Thư viện tri thức trực tuyến
Kho tài liệu với 50,000+ tài liệu học thuật
© 2023 Siêu thị PDF - Kho tài liệu học thuật hàng đầu Việt Nam
Điều tra tổng hợp điều kiện tự nhiên, tài nguyên và môi trường biển vịnh Bắc Bộ - Hoá học - môi trường nước biển vịnh Bắc Bộ
Nội dung xem thử
Mô tả chi tiết
Bé Khoa häc vµ c«ng nghÖ
Ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra c¬ b¶n vµ nghiªn cøu øng dông c«ng nghÖ biÓn
§Ò tµi KC 09 . 17
§iÒu tra tæng hîp ®iÒu kiÖn tù nhiªn, tµi nguyªn vµ
m«i tr−êng biÓn vÞnh b¾c bé
Chñ nhiÖm: TS. NguyÔn ThÕ T−ëng
Trung t©m KhÝ t−îng Thuû v¨n biÓn
B¸o c¸o nh¸nh
Chuyªn ®Ò hãa häc-m«i tr−êng
n−íc biÓn vÞnh b¾c bé
Chñ tr×: PGS,TS. §oµn V¨n Bé
C¬ quan thùc hiÖn: Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng biÓn
6397-2
14/6/2007
Hµ néi - 2006
Môc lôc
Më ®Çu ………………………………………………………………………………………. 3
PhÇn thø nhÊt
C¸c yÕu tè ho¸ häc vµ m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé
1. Mét sè ®iÒu kiÖn tù nhiªn chi phèi ®Õn c¸c yÕu tè ho¸ häc vµ m«i
tr−ßng biÓn vÞnh B¾c Bé ……………………………………………………………. 7
2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ph©n bè vµ biÕn ®éng c¸c yÕu tè ho¸ häcm«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé ……………………………………………………… 8
2.1 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng trÞ sè pH n−íc biÓn ………………. 8
2.2 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng ¤xy hoµ tan ………………………… 10
2.3 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng c¸c muèi dinh d−ìng ……………. 12
2.4. C¸c yÕu tè chÊt l−îng n−íc biÓn ven bê vÞnh B¾c Bé …………….. 14
2.4.1 BOD vµ COD …………………………………………………………. 14
2.4.2 DÇu trong n−íc ………………………………………………………. 14
2.4.3 ChÊt r¾n l¬ löng tæng sè (TSS) 16
2.4.4 C¸c kim lo¹i nÆng …………………………………………………… 16
2.4.5 Thuèc trõ s©u c¬ clo ………………………………………………... 18
PhÇn thø hai
N¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé
1. LÞch sö nghiªn cøu n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé …………… 19
2. Tæng quan vÒ søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë BiÓn §«ng ……………………………... 20
3. C¸c kÕt qu¶ nghiªn cøu n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé ……... 22
3.1 Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé trong c¸c ®ît kh¶o s¸t hîp
t¸c ViÖt-Trung, ViÖt-X« (1959-1963) …………………………………... 22
3.2 Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp vïng biÓn Ba L¹t-B¹ch Long VÜ (8-1994) …. 22
3.3 Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp vïng triÒu cña s«ng Hång (10-1994) ………... 25
3.4 Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp vïng biÓn vÞnh H¹ Long (1-1997) ……………. 26
3.5 Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp vïng biÓn Qu¶ng Ninh (2000-2001) ………… 26
3.5.1 KÕt qu¶ tÝnh n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp vïng biÓn
Qu¶ng Ninh theo hiÖu øng ¤xy trong cÆp b×nh ®en tr¾ng 26
3.5.2 KÕt qu¶ tÝnh n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp vïng biÓn Qu¶ng
Ninh theo m« h×nh c¹nh tranh …………………………………... 28
3.6 KÕt qu¶ nghiªn cøu n¨ng suÊt s¬ cÊp vÞnh B¾c Bé b»ng m« h×nh
sinh th¸i-thuû ®éng lùc 3D (1996-2000) ………….…………………… 31
4. §¸nh gi¸ tæng hîp n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp vÞnh B¾c Bé ……………….. 34
5. Nh÷ng ®iÒu kiÖn h¶i d−¬ng ®Æc thï chi phèi søc s¶n xuÊt s¬ cÊp VBB 36
PhÇn thø ba
§Ò xuÊt kÕ ho¹ch kh¶o s¸t ho¸ häc m«i tr−êng n−íc biÓn VBB
1. §¹i c−¬ng ……………………………………………………………….………………... 38
2. Cô thÓ ……………………………………………………………….……………….…….. 39
2.1 NhiÖm vô cña nhãm Ho¸ häc trªn tµu BiÓn §«ng …….…………….. 40
2.2 NhiÖm vô cña nhãm Ho¸ häc tr¹m liªn tôc 22 vµ 34 ….…………… 41
2.3 NhiÖm vô cña nhãm Ho¸ häc tr¹m liªn tôc sè 8 …………………….. 42
TËp Phô lôc: Sè liÖu ho¸ häc, m«i tr−êng vÞnh B¾c Bé thu thËp ®−îc
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
3
Më ®Çu
Trong phÇn I cña nhiÖm vô n¨m 2003, nhãm chuyªn ®Ò “Ho¸ häc-M«i
tr−êng n−íc biÓn VÞnh B¾c Bé” ®· ®−îc Ban Chñ nhiÖm ®Ò tµi KC-09-17
giao thùc hiÖn nhiÖm vô thu thËp vµ ph©n tÝch c¸c sè liÖu, tµi liÖu, t− liÖu
hiÖn cã (tõ 1960 ®Õn nay) vÒ c¸c yÕu tè ho¸ häc–m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh
B¾c Bé. NhiÖm vô nµy ®−îc thùc hiÖn t¹i 2 ®¬n vÞ: 1) Ph©n ViÖn H¶i d−¬ng
häc H¶i Phßng - n¬i l−u tr÷ nhiÒu t− liÖu, sè liÖu lÞch sö ®iÒu tra kh¶o s¸t vµ
2) Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng BiÓn, Tr−êng §¹i häc Khoa häc Tù
nhiªn, §HQG Hµ Néi. Trõ 2 yÕu tè nhiÖt ®é vµ ®é muèi n−íc biÓn (do
nhãm vËt lý-thuû v¨n thu thËp), c¸c yÕu tè ho¸ häc vµ m«i tr−êng n−íc biÓn
vÞnh B¾c Bé ®−îc quan t©m ë chuyªn ®Ò nµy gåm: ¤xy hoµ tan (DO), ®é
®ôc, trÞ sè pH, c¸c muèi dinh d−ìng Am«ni, Nitrit, Nitrat, Phètphat, Silicat,
nhu cÇu «xy sinh häc (BOD5), nhu cÇu «xy ho¸ häc (COD), c¸c kim lo¹i
nÆng, « nhiÔm dÇu vµ ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp vµ
c¸c cÊu tróc nhiÖt muèi ®Æc tr−ng liªn quan ®Õn m«i tr−êng sèng cña thuû
sinh vËt.
Qua thêi gian thùc hiÖn nhiÖm vô, cïng víi nh÷ng hiÓu biÕt nhÊt ®Þnh
vÒ Ho¸ häc biÓn ViÖt Nam vµ nh÷ng kinh nghiÖm nghiªn cøu, chóng t«i
nhËn thÊy thùc tr¹ng nguån sè liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé
nh− sau:
VÒ khu vùc kh¶o s¸t:
Sau c¸c chuyÕn kh¶o s¸t quy m« toµn vÞnh B¾c Bé trong c¸c ch−¬ng
tr×nh hîp t¸c ViÖt-Trung, ViÖt-X« tõ n¨m 1959 ®Õn 1962, cho ®Õn nay ®·
cã nhiÒu chuyÕn ®iÒu tra kh¶o s¸t thùc hiÖn ë c¸c khu vùc kh¸c nhau thuéc
vÞnh B¾c Bé, song hÇu hÕt tËp trung ë ven bê t©y vÞnh tõ Qu¶ng Ninh ®Õn
Hµ TÜnh vµ tõ 30m n−íc trë vµo. Mét sè chuyÕn kh¶o s¸t hîp t¸c ViÖt-Nga
trong c¸c n¨m 1991-1994 t¹i vïng thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam còng kh«ng v−ît
qu¸ kinh tuyÕn 108o
E t¹i khu vùc vÞnh B¾c Bé. Nh− vËy hiÖn tr¹ng c¸c
th«ng tin vÒ ho¸ häc m«i tr−êng vïng biÓn kh¬i vÞnh B¾c Bé nh×n chung
ch−a nhiÒu.
VÒ sè l−îng c¸c yÕu tè ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn:
Cã thÓ chia thµnh 3 giai ®o¹n thu thËp nh− sau:
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
4
- Giai ®o¹n tr−íc 1975: chñ yÕu cã c¸c yÕu tè nhiÖt ®é, ®é muèi, pH,
¤xy hoµ tan, Phèt pho vµ Silic v« c¬.
- Giai ®o¹n 1975-1990: cã thªm Nitrit vµ (hoÆc) Nitrat.
- Giai ®o¹n tõ 1990 (®Æc biÖt lµ tõ 1995) ®Õn nay: vÒ “®Þnh tÝnh” th×
ngoµi c¸c yÕu tè nh− trªn cßn cã thªm nhiÒu yÕu tè m«i tr−êng vµ chÊt
l−îng n−íc biÓn nh−: c¸c hîp chÊt Nit¬ v« c¬ (Am«ni, Nitrit, Nitrat), BOD,
COD, kim lo¹i, « nhiÔm dÇu vµ ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt, ®«i khi cã c¶
Coliform vµ Chlorophyl. VÒ “®Þnh l−îng” th× c¸c yÕu tè nµy chØ ®−îc quan
t©m trong mét sè ®Ò tµi, mét sè khu vùc biÓn ven bê, cöa s«ng... víi møc ®é
tuú thuéc vµo môc tiªu vµ néi dung nghiªn cøu.
Nh×n chung, c¸c yÕu tè DO, pH hiÖn cã t−¬ng nhiÒu; c¸c yÕu tè dinh
d−ìng PO4
-3, SiO3
-2 t−¬ng ®èi ®ñ, song NH4
+
, NO2
-
, NO3
-
cßn thiÕu nhiÒu;
c¸c yÕu tè h÷u c¬ BOD, COD, « nhiÔm dÇu, n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp chØ
cã ë mét sè vïng biÓn ven bê; ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt vµ kim lo¹i nÆng
hÇu nh− cßn rÊt Ýt cho ®Õn kh«ng cã.
VÒ chÊt l−îng sè liÖu:
Trong c¸c ®ît kh¶o s¸t tr−íc ®©y, chóng ta th−êng thu mÉu n−íc vµ
b¶o qu¶n trong thêi gian dµi tuú thuéc c¸c chuyÕn kh¶o s¸t, sau ®ît kh¶o
s¸t míi mang vÒ c¸c phßng thÝ nghiÖm chuyªn m«n ®Ó ph©n tÝch. T×nh
tr¹ng nµy ®· lµm nhiÒu yÕu tè dinh d−ìng vµ h÷u c¬ bÞ biÕn ®æi, dÉn ®Õn
c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch cã thÓ bÞ sai lÖch so víi gi¸ trÞ in situ (t¹i chç) cña nã.
ë c¸c pha kh¶o s¸t sau nµy, do ®−îc ®Çu t− trang thiÕt bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i
nªn nhiÒu yÕu tè ®−îc ®o vµ ph©n tÝch trùc tiÕp ngay t¹i hiÖn tr−êng, ®¶m
b¶o ®é chÝnh x¸c vµ tÝnh kh¸ch quan cña sè liÖu.
C¸c th«ng tin, t− liÖu, sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c
Bé hiÖn cã tõ 1960 ®Õn nay mµ chóng t«i tËp hîp ®−îc bao gåm:
1. C¸c t− liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn trong Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt
Trung kh¶o s¸t tæng hîp vÞnh B¾c Bé 1959-1960 (l−u tr÷ t¹i Ph©n viÖn
H¶i d−¬ng häc H¶i Phßng).
2. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn trong Ch−¬ng tr×nh hîp
t¸c ViÖt-X« kh¶o s¸t tæng hîp VÞnh B¾c Bé 1961-1962 (13 th¸ng) t¹i 18
tr¹m. Sè liÖu ®−îc tËp hîp t¹i c¸c tÇng 0, 5, 10, 15… ®¸y cho c¸c yÕu tè
S%o, DO, pH, SiO3
-2, PO4
-3 (l−u tr÷ t¹i Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc H¶i
Phßng).
3. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ®iÒu tra kh¶o s¸t vÒ ®Æc ®iÓm thuû ho¸-m«i tr−êng
vïng biÓn khu vùc ven bê H¶i Phßng-Qu¶ng Ninh trong c¸c n¨m 1971-
1972. Trong thêi gian nµy ®· kh¶o s¸t t¹i 39 tr¹m, mçi tr¹m kh¶o s¸t
liªn tôc trong 12 th¸ng t¹i c¸c tÇng 0, 5, 10, 15… ®¸y. C¸c yÕu tè ®· tËp
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
5
hîp ®−îc gåm: S%o, pH, DO, PO4
-3 (l−u tr÷ t¹i Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc
H¶i Phßng).
4. C¸c t− liÖu trong ®ît ®iÒu tra kh¶o s¸t vïng biÓn ven bê t©y vÞnh B¾c Bé
1975-1976 tõ Qu¶ng Ninh ®Õn Hµ TÜnh thuéc Ch−¬ng tr×nh ®iÒu tra
nguån lîi c¸ næi vµ t«m (ViÖn Nghiªn cøu H¶i S¶n thùc hiÖn).
5. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn khu vùc Th¸i B×nh–Nam
§Þnh trong ch−¬ng tr×nh M«i tr−êng 52-02 (1981-1985): §Ò tµi 52-02-
02 ®iÒu tra kh¶o s¸t tæng hîp vïng biÓn ven bê ®ång b»ng B¾c Bé (3
®ît: 6-1982, 11-1982, 7-1983). C¸c sè liÖu thu ®−îc gåm pH, DO, PO4
-3,
SiO3
-2 t¹i c¸c tÇng mÆt, 10m vµ ®¸y (l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc vµ
M«i tr−êng BiÓn).
6. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn khu vùc Mãng C¸i-Ninh
B×nh trong 2 mïa kh¶o s¸t: mïa kh« (th¸ng 12-1992) vµ mïa m−a
(th¸ng 9-1993). C¸c sè liÖu ®−îc tËp hîp t¹i tÇng mÆt cho 113 tr¹m kh¶o
s¸t víi c¸c yÕu tè: DO, S%o, pH, COD, BOD, nång ®é dÇu, NH4
+
, NO2
-
,
NO3
-
, SiO3
-2, Pb, Cu, Zn, Cd, As, Hg (l−u tr÷ t¹i Ph©n viÖn H¶i d−¬ng
häc H¶i Phßng).
7. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn trong ®ît ®iÒu tra kh¶o
s¸t khu vùc nam VÞnh B¾c Bé (17 tr¹m) th¸ng 10-1992. Sè liÖu thu ®−îc
t¹i c¸c tÇng 0, 5, 10, 15, 20… ®¸y cho c¸c yÕu tè S%o, pH, DO, NO2
-
,
SiO3
-2, PO4
-3 (l−u tr÷ t¹i Ph©n viÖn H¶i d−¬ng häc H¶i Phßng).
8. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn thu ®−îc trong ®ît kh¶o
s¸t th¸ng 8-1994 cña ®Ò tµi KT-03-10 t¹i vïng biÓn Ba L¹t-B¹ch Long
VÜ. Sè liÖu thu ®−îc t¹i 8 tr¹m kh¶o s¸t, c¸c tÇng 0, 10, 20, 30… ®¸y cho
c¸c yÕu tè DO, pH, PO4
-3 (l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng
BiÓn).
9. C¸c t− liÖu vµ sè liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn vïng biÓn Qu¶ng Ninh do
®Ò tµi ®éc lËp K§L-SIS-01 thu ®−îc trong c¸c ®ît kh¶o s¸t th¸ng 7-
8/2000, th¸ng 11-12/2000 vµ th¸ng 7-8/2001 t¹i 260 tr¹m, 3 tÇng (0, 10,
®¸y). C¸c yÕu tè thu ®−îc gåm pH, DO, NH4
+
, NO2
-
, NO3
-
, PO4
-3, SiO3
-2
(l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng BiÓn).
10. C¸c th«ng tin vÒ n¨ng suÊt sinh häc s¬ cÊp trong ®ît kh¶o s¸t hîp t¸c
ViÖt-X« trªn toµn vÞnh B¾c Bé 1961-1962 vµ sè liÖu n¨ng suÊt s¬ cÊp t¹i
vïng biÓn Ba L¹t-B¹ch Long VÜ th¸ng 8-1994, vïng triÒu cña s«ng
Hång th¸ng 10-1994, vÞnh H¹ Long th¸ng 1-1997, vïng biÓn Qu¶ng
Ninh c¸c n¨m 1998-1999 vµ 2000-2001 (l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc
vµ M«i tr−êng BiÓn).
11. TËp sè liÖu quan tr¾c m«i tr−êng biÓn thuéc hÖ thèng c¸c tr¹m quan tr¾c
vµ ph©n tÝch m«i tr−êng biÓn Quèc gia 1995-2003 (phÇn do Ph©n ViÖn
H¶i d−¬ng häc H¶i Phßng thùc hiÖn).
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
6
12. C¬ së d÷ liÖu h¶i d−¬ng häc (phÇn ho¸ häc vÞnh B¾c Bé) do Bé m«n H¶i
d−¬ng häc, Tr−êng ®¹i häc Khoa häc Tù nhiªn tËp hîp tõ 1960 ®Õn
1994 khi thùc hiÖn ®Ò tµi KT-03-10, trong ®ã cã c¶ sè liÖu cña c¸c tµu
kh¶o s¸t Nga trong Ch−¬ng tr×nh hîp t¸c ViÖt-Nga ®iÒu tra kh¶o s¸t
thÒm lôc ®Þa ViÖt Nam (l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng
BiÓn).
13. D÷ liÖu ho¸ häc m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé trÝch tõ CD ¸t l¸t ®¹i
d−¬ng thÕ giíi (WOA-94 Database) do Mü s¶n xuÊt, trong ®ã cã mét sè
yÕu tè (nhiÖt, muèi) ®−îc tËp hîp trong thêi gian dµi kho¶ng 100 n¨m
(l−u tr÷ t¹i Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng BiÓn).
Ngoµi ra ®· tham kh¶o c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan ®Õn ho¸ häc m«i tr−êng
biÓn vÞnh B¾c Bé trong c¸c b¸o c¸o cña c¸c ®Ò tµi 52-02-02 (1981-1985)
§iÒu tra kh¶o s¸t tæng hîp vïng biÓn ven bê ®ång b»ng B¾c Bé, KT-03-07
(1991-1995) « nhiÔm biÓn do s«ng t¶i ra, KT-03-10 (1991-1995) LuËn
chøng khoa häc cho m« h×nh dù b¸o c¸ khai th¸c, KT-03-11 (1991-1995)
Sö dông hîp lý c¸c hÖ sinh th¸i tiªu biÓu vïng biÓn ven bê, KT-03-21
(1991-1995) §¸nh gi¸ hiÖn tr¹ng « nhiÔm dÇu trªn biÓn ViÖt Nam, KHCN06-02 (1996-2000) Nghiªn cøu cÊu tróc 3D hoµn l−u vµ nhiÖt muèi BiÓn
§«ng vµ nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc cña c¸c c¸ nh©n, tËp thÓ t¸c gi¶ ®· c«ng
bè trªn c¸c t¹p chÝ, héi nghÞ khoa häc trong vµ ngoµi n−íc.
Theo yªu cÇu cña Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi, toµn bé sè liÖu tËp hîp ®−îc
®· ®−îc l−u trong c¸c file d¹ng *.xls, c¸c t− liÖu lµ h×nh vÏ ®−îc l−u trong
c¸c file d¹ng *.jpg vµ *.srf.
B¸o c¸o nµy tr×nh bµy tæng quan nh÷ng kÕt qu¶ c¬ b¶n nghiªn cøu ®Æc
®iÓm ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé vµ mét sè ®Æc tr−ng cña søc s¶n
xuÊt s¬ cÊp n¬i ®©y trªn c¬ së tæng hîp c¸c th«ng tin, t− liÖu, sè liÖu tõ c¸c
nguån kÓ trªn. B¸o c¸o gåm 2 phÇn:
PhÇn thø nhÊt: C¸c yÕu tè ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé
PhÇn thø hai: Søc s¶n xuÊt s¬ cÊp ë vÞnh B¾c Bé
C¸c t¸c gi¶ xin ch©n thµnh c¶m ¬n Ban chñ nhiÖm ®Ò tµi KC-09-17 vµ 2
®¬n vÞ: Trung t©m §éng lùc & M«i tr−êng BiÓn, Tr−êng §¹i häc Khoa häc
Tù nhiªn, §HQG Hµ Néi vµ Ph©n ViÖn H¶i d−¬ng häc t¹i H¶i Phßng ®· t¹o
nhiÒu ®iÒu kiÖn ®Ó hoµn thµnh b¸o c¸o tæng quan nµy.
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
7
PhÇn thø nhÊt
c¸c yÕu tè Ho¸ häc vµ m«i tr−êng
n−íc biÓn VÞnh B¾c Bé
1. Mét sè ®iÒu kiÖn tù nhiªn chi phèi ®Õn c¸c yÕu tè
ho¸ häc vµ m«i tr−ßng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé
VÞnh B¾c Bé n»m ë phÝa t©y b¾c biÓn §«ng trong kho¶ng 170
-210
30'N,
1050
40'-1100
E, lµ mét vÞnh biÓn n«ng nöa kÝn cã diÖn tÝch kho¶ng
150.000km2
, ®é s©u trung b×nh 45m. PhÝa nam vÞnh th«ng víi BiÓn §«ng
b»ng mét cöa réng kho¶ng 270 km tõ b¸n ®¶o S¬n Trµ (ViÖt nam) ®Õn mòi
Tran Ching (®¶o H¶i Nam, Trung Quèc), ®é s©u cöa vÞnh trªn 100m. Trong
vÞnh cã trªn 3000 ®¶o lín nhá kh¸c nhau, tËp trung chñ yÕu ë ven bê t©y
b¾c vÞnh (Qu¶ng Ninh), trong ®ã cã c¸c ®¶o lín lµ C¸i BÇu, C¸t Bµ, Trµ
B¶n, VÜnh Thùc, C¸i Chiªn, Ba Mïn...
KhÝ hËu vÞnh B¾c Bé ®−îc chia thµnh 2 mïa: mïa ®«ng l¹nh b¾t ®Çu tõ
th¸ng 11 ®Õn th¸ng 4 n¨m sau, giã h−íng b¾c vµ ®«ng-b¾c thèng trÞ, m¹nh
nhÊt trong c¸c th¸ng 12, 1, 2; mïa mïa hÌ nãng tõ th¸ng 5 ®Õn th¸ng 9 víi
giã h−íng nam vµ ®«ng-nam chiÕm −u thÕ. Mïa m−a ë vÞnh B¾c Bé th−êng
trïng víi mïa hÌ, tËp trung chñ yÕu trong 3 th¸ng 7, 8, 9 (phÝa nam vÞnh
th¸ng 8, 9, 10) chiÕm trªn 55% l−îng m−a c¶ n¨m. L−îng m−a trung b×nh
n¨m ë vÞnh ®¹t trªn 1500 mm, phÝa bê t©y m−a nhiÒu h¬n phÝa bê ®«ng, lín
nhÊt ë phÝa t©y b¾c vÞnh (Mãng C¸i), nhá nhÊt ë bê t©y ®¶o H¶i Nam.
VÞnh B¾c Bé cã nhiÒu s«ng ®æ ra, tËp trung chñ yÕu ë ven bê t©y (phÝa
ViÖt Nam), ®¸ng kÓ nhÊt lµ c¸c s«ng V¨n óc, Th¸i B×nh, Trµ Lý, s«ng
Hång, s«ng M·, s«ng C¶ víi chÕ ®é n−íc vµ l−u l−îng n−íc t¶i ra biÓn cña
c¸c s«ng cã sù biÕn ®éng theo mïa. §Æc ®iÓm nµy cïng víi ®Æc ®iÓm vÒ
chÕ ®é triÒu nhËt triÒu trong vÞnh (nhËt triÒu ®Òu ë phÝa b¾c, kh«ng ®Òu ë
phÝa nam) ®· lµm cho t−¬ng t¸c biÓn-lôc ®Þa nãi chung, t−¬ng t¸c ho¸ häc
biÓn-lôc ®Þa nãi riªng ë vÞnh B¨c Bé diÔn ra liªn tôc, m¹nh mÏ vµ c−êng ®é
cña t−¬ng t¸c còng biÕn ®éng theo mïa.
HÖ thèng hoµn l−u vµ c¸c khèi n−íc vÞnh B¾c Bé còng cã nh÷ng ®Æc
tr−ng riªng liªn quan ®Õn c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc thï cña vÞnh B¾c Bé.
Khèi n−íc l¹nh ven bê t©y ®−îc h×nh thµnh ë vïng t©y b¾c vÞnh tõ ®Çu mïa
®«ng vµ tån t¹i trong thêi gian 3-4 th¸ng. Do dßng ch¶y mïa ®«ng chi phèi
nªn khèi n−íc nµy x©m nhËp s©u xuèng phÝa nam. Trong qu¸ tr×nh dÞch
chuyÓn, nhiÖt ®é cã thÓ t¨ng lªn, ®é muèi cã thÓ gi¶m ®i do ¶nh h−ëng cña
n−íc c¸c cöa s«ng. Khèi n−íc mÆt ngoµi kh¬i nam BiÓn §«ng chiÕm hÇu
hÕt nöa phÝa ®«ng vÞnh trong mïa ®«ng vµ phÇn lín vÞnh trong mïa hÌ.
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
8
Trong mïa ®«ng, khèi n−íc nµy bÞ biÕn tÝnh d−íi t¸c ®éng cña giã mïa
®«ng b¾c. Khèi n−íc nh¹t-lî ven bê trong mïa hÌ ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c
khu vùc cöa s«ng (®¸ng kÓ nhÊt lµ s«ng Hång vµ s«ng Lam), lan réng ra
®Õn ®é s©u 20-30m. §©y lµ khèi n−íc cã ®é muèi thÊp, nhiÖt ®é cao, giÇu
dinh d−ìng vµ cã kh¶ n¨ng bÞ « nhiÔm bëi mét sè yÕu tè tõ lôc ®Þa t¶i ra.
Khèi n−íc tråi nhá, hÑp ë khu vùc b¾c §Ìo Ngang cã c¸c ®Æc tr−ng vËt lý
kÐm æn ®Þnh vµ tån t¹i trong thêi gian kh«ng dµi.
Nh÷ng ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña vÞnh B¾c Bé kÓ trªn ®· chi phèi trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp víi c¸c møc ®é vµ quy m« kh¸c nhau ®Õn sù ph©n bè vµ biÕn
®éng cña c¸c yÕu tè ho¸ häc vµ m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé. Cïng víi ®iÒu
®ã, nhiÒu qu¸ tr×nh h¶i d−¬ng ®Æc thï cña vÞnh ®· t¹o nªn sù ®a d¹ng sinh
c¶nh, gãp phÇn duy tr× æn ®Þnh søc s¶n xuÊt s¬ cÊp trong vÞnh ë møc ®é cao.
2. Mét sè ®Æc ®iÓm c¬ b¶n ph©n bè vµ biÕn ®éng
c¸c yÕu tè ho¸ häc-m«i tr−êng biÓn vÞnh B¾c Bé
2.1 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng trÞ sè pH n−íc biÓn
N−íc ngoµi kh¬i vÞnh B¾c Bé mang ®Æc tr−ng kiÒm yÕu cã trÞ sè pH
kh¸ æn ®Þnh, biÕn ®æi trong kho¶ng 8,00 ®Õn 8,40. §©y lµ kÕt luËn cña c¸c
ch−¬ng tr×nh kh¶o s¸t hîp t¸c ViÖt-Trung, ViÖt-X«. Trong c¸c ®ît kh¶o s¸t
sau nµy, tÝnh chÊt m«i tr−êng kiÒm yÕu cña n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé kh«ng
thay ®æi. VÝ dô sè liÖu kh¶o s¸t cña tµu Nga (tµu...) ngµy 6-10-1992 t¹i cöa
vÞnh (108o
E, 17o
20’N) nh− sau:
H (m) 0 5 10 11 20 22 25 30 31 50 58 75 82
pH 8.14 8.13 8.12 8.11 8.11 8.11 8.10 8.08 8.08 8.07 8.07 8.00 8.00
Tuy nhiªn, t¹i nöa phÝa t©y vÞnh, nhÊt lµ c¸c khu vùc cöa s«ng vµ l©n
cËn, mÆc dï tÝnh chÊt kiÒm yÕu vÉn ®−îc b¶o toµn song trÞ sè pH n−íc biÓn
cã sù dao ®éng lín h¬n, víi gi¸ trÞ th−êng biÕn ®æi trong kho¶ng 7,2 ®Õn
8,3 (h×nh 1). §Æc ®iÓm nµy cã liªn quan chÆt chÏ víi quy m« vµ c−êng ®é
qu¸ tr×nh t−¬ng t¸c biÓn-lôc ®Þa, theo ®ã khèi n−íc ngät lî cã pH thÊp tõ
c¸c cöa s«ng ®æ ra lan trµn hÇu kh¾p vïng biÓn ven bê. Còng víi nguyªn
nh©n nµy ®· lµm pH n−íc biÓn ven bê phÝa b¾c vÞnh th−êng nhá h¬n khu
vùc phÝa nam (h×nh 2). Theo ®é s©u, xu thÕ pH gi¶m thÓ hiÖn ë hÇu hÕt c¸c
khu vùc kh¸c nhau trªn vÞnh. Tuy nhiªn do ®Æc tr−ng x¸o trén th¼ng ®øng
theo mïa ë vïng biÓn n«ng mµ trong mïa ®«ng sù ph©n tÇng pH thÓ hiÖn
kh«ng râ (h×nh 3).
TÝnh chÊt biÕn ®æi mïa pH n−íc biÓn cã quy luËt chung mïa hÌ cao,
mïa ®«ng thÊp tuú thuéc vµo sù thay ®æi nhiÖt ®é n−íc trong c¸c mïa. Tuy
nhiªn, do nhiÒu qu¸ tr×nh chi phèi nªn cã nhiÒu n¬i (nhÊt lµ khu vùc ven bê)
®Æc ®iÓm nµy kh«ng thÓ hiÖn râ. Trong n¨m pH cã thÓ cã nhiÒu cùc trÞ nh−
®· thÊy trªn h×nh 2.
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
9
107.00 107.25 107.50 107.75 108.00 108.25
107.00 107.25 107.50 107.75 108.00 108.25
20.75
21.00
21.25
21.50
20.75
21.00
21.25
21.50
Qu¶ng Ninh
TP H¹ Long
§.C¸t Bµ
V¹n C¶nh
Ngäc Võng
C¶nh C−íc
Trµ B¶n
Cao L«
C« T«
C¸i BÇu
SÇu Nam
C¸i Chiªn
VÜnh Thùc
Trµ Cæ
Hª Vµng
Chµng T©y
7.2
7.4
7.6
7.8
8.0
8.2
H×nh 1. Ph©n bè pH vïng biÓn Qu¶ng Ninh mïa hÌ 2000 (§Ò tµi K§L-CIS-01)
H×nh 2. BiÕn tr×nh n¨m pH n−íc tÇng mÆt t¹i c¸c tr¹m ven bê:
7201 – Qu¶ng Ninh, 7301 – H¶i Phßng, 7901 – Qu¶ng B×nh (Kh¶o s¸t ViÖt-X«)
H×nh 3. Profile th¼ng ®øng cña pH trong th¸ng 1 vµ 8 t¹i tr¹m 7301 – H¶i Phßng
(Kh¶o s¸t ViÖt-X«)
8.05
8.1
8.15
8.2
8.25
8.3
8.35
8.4
T12 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12
Th¸ng
pH
7201
7301
7901
8.2
8.25
8.3
8.35
8.4
0m 5m 10m 15m 20m
m
pH
T1
T8
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
10
2.2 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng ¤xy hoµ tan
Theo kÕt qu¶ ph©n tÝch tõ C¬ së d÷ liÖu H¶i d−¬ng häc 1960-1994
(Trung t©m §éng lùc vµ M«i tr−êng BiÓn) vµ ¸t l¸t ®¹i d−¬ng thÕ giíi
(WOA-Database), nång ®é ¤xy hoµ tan (DO) n−íc tÇng mÆt vÞnh B¾c Bé
th−êng dao ®éng trong kho¶ng 4-6 ml/l (h×nh 4, 5) vµ biÕn ®æi víi xu thÕ
gi¶m dÇn tõ mïa ®«ng sang mïa hÌ, thÊp nhÊt vµo c¸c th¸ng 6-8. KÕt qu¶
kh¶o s¸t hîp t¸c ViÖt-X« trong n¨m 1961-1962 còng cho thÊy ®iÒu ®ã
(h×nh6). BiÕn ®éng DO nh− vËy chñ yÕu phô thuéc vµo nÒn nhiÖt, muèi
kh¸c nhau trong c¸c mïa, theo ®ã sù hoµ tan khÝ ¤xy tõ khÝ quyÓn vµo n−íc
biÓn còng kh¸c nhau.
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt mïa §«ng (Nguån WOA)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt mïa Xu©n (Nguån WOA)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt mïa HÌ (Nguån WOA)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt mïa Thu (Nguån WOA)
H×nh 4: Hµm l−îng DO (ml/l) n−íc tÇng mÆt trong c¸c mïa §«ng, Xu©n, HÌ, Thu
(nguån WOA)
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
11
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt mïa §«ng (th¸ng 11-3)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
DO (ml/l) tÇng mÆt th¸ng 10
H×nh 5: Hµm l−îng DO (ml/l) n−íc tÇng mÆt trong mïa §«ng vµ th¸ng 10
(C¬ së d÷ liÖu 1960-1994)
H×nh 6. BiÕn tr×nh n¨m DO (ml/l) t¹i tr¹m 7301 biÓn H¶i Phßng (Kh¶o s¸t ViÖt-X«)
Theo ®é s©u, DO thÓ hiÖn râ quy luËt gi¶m tõ mÆt ®Õn ®¸y. NÐt ®Æc
biÖt trong biÕn ®æi nµy ë vïng biÓn s©u lµ xuÊt hiÖn cùc ®¹i DO trong líp
20-30m, râ nhÊt trong mïa hÌ nh− dÉn chøng trong b¶ng sè liÖu d−íi ®©y
theo sè liÖu kh¶o s¸t cña tµu Nga ngµy 5-10-1992 t¹i 107o
20’E, 18o
N (ngoµi
kh¬i Qu¶ng B×nh)
H (m) 0 5 10 12 20 23 25 30 32 50 54 66
DO (ml/l) 4.63 4.62 4.61 4.60 4.78 4.85 4.92 5.11 5.18 3.90 3.62 3.50
§Æc ®iÓm trªn cã liªn quan ®Õn ho¹t ®éng quang hîp cña thùc vËt næi
th−êng x¶y ra m¹nh h¬n trong líp n−íc d−íi mÆt. ë c¸c khu vùc biÓn cã ®é
s©u <20m, ®iÒu nµy thÓ hiÖn kh«ng râ hoÆc kh«ng thÓ hiÖn (h×nh 7).
0
1
2
3
4
5
6
T12 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T12 T12
Th¸ng
ml/l
MÆt
§¸y
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
12
H×nh 7. Profile th¼ng ®øng cña DO (ml/l) t¹i tr¹m 7401 biÓn Nam §Þnh
(Kh¶o s¸t ViÖt-X«)
2.3 §Æc ®iÓm ph©n bè vµ biÕn ®éng c¸c muèi dinh d−ìng
Trªn c¸c h×nh 8, 9, 10 ®−a ra c¸c bøc tranh ph©n bè c¸c muèi dinh
d−ìng Silic, Phètpho, Nit¬ ®−îc tËp hîp tõ c¸c nguån tµi liÖu kh¸c nhau.
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
Nång ®é Nitrat (uMol-N/l) trung b×nh tÇng mÆt
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
Nång ®é Ph«tphat (uMol-P/l) trung b×nh tÇng mÆt
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
Nång ®é Silicat (uMol-Si/l) trung b×nh tÇng mÆt
H×nh 8: Gi¸ trÞ trung b×nh c¶ n¨m nång ®é NO3
-
(µMol-N/l), PO4
-3 (µMol-P/l)
vµ SiO3
-2 (µMol-Si/l) n−íc tÇng mÆt (nguån WOA)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
PO4 (mgP/m3) tÇng mÆt mïa §«ng (th¸ng 11-3)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
SiO3 (mgSi/m3) tÇng mÆt mïa §«ng (th¸ng 11-2)
H×nh 9: Ph©n bè NO2
-
(mg-N/m3
), PO4
-3 (mg-P/m3
) vµ SiO3
-2 (mg-Si/m3
)
tÇng mÆt mïa §«ng (Trung b×nh qua c¸c n¨m tõ 1962 ®Õn 1994)
0
1
2
3
4
5
6
0m 5m 10m 15m 20m 25m
m
mg/l
T12
T8
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
NO2 (mgN/m3) tÇng mÆt mïa §«ng (th¸ng 11-3)
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
13
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
SiO3 (mgSi/m3) tÇng mÆt mïa HÌ (th¸ng 6-8)
106 107 108 109 110
106 107 108 109 110
17
18
19
20
21
22
17
18
19
20
21
22
H¶i Phßng
Mãng C¸i
Vinh §¶o H¶i Nam
§ång Híi
PO4 (mgP/m3) tÇng mÆt mïa HÌ (th¸ng 6-8)
H×nh 10: Ph©n bè vµ SiO3
-2 (mg-Si/m3
) vµ PO4
-3 (mg-P/m3
)
tÇng mÆt mïa §«ng (Trung b×nh qua c¸c n¨m tõ 1962 ®Õn 1994)
Nh×n chung, c¸c muèi dinh d−ìng cã ph©n bè víi xu thÕ cao ë khu vùc
ven bê, cöa s«ng do ®−îc bæ sung tõ lôc ®Þa, gi¶m dÇn khi ra xa bê. Theo
ph−¬ng th¼ng ®øng, ë mäi khu vùc ®Òu cã sù t¨ng nång ®é c¸c muèi dinh
d−ìng tõ mÆt ®Õn ®¸y, liªn quan ®Õn nguån bæ sung tõ c¸c qu¸ tr×nh ph©n
huû chÊt h÷u c¬ trong c¸c líp n−íc tÇng s©u.
§Æc ®iÓm næi bËt cña sù biÕn ®éng mïa c¸c muèi dinh d−ìng lµ t¨ng
cao trong mïa m−a lò vµ gi¶m thÊp h¬n trong mïa ®«ng (h×nh 11) liªn quan
®Õn nguån tõ lôc ®Þa, mÆc dï mïa ®«ng lµ thêi kú tÝch luü dinh d−ìng cña
vïng biÓn. §Æc ®iÓm nµy cho thÊy vÞnh B¾c Bé lµ thuû vùc nhiÖt ®íi ven bê
giµu dinh d−ìng.
H×nh 11. BiÕn tr×nh n¨m hµm l−¬ng silicat (mgSi/m3
)
t¹i tr¹m 7301 (biÓn H¶i Phßng) vµ 7901 (biÓn Qu¶ng B×nh) – Kh¶o s¸t ViÖt-X«
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
1000
T12 T1 T2 T3 T4 T5 T6 T7 T8 T9 T10 T11 T12
th¸ng
mg/m3
7301
7901
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
14
Nh÷ng chuyÕn kh¶o s¸t trong giai ®o¹n sau nµy cßn cã thªm Amoni vµ
Nitrat, song chØ cã ë mét sè khu vùc ven bê nªn kh«ng ®ñ sè liÖu lªn c¸c
b¶n ®å ph©n bè cho toµn vÞnh.
VÒ gi¸ trÞ, c¸c muèi dinh d−ìng ë vÞnh B¾c Bé cã kho¶ng biÕn ®æi kh¸
réng vµ ch−a cã mét chuyÕn kh¶o s¸t nµo t×m thÊy nång ®é c¸c muèi dinh
d−ìng b»ng 0 (trõ Nitrit). B¶ng thèng kª sau ®©y cho thÊy râ ®iÒu nµy:
YÕu tè GÇn bê, cöa s«ng Ngoµi kh¬i vµ cña vÞnh
Am«ni (mgN/m3
) 1-20 -
Nitrit (mgN/m3
) 0-20 0-15
Nitrat (mgN/m3
) 10-60 5-20
Phètphat (mgP/m3
) 5-150 2-50
Silicat (mgSi/m3
) 1000-16000 200-6000
2.4. C¸c yÕu tè chÊt l−îng n−íc biÓn ven bê vÞnh B¾c Bé
2.4.1 BOD vµ COD
C¸c th«ng tin vµ sè liÖu vÒ BOD vµ COD ë vÞnh B¾c Bé cßn kh¸ Ýt.
Tuy nhiªn, mét sè t− liÖu hiÖn cã cho thÊy n−íc c¸c khu vùc biÓn ven bê
vÞnh B¾c Bé ch−a cã biÓu hiÖn bÞ « nhiÔm bëi chÊt h÷u c¬ (TCVN 5943-
1995). B¶ng tæng hîp sau ®©y cho thÊy râ ®iÒu nµy.
Khu vùc TÇng n−íc BOD5 (mg/l) COD (mg/l)
VÞnh H¹ Long (1997) MÆt 2.7-3
MÆt >1 3-4 Ven bê Qu¶ng Ninh (1994) §¸y - 4-5
MÆt <1 2-3 Ven bê H¶i Phßng (1994) §¸y - 2.5-3.5
Vïng triÒu cöa s«ng Hång (1994) MÆt - 3
Giíi h¹n cho phÐp (TCVN 5943) 10 5
2.4.2. DÇu trong n−íc
C¸c kÕt qu¶ quan tr¾c m«i tr−êng trong c¸c n¨m 1995 ®Õn n¨m 2001,
cho thÊy dÇu trong n−íc biÓn c¸c khu vùc ven bê cã c¸c ®Æc ®iÓm sau:
Nång ®é dÇu trong n−íc kh¸ cao, dao ®éng tõ 0,1 ®Õn 1,5 mg/l, trung
b×nh 0,5 mg/l, gi¶m dÇn tõ bê ra kh¬i, cao nhÊt ë c¸c khu vùc gÇn c¸c bÕn
c¶ng - n¬i cã mËt ®é cao tµu thuyÒn ho¹t ®éng (h×nh 12,13).
Trong mïa kh« nång ®é dÇu dao ®éng trong kho¶ng 0,18 ®Õn 1,50,
trung b×nh 0,54 mg/l; mïa m−a dao ®éng tõ 0,10 ®Õn 0,90, trung b×nh 0,48
mg/l (nhá h¬n mïa kh«).
§Ò tµi KC-09-17: B¸o c¸o chuyªn ®Ò
KÕt qu¶ thu thËp, ph©n tÝch sè liÖu ho¸ häc-m«i tr−êng n−íc biÓn vÞnh B¾c Bé tõ 1960 ®Õn nay
15
H×nh 12. Ph©n bè nång ®é dÇu tõ bê ra phÝa biÓn (khu vùc vÞnh Cöa Lôc 7-1998)
H×nh 13. Ph©n bè nång ®é dÇu tõ s«ng ra biÓn (khu vùc Cöa CÊm H¶i Phßng 1997)
Møc ®é « nhiÔm dÇu trong c¸c khu vùc ®−îc ®¸nh gi¸ th«ng qua hÖ sè
« nhiÔm (RQ), lµ tû sè gi÷a nång ®é dÇu trong n−íc vµ nång ®é giíi h¹n
cho phÐp ®èi víi n−íc biÓn ven bê (0.3 mg/l). HÖ sè « nhiÔm dÇu ë c¸c khu
vùc ®−îc tËp hîp trong b¶ng 1.
B¶ng 1. Gi¸ trÞ trung b×nh hÖ sè « nhiÔm n−íc vïng biÓn ven bê bëi dÇu
HÖ sè « nhiÔm (RQ. Khu vùc )
1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Cöa Lôc
Cöa B¹ch §»ng
Cöa Ba L¹t
SÇm S¬n
0.9
1.1
0.9
0.5
2.1
1.8
2.4
2.0
1.6
1.2
1.3
1.3
2.0
1.0
1.7
2.6
2.5
1.6
2.5
1.7
2.7
1.7
1.7
2.0
2.7
2.2
2.0
2.0
Toµn vïng 0.8 2.1 1.4 1.8 2.1 2.0 2.2
0
0.5
1
1.5
2
2.5
3
3.5
I II III IV V VI VII
mg/l
Tr¹m
Trong s«ng C¶ng H.P. Hßn DÊu §×nh Vò
0
0.5
1
1.5
2
2.5
I II II IV
Tr¹m
mg/l
C¸i L©n B12 Cöa Lôc V. H¹ Long