CAM ĐOAN................................................................................................. i

LỜI CẢM ƠN.....................................................................................................ii

MỤC LỤC.........................................................................................................iii

DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT ............................................................ vi

DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... vii

MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1

1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ..................................................................... 3

3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu................................................................. 4

4. Đóng góp của luận văn.................................................................................. 4

5. Bố cục của luận văn ...................................................................................... 5

Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ CƠ SỞ THỰC TIỄN CỦA ĐỔI MỚI

QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ...... 6

1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................... 6

1.1.1. Một số khái niệm về Khoa học và Công nghệ ........................................ 6

1.1.2. Một số khái niệm liên quan đến công tác quản lý tài chính Khoa

học và Công nghệ.................................................................................... 8

1.1.3. Vai trò của công tác quản lý tài chính đối với hoạt động KH&CN...... 10

1.1.4. Công tác quản lý tài chính đối với hoạt động KH&CN cấp tỉnh.......... 11

1.1.5. Nội dung quản lý tài chính đối với Khoa học và Công nghệ................ 17

1.1.6. Chủ trương chính sách của Đảng và Nhà nước đối với tài chính

cho KH&CN ......................................................................................... 24

1.1.7. Yếu tố ảnh hưởng đến quản lý tài chính cho hoạt động Khoa học

và công nghệ ......................................................................................... 28

1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 31

1.2.1. Kinh nghiệm quản lý tài chính cho hoạt động KH&CN ở Việt

Nam nói chung ...................................................................................... 31

iv

1.2.2. Kinh nghiệm quản lý tài chính cho hoạt động Khoa học công nghệ

một số tỉnh............................................................................................. 33

1.2.3 Một số bài học kinh nghiệm rút ra về công tác quản lý tài chính cho

hoạt động Khoa học công nghệ của tỉnh Yên Bái................................. 37

Chương 2: PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU.................................................. 40

2.1. Câu hỏi nghiên cứu .................................................................................. 40

2.2. Các phương pháp nghiên cứu................................................................... 40

2.2.1. Phương pháp thu thập thông tin ............................................................ 40

2.2.2. Phương pháp tổng hợp thông tin........................................................... 43

2.2.3. Phương pháp phân tích thông tin .......................................................... 43

2.3. Hệ thống các chỉ tiêu thuộc địa bàn nghiên cứu ...................................... 44

2.3.1 Nhóm chỉ tiêu phản ánh về vốn đầu tư cho KH&CN............................ 44

2.3.2. Nhóm chỉ tiêu phản ánh về việc phân bổ kinh phí sự nghiệp

KH&CN ................................................................................................ 44

Chương 3: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH CHO HOẠT ĐỘNG

KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ TỈNH YÊN BÁI........................................... 45

3.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu.................................................................... 45

3.1.1 Đặc điểm tự nhiên .................................................................................. 45

3.1.2 Đặc điểm kinh tế xã hội ......................................................................... 46

3.2. Thực trạng công tác tài chính đối với hoạt động Khoa học và Công

nghệ của tỉnh Yên Bái........................................................................... 48

3.2.1. Tổ chức bộ máy quản lý nhà nước về Khoa học và Công nghệ tại

tỉnh Yên Bái .......................................................................................... 48

3.2.2. Thực trạng công tác quản lý tài chính đối với hoạt động KH&CN

tỉnh Yên Bái .......................................................................................... 52

3.2.3. Quy trình quản lý tài chính cho hoạt động khoa học và công nghệ

của tỉnh Yên .......................................................................................... 71

3.2.4. Giám sát, kiểm tra, thanh tra việc quản lý tài chính cho khoa học

và công nghệ của tỉnh Yên Bái ............................................................. 77

v

3.2.5. Phân tích một số hạn chế trong việc phân bổ dự toán NSNN cho

hoạt động khoa học công nghệ.............................................................. 79

3.2.6. Đánh giá một số vấn đề khác trong quản lý tài chính đối với hoạt

động Khoa học và Công nghệ của tỉnh Yên Bái................................... 84

3.3. Đánh giá chung về thực trạng tài chính cho hoạt động khoa học và

công nghệ tỉnh Yên Bái......................................................................... 88

3.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................... 88

3.3.2. Những hạn chế của công tác quản lý tài chính ..................................... 94

3.3.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 98

Chương 4: MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM ĐỔI MỚI QUẢN LÝ TÀI CHÍNH

CHO HOẠT ĐỘNG KHOA HỌC CÔNG NGHỆ TỈNH YÊN BÁI.................... 103

4.1 Quan điểm, định hướng, mục tiêu trong đổi mới quản lý tài chính cho

hoạt động KH&CN tỉnh Yên Bái........................................................ 103

4.1.1. Quan điểm ........................................................................................... 103

4.1.2. Định hướng ......................................................................................... 104

4.2. Một số giải pháp đổi mới quản lý tài chính cho hoạt động Khoa học

công nghệ của tỉnh Yên Bái................................................................ 104

4.2.1. Tăng cường quản lý nhà nước về khoa học và công nghệ.................. 104

4.2.2. Huy động, đa dạng hoá nguồn kinh phí đầu tư cho khoa học và

công nghệ ............................................................................................ 107

4.2.3. Xây dựng các chính sách khuyến khích phát triển khoa học và

công nghệ ............................................................................................ 109

4.2.4. Đổi mới chính sách đầu tư, cơ chế quản lý và cơ chế phân bổ ngân

sách nhà nước cho hoạt động khoa học và công nghệ........................ 111

4.3. Kiến nghị................................................................................................ 112

KẾT LUẬN.................................................................................................... 114

TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 116

PHỤ LỤC ...................................................................................................... 118

vi

DANH MỤC NHỮNG CHỮ VIẾT TẮT

Chữ, từ viết tắt Chữ viết đầy đủ

BKHCN Bộ Khoa học và công nghệ

BTC Bộ Tài Chính

CN Công nghệ

CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa

CNTT Công nghệ thông tin

GTVT Giao thông vận tải

HĐND Hội đồng nhân dân

KH&CN Khoa học và Công nghệ

KT-XH Kinh tế xã hội

NSNN Ngân sách Nhà nước

UBND Ủy ban nhân dân

vii

DANH MỤC BẢNG

Bảng 2.1: Bảng ý nghĩa của điểm số các biến............................................. 42

Bảng 2.2: Ý nghĩa của điểm số bình quân................................................... 42

Bảng 3.1: Thống kê các tổ chức KH&CN .................................................. 49

Bảng 3.2: Thống kê số cán bộ nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ ...... 50

Bảng 3.3: Nguồn nhân lực khoa học và công nghệ của tỉnh Yên Bái......... 50

Bảng 3.4. Kinh phí cho sự nghiệp khoa học và công nghệ tỉnh Yên Bái

giai đoạn 2014-2016 ................................................................... 58

Bảng 3.5. Tổng hợp số lượng các nhiệm vụ nghiên cứu và ứng dụng tiến

bộ KH&CN cấp tỉnh giai đoạn 2014 - 2016 tỉnh Yên Bái ............ 59

Bảng 3.6. Kinh phí hỗ trợ nghiệp vụ quản lý Nhà nước về khoa học và

công nghệ.................................................................................... 65

Bảng 3.7. Đánh giá về quy trình quản lý tài chính và hệ thống cơ sở

pháp lý......................................................................................... 76

Bảng 3.8. Đánh giá về công tác thanh tra, kiểm tra .................................... 78

Bảng 3.9. Đánh giá về phân cấp quản lý và sử dụng tài chính cho hoạt

động KH&CN............................................................................. 84

Bảng 3.10. Đánh giá về nguồn tài chính cho hoạt động NCKH................... 85

Bảng 3.11. Đánh giá về cơ sở vật chất thiết bị phục vụ cho hoạt động

KH&CN ...................................................................................... 86

Bảng 3.12. Đánh giá về ý thức chấp hành và trách nhiệm của các đơn

vị (cá nhân) sử dụng nguồn tài chính.......................................... 87

Bảng 3.13: So sánh định mức chi giữa Thông tư 55/2015/TTLT/BTC￾BKHCN và Quyết định 25/2015/QĐ-UBND của UBND tỉnh ..... 95

1

MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

Trong sự nghiệp xây dựng và phát triển đất nước, đặc biệt từ khi tiến

hành công cuộc đổi mới toàn diện, Đảng và Nhà nước đã sớm có các định

hướng và chỉ đạo đúng đắn về vị trí, vai trò của khoa học và công nghệ

(KHCN) đối với phát triển kinh tế xã hội nói chung và đối với tiến trình phát

triển ngành Công nghiệp nói riêng. Để tăng cường đầu tư phát triển KH&CN,

tạo động lực và nền tảng cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hệ

thống chính sách nhằm thúc đẩy đầu tư phát triển KH&CN trong những năm

qua đã được hoàn thiện và bổ sung trên nhiều phương diện, các cơ chế tài

chính để thúc đẩy đầu tư và tăng cường hiệu quả phân bổ, sử dụng nguồn lực

tài chính cho KH&CN cũng liên tục được đổi mới. Nguồn lực tài chính đầu tư

cho KH&CN được tăng cường, đặc biệt là nguồn từ ngân sách nhà nước, với

mức kinh phí vào khoảng 1,4 - 1,85% tổng chi Ngân sách nhà nước (NSNN)

hằng năm. Đầu tư từ NSNN cho KH&CN năm 2015 đạt khoảng 17.390 tỷ

đồng, bằng 1,52% tổng chi NSNN, tăng mạnh so với năm trước. Cùng với đó,

đã hình thành được một số cơ chế để thu hút, khuyến khích các doanh nghiệp

tham gia đầu tư phát triển KH&CN. Việc tuân theo quy luật phát triển khoa

học và công nghệ và quy luật phát triển kinh tế để tăng cường quản lý có hiệu

quả nguồn tài chính cho khoa học và công nghệ, phát huy đầy đủ tác dụng của

nó là vấn đề có ý nghĩa vô cùng quan trọng.

Tuy nhiên, đến nay hoạt động KH&CN của nước ta còn rất hạn chế.

Trong đó, vấn đề chi đầu tư cho KH&CN chưa thật sự được chú trọng. Tỷ lệ

chi cho KH&CN trong chi NSNN giảm liên tục từ 1,85% năm 2006 xuống

1,36% năm 2014. Tính theo tỷ trọng đầu tư cho KH&CN/GDP từ NSNN của

Việt Nam giai đoạn 2006 - 2015 cũng giảm từ 0,51% xuống còn 0,41%. Chi

đầu tư cho các dự án khoa học có điều kiện nghiên cứu và ứng dụng, gắn kết

với nhu cầu thực tiễn của các ngành kinh tế quốc dân, nâng cao năng lực công

2

nghệ nội sinh còn nhiều bất cập, vẫn chưa thực sự gắn kết với nhu cầu và hoạt

động của các ngành kinh tế, xã hội, chậm đưa vào ứng dụng những kết quả đã

nghiên cứu được, trình độ công nghệ còn thấp nhiều so với các nước xung

quanh. Trong quý I/2017, theo báo cáo của Tổng cục Thống kê, tổng vốn

ngân sách nhà nước cấp cho các cơ quan trung ương là 9.700 tỷ đồng, thì Bộ

GTVT đã chiếm hơn 4.900 tỷ đồng, bằng 50% tổng vốn. Các lĩnh vực thuộc

Bộ Y tế, Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn đứng vị trí thứ 2 và 3 với trung

bình khoảng 600 tỷ đồng. Đứng cuối danh sách các ngành nhận đầu tư vốn ít

ỏi nhất trong 3 tháng qua là Khoa học và Công nghệ với chỉ 13 tỷ đồng, bình

quân mỗi tháng chỉ được cấp hơn 4,33 tỷ đồng. Như vậy, vốn cho lĩnh vực

giao thông đang gấp hơn 377 lần so với lĩnh vực KH&CN.

Đối với tỉnh Yên Bái, trong những năm qua đã ban hành nhiều văn bản

pháp luật, chính sách và cơ chế góp phần tạo môi trường pháp lý cho việc

quản lý tài chính cho hoạt động Khoa học và Công nghệ. Hoạt động đầu tư tài

chính cho Khoa học và Công nghệ ngày càng quan tâm và đầu tư nhiều hơn;

Năng lực quản lý và trình độ chuyên môn của cán bộ làm công tác trong lĩnh

vực Khoa học và Công nghệ đã chuyên nghiệp hơn, từng bước đáp ứng yêu

cầu công việc. Hợp tác về đầu tư cho hoạt động Khoa học và Công nghệ với

các cơ quan Trung ương và các cơ quan Khoa học và Công nghệ trên địa bàn

cũng được tăng cường mạnh mẽ hơn với nhiều hình thức đa dạng. Giai đoạn

2014-2016, việc thực hiện các quy định về phân bổ và sử dụng ngân sách nhà

nước cho khoa học và công nghệ của tỉnh Yên Bái cơ bản nghiêm túc, bám

sát vào những chủ trương, định hướng và chỉ tiêu kế hoạch của Bộ Khoa học

và Công nghệ.

Tuy vậy, kinh phí dành cho các hoạt động khoa học và công nghệ và

kinh phí đầu tư phát triển khoa học và công nghệ vẫn còn thấp, chưa tương

xứng với tiềm năng, lợi thế của tỉnh và còn chưa đáp ứng yêu cầu của các tổ

chức, cá nhân thực hiện các nhiệm vụ khoa học; Tổng mức đầu tư xã hội cho

3

hoạt động KH&CN hàng năm mới đạt 0,1% GDP và 0,45% tổng chi ngân sách

Nhà nước trên địa bàn. Chưa có sự gắn kết giữa khoa học - đào tạo; giữa

nghiên cứu với sản xuất kinh doanh; giữa người làm khoa học với người dân;

tiềm lực KH&CN còn nhỏ bé, năng lực nghiên cứu triển khai còn hạn chế. Kế

hoạch và dự toán kinh phí chi sự nghiệp khoa học và công nghệ được Ủy ban

nhân dân tỉnh phê duyệt còn chậm, dẫn tới khó khăn trong công tác giải ngân

và triển khai. Các lần thẩm định dự toán kinh phí của Sở Tài chính còn rải rác,

chưa tập trung, nên phần nào ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân kinh phí, nhất là

đối với các đề tài, dự án lĩnh vực Nông lâm nghiệp triển khai theo mùa vụ. Một

số đơn vị chủ trì đề tài, dự án còn chưa thực sự quan tâm đến việc hoàn thiện

các hồ sơ, chứng từ kế toán, còn nhiều sai sót trong hồ sơ, sổ sách....

Chính vì vậy việc tìm hiểu thực trạng, xác định các nguyên nhân còn

tồn tại, hạn chế và đề xuất các giải pháp để đổi mới tài chính cho hoạt động

khoa học công nghệ tại tỉnh Yên Bái là hết sức cần thiết trong giai đoạn hiện

nay. Xuất phát từ những lý do trên, tôi chọn đề tài “Đổi mới quản lý tài chính

cho hoạt động khoa học và công nghệ tại tỉnh Yên Bái” để nghiên cứu.

2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài

2.1. Mục tiêu chung

Nghiên cứu, đánh giá những thành tựu và hạn chế về công tác quản

lý tài chính đối với hoạt động khoa học và công nghệ tại tỉnh Yên Bái, từ

đó đề xuất một số giải pháp nhằm đổi mới công tác quản lý tài chính cho

hoạt động Khoa học và Công nghệ tại tỉnh Yên Bái trong thời gian tới.

2.2. Mục tiêu cụ thể

- Góp phần hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về công tác tài chính

cho hoạt động khoa học công nghệ.

- Đánh giá thực trạng, phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến công tác tài

chính cho hoạt động khoa học và công nghệ tỉnh Yên Bái.