Điều tra thành phần và diễn biến một số bệnh nấm hại cà chua vụ thu đông, xuân hè năm 2009 2010 tại

BỘ GIÁO DỤC VÀ ðÀO TẠO

TRƯỜNG ðẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI

------------
 ----------

ðỖ XUÂN TRƯỜNG

ðIỀU TRA THÀNH PHẦN VÀ DIỄN BIẾN MỘT SỐ BỆNH NẤM

HẠI CÀ CHUA VỤ THU ðÔNG, XUÂN HÈ NĂM 2009 – 2010 TẠI

YÊN PHONG, BẮC NINH VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG TRỪ

LUẬN VĂN THẠC SĨ NÔNG NGHIỆP

Chuyên ngành: BẢO VỆ THỰC VẬT

Mã số : 60.62.10

Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ðỖ TẤN DŨNG

HÀ NỘI - 2010

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... i

LỜI CAM ðOAN

Tôi xin cam ñoan ñây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả

nghiên cứu trong luận văn là kết quả lao ñộng của chính tác giả. Các số liệu

và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng ñược ai công

bố trong bất cứ công trình nào khác.

Tôi xin cam ñoan rằng mọi sự giúp ñỡ cho việc thực hiện luận văn này ñã

ñược cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn ñều ñã ñược chỉ rõ nguồn

gốc.

Tác giả luận văn

ðỗ Xuân Trường

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... ii

LỜI CẢM ƠN

ðể hoàn thành ñề tài tốt nghiệp ngoài sự cố gắng của bản thân tôi ñã

nhận ñược rất nhiều sự quan tâm giúp ñỡ nhiệt tình của thầy cô, bạn bè và

người thân.

Trước tiên, tôi xin ñược bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo

PGS.TS. ðỗ Tấn Dũng – Bộ môn Bệnh cây – Khoa Nông học – Trường ðại

học Nông nghiệp Hà Nội ñã tận tình hướng dẫn, giúp ñỡ tôi trong quá trình

thực hiện ñề tài và hoàn thành bản luận văn này

Tôi xin ñược gửi lời chân thành cảm ơn tới các thầy cô giáo trong Khoa

Nông học, Viện ñào tạo Sau ñại học, Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội.

Tôi xin gửi lời cảm ơn tới lãnh ñạo, cán bộ, bà con nhân dân xã Tam

Giang, Trung Nghĩa, huyện Yên Phong, tỉnh Bắc Ninh. Cán bộ phòng nông

nghiệp huyện Yên Phong ñã tạo ñiều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời

gian thực hiện ñề tài

Bên cạnh ñó tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành tới tất cả người thân, bạn

bè và những người luôn bên cạnh ñộng viên giúp ñỡ tôi trong quá trình học

tập và thực hiện bản luận văn này.

Hà Nội, ngày tháng năm 2010

Tác giả luận văn

ðỗ Xuân Trường

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iii

DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CHỮ CÁI VIẾT TẮT

CT Công thức

Cs Cộng sự

NXB Nhà xuất bản

TV Trichoderma viride

T. viride Trichoderma viride

TLB Tỷ lệ bệnh

CSB Chỉ số bệnh

STT Số thứ tự

NSP Ngày sau phun

Tr. Trang

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... iv

MỤC LỤC

Lời cam ñoan....................................................................................................... i

Lời cảm ơn ......................................................................................................... ii

Danh mục các ký hiệu, chữ cái viết tắt .............................................................. iii

Mục lục ............................................................................................................. iv

Danh mục bảng ................................................................................................. vi

Danh mục hình ................................................................................................ viii

1. MỞ ðẦU........................................................................................................ 1

1.1. ðặt vấn ñề ................................................................................................ 1

1.2. Mục ñích, yêu cầu của ñề tài..................................................................... 2

1.2.1. Mục ñích .................................................................................................. 2

1.2.2. Yêu cầu .................................................................................................... 2

2.1. Những nghiên cứu ngoài nước.................................................................. 4

2.1.1. Tình hình sản xuất cà chua trên thế giới.................................................... 4

2.1.2. Những nghiên cứu về thành phần bệnh nấm hại cà chua........................... 6

2.2. Tình hình nghiên cứu trong nước............................................................ 18

2.2.1. Tình hình sản xuất cà chua ở Việt Nam .................................................. 18

2.2.2. Tình hình sản xuất cà chua huyện Yên Phong và tỉnh Bắc Ninh ............. 19

3.1. ðối tượng nghiên cứu ............................................................................. 27

3.2. ðịa ñiểm nghiên cứu và thời gian thực tập.............................................. 27

3.2.1. ðịa ñiểm nghiên cứu............................................................................... 27

3.2.2. Thời gian thực tập................................................................................... 27

3.3. Vật liệu nghiên cứu................................................................................. 27

3.4. Nội dung nghiên cứu .............................................................................. 28

3.4.1. Nghiên cứu trong phòng thí nghiệm........................................................ 28

3.5. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................ 29

3.5.1. Phương pháp thu thập thông tin:............................................................. 29

3.5.2. Phương pháp nghiên cứu trong phòng thí nghiệm:.................................. 29

3.5.3. Phương pháp nghiên cứu ngoài ñồng ruộng............................................ 30

3.6. Chỉ tiêu theo dõi, ñánh giá và xử lý số liệu ............................................. 36

4. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...................................................................... 39

4.1. ðiều tra xác ñịnh thành phần nấm bệnh hại cà chua vụ thu ñông,

xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................... 39

4.2. ðiều tra diễn biến một số bệnh nấm hại cà chua vụ thu ñông,

xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................... 48

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... v

4.2.1. Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến sự phát sinh gây hại một số bệnh nấm

hại cà chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc

Ninh........................................................................................................ 48

4.2.2. Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát sinh gây hại một số bệnh

nấm hại cà chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên

Phong, Bắc Ninh..................................................................................... 58

4.2.3. Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến sự phát sinh gây hại một số

bệnh nấm hại cà chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên

Phong, Bắc Ninh..................................................................................... 67

4.2.4. Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến sự phát sinh gây hại một số

bệnh nấm hại cà chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại

Yên Phong, Bắc Ninh ............................................................................. 74

4.2.5. Ảnh hưởng của giống cà chua ñến sự phát sinh gây hại bệnh mốc

sương vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh.......................... 79

4.3. Khảo sát hiệu quả của chế phẩm sinh học nấm ñối kháng

Trichoderma viride ñối với bệnh lở cổ rễ và héo rũ gốc mốc trắng cà

chua........................................................................................................ 81

4.3.1. Khảo sát hiệu quả của chế phẩm sinh học nấm ñối kháng

Trichoderma viride ñối với bệnh lở cổ rễ cà chua trong ñiều kiện

chậu vại .................................................................................................. 81

4.3.2. Khảo sát hiệu lực phòng trừ bệnh lở cổ rễ cà chua bằng chế phẩm

sinh học nấm ñối kháng Trichoderma viride trên ñồng ruộng vụ thu

ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh .............................................. 83

4.3.3. Khảo sát hiệu quả của chế phẩm sinh học nấm ñối kháng

Trichoderma viride ñối với bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà chua trong

ñiều kiện chậu vại................................................................................... 84

4.3.4. Khảo sát hiệu lực phòng trừ bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà chua bằng

chế phẩm sinh học nấm ñối kháng Trichoderma viride trên ñồng

ruộng vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh .......................... 85

4.4. Khảo sát hiệu quả phòng trừ của một số thuốc hoá học ñối với bệnh

mốc sương cà chua vụ xuân hè năm 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh....... 87

5. KẾT LUẬN VÀ ðỀ NGHỊ .......................................................................... 89

TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................ 91

PHỤ LỤC......................................................................................................... 99

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vi

DANH MỤC BẢNG

Trang

Bảng 2.1: Sản xuất cà chua toàn thế giới (từ 1997 – 2002) ............................. 4

Bảng 2.2: Tình hình sản xuất cà chua chế biến ở một số nước trên thế giới .... 5

Bảng 2.3: Sản xuất cà chua ở Việt Nam (1996 – 2001)................................. 18

Bảng 2.4: Tình hình sản xuất cây vụ ñông tại tỉnh Bắc Ninh trong năm

2009 - 2010................................................................................... 19

Bảng 2.5: Tình hình sản xuất cà chua tại tỉnh Bắc Ninh trong những năm

gần ñây ......................................................................................... 20

Bảng 2.6: Tình hình sản xuất nông nghiệp của huyện Yên Phong năm 2009 20

Bảng 2.7: Thực trạng sản xuất cà chua tại Yên phong từ năm 2006

ñến năm 2009 ............................................................................... 21

Bảng 4.1: Thành phần nấm bệnh hại cà chua vụ thu ñông năm 2009 tại Yên

Phong, Bắc Ninh........................................................................... 40

Bảng 4.2: Thành phần nấm bệnh hại cà chua vụ xuân hè năm 2010 tại Yên

Phong, Bắc Ninh........................................................................... 41

Bảng 4.3: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh lở cổ rễ cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ........... 49

Bảng 4.4: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà

chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc

Ninh .....................................................................................................51

Bảng 4.5: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh ñốm vòng cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ........... 53

Bảng 4.6: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh ñốm nâu hại cà chua vụ

thu ñông, xuân hè 2009 - 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh.............. 55

Bảng 4.7: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh mốc sương cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ........... 57

Bảng 4.8: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh lở cổ rễ cà

chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong - Bắc Ninh......................... 58

Bảng 4.9: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh héo rũ gốc

mốc trắng cà chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh..... 60

Bảng 4.10: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh ñốm vòng cà

chua vụ xuân hè 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ........................... 62

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... vii

Bảng 4.11: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh ñốm nâu

cà chua vụ xuân hè 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh....................... 64

Bảng 4.12: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh mốc sương cà

chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh.......................... 66

Bảng 4.13: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh lở cổ rễ cà chua vụ thu

ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh ..................................... 69

Bảng 4.14: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh héo rũ gốc mốc trắng

cà chua vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh.............. 71

Bảng 4.15: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh mốc sương cà chua vụ

thu ñông năm 2009 tại Yên Phong - Bắc Ninh.............................. 73

Bảng 4.16: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh ñốm vòng cà chua

vụ xuân hè năm 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh............................ 75

Bảng 4.17: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh ñốm nâu cà chua

vụ xuân hè năm 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh............................ 77

Bảng 4.18: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh mốc sương cà chua

vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh .......................... 78

Bảng 4.19: Ảnh hưởng của giống cà chua ñến bệnh mốc sương vụ thu ñông

năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh .............................................. 80

Bảng 4.20: Hiệu quả của chế phẩm sinh học nấm ñối kháng Trichoderma viride

xử lý ñất phòng trừ bệnh lở cổ rễ cà chua trong ñiều kiện chậu vại..82

Bảng 4.21: Hiệu lực phòng trừ bệnh lở cổ rễ cà chua bằng chế phẩm sinh học

nấm ñối kháng Trichoderma viride vụ thu ñông năm 2009 tại

Yên Phong, Bắc Ninh ................................................................... 83

Bảng 4.22: Hiệu quả của chế phẩm sinh học nấm ñối kháng Trichoderma viride

phòng trừ bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà chua trong ñiều kiện

chậu vại......................................................................................... 84

Bảng 4.23: Hiệu lực phòng trừ bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà chua bằng chế

phẩm sinh học nấm ñối kháng Trichoderma viride vụ ñông năm

2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh...................................................... 86

Bảng 4.24: Hiệu lực phòng trừ bệnh mốc sương cà chua ngoài ñồng ruộng

bằng thuốc bằng thuốc hoá học..................................................... 87

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... viii

DANH MỤC HÌNH

Trang

Hình 4.1: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh lở cổ rễ cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 - 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh .............. 49

Hình 4.2: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh héo rũ gốc mốc trắng cà

chua vụ thu ñông, xuân hè năm 2009 - 2010 tại Yên Phong - Bắc

Ninh................................................................................................ 51

Hình 4.3: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh ñốm vòng cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 – 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............. 53

Hình 4.4: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh ñốm nâu cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 - 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh .............. 55

Hình 4.5: Ảnh hưởng của thời vụ trồng ñến bệnh mốc sương cà chua vụ thu

ñông, xuân hè năm 2009 - 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh .............. 57

Hình 4.6 Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh lở cổ rễ cà

chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh............................ 59

Hình 4.7: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh héo rũ gốc

mốc trắng cà chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh....... 60

Hình 4.8: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh ñốm vòng cà

chua vụ xuân hè 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................. 62

Hình 4.9: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh ñốm nâu cà

chua vụ xuân hè 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................. 64

Hình 4.10: Ảnh hưởng của mật ñộ trồng ñến sự phát triển bệnh mốc sương cà

chua vụ thu ñông 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh............................ 66

Hình 4.11: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh lở cổ rễ cà chua vụ thu

ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh ....................................... 69

Hình 4.12: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh héo rũ gốc mốc trắng

cà chua vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh................ 71

Hình 4.13: Ảnh hưởng của chế ñộ luân canh ñến bệnh mốc sương cà chua

vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................ 73

Hình 4.14: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh ñốm vòng cà chua

vụ xuân hè năm 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh.............................. 75

Hình 4.15: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh ñốm nâu cà chua

vụ xuân hè năm 2010 tại Yên Phong, Bắc Ninh.............................. 77

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... ix

Bảng 4.16: Ảnh hưởng của lượng phân ñạm ñến bệnh mốc sương cà chua

vụ thu ñông năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh ............................ 79

Hình 4.17: Ảnh hưởng của giống cà chua ñến bệnh mốc sương vụ thu ñông

năm 2009 tại Yên Phong, Bắc Ninh................................................ 81

Hình 4.18: Triệu chứng bệnh lở cổ rễ cà chua trên ñồng ruộng......................... 99

Hình 4.19 Hình thái màu sắc tản nấm ñốm vòng cà chua Alternaria solani

trên môi trường PGA ...................................................................... 99

Hình 4.20: Bào tử phân sinh của nấm ñốm vòng cà chua Alternaria solani.....100

Hình 4.21: Bào tử và cành bào tử phân sinh nấm ñốm vòng Alternaria solani 100

Hình 4.22: Triệu chứng bệnh ñốm vòng cà chua Alternaria solani..................101

Hình 4.23: Triệu chứng bệnh ñốm nâu cà chua................................................101

Hình 4.24: Bào tử phân sinh nấm ñốm nâu cà chua Stemphylium solani..........102

Hình 4.25: Hình thái màu sắc tản nấm ñốm nâu cà chua Stemphylium solani

trên môi trường PGA .....................................................................102

Trường ðại học Nông nghiệp Hà Nội – Luận văn thạc sĩ nông nghiệp ........... 1

1. MỞ ðẦU

1.1. ðặt vấn ñề

Cà chua là cây trồng họ cà (Solanaceae), có tên khoa học Lycopersicon

esculentum, là một loại rau ăn quả có giá trị dinh dưỡng cao. Do cà chua có

thành phần dinh dưỡng phong phú nên nó ñã trở thành món ăn thông dụng

của nhiều nước trên thế giới và là cây rau ăn quả ñược trồng rộng rãi trên

khắp các châu lục. Tuy vậy, cà chua là một loại cây rất dễ mẫn cảm với bệnh,

ñặc biệt là các bệnh do virus, nấm, vi khuẩn và tuyến trùng gây hại.

Hiện nay ở Việt Nam ñã phát hiện nhiều loại bệnh gây hại cho cây trồng rất

nguy hiểm, khó phòng trừ như bệnh héo xanh vi khuẩn, bệnh mốc sương,

bệnh xoăn vàng ngọn v.v trên cà chua và nhiều cây trồng khác. Nhiều năm

dịch bệnh này ñã gây ảnh hưởng không nhỏ tới sản xuất cũng như năng xuất

và chất lượng của cà chua.

Một trong những vấn ñề ñang ñược sản xuất nông nghiệp quan tâm

hiện nay ñó là làm sao tìm ra những giải pháp tốt nhất phòng trừ dịch hại trên

cây trồng một cách có hiệu quả, an toàn ñối với con người và môi trường sinh

thái. ðối với cà chua thì biện pháp chủ yếu và phổ biến nhất hiện nay trong

phòng trừ bệnh hại là việc sử dụng thuốc hoá học ñặc hiệu. Tuy nhiên, biện

pháp này có hiệu lực chủ yếu ñối với một số loài nấm, riêng ñối với bệnh héo

xanh vi khuẩn cũng như bệnh xoăn vàng ngọn thì chưa có thuốc ñặc trị ñể

phòng trừ. Biện pháp hoá học mang lại hiệu quả kinh tế cao nhưng lại ảnh

hưởng tới môi trường sinh thái cũng như chất lượng nông sản phẩm. Hiện

nay, biện pháp sinh học ñã và ñang ñược mở ra những hướng ñi mới cho công

tác bảo vệ thực vật, việc sử dụng các loài thiên ñịch có ích, các chế phẩm sinh

học cũng như việc sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc sinh học ñể phòng trừ

các tác nhân gây bệnh ñang ñược quan tâm và ứng dụng rộng rãi. Nó mang lại

hiệu quả lâu dài, bền vững, an toàn, thân thiện với con người và môi trường sống.